Yoksa kolesterol bir günah keçisi mi?

... konulu sunumlar: "Yoksa kolesterol bir günah keçisi mi?"— Sunum transkripti:

1 Yoksa kolesterol bir günah keçisi mi?
(Koroner kalp hastalığının gerçek mekanizması ve proflaksisi) Prof. Dr. Ahmet AYDIN İÜ Cerrahpaşa Tıp Fak. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Metabolizma ve Beslenme Bilim Dalı Başkanı

2 miyokart enfarktüsünden ölümlerin yıllar içindeki seyri
1910 yılında ABD’de miyokart enfarktüsü olan hasta sayısı çok azdı. EKG Aletinin mucidi olan Dr. Dudley White şöyle demektedir. ‘Bir kardiyolog olarak 1921 yılında işe başladım ve 1928 yılına kadar hiç enfarktüslü bir hastaya rastlamadım’. 1960’lı yılında ABD’de miyokart enfarktüsünden ölenlerin sayısı yaklaşık 600,000 idi. Felç sayısında da benzer bir artış vardı. Her iki hastalığında damar obstrüksiyonu sonucu oluşması nedeni ile bu durum hiç de şaşırtıcı değildir. Sally Fallon, Mary G. Enig. What Causes Heart Disease?

3

4 1970li yıllardan itibaren mortalitedeki artış hızı yavaşlamıştır
1970li yıllardan itibaren mortalitedeki artış hızı yavaşlamıştır. Hastalığın hızındaki (morbidite) artış ise hala sürmüş ve enfarktüs görülme yaşı yirmilere inmiştir. Acı olan nokta kariyerinin doruğuna çıktığı çağda (45-65 yaş) kişinin hayatını kaybetmesidir. Sally Fallon, Mary G. Enig. What Causes Heart Disease?

5 Papua Yeni Gine/ kentsel kesim/ koroner kalp hastalığı
Papua Yeni Gine’nin başkenti Port Moresby ve önemli şehri Goroka’da yapılan otopsilerin incelendiğinde ilk koroner kalp hastalığı teşhisi 1964 yılında konulduğu görülmüştür. Bu tarihten önceki otopsilerin hiç birinde koroner kalp hastalığı tespit edilmemiştir. 1964 yılından itibaren ülkenin kentsel yöresinde yaşayan kişilerde hastalığın hızla arttığı görülmüştür. Misch KA. Ischaemic heart disease in urbanized Papua New Guinea. An autopsy study. Cardiology. 1988;75(1):71-5.

6 Papua Yeni Gine/ geleneksel beslenme /felç ve koroner kalp hastalığı
1990’lı yılların başında geleneksel beslenme tarzlarını (deniz ürünleri, Hindistan cevizi, meyve, kök gıdalar) hala sürdüren Papua Yeni Gine’nin Kitava adasındaki insanlar felç ve koroner kalp hastalıkları bakımından incelenmiştir. 20-96 yaşları arasındaki 213 erişkinin EKG’leri çekilmiş, göğüs ağrısı, hemiparezi, afazi ve dengesizliklerinin olup olmadığı soruşturulmuştur. Hiçbir adalıda felç sekeli ve koroner kalp hastalığına ait bir bulguya rastlanmamıştır. Lindeberg S, Lundh B. Apparent absence of stroke and ischaemic heart disease in a traditional Melanesian island: a clinical study in Kitava. J Intern Med. 1993;233(3):

7 Türkiye/koroner kalp hastalıklarından ölüm
Türkiye’de koroner kalp hastalıklarından ölüm oranı, tüm ölümler içinde yüzde 43 oranıyla ilk sıradadır. Dünyada her yıl yaklaşık 17 milyon, ülkemizde ise 130 bin kişi koroner kalp hastalıklarından ölmektedirler.

8 Koroner kalp hastalığının mekanizması ile ilgili hipotezler
1) Kolesterol hipotezi 2) Kronik enflamasyon hipotezi

9 Kolesterol hipotezi Kolesterol hipotezine göre doymuş yağ ve kolesterolden zengin gıdalar yendiğinde kolesterol aterom plağı şeklinde depolanarak kalp damarlarını daraltmaktadır. Daralma fazla ise ya da bir pıhtı daralan damar lümeninde geçemiyorsa kalbin kanlanması azalır ve kalp kası ölür (enfarktüs).

10 Yağların biyokimyası

11 Lipidlerin sınıflaması
CH3(CH2)n-COOH Yağ asidi G l Kolesterol i s e r Kolesterol esteri o l Trigliserit G Sfingozin l i s e r o Fosfat Azotlu baz Glükoz/ l Galaktoz Fosfolipid Sfingolipid Sfingolipi

12 Karboksil grubu Metil grubu

13 Trnas ve cis yağ asitleri

14

15 YAĞ ASİTLERİ Satüre yağ asitleri Tereyağı İç yağı Kuyruk yağı Margarin
Monoansatüre yağ asitleri (omega-9) Zeytin yağı Fındık yağı Poliansatüre yağ asitleri (omega-3) Balık yağı Keten tohumu yağı Ceviz yağı Poliansatüre yağ asitleri (omega-6) Mısırözü yağı Ayçiçek yağı Soya YAĞ ASİTLERİ

16 Kolesterôlün görevleri I
Bütün hücrelerin yapısında kolesterol bulunmak zorundadır. Kolesterolün moleküler yapısı suda erimesini imkansızlaştırır. Hücre duvarlarında bulunan su geçirmez özellikteki kolesterol, hücre iç ortamını dış etkilerden korur En çok kolesterol dış etkilerden en az etkilenmesi gereken sinir dokusunda bulunur.

17 Kolesterôlün görevleri II
Östrojen, testosteron ve adrenalin gibi stres düzenleyici ve seksüel belirleyici özelliği bulunan hormonların hammaddesidir. Vücutta kemik gelişiminin kontrol edilmesi, sinir sisteminin düzgün fonksiyonu, büyüme, mineral emilimi, insülin üretimi ve bağışıklık sistemini kuvvetlendirme gibi hayâti görevlere sahip D vitamini kolesterôlden üretilir. Besinlerle alınan yağların sindirilmesini sağlayan safra tuzları, yine kolesterôlden üretilir.

18 Kolesterôlün görevleri II
Kalp damar hastalıklarına ve kansere yol açan serbest radikallerin hasarlarını önlemek için vücut, kolesterôlü kullanır. Yaşlandıkça kolesterôl seviyesinin doğal olarak artmasının nedeni, artan serbest radikal aktivitesidir. Beyindeki serotonin reseptörlerinin düzgün fonksiyonu için kolesterôle ihtiyaç vardır. Düşük kolesterôllü bir diyet saldırganlık ve intihar girişimlerine neden olabilir. Gıdalarla alınan kolesterôl, sindirim sistemi organlarının iç çeperlerini sağlamlaştırarak, aşırı bağırsak geçirgenliği olarak bilinen “Leaky gut” sendromuna karşı vücudu korurlar.

19 Kolesterol ve doymuş yağlar birbirleri ile ilişkili değildir.
Doymuş bir yağdan ya da başka bir yağdan kolesterol yapamazsınız. Endojen kolesterol, bir glikoliz ürünü olan asetil CoA’dan yapılır.

20 Metilglütaril CoA (HMG CoA) KARACİĞER
Asetil - CoA Asetoasetil 3 Hidroksi Metilglütaril CoA (HMG CoA) HMG CoA sentaz Mevalonik asit HMG CoA redüktaz lovastatin mevastatin pravastatin simvastatin S afra tuzları LDL Genç VLDL KARACİĞER B3 vit. (Niasin) Olgun VLDL Lipoprotein lipaz İnce bağırsak lümeni Kolestiramin Kolestipol Diyetteki lifler Kolesterolün hücre içine girmesi reseptörü KOLESTEROL (hız ayarlayıcı enzim) Trigliseridler Fosfolipidler Apo E100, Apo E, Apo C Apo CII (+) (Apo B 100:E) Primer safra asitleri %80 Sekonder safra asitleri Fibrik asit türevleri (+) %20 7 alfa hidroksilaz + C vit Koenzim Q C vit (+) ( )

21 Kolesterol –kalp hastalığı
Kolesterol bir zehir değil , hücrelerimiz için çok hayati bir maddedir. İyi (Cici!) kolesterol, kötü (Kaka!) kolesterol diye bir şey yoktur Kolesterolün kendisi tehlikeli değildir, fakat onu yükselten neden tehlikelidir ya da tehlikeli olabilir.

22 Kolesterol –kalp hastalığı
Kolesterol esansiyel olmayıp vücudumuzda sentezlenir. Vücudumuzda günde mg kolesterol yapılır. Dışardan alınan ne kadar az ise endojen yapılan o kadar fazladır. Diyet ile alınan kolesterolün kan kolesterol düzeyi üzerine olan etkisi %5-10 gibidir.

23 Kolesterol ve doymuş yağdan zengin diyet kan kolesterol
düzeyini yükseltir mi?

24 Yüksek yağ içerikli geleneksel diyetlerini yiyen etnik topluluklarda kan kolesterol düzeyleri
Ülke Ortalama kolesterol (mg/dL) Aborijin Eskimo Hadza !Kung Pigmeler Yanomamo (E) Yanomamo (K) Beyaz Avusturalya Kanada Tanzanya Botswana Zaire Brezilya ABD 139 141 110 120 106 123 142 210 Diyetteki yağ oranı ABD için %35-40, Diğer gruplarda ise %60-80 arasındadır. Cordain L, Friel J. The Paleodiet for athlets. 2005, Rodale Inc, USA

25 Kolesterol tüketimi-kan kolesterol düzeyi ilişkisi (Framigham çalışması)
Ortalamanın altında kolesterol tüketenler Ortalamanın üstünde kolesterol tüketenler Günlük kolesterol tüketimi (mg/gün) Kan koles-terol düzeyi (mmol/L) Erkek Kadın 704 ±± 220.9 492 ±± 170.0 6.16 6.37 6.26

26 Total kolesterol azalması Trigliserid azalması Diyete uyum 1830 kcal
Düşük şekerli Diyet n=16 Düşük yağlı diyet n=14 Kcal/gün Yağ oranı 3 ay sonra tartı kaybı Total kolesterol azalması Trigliserid azalması Diyete uyum 1830 kcal % 60 9.9 kg 3.7 mg 26 mg İyi 1100 kcal %12 4.1 kg 25 mg 13.6 mg Kötü Sondike SB, Copperman N, Jacabson MS. Effects of a low-carbohydrate diet on weight loss and cardiovascular risk factors in overweight adolescents. J Pediatr 2003;243-8

27 Kandaki yüksek kolesterol hastalığına neden olur mu?
düzeyi koroner kalp hastalığına neden olur mu?

28 Kandaki yüksek kolesterol düzeyi- koroner kalp hastalığı
Birçok araştırmaya göre kolesterolü yüksek olan kişilerdeki koroner kalp hastalığına yakalanma ve ölüm sıklığı kolesterolü normal olan kişilerdekinden daha yüksek değildir (1-15). Bazı araştırmalarda ise kan kolesterol düzeyleri yüksek olanlarda koroner kalp hastalığına yakalanma sıklığının azalmış olduğu (16-18), hatta kan kolesterol düzeyleri yüksek olanlarda (19, 20)  yaşam süresinin daha uzun olduğu saptanmıştır.

29 Kan kolesterol düzeyi normal hatta düşük olan kişilerde de yüksek olanlar kadar ağır ateroskleroz gelişebilir. Koroner kalp hastalığı olanların yaklasık yarısında kolesterol düzeyi normaldir. Landé KE, Sperry WM. Human atherosclerosis in relation to the cholesterol content of the blood serum. Archives of Pathology 1936;22: Paterson JC, Armstrong R, Armstrong EC. Serum lipid levels and the severity of coronary and cerebral atherosclerosis in adequately nourished men, 60 to 69 years of age. Circulation 1963;27: Marek Z, Jaegermann K, Ciba T. Atherosclerosis and levels of serum cholesterol in postmortem investigations. American Heart Journal 1962;63: Méndez J, Tejada C. Relationship between serum lipids and aortic atherosclerotic lesions in sudden accidental deaths in Guatemala City. American Journal of Clinical Nutrition 1967;20:

30 Yapılan bir çalışmada Isveçli’lere ile Litvanyalılar’da dopler ultrasonla ateroskleoz taraması yapılmıştır. Isveçlilerin LDL düzeyleri 145 mg/dL iken Litvanyalılarınkiler 129mg/dL imiş. Buna karşılık Isveçlilere göre Litvanyalılarda 4.4 kat daha fazla koroner kalp hastalığı saptanmıştır.

31 Kolesterol-kalp hastalığı ilişkisi
Kristenson M; Lassvik C; Bergdahl B et al.. Ultrasound determined carotid and femoral atherosclerosis in Lithuanian and Swedish men: the LiVicordia study.Atherosclerosis.  2000; 151(2):501-8 

32 koroner kalp hastalığına yol açar mı?
Kolesterolden zengin diyet koroner kalp hastalığına yol açar mı?

33 Samburu- Koroner kalp hastalığı
Afrikalı Samburular (Kenya) günde 6-7 litre çiğ süt ve yarım kilo kadar et tüketirler. Ortalama Bir Amerikan vatandaşının tükettiği kolesterolün 2 katından fazlasını tüketmesine rağmen, kan kolesterol düzeyleri (170 mg/dL) Amerikalılara göre (240 mg/dL) son derece düşüktür. Samburularda koroner kalp hastalığına rastlanmamıştır. Shaper AG. Cardiovascular studies in the Samburu tribe of northern Kenya. American Heart Journal 1962;63:

34 Masailer- Koroner kalp hastalığı
Kırsal kesimde yaşayan Kenyalı Masailer günde 2 litre çiğ süt, 1-2 kilo kadar et yerler. Buna rağmen ortalama kan kolesterol düzeyi dünya ortalamasından  düşüktür ve koroner kalp hastalığından ölme riski sıfıra yakındır. Fakat şehre indiklerinde çok daha az kolesterollü gıda tüketmelerine karşın kan kolesterol düzeyleri kabiledeki akrabalarından daha yüksek olmakta ve daha fazla kalp krizi geçirmektedirler. Mann GV, Shaffer RD, Sandstead HH. Cardiovascular disease in the Masai. Journal of Atherosclerosis Research 1964;4: Day J, and others. Anthropometric, physiological and biochemical differences between urban and rural Maasai. Atherosclerosis 1976;23:

35 Somalide sadece sütle beslenen kabilelerde hemen hiç koroner kalp hastalığı görülmemektedir.
Lapiccirella V. Enquête clinique, biologique et cardiographique parmi les tribus nomades de la Somalie qui se nourissent seulement de lait. Bulletin of the World Health Organization 1962;27:

36 Anne sütü-kolesterol İnsan sütünün enerjisinin %50-60’ını yağlar oluşturur. Anne sütündeki kolesterol 14mg/dL’dir 1.5dL/kg süt emen bir yenidoğan 21 mg/kg kolesterol almış olur. Bu miktar 70 kg’lık kişide yaklaşık 1500 mg kolesterole denk gelir. Halbuki önerilen miktar bunun beşte biri kadardır (300 mg/gün). Anne sütü ile beslenen çocuklarda daha az koroner kalp hastalığı görülmektedir. Jensen RG. Lipids in Human Milk. Lipids 1999;34: Fall CHD, Barker DJP, Osmond C, et al. Relation of infant feeding to adult serum cholesterol concentration and death from ischaemic heart disease. BMJ 1992;304:801–5. Osmond C , Barker DJP, Winter PD, et al. Early growth and death from cardiovascular disease in women. BMJ 1993;307:1519–24.

37 Birçok bilim adamı doymuş yağ ve kolesterolden zengin gıdaları suçlamış ve maalesef geniş halk kitlelerine bunu inandırmıştırlardır. Halbuki 1900’lü yıllardan beri doymuş yağ ve kolesterolden zengin gıdaların tüketimi artmamış, tersine azalmıştır! Kolesterollü gıdaların koroner kalp hastalığına neden olduğu iddiası geçen yüzyıl tıpta söylenmiş en büyük yalandır.

38

39 Kan kolesterôlü neden yükselir?

40 Bu araştırmacılara göre vücut kolesterôl seviyesinin artması dejeneratif (yıpratıcı) ve serbest radikal aktivitesini azaltmaya yönelik bir cevap olarak gelişmektedir.

41 Damarlarda (aterom plağı) diğer dokularda sertleşme
İltihabi yıpranmalar Yaşlanma, Düzensiz ve yetersiz uyku, Aşırı sigara, alkol kahve kullanımı, Aşırı kilo alımı Aşırı kilo kaybı, Rafine gıdalar Unlu ve şekerli gıdalar Uzun süre egzersiz yapmama Stresler Radyasyon ve toksinler Serbest radikaller Damarlarda ve diğer dokularda tahribat Kolesterol yükselmesi Hasar onarımı Damarlarda (aterom plağı) diğer dokularda sertleşme

42 Enflamasyon-Koroner Kalp hastalığı

43 Koroner kalp hastalığı kolesterol depo hastalığı değil kronik enflamatuar bir hastalıktır.

44 Ateroskleroz- iltihap maddeleri
Hayvan çalışmaları iltihap sırasında ortaya çıkan İnterlökin-1(b), İnterlökin-6 ve tümör nekroze edici faktör-alfa gibi sitokinlerin ateroskleroz sürecini hızlandırdığını göstermektedir. Sitokinler dışındaki başlıca iltihap maddeleri II. Grup prostaglandinler, IV. Grup lökotirienler ve Nükleer-faktör kappa-betadır. Ross R. Atherosclerosis — An Inflammatory Disease NEJM. 1999; 340: De Caterina R, Liao JK, Libby P. Fatty acid modulation of endothelial activation. Am J Clin Nutr 2000;71(suppl): S Ravnskov U. The questionable role of saturated and polyunsaturated fatty acids in cardiovascular disease. J Clin Epidemiol 1998; 51:443–60.  Ravnskov U. Is atherosclerosis caused by high cholesterol. Q J Med 2002; 95:397–403.   Huber SA, Sakkinen P, Conze D, Hardin N, Tracy R. Interleukin-6 exacerbates early atherosclerosis in mice. Arteriosclerosis Thrombosis and Vascular Biology 1999;19; 2364–7.

45 Düsük yoğunluklu enflamasyon Aterom plağı
Hiperglisemi Hiperinsülinizm Obezite Homosistin yüksekliği Demir yüksekliği Fibrinogen yüksekliği C-reaktif protein yüksekliği Testosteron düşüklüğü Sigara, aşırı alkol Hipertansiyon Omega-3 eksikliği ve/veya aşırı omega-6 tüketimi Sebest radikaller, toksinler Düsük yoğunluklu enflamasyon Endotel hasarı ve fonksiyon bozukluğu Hasar onarımı Aterom plağı

46 Erken bulgular: Endotel fonksiyon bozukluğu
1. Endotel geçirgenliğinin artması 2. Adhezyon moleküllerinin uyarılması, lökositlerin endotele yapışması 3. Lökositlerin damar duvarından içeri geçmesi Ross R: Atherosclerosis — An Inflammatory Disease NEJM. 1999; 340:

47 Yağlı tabakanın oluşması
Düz kas göçü T hücre aktivasyonu Köpük hücre oluşumu Trombositlerin yapışması ve yığılması Ross R: Atherosclerosis — An Inflammatory Disease NEJM. 1999; 340:

48 Aterom plağının olgunlaşması (yaranın kabuklanması).
Makrofaj birikimi Nekrotik çekirdeğin oluşması Fibröz şapka oluşumu Ross R: Atherosclerosis — An Inflammatory Disease NEJM. 1999; 340:

49 Aterom plağının yırtılması
Fibröz şapkanın incelmesi Plak mikroveziküllerinin kanaması Plağın yırtılması tromboemboli enfarkt Ross R: Atherosclerosis — An Inflammatory Disease NEJM. 1999; 340:

50

51 Obez çocuklarda düşük yağlı ve düşük karbohidratlı diyetlerin intima-media kalınlığı üzerine etkisi
Nurçin İncirli, Ahmet Aydın, Çiğdem Aktuğlu-Zeybek, Hasan Önal, İsmail Mihmanlı, Günay Can

52 Ateroskleroz/çocuk çağı
Çeşitli çalışmalar aterosklerozun semptomları daha geç ortaya çıksa da, damar endotel fonksiyon bozukluğunun çocuk çağında başladığını göstermektedir. McHill HC, McMahan CA, Herderick EE, Malcom GT, Tracy RE, Strong JP. Origin of atherosclerosis in childhood and adolescence. AmJ Clin Nutr 2000 Aug;36(2): tolerance among children and adolescents with marked obesity. N Engl J Med 2002;346:802-10 Mascarenhas M, Terskakoved A, Stettler N. Nutrition interventions in childhood for the prevention of chronic diseases in adulthood. Current Opinion in Pediatrics 1999; 11: S598-S604

53 Ultrason /intima-media kalınlığı /ateroskleroz
Son birkaç yıldan beri ultrason ile karotis damarlarında intima-media kalınlığının ölçülmesinin aterosklerozun erken tanısında oldukça hassas bir gösterge olduğu gösterilmektedir.

54 İntra-media kalınlığının artması ve endotel fonksiyonlarının bozulması aterogenezin en erken bulgularıdır. Bu bulgular arteriyal hasarın erken göstergeleridir ve aterom plağının formasyonundan çok daha önce gerçekleşirler.

55 Obez hastaların ve normal kontrol grubunun İntima Media Kalınlıkları (İMK) ve damar sertliklerinin karşılaştırılması (Ortalama yaş 10 yıl) Parametre Obez grup (n=53) Kontrol grubu (n=23) p İnsülin (IU/mL) CRP (mg/dL) Sol İMK (mm) Sağ İMK (mm) Sol damar sertliği Sağ damar sertliği 13.12±13.61 1.26±1.88 0.53±0.23 0.55±0.13 1.55±2.02 1.37±1.15 5.07±2.87 0.23±0.52 0.43±0.08 0.41±0.08 0.13±1.50 0.21±1.57 0.006 0.001

56 Düşük yağlı (%20-25) düşük kalorili (1200 kcal/gün) diyetin obez hastaların İMK ve damar sertlikleri üzerine etkisi Parametre Başlangıc (n=24) Diyetin 12. Ayı (n=15) p İnsülin(IU/mL) CRP(mg/dL) Sol İMK (mm) Sağ İMK (mm) Sol damar sertliği Sağ damar sertliği 12.47±6.82 1.26±1.63 0.55±0.13 0.52±0.12 1.92±2.67 1.34±1.11 13.75±4.93 1.37±1.72 0.48±0.13 0.48±0.11 1.03±0.44 0.89±0.21 0.075 0.994 0.163 0.100 0.272 0.035

57 Yüksek yağlı (%55-60) serbest kalorili ( ) diyetin obez hastaların İMK ve damar sertlikleri üzerine etkisi Parametre Başlangıç (n=29) Diyetin 12. Ayı (n=19) p İnsülin(IU/mL) CRP(mg/dL) Sol İMK (mm) Sağ İMK (mm) Sol damar sertliği Sağ damar sertliği 13.59±16.97 1.48±2.39 0.52±0.13 0.51±0.14 1.24±1.37 1.28±1.35 8.13±4.66 0.13±0.29 0.43±0.07 0.42±0.09 0.79±1.14 0.54±0.80 0.002 0.019 0.009 0.030 0.007

58 Yüksek yağlı (%55-60) serbest kalorili ( ) diyetin obez çocukların lipid profili üzerine etkisi Parametre Başlangıç (n=29) Diyetin 12. Ayı (n=19) p Trigliserit (mg/dL) T. kolesterol (mg/dL) LDL(mg/dL) HDL (mg/dL) 110,62±41.12 164.48±18.60 104.88±19.26 45.78±9.14 93.65±37.16 162.55±26.92 103.30±18.71 45.30±8.99 0.086 0.660 0.555 0.961

59 Sonuçlar Sağlıklı görünen obez çocuklarda damar endotel fonksiyonlarını belirleyen ve aterosklerozun hassas dopler-ultrasonografik göstergeleri olan karotis intima-media kalınlıkları ve karotis damar sertliği parametrelerinin bozulduğu erken yaşlardan itibaren saptanabilmektedir. Düşük karbonhidratlı yüksek yağlı serbest kalorili diyet bozulmuş olan damar endotel fonksiyonlarını altı ay-bir yıl gibi kısa bir süre içinde bariz geriletmektedir; Düşük yağlı düşük kalorili diyet ise damar endotel fonksiyonlarını etkilememekte, hatta daha da kötüleştirmektedir.

60 Kalp/damar hastalıklarında omega-3/omega-6 dengesinin önemi

61 Omega-3/enflamatuvar kalp hastalığı
Koroner kalp hastalığının gelişiminde ilerlemesinde enflamasyonun çok önemli bir rolü vardır. Omega-3 yağ asitleri antienflamatuvar etkileri ile koroner kalp hastalığı gelişimini yavaşlatırlar. De Caterina R, Liao JK, Libby P. Fatty acid modulation of endothelial activation. Am J Clin Nutr 2000;71(suppl): S

62 Omega-6 ve Omega-3 kökenli prostaglandin ve lökotirienlerin etkileri
II. grup prostaglandinler, IV. Grup lökotirienler (omega-6) I. ve III. grup prostaglandinler, V. Grup lökotirienler (omega-3) Enflamatuvar Hiperaljezik Trombotik Vazokonstriktif Mitojenik Antienflamatuvar Analjezik Antitrombotik Vazodilatatör Antimitojenik

63 Proenflamatuvar mediatörler
Omega-6 (Diyet ve Doku yıkımı) Fosfolipaz A2 Araşidonik asit Lipooksijenaz Sikloooksijenaz IV. Grup Lökotirienler II. Grup prostaglandinler Proenflamatuvar mediatörler

64 Antienflamatuvar mediatörler
omega-3 (Diyet ve Doku yıkımı) Fosfolipaz A2 Araşidonik asit Lipooksijenaz Sikloooksijenaz V. Grup Lökotirienler III. Grup prostaglandinler Antienflamatuvar mediatörler

65 İltihabi mediatörleri azaltan ya da dengeleyen ilaç ve besin maddeleri
Omega-6 yağ asitleri (Diyet ve Doku yıkımı) Kortikosteroid (-) Omega-3 (-) Araşidonik asit (-) (-) Lökotirien inhibitörleri (-) COX1+COX2 inhibitörleri (-) Omega-3 C vit E vit Zeytin yağı Zerdeçal Resveratrol IV. Grup Lökotirienler II. Grup prostaglandinler İltihabi mediatörleri azaltan ya da dengeleyen ilaç ve besin maddeleri

66 Düşük yoğunluklu enflamasyon
Omega-3 eksikliği ve/veya aşırı omega-6 tüketimi Unlu şekerli gıdalar (Hiperinsülinizm) Obezite Vitamin ve mineral eksikliği Bağırsak florasınını oluşturan Yararlı mikroorganizmaların (probiyotikler) azalması Sigara, aşırı alkol Sebest radikaller, toksinler Hareket azlığı D vitamini eksikliği Sitokinler TNF-α İnterlökin-1(b) İnterlökin-6 Eikosanoidler II. Grup prostaglandinler IV. Grup lökotirienler Nükleer-faktör kappa-beta Düşük yoğunluklu enflamasyon Kronik Enflamatuvar Hastalıklar

67 Omega-3 Enflamasyon Sitokinler TNF-α İnterlökin-1(b) İnterlökin-6
Dehidroepiandrosteron-S K vitamini C vitamini D vitamini E vitamini n-asetil sistein Isırgan otu Zerdeçal Resveratrol Kırmızı biber Meyan kökü Üzüm çekirdeği Sitokinler TNF-α İnterlökin-1(b) İnterlökin-6 Eikosanoidler II. Grup prostaglandinler IV. Grup lökotirienler Nükleer-faktör kappa-beta (-) Enflamasyon

68 Omega-3’ün kardiyovasküler etkileri
Antiaritmiktir. Antitrombotiktir Antiaterosklerotiktir. Anti-enflamatuvardır. Endotel fonksiyonunu düzeltir Kan basıncını düşürür Trigliserid düzeylerini düşürür.

69 Omega-3/kalp Yapılan çalışmalarda günde 2-4 gram olarak alınan balık yağı konsantrelerinin kalp hastalığı riskini belirgin şekilde azalttığı görülmüştür. Bu olumlu etkiler kolesterol düzeyinin düşürülmesinden bağımsızdır. Holub BJ. Fish oils and cardiovascular disease. CMAJ 1989;141:1063. Connor WE. The importance of n-3 fatty acids in health and disease. Am J Clin Nutr 2000;71(1 Suppl):171S-5S. Angerer P, von Schacky C. n-3 Polyunsaturated fatty acids and the cardiovascular system. Curr Opin Lipidol 2000;11(1):57-63

70 Değişik etnik grupların trombosit fosfolipidlerindeki yağ asidi konsantrasyonlarının kardiyovasküler ölüm üzerine etkileri Avrupa/ABD Japon Eskimo (Grönland) Araşidonik asit (20:4n-6) Eikosapentaenoik asit (20:5n-3) ω -6:ω-3 oranı Kardiyovasküler ölüm %26 %0.5 50:1 %45 %21 %1.6 12:1 %12 %8.3 %8.0 1:1 %7 Simopoulos AP. Essential fatty acids in health and chronic disease. American Journal of Clinical Nutrition. 1999; 70 (3): 560S-569S

71 Omega-3/Eskimo/ Koroner kalp hastalığı
Doğal (rafine edilmemiş) ve omega-3’ten zengin gıdalar beslenen Grönland Eskimolarında koroner kalp hastalığı çok nadirdir. Batı tipi beslenen Eskimolarda ise oran en az beyaz ırk kadar fazladır. Bang HO, Dyerberg J. The composition of food consumed by Greenlandic Eskimos. Acta Med Scand 1973;200:69–73. Dyerberg J, Bang HO. Haemostatic function and platelet polyunsaturated fatty acids in Eskimos. Lancet 1979;2:433–5.

72 Omega-3/lipid profili İnsanlarda yapılan çalışmalar balık yağlarının karaciğerdeki VLDL sekresyonunu azaltarak ve VLDL katabolizmasını hızlandırarak trigliserid düzeylerini azalttığını göstermektedir. Balık yağı kullananlarda HDL bariz artmakta ve LDL ise düşmektedir. Harris WS, Connor WE, Inkeles SB, Illingworth DR. Omega-3 fatty acids prevent carbohydrate-induced hypertriglyceridemia. Metabolism 1984;33:1016–9. Nestel PJ, Connor WE, Reardon MR, Connor S, Wong S, Boston R. Suppression by diets rich in fish oil of very low density lipoprotein production in man. J Clin Invest 1984;74:72–89. Sanders TAB, Sullivan DR, Reeve J, Thompson GR. Triglyceride-lowering effect of marine polyunsaturates in patients with hypertriglyceridemia. Arteriosclerosis 1985;5:459–65. Chan DC, Watts GF, Nguyen MN, Barrett PHR. Factorial study of the effect of n–3 fatty acid supplementation and atorvastatin on the kinetics of HDL apolipoproteins A-I and A-II in men with abdominal obesity. Am J Clin Nutr :

73 Balık yağı (omega-3) preparatlarındaki aktif metabolit (EPA + DEHA) miktarları
Seven Seas-Cherry: 800 mg/1 ölçek Seven Seas-Pulse: 300 mg/1 kapsül Marincap: 300 mg/1 kapsül Ocean: 1600 mg/1 ölçek Carlson: 1600 mg/1 ölçek Carlson: 600 mg/1 kapsül Oromega: 1600 mg/1 ölçek *Maksimal etki için ay çiceği yağı, mısır yağı ve margarin gibi omega-6’dan zengin yağlar iyice azaltılmalı, hatta hiç yenmemelidir. Omega-3 yağlarının depolanması ve kullanılması için doymuş yağlar şarttır. Günlük doz  mg’dır. Kalp hastalığı olanlarda mg

74 vitaminler-mineraller/ koroner kalp hastalığı

75 E vitamini-koroner kalp hastalığı
1960’lı yıllarda iki Kanada’lı hekim E vitamininin koroner kalp hastalığı tekrarlarını önlediğini iddia ettiler. E Vitamini bir antioksidan olup serbest radikalleri temizler. Böylelikle kalp kas hücresini toksik maddelerden korur ve kalp kasının enerji metabolizmasını düzenler. E Vitamini damarları genişletir ve pıhtı oluşumunu önler. Shute WE and Taub HJ. Vitamin E for Ailing and Healthy Hearts. Pyramid House, New York, 1969

76 E vitamini eksikliğinin ana nedenleri
Unun rafine edilmesi sırasında E vitamininden zengin rüşeymin ayrılması. Doğal doymuş yağların (tereyağı, kuyruk yağı, iç yağı ve tekli doymuş (zeytin yağı) tüketiminin azalması (E vitamini yağda eriyen bir vitamindir ve doğal yağlarda çok bulunur). Ayçiceği, mısır ve soya yağlarının rafinasyonu sırasında içerdikleri E vitamini büyük ölçüde tahrip olması.

77 koroner kalp hastalığı
C vitamini/ koroner kalp hastalığı

78 C vitamininden ve kolesterolden fakir yem verilen 27 kobayın 11’inde 21 ile 30 gün içinde aterom plaklarının geliştiği gösterilmiştir. Kolesterolden fakir yem verilen fakat diyetine C vitamini ilave edilmiş 12 kobayın hiçbirinde 42 gün içinde ateroskleroz gelişmemiştir. Willis GC. The Reversibility of Atherosclerosis. Canad MAJ 1957; 77: 106-9

79 Prof. Dr. Linus Pauling(1901-1994) Nobel Kimya 1952, Nobel Barış1964

80 Koroner kalp hastalığının nedeni yüksek kolesterollü gıdaları yemek midir?
Bol kolesterollü gıda yiyen hayvanlarda (Aslan, kaplan vb.) neden kalp hastalığı olmuyor? Kolesterol sistemik bir zehir ise ateroskleroz oluyor da venoskleroz niye olmuyor? Kolesterol sistemik bir zehir ise aterom plakları niçin sadece arterlerin fazla basınca maruz kalan kısımlarında (kalpten çıkan damarlar, arterlerin çatallanma yerleri) oluyor?

81 Yaklaşık 50 milyon yıl kadar önce dinozorların yok olduğu dönemde (dev meteor düşmesi?) insanlar, maymunlar ve bazı hayvanlarda askorbik asit sentezi mütasyona uğramıştır. Glükoz Askorbik asit L-gulono-g-lactone oksidaz

82

83 Endojen C vitamini yapımı Kanda lipo-protein (a)
Memeli Grubu Endojen C vitamini yapımı Kanda lipo-protein (a) Koroner kalp hastalığı İnsan Maymun Kobay Yarasa Diğer tür-ler (%99.9) Yok Var

84 C vitamini bağ dokusunun temel elemanı olan kollajenin sentezinden sorumludur.
C vitamini azaldıkça kollajen yapımı azalmakta, sonuçta arter duvarı zayıflamakta ve basınca karşı dayanıksız hale gelmektedir. Kronik subklinik C vitamini yetersizliği özellikle fazla basınca maruz kalan damarlarda (kalpten çıkan damarlar, arterlerin çatallanma yerleri) hasara yol açar.

85 Mevcut hasar (çatlaklar
Mevcut hasar (çatlaklar !) lipoprotein (a) denilen yapışkan ve oksitlenmiş LDL’ye benzeyen bir lipoprotein ile tamir edilmeye çalışılır (yaralanan derinin kabuk bağlaması gibi). Plağı oluşturan LDL (kaka lipoprotein!) değil lipoprotein (a)’dır. Lipoprotein (a)’nın oluşturduğu yamaya aterom plağı denir. Aterom plağı kısa vadede insanı ölümden kurtarır. Uzun vadede öldürür (!)

86 Lipoprotein (a)’nın lizin ve prolin reseptörleri vardır.
Diyete lizin ve prolin eklenirse lipoprotein (a)’nın lizin ve prolin reseptörleri doyar ve yapışıcı etkisini kaybeder. Böylece aterom plağı erimeye başlar.

87 C vitamininin kolesterol metabolizması üzerine olan etkileri
C vitamini 3HMG CoA redüktazı inhibe ederek endojen kolesterol sentezini azaltır. C vitamini 7-alfa hidroksilazı aktive ederek kolesterolün VLDL yoluna değil safra asitleri yoluna girmesini sağlar. C vitamini LDL reseptör aktivitesini artırır. C vitamini LDL’nin oksitlenmesini engeller. Harwood HJ, Greene YJ, Stacpoole PW. Inhibition of human leukocyte 3-hydroxy-3-methylglutaryl coenzyme A reductase activity by ascorbic acid. An effect mediated by the free radical monodehydroascorbate. J Biol Chem, 1986;16:

88 Metilglütaril CoA (HMG CoA) KARACİĞER
Asetil - CoA Asetoasetil 3 Hidroksi Metilglütaril CoA (HMG CoA) HMG CoA sentaz Mevalonik asit HMG CoA redüktaz lovastatin mevastatin pravastatin simvastatin S afra tuzları LDL Genç VLDL KARACİĞER B3 vit. (Niasin) Olgun VLDL Lipoprotein lipaz İnce bağırsak lümeni Kolestiramin Kolestipol Diyetteki lifler Kolesterolün hücre içine girmesi reseptörü KOLESTEROL (hız ayarlayıcı enzim) Trigliseridler Fosfolipidler Apo E100, Apo E, Apo C Apo CII (+) (Apo B 100:E) Primer safra asitleri %80 Sekonder safra asitleri Fibrik asit türevleri (+) %20 7 alfa hidroksilaz + C vit Koenzim Q C vit (+) ( )

89 C vitamini dozu-ateroskleroz
34 çalışmanın 30’unda günde 500 mg’dan fazla alınan C vitamininin kalp krizi riskini azalttığı saptanmıştır. Buna karşılık 4 çalışmanın ancak 1’inde günde 500 mg’dan az alınan C vitamininin kalp krizi riskini azalttığı saptanmıştır.

90 C vitamini aterosklerozu azaltıyor
Finlilerin yaptığı bir çalışmada günde iki kez alınan 91 mg (136 IU) E vitamini (d-α-tokoferol) ve 250 mg C vitamininin karotis damarındaki intima-media kalınlığını azalttığını göstermişlerdir. C vitamini hem kollagen sentezini sağlayarak hem de antioksidan (E vitamininin de yardımı ile) olarak etkisini göstermektedir. Salonen JT, Nyyssonen K, Salonen R, Lakka HM, Kaikkonen J, Porkkala-Sarataho E, Voutilainen S, Lakka TA, Rissanen T, Leskinen L, Tuomainen TP, Valkonen VP, Ristonmaa U, Poulsen HE. Antioxidant Supplementation in Atherosclerosis Prevention (ASAP) study: a randomized trial of the effect of vitamins E and C on 3-year progression of carotid atherosclerosis. J Intern Med. 2000; 248: 377–386

91 D vitamini-koroner kalp hastalığı

92 D Vitamini reseptörü polimorfizmi
Araştırıcılar en az 15 D Vitamini reseptörü polimorfizmi saptamışlardır. Toplumda D Vitamini reseptörü polimorfizmi oldukça yaygındır. D Vitamini reseptörü polimorfizmi D vitamininin fonksiyonunu azaltır. Yeterli güneş alan ya da D vitamini alan kişilerde D vitamininin fonksiyonları azalmaz.

93 D Vitamini reseptörü polimorfizmi ile ilişkili hastalıklar
Osteoporoz Periodontal hastalıklar Addison hastalığı Enflammatuar hastalıklar Psoriazis Kanserler (meme, postat, kolon vb) Tip 2 diabet Koroner kalp hastalığı Ortlepp JR, Lauscher J, Hoffmann R, Hanrath P, Joost HG. The vitamin D receptor gene variant is associated with the prevalence of type 2 diabetes mellitus and coronary artery disease. Diabet Med. 2001;18(10):842-5.

94 D vitamininin kalp-damar hastalıkları üzerine olan etkileri
Düz kas proliferasyonunu önler Vasküler kireçlenmeyi azaltır. Proenflamatuar sitokinları azaltır (antienflamatuar). Renin-angiotensin sisteminin aşırı uyarılmasını önler. Zittermann A, Schleithoff SS, Koerfer R. Putting cardiovascular disease and vitamin D insufficiency into perspective. Br J Nutr. 2005;94(4):483-92 Watson KE, Abrolat ML, Malone LL, et al. Active serum vitamin D levels are inversely correlated with coronary calcification. Circulation Sep 16;96(6): Grimes DS, Hindle E, Dyer T. Sunlight, cholesterol and coronary heart disease. QJM Aug;89(8):

95 D vitamini yetersizliğinin dereceleri
Yetersizliğin derecesi 25(OH) D vitamini düzeyi PTH Ağır D vitamini yetersizliği (rahitis) Marjinal D vitamini yetersizliği Gizli D vitamini Normal Entoksikasyon <25 nmol/L 25-40 nmol/L nmol/L nmol/L >300 nmol/L Yüksek (+++) Yüksek (++) Yüksek (+) 1ng/mL=2.5ng/nmol/L

96 Serum 25 (OH) D Vitamini Düzeyi Bütün anneler (n=100)
Doğum Sırasında Annelerdeki D Vitamini Düzeyleri ve Bu Düzeylerin Mevsimlerle Olan İlişkisi (Aydın A, Ilıkkan B, Haktan M. XXVII. Türk Pediatri Kongresi, 1988) Serum 25 (OH) D Vitamini Düzeyi Bütün anneler (n=100) Kış sonu doğum yapanlar (n=50) Yaz sonu doğum yapanlar (n=50) 11.0 ng/mL (27.5 nmol/L) 5.7 ng/mL (14.25 nmol/L) 16.4 ng/mL (42.0 nmol/L) Normal: ng/mL ya da nmol/L

97 Maternal D vitamini düzeyleri
İstanbul 2000 Ankara 2002 İzmit Zaman (olgu sayısı) D vitamini düzeyi < 40ng/ mL’nin altında olanlar (%) D vitamini düzeyi < 25ng/ mL’nin altında olanlar (%) Yaz (48) %67 %54 Güz (50) %85 %46 İlkbahar (78) %95 %80 Alagöl F, Shihadeh Y, Boztepe H, Tanakol R, Yarman S, Azizlerli H, Sandalcı O. Sunlight exposure and vitamin D deficiency in Turkish Women. J Endocrinol Invest 2000;23:173-7 Andıran N, Yordam N, Özon A. The risk factors for Vitamin D Deficiency in Breast-fed Newborns and their mothers. Nutrition 2002;18:47-50 Pehlivan İ, Hatun Ş, Aydoğan M Babaoğlu K, Türker G, Gökalp AS. Maternal serum vitamin D levels in the third trimester of pregnancy. Turk J Med Sci 2002;32:

98 Diğer vitaminler-Mineraller/koroner kalp hastalığı

99 Homosistin-Koroner Kalp Hastalığı
Araştırıcı Kilmer McCully folik asit, B12 vitamini ve B6 vitamini düzeyleri ile ateroskleroz arasında pozitif bir ilişki saptamıştır. Bu vitaminler kükürtlü amino asitlerin metabolizmasını etkileyerek homosisitin düzeyini indirir. Klasik homosistinüride miyokard enfaktüsü ve tromboembolik hadiseler çok sıktır. McCully KS. The Homocystein Revolution. Keats Publishing, Inc., New Canaan, CT, 1997

100 Koenzim Q10 Koenzim Q10 mitokondrial enerji metabolizmasını çok önemli bir unsurudur. Fazla enerjiye ihtiyacı olduğu için en fazla koenzim Q10 kalp hücresinde bulunur. Koenzim Q10 enflamasyonu da hafifletmektedir. Redüktaz inhibitörleri mevalonik asit sentezini azalttığından koenzim Q10 sentezini de azaltarak kas hücrelerini tahrip eder. Tahrip fazla ise CK yükselir.

101 Koenzim Q (Q10) ATP (enerji) oluşumunu sağlamak.
Hücresel ve mitokondrial membran akışkanlığını sağlamak. Serbest radikalleri temizlemek ve yaşlanmayı yavaşlatmak. Ernster L, Dallner G: Biochemical, physiological and medical aspects of ubiquinone function. Biochim Biophys Acta, 1995; 1271: Bliznakov E. Aging, mitochondria, and coenzyme Q10: The neglected relationship. Biochimie, 1999; 81:

102 Metilglütaril CoA (HMG CoA) KARACİĞER
Asetil - CoA Asetoasetil 3 Hidroksi Metilglütaril CoA (HMG CoA) HMG CoA sentaz Mevalonik asit HMG CoA redüktaz lovastatin mevastatin pravastatin simvastatin S afra tuzları LDL Genç VLDL KARACİĞER B3 vit. (Niasin) Olgun VLDL Lipoprotein lipaz İnce bağırsak lümeni Kolestiramin Kolestipol Diyetteki lifler Kolesterolün hücre içine girmesi reseptörü KOLESTEROL (hız ayarlayıcı enzim) Trigliseridler Fosfolipidler Apo E100, Apo E, Apo C Apo CII (+) (Apo B 100:E) Primer safra asitleri %80 Sekonder safra asitleri Fibrik asit türevleri (+) %20 7 alfa hidroksilaz + C vit Koenzim Q C vit (+) ( )

103 Magnezyum-Enfarktüs Yapılan bir araştırmada 2316 rastgele seçilmiş enfarktüslü hastanın yarısına 8 mmol (5 dakikada damardan) magnezyum sülfat verilmiş. Daha sonra 24 saat süre ile (65 mmol/gün) idame tedaviye geçilmiştir. Plasebo grubuna serum fizyolojik verilmiştir. 1 ay sonra yapılan değerlendirmede magnezyum alan grupta ölümlerin %24 daha az olduğu gözlenmiştir. Hastalar 2.7 yıl süre ile izlenmişler. Magnezyum alan grupta koroner kalp hastalığından ölümlerin %21, bütün ölümlerden ölümlerin %16 daha az olduğu saptanmıştır. Araştırıcılar magnezyumun ataktan sonraki ilk üç saat içinde, trombolitik tedaviden önce verilmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Woods KL. and Fletcher S. Long-term outcome after intravenous magnesium sulphate in suspected acute myocardial infarction: the second Leicester Intravenous Magnesium Intervention Trial (LIMIT-2). The Lancet, Vol. 1994; 343:

104 İçme suyu-Magnezyum/Enfarktüs
İsveç’te yapılan bir araştırmada içme suyundaki magnezyumu düşük (3.5 mg/dL) olan suyu içenlerde, magnezyumu yüksek (9.8 mg/dL) olan suyu içenlere oranla %35 daha fazla kalp krizi olmuş. Magnezyumun spazmları ve aritmileri azalttığı bilinmektedir. Sudaki magnezyum yiyeceklerdekinden daha rahat emilir. Rubenowitz E, Axelsson G, Rylander R. Magnesium in drinking water and death from acute myocardial infarction. Am J Epidemiol. 1996;143(5):

105 Kan magnezyum düzeyi- kalp krizi
Kan magnezyum düzeyi 0.80 mmol/L’den düşük olan kişilerde kalp krizinden ölme riski , Kan magnezyum düzeyi mmol/L olanlardan %21, Kan magnezyum düzeyi mmol/L %31-34 daha fazla bulunmuştur. ABD’de insanların %23’ünde Kan magnezyum düzeyi 0.80 mmol/L’den düşüktür. Amerikan halkının büyük bir bölümü önerilen miktarlardan daha düşük magnezyum almaktadırlar (erkekler için 350 mg/gün, kadınlar için 280 mg/gün). Ford ES. Serum magnesium and ischaemic heart disease: findings from a national sample of US adults. Int. J. Epidemiol. 28:

106 Koroner kalp hastalığı
Metabolik sendrom- Koroner kalp hastalığı

107 İnsülin direnci/kanser/kronik-dejeneratif hastalıklar
İnsülin direncinin oluşturduğu kronik hiperinsülinemi enflamasyon yapan genleri aşırı bir şekilde uyarır. Bu durum serum CRP ölçümleri (N: <0.5 mg/dL) ile dolaylı olarak ortaya konulabilir. Kronik enflamasyon insan vücudunda koroner kalp hastalığı ve bir dizi kronik-dejeneratif hastalığın gelişmesine neden olur. Klein-Platat C, Drai J, Oujaa M, Schlienger J-L, Simon C. Plasma fatty acid composition is associated with the metabolic syndrome and low-grade inflammation in overweight adolescents. Am J Clin Nutr 2005; 82: 1178–84.

108 Tip II diabet Buz dağınının (metabolik sendromun) görünen küçük parçasıdır.
Hipertansiyon Glükoz tolerans bozukluğu Reflü, ülser Artrit Osteoporoz Miyokard enfarktüsü Diş çürükleri Kanser Obezite Polikistik over sendromu Prostat hipertrofisi Otoimmün hastalıklar Depresyon

109 İnsülin direnci (metabolik sendrom) kriterleri
Bel çevresi erkekler> 102 cm kadınlar >88 cm Hipertansiyon >120/80mmHg Açlık kan glükozu >100 mg/dL HDL kolesterol <35 mg/dL Trigliserid >150 mg/dL *beş kriterden en az üçünün varlığı metabolik sendromu gösterir

110 Açlık kan glükozu: >80-90 mg/dL
Açlık insülini: >5 İÜ/L C-reaktif protein:> 0.5 mg/dL

111 İnsülin direncinin çeşitli aşamaları
Açlık glükozu (mg/dL) Açlık insülini (Ü/L) Normal Normal(!) Glükoz tolerans bozukluğu Diabet Diabet (ileri) 60-90 90-110 >126 <5 yüksek düşük

112 Türkiyedeki obezitenin yıllar içindeki artışı
Kadın Erkek 1990 1999 %24 %38.8 %9 %19 Türk Kardiyoloji Derneği

113 Türkiye’deki metabolik sendrom yaygınlığını
30 yaş ve üzerindeki erkeklerin %28'inde, kadınların %45'inde metabolik sendrom tespit edilmiştir. 1)Bel çevresi: erkeklerde >102, kadınlarda >88 cm, 2)HDL-Kolesterol <40, kadında <50 mg/dL 3)Trigliserid ≥150 mg/dL, 4)Kan basıncı sistolik ≥130 veya diyastolik ≥85 mmHg 5)Diyabet ya da glukoz entoleransının varlığı. *beş kriterden en az üçünün varlığı metabolik sendromu gösterir Onat A, Sansoy V. Halkımızda Koroner Hastalığın Başsuçlusu Metabolik Sendrom: Sıklığı, Unsurları, Koroner Risk ile İlişkisi ve Yüksek Risk Kriterleri Türk Kardiyol Dern Arş 2002;30:8-15

114 İnsülinin lipid metabolizması üzerine etkileri
Hiperinsülinemi HMG-CoA redüktaz aktivitesini ve VLDL sentezini artırır. İnsülin direncinde açlık insülini yüksek olduğundan VLDL ve dolayısıyla da trigliseridler yüksektir. Hiperinsülinemi HDL’nin apoproteinini (Apo AI) katabolize eder → HDL azalır. Mittendorfer B, Sidossis LS. Mechanism for the increase in plasma triacylglycerol concentrations after consumption of short-term, high-carbohydrate diets. Am. J Clin Nutr 2001; 73, 892–899. Chen YD et al. High-density lipoprotein turnover in patients with hypertension. Hypertension 1991; 17(3):

115 Statinlerin yan etkileri
Rabdomiyoliz KC fonksiyon bozukluğu Kas ağrısı Kas zayıflığı Amnezi Konsantrasyon zorluğu Erektil disfonksiyon Periferik nöropati Katarakt

116 Statinlerin kanserojen etkileri
Koenzim Q 10 inhibisyonu Anjiyogenezisi artırmak Sitotoksik doğal katil hücreleri azaltmak Skualeni (kolesterol ara metaboliti) azaltmak Dehidroepiandesteronu azaltmak

117 Koroner kalp hastalığından korunmak için ne yapmalı?

118 Un ve şekerden mamül gıdaların tüketiminin minimale indirilmesi (Geniş bilgi için taş devri diyet listesine bakınız). Et, süt ürünleri, yumurta, sebze, meyve ve kabuklu kuru yemiş tüketilmesi Margarin ve sıvı yağların (mısır,  soya, ayçiçeği) kullanılmaması Bunların yerine hayvani yağların (iç yağı, kuyruk yağı, tere yağı) ve zeytin yağının yenilmesi (dedelerinizin yaptığı gibi)

119 Kırmızı etin az yenmesinin oluşturduğu eksiklikler
B12 vitamini (homosistin) B6 vitamini (homosistin) Karnitin (enerji metabolizması) Koenzim Q10 (enerji metabolizması) Alfa-lipoik asit(antioksidan) Esansiyel amino asitler

120 Probiyotik yiyeceklerin  (kefir, ekşiyebilen yoğurt, boza, turşu, sirke, nar ekşisi vb gibi fermente besinler) tüketilmesi Günde en az 5 dakika kültür-fizik hareketleri yapılması ve yarım saat kadar yürünmesi Yeterli güneşlenilmesi, yapılamıyorsa günde 2000 Ü D vitamini alınması Sigara ve diğer çevresel zararlardan uzak durulması. Stressi az bir yaşam sürdürülmesi Günde en az  mg balık yağı aktif maddesi (EPA+DHEA) alınması. Kalp hastalığı olanlarda günlük doz mg

121 Okside kolesterol Doğal gıdalarla alınan kolesterol kalp hastalığına yol açmaz fakat yüksek sıcaklıklarda işlenen kolesterol okside olup zarar verebilir. Okside kolesterol süttozu, yumurta tozu, ve birçok işlenmiş gıdada bulunur. Düşük yağlı sütlerin bir bölümü süt tozundan yapılmaktadır.

122 Modern Sıvı yağlar niçin zararlıdırlar?
Modern Sıvı yağlar (mısır, ayçiçeği, soya vb) birçok bakımdan kalp için zararlıdırlar; Bu yağlar işlenirken çok sayıda serbest radikal oluştururlar. Bu yağlarda A, E, ve D vitamini gibi antioksidan ve/veya antienflamatuar vitaminler yoktur ya da iyice azalmıştır. Bu yağlar büyük ölçüde omega-6 içerdiklerinden enflamasyon ve trombusa eğilimi artırırlar. Sally Fallon, Mary G. Enig. What Causes Heart Disease?

123

124 Yumurtanın yararları Maküler dejenerasyonu azaltır (lutein) Kolesterolü azaltır (kolin) Bellek ve öğrenme kapasitesini artırır (kolin) Asetilkolini artırır Yumurta sarısı kalsiyumdan ve karotenoidlerden zengindir Çinko içeriği yüksektir Magnezyum içeriği yüksek (migren, fibromiyalji vb Antioksidan ve antienflamatuvardır. Omega-3’ten zengindir (Özgür dolaşan tavuklar!) A, D, K vitaminleri, demir, selenyum, riboflavin, ve niasinden zengindir.

125 Tereyağının yararları
En iyi A vitamini kaynağıdır. Lesitinden zengindir. Yüksek oranda antioksidan (kolesterol, A vit, E vit, selenyum) içerir. İyi bir iyot kaynağıdır. Konjuge linolenik asitten (CLA)zengin olduğu için, antienflamatuvar, antiallerjik ve antikansorejenik etkileri vardır. Diş çürükleri ve osteoporoz riskini azaltır.

126 Güncel taş devri diyeti
Yiyin (doyuncaya kadar) Et ve hayvani yağlar Balık, tavuk Zeytinyağı Yumurta Meyveler (az şekerli) Sebzeler Kabuklu kuru yemişler Süt ürünleri, kefir Tüketmeyin Tahıllar ve unlu gıdalar Şeker, tatlılar, meşrubat Patates Az yiyin Baklagiller Süt Meyveler (çok şekerli)

127

128

129 Kolesterol-enfeksiyon

130 Kolesterol - enfeksiyon
ölümün incelendiği 19 kohort çalışmasının metaanalizinde total kolesterol azaldıkça akciğer ve bağırsak enfeksiyonlarından ölümün arttığı görülmüştür. Jacobs D, Blackburn H, Higgins M, Reed D, Iso H, McMillan G, Neaton J, Nelson J, Potter J, Rifkind B. Report of the conference on low blood cholesterol: Mortality associations. Circulation 1992; 86:1046–60

131 Son bir yüzyıldır ABD’de günlük alınan kalorinin %35-40’ yağlardan gelir.
Bu süre içinde alınan yağ miktarında bir artış olmamasına , hatta biraz da azalma olmasına rağmen koroner kalp hastalığında müthiş bir patlama olmuştur. Kenyadaki Masailerin diyetinin %60’ı yağdır ve koroner kalp hastalıkları yoktur. Kanada ve Alaska kızılderilileri ve Eskimolarının diyetinin %80’ yağ olmasına rağmen onlarda da koroner kalp hastalıkları yoktur. Sally Fallon, Mary G. Enig. What Causes Heart Disease?

132 Kolesterol-enfeksiyon
Kolesterol sitotoksik T-lenfositleri uyararak mikropların öldürülmesine yardımcı olur Kolesterol hücre zarında bulunan enzimler ve diğer maddeler aracılığı ile fagositozu sağlar. Drabowsky, MP, Peel WE, Thomson AER. Plasma membrane cholesterol regulates human lymphocyte cytotoxic function. Eur J Immunol 1980;10, Heiniger, HJ, Marshall, JD Cholesterol synthesis in polyclonally activated cytotoxic lymphocytes and its requirements for differentiation and proliferation. Proc Natl Acad Sci U S A 1982;79, Gatfield, J, Pieters, J Essential role for cholesterol in entry of mycobacteria into macrophages. Science 2000;288,

133 Kolesterol eksikliği-bulaşıcı hastalıklar
Çok sayıda deneysel çalışmada lipid ve kolesterol eksikliğinin bulaşıcı hastalıkların şiddetini artırdığı saptanmıştır. Gatfield, J, Pieters, J Essential role for cholesterol in entry of mycobacteria into macrophages. Science 2000;288, Gallin JI, Kaye D, O’Leary WM. Serum lipids in infection. N Engl J Med 1969; 281:1081–6. Fiser RH, Denniston JC, Rindsig RB, Beisel WR. Effects of acute infection on cholesterolgenesis in the Rhesus monkey. Proc Soc Exp Biol Med 1971; 138:605–9. Bhakdi S, Tranum-Jensen J, Utermann G, Füssle R. Binding and partial inactivation of Staphylococcus aureus a-toxin by human plasma low density lipoprotein. J Biol Chem 1983; 258:5899–904.

134 van Lenten BJ, Fogelman AM, Haberland ME, Edwards PA
van Lenten BJ, Fogelman AM, Haberland ME, Edwards PA. The role of lipoproteins and receptor-mediated endocytosis in the transport of bacterial lipopolysaccharide. Proc Nat Acad Sci USA 1986; 83:2704–8. Flegel WA, Wolpl A, Mannel DN, Northoff H. Infect Immun 1989; 57:2237–45. Cavaillon JM, Fitting C, Haeffner-Cavaillon N, Kirsch SJ, Warren HS. Cytokine response by monocytes and macrophages to free and lipoprotein-bound lipopolysaccharide. Infect Immun 1990; 58:2375–82. Weinstock C, Ullrich H, Hohe R, Berg A, Baumstark MW, Frey I, Northoff H, Flegel WA. Low density lipoproteins inhibit endotoxin activation of monocytes. Arterioscler Thromb Vasc Biol 1992; 12:341–7. Losche W, Krause S, Pohl A, Pohl C, Liebrenz A, Schauer I, Ruhling K, Till U. Functional behavior of mononuclear blood cells from patients with hypercholesterolemia. Thromb Res 1992; 65:337–42. Feingold KR, Grunfeld C. Role of cytokines in inducing hyperlipidemia. Diabetes 1992; 41(suppl. 32):97–101. Flegel WA, Baumstark MW, Weinstock C, Berg A, Northoff H. Prevention of endotoxin-induced monokine release by human low- and high-density lipoproteins and by apolipoprotein A-I. Infect Immun 1993; 61:5140–6. Hardardottir I, Grunfeld C, Feingold KR. Effects of endotoxin on lipid metabolism. Biochem Soc Trans 1995; 23:1013–18. Feingold KR, Funk JL, Moser AH, Shigenaga JK, Rapp JH, Grunfeld C. Role for circulating lipoproteins in protection from endotoxin toxicity. Infect Immun 1995; 63:2041–6. Grunfeld C, Feingold KR. Regulation of lipid metabolism by cytokines during host defense. Nutrition 1996; 12(Suppl.):S24–6. Netera MG, Demacker PNM, Kullberg BJ, Boerman OC, Verschueren I, Stalenhoef AFH, van der Meer JWM. Low-density lipoprotein receptor-deficient mice are protected against lethal endotoxemia and severe Gram-negative infections. J Clin Invest 1996; 97:1366–72. Rauchhaus M, Coats AJ, Anker SD. The endotoxin-lipoprotein hypothesis. Lancet 2000; 356:930–3.

135 Ailevi hiperkolesterolemi- enfeksiyon
Ailevi hiperkolesterolemisi olan kişilerde de enfeksiyon hastalıklarından ölüm daha az olmaktadır. Pacelli F, Doglietto GB, Alfieri S, Piccioni E, Sgadari A, Gui D, Crucitti F. Prognosis in intra-abdominal infections. Multivariate analysis on 604 patients. Arch Surg 1996; 131:641–5

136 Hiperkolesterolemi- karın içi enfeksiyonları
Kolesterolü yüksek kişilerde karın içi enfeksiyonlarının daha çabuk iyileştiği gözlemlenmiştir. Pacelli F, Doglietto GB, Alfieri S, Piccioni E, Sgadari A, Gui D, Crucitti F. Prognosis in intra-abdominal infections. Multivariate analysis on 604 patients. Arch Surg 1996; 131:641–5

137 Kolesterolemi- solunum hastalıkları - mide-bağırsak hastalıkları
19 çalışma ve ölümü içeren bir meta-analiz incelemesinde görülmüştür ki kan kolesterol düzeyi azaldıkça solunum ve mide-bağırsak hastalıklarından (özellikle bulaşıcı olanlar) ölüm artmaktadır. Jacobs D, Blackburn H, Higgins M, Reed D, Iso H, McMillan G, Neaton J, Nelson J, Potter J, Rifkind B. Report of the conference on low blood cholesterol: Mortality associations. Circulation 1992; 86:1046–60

138 Kan kolesterol düzeyleri-febril nötropeni
Kanser tedavisine bağlı febril nötropenisi olan 17 hasta incelenmiş. Altısı ölmüş. Bunlarda tedavi sırasında kan kolesterol düzeyleri yükselmemiş. Yaşayan 11 hastanın başlangıç kan kolesterol düzeyi ölenlerden yüksekmiş. Bunlarda tedavi sırasında kolesterol yükselmiş ve kolesterol düzeyleri iyileştikten sonra tekrar normale inmiş. Fraunberger P, Hahn J, Holler E, Walli AK, Seidel D. Serum cholesterol levels in neutropenic patients with fever. Clin Chem Lab Med 2002; 40:304–7

139 Kolesterol-tbc Araştırma 21 erişkin akciğer tüberkülozlu hasta iki gruba ayrılmış. Birinci gruba klasik tbc tedavisine ek olarak günde 2500kcal’lık kolesterolden zengin diyet (800mg/gün) verilmiş. İkinci gruba klasik tbc tedavisine ek olarak günde 2500kcal’lık normal (!) kolesterollü (250 mg/gün) diyet verilmiş. Hem çalışma (136.7 mg/dL) hem de kontrol grubunun (157.9 mg/dL). kan kolesterol düzeyleri ortalama Meksikalılarınkinden (190 mg/dL ) oldukça düşük imiş. Kolesterolden zengin diyet alan grupta balgamın basil(-) olması ortalama 14 gün sürerken bu sayı kontrol grubunda 28 gün imiş. Pérez-Guzmán C, Vargas MH, Quiñonez F, Bazavilvazo N, Aguilar A. A Cholesterol-Rich Diet Accelerates Bacteriologic Sterilization in Pulmonary Tuberculosis. Chest. 2005;127:

140 kolesterolden zengin diyet-tbc
Kolesterolden zengin diyet alan grup (10 hasta) Normal kolesterollü diyet alan grup (11 hasta) 1. haftada balgamın basil(-) olması 2. haftada balgamın basil(-) olması 3. haftada balgamın basil(-) olması 4. haftada balgamın basil(-) olması %0(0) %80(8)* %90(9) %9(1)* %45(5) %73 (8) * p =

141 Smith-Lemli-Opitz sendromu -enfeksiyon
Smith-Lemli-Opitz sendromunda (7-dehidrokolesterol 7-redüktaz enziminin doğuştan yetersizliği) kolesterol sentezi çok düşüktür. Bu hastalarda çok sayıda malformasyon ve sık geçirilen enfeksiyonlar vardır. Bu hastalara ilave kolesterol verildiğinde enfeksiyonlar azalmaktadır Elias ER, Irons MB, Hurley AD, Tint GS, Salen G. Clinical effects of cholesterol supplementation in six patients with the Smith-Lemli-Opitz syndrome (SLOS). Am J Med Genet 1997; 68:305–10.

142 Kan kolesterol düzeyi -bulaşıcı hastalıklardan hastaneye gelme oranı
kişi üzerinde 15 yıl süre ile yapılan bir araştırmada kan kolesterol düzeyi düşük olanlarda, bulaşıcı hastalıklardan hastaneye başvuruda bulunanların sayısının kolesterolü yüksek olanlara göre daha fazla olduğu görülmüştür . Iribarren C, Jacobs DR Jr, Sidney S, Claxton AJ, Feingold KR. Cohort study of serum total cholesterol and in-hospital incidence of infectious diseases. Epidemiol Infect 1998; 121:335–47.

143 Kan kolesterol düzeyi-HIV
2446 bekar erkek üzerinde 14 yıl süre ile yapılan bir araştırmada kolesterol düzeyi düşük olanlarda AIDS rizikosunun daha fazla olduğu saptanmıştır. Bir başka çalışmada kan kolesterol düzeyi düşük AIDS’li hastaların daha fazla öldüğü görülmüştür. Claxton AJ, Jacobs DR Jr, Iribarren C, Welles SL, Sidney S, Feingold KR. Association between serum total cholesterol and HIV infection in a high-risk cohort of young men. J Acquir Immune Defic Syndr Hum Retrovirol 1998; 17:51–7 Neaton JD, Wentworth DN. Low serum cholesterol and risk of death from AIDS. AIDS 1997; 11:929–30