KURULUŞ YERİ SEÇİMİ Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın.

... konulu sunumlar: "KURULUŞ YERİ SEÇİMİ Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın."— Sunum transkripti:

1 KURULUŞ YERİ SEÇİMİ Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

2 KURULUŞ YERİ: Kuruluş yeri nedir?
İşletmeler neden kuruluş yeri seçimi yapmaları gerekir? Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

3 Kuruluş yeri seçimini gerektiren nedenler
Kuruluş yeri kararını gerektiren durumlar Kapasite Genişlemesi İlk Defa Bir Tesis Kurulması Mevcut Tesisin İkamesi

4 Mevcut Tesislerin İkamesini Gerektiren Faktörler
Pazar hareketleri. Yerel işgücünün maliyeti ve elverişliliğindeki değişmeler. Malzemenin elverişliliğindeki değişmeler. Binaların tahribi veya zorunlu olarak satın alınması (kamulaştırılması). Ulaştırmanın etkililiği ve elverişliliğindeki değişmeler. İlgili sanayilerin veya fabrikaların yer değiştirmesi. Ulusal yasama faaliyetleri. Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

5 Üretilen mal/hizmetin çeşidi Arazi Seçimi ile İlgili Faktörler
İşletmelerin kuruluş yeri seçim kararlarını etkileyen kriterlerden önemli olanları; Maliyet minimizasyonu (kuruluş, işçilik, enerji, vergi ve taşıma maliyetleri) Kar maksimizasyonu Dağıtım hızı Rekabet üstünlüğü Üretilen mal/hizmetin çeşidi Arazi Seçimi ile İlgili Faktörler Bölgesel Faktörler ANA AMAÇ; Kuruluş yerinin işletmeye olan faydalarını maksimize etmektir Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

6 Üretilen mal/hizmetin çeşidi
Ağır sanayide çalışan firmaların oldukça geniş mekanlara ihtiyaçları vardır ve fabrikayı kurmak oldukça maliyetlidir. Böyle bir durumda yer seçiminde; inşaat mal., arazi mal., taşıma-nakliye ve atıkların elden çıkarılması gibi faktörler önemli olmaktadır. Otomobil, endüstriyel makineler ve yağ rafineleri Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

7 Elektronik eşyalar ve malzemeler, bilgisayar ve montaj (TV) gibi ürünler üreten hafif sanayide çalışan firmalar açısından taşıma maliyetleri oldukça önemli olmaktadır. Perakende ve hizmet sektöründe faaliyet gösteren firmalar ise bazı istisnalar (hastane, büyük otel v.b.) haricinde daha küçük çaplı ve daha az maliyetli firmalardır. Bu tip firmalarda kuruluş yeri seçiminde dikkat edilen en önemli faktör ise müşteriye olan yakınlıktır. Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

8 Arazi Seçimi ile İlgili Faktörler
Bu kriterler daha teknik düzeydedir. Ulaşım olanakları (uçak, tren, kara yolu koşulları) Arazinin büyüklüğü ve maliyeti Yan sanayi kuruluşlarına yakınlık Belediye hizmetleri Genişleme olanakları Atıkları giderme kolaylıkları İşçi-işveren ilişkileri Vergiler Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

9 Bölgesel Faktörler Bölgesel faktörler daha makro düzeydedir
Bölgesel teşvikler Bölgesel kalkınma projelerinin varlığı Nüfus yapısı, çalışır oranı,eğitim durumu Talep ve dağıtım açısından bölgenin elverişliliği Telekomünikasyon olanakları Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

10 Hammadde kaynaklarının gelecekteki ve şimdiki durumu
Yan sanayi kuruluşlarının durumu Çevre ile ilgili mevzuatlar ve yasalar Enerji kaynaklarının durumu ve maliyetleri Bölgenin iklim koşulları Miktar, kalite ve ücret açısından iş gücü kaynakları Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

11 Kuruluş Yeri Seçme Yöntemleri
Faktör derecelendirme yöntemi Ağırlık merkezi yöntemi Yük -Mesafe yöntemi Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

12 Faktör derecelendirme yöntemi
Çeşitli faktörlerin birleştirilmesi için mekanizma sağlamaktadır. Bu faktörler organizasyon için göreceli olarak önemli sayılabilecek sayısal ve/veya sayısal olmayan değerler olabilir. Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

13 Yöntem 6 adımı kapsamaktadır:
Org. için önemli olan faktörlerin listesini yapmak Org. hedefleri doğrultusunda her faktöre göreceli ağırlığını yansıtan bir ağırlık vermek Alternatifleri her faktör açısından değerlendirmek için bir ölçek geliştirmek (1-5,1-7,1-10) Her faktör açısından bu alternatiflerin puanlarını belirlemek Faktör ağırlıkları ile puanları çarparak her alternatifin toplam puanını belirlemek Maksimum puana sahip alternatifi seçmek ve değerlendirmek Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

14 FAKTÖR DERECELENDİRME YÖNTEMİ İÇİN ÖRNEK PROBLEM
Kurulması düşünülen bir fabrika için dört farklı kuruluş yeri (a, b, c, d) arasında bir seçim yapmak üzere aşağıdaki tabloda dört farklı kriter için bir ölçek verilmektedir: Çok zayıf…………1 Zayıf……………….2 Tatminkar………3 İyi…………………..4 Mükemmel……….5 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

15 KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR
KRİTER AĞIRLIK (1-10) KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR A B C D İŞÇİLİK 9 4 5 ÇEVRE 7 3 2 1 ULAŞIM 8 PAZAR 10 KAYNAKLAR ENERJİ TESİSLER Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

16 KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR
KRİTER AĞIRLIK (1-10) KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR Ağırlıklı Puanlar A B C D İŞÇİLİK 9 4 5 ÇEVRE 7 3 2 1 ULAŞIM 8 PAZAR 10 KAYNAKLAR ENERJİ TESİSLER Toplam

17 KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR
KRİTER AĞIRLIK (1-10) KURULUŞ YERLERİ VE PUANLAR Ağırlıklı Puanlar A B C D İŞÇİLİK 9 4 5  9x4= 36 9x5=45  45  36  ÇEVRE 7 3 2 1 21  14  7  28  ULAŞIM 8  32 24  16  PAZAR 10  30 50  40  KAYNAKLAR  24 32  ENERJİ  20 8  20  TESİSLER  12 15  9  Toplam  175 172  165  181 

18 Ağırlık merkezi yöntemi
Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

19 Aşağıdaki hususları göz önünde bulundurur: Mevcut tesisler
Firmanın mevcut kuruluşlarını göz önünde bulundurarak yeni bir tesisin kuruluşu için kullanılan matematiksel bir seçim yöntemidir. Bu yöntemde ulaşım maliyetleri; uzaklık, ve hacmin (ağırlık )bir fonksiyonudur. Aşağıdaki hususları göz önünde bulundurur: Mevcut tesisler Aralarındaki mesafe Gönderilecek mal miktarı Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

20 Akaryakıt dağıtım sisteminde rafineri tesisinin yer seçimi
Örneğin, merkezi bir depo ile çeşitli mağazalardan oluşan bir sistemde en uygun depo yerinin tayini….. Akaryakıt dağıtım sisteminde rafineri tesisinin yer seçimi Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

21 Cx = Ağırlık Merkezinin X Koordinatı
Bu denklemlerde; Cx = Ağırlık Merkezinin X Koordinatı Cy = Ağırlık Merkezinin Y Koordinatı Dix = i. Yerleşimin x koordinatı diy = i. Yerleşimin y koordinatı vi = i. Yerleşime veya yerleşimden hareket eden mal miktarı Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

22 Koordinatlar  x1 x2 x3 x y2 y y1 y3 1 (x1, y1), W1 2 (x2, y2), W2
Wi i = 1 xiWi x = yiWi y = Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

23 Ağırlık merkezi yöntemi için örnek problem
Bir otomobil fabrikasının satış noktaları aşağıdaki koordinatlara göre yerleştirilmiş bulunmaktadır. X Y A (100,200) D (250,580) Q (790,900) (0,0) Satış Yeri Aylık Satış Hacmi A D Q Soru: aylık satışlar ve mesafeler göz önünde bulundurulduğu takdirde en uygun dağıtım merkezi neresidir? Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

24 (Yeni satış noktasının koordinatlarının belirlenmesi)
FORMÜLLER KULLANILARAK YENİ KOORDİNATLAR BELİRLENİR: X Y A (100,200) D (250,580) Q (790,900) (0,0) Z YENİ SATIŞ YERİ Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

25 SORU Burger Doodle fast-food zinciri hamburgerlerinde kullanmakta olduğu malzemeleri 4 farklı tedarikçiden (A,B,C,D) elde etmektedir. Firma hamburgerlerini hazırlayıp, paketleyeceği ve restoranlarına göndereceği yeni bir dağıtım merkezi kurmak istemektedir.Tedarikçiler malzemeleri her biri yaklaşık 17 ton ( pound) taşıyabilen 40 tırlık nakliye şirketi ile yapmaktadır.Aşağıda her bir tedarikçiden yıllık olarak yüklenilen malzemelerin miktarları ve koordinatları verilmiştir, buna göre yeni kurulacak dağıtım merkezinin yerini tespit ediniz. A B C D Xa=200 Xa=100 Xa=250 Xa=500 Ya=200 Ya=500 Ya=600 Ya=300 Wa=75 Wa=105 Wa=135 Wa=60 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

26 Yük -Mesafe yöntemi Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

27 Yük-mesafe değeri en küçük olan alternatif yer seçilir.
Bu yöntem AMY’nin bir başka versiyonudur. Bu yöntemde, tek bir yerin koordinatlarını belirlemek söz konusu değildir. Bunun yerine birden fazla yerin koordinatları değerlendirmeye alınır. Yük-mesafe değeri en küçük olan alternatif yer seçilir. Örneğin yeni bir dağıtım merkezi için yer arayan bir firmanın elinde alternatiflerinin koordinatları varsa, tedarikçilerinin bulunduğu koordinatlara göre bu değerlendirmeyi yapabilir. ÖRNEK, Russel and Taylor (Third Edition), s Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

28 YÜK-MESAFE DEĞERİ HESAPLAMASI
 li di i = 1 n LD = LD = Yük-mesafe değeri li = Amaçlanan yerleşim yerinden i. yerleşim merkezine taşınacak ağırlık olarak nitelendirilen yük mik di = i. yerleşim yeri ile amaçlanan yerleşim yeri arasındaki mesafe. di = (xi - x)2 + (yi - y)2 (x,y) = Amaçlanan (değerlendirilen) yerleşim yerinin koordinatları (xi , yi) = Mevcut yerleşim yerinin koordinatları Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

29 ORNEK Dağıtım merkezine yönelik alternatif yerler X Y 1 360 180
Tedarikçiler A B C D X Y Wt Her bir alternatif yerin tedarikçilere olan mesafesi = ( )2 + ( )2 dA = (xA - x1)2 + (yA - y1)2 YER 1 = 161.2 = ( )2 + ( )2 dB = (xB - x1)2 + (yB - y1)2 = 412.3 dC = 434.2 dD = 184.4 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

30 YER2 dA = 333 dC = 226.7 dB = 323.9 dD = 170 YER3 dA = 206.2 dC = 200 dB = 180.4 dD = 269.3 Her bir alternatifin YÜK-MESAFE değerini hesaplayalım i = 1 n  li di LD = Yer1 = (75)(161.2) + (105)(412.3) + (135)(434.2) + (60)(434.4) = 125,063 Yer 2 = (75)(333) + (105)(323.9) + (135)(226.7) + (60)(170) = 99,791 Yer3 = (75)(206.2) + (105)(180.3) + (135)(200) + (60)(269.3) = 77,555* * Yer 3 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

31 Başabaş Analizi Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

32 Kuruluş yeri alternatifleri arasından seçim yaparken üç adım izlenir:
Yöneticiye belirli miktar aralıklarında en düşük maliyeti sağlayacak kuruluş yerlerini karşılaştırma açısından kolaylık sağlar. Kuruluş yeri alternatifleri arasından seçim yaparken üç adım izlenir: Her kuruluş yeri için sabit ve değişken maliyetler belirlenir. Her kuruluş yeri için hesaplanan Toplam Maliyet grafiksel olarak gösterilir (Yatay eksende miktar ve düşey eksende maliyet olmak üzere). Belirlenen miktar için en düşük maliyetli kuruluş yeri seçilir. Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

33 X işletmesinde üretimden sorumlu kişi olarak fabrika kuruluş yeri hakkında karar vermeniz gerekmektedir. Alternatifler arasında 3 yer vardır : Akron, Bowling Green , Chicago. Bölgelerin sırası ile aylık sabit maliyetleri , , $’dir. Ürün başına değişken maliyetleri ise 75, 45, 25 $ dir. Ürünün satış fiyatı 120 $ dir. İşletmenin aylık üretim tahmini 2000 adet ürün olduğuna göre işletmenin nerede kurulması gerektiğine bbn analizi ile karar veriniz. Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

34 Akron için Toplam Maliyet TM: 30.000+ 75 (2000) = 180.000
Bowling Green için Toplam Maliyet TM: (2000) = Chicago için Toplam Maliyet TM: (2000) = Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

35 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

36 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın

37 SORU A firması için yönetici 4 farklı kuruluş yerini değerlendirmek istemektedir. Ürüne ait değişken ve sabit giderler alternatif yerlere göre değişmektedir. Tabloda her bir alternatif için maliyetler verilmiştir. Buna göre; Her bir alternatifin toplam maliyet doğrularını grafik üzerinde gösterin. Her bir kuruluş yerinin hangi üretim miktarlarında en uygun olduğunu belirleyin. Yıllık beklenen talep ise en uygun kuruluş yeri hangisidir? Alt. Yerler Sabit maliyet Değiş. maliyet A $ $62 B $ $38 C $ $24 D $ $30 Yrd. Doç. Dr. Kamil Taşkın