Çocuğunuza söz geçirme / iletişim

... konulu sunumlar: "Çocuğunuza söz geçirme / iletişim"— Sunum transkripti:

1 Çocuğunuza söz geçirme / iletişim

2 Özgüven mi? Öz saygı mı? Özgüven başarıya endekslidir ve “başkaları beni nasıl görüyor “ sorusunun cevabıdır. Özsaygı, dış değerlendirmelerden önemli ölçüde bağımsızdır. Ve “ben kendimi nasıl görüyorum” sorusunun cevabıdır. Öz saygısı yüksek çocuklar yetiştirmek , çocuğu başarısız olacağı etkinliklere zorlayarak değil, başarılı olduğu etkinliklere teşvik etmekle mümkündür.

3 Temel Kavramlar iletişim

4 Sınırlar neden önemlidir? Çocuklar neden sınırlara ihtiyaç duyarlar?
Yanlış davranışı önlemek ve kendi kurallarımızı en net ve anlaşılabilir şekilde öğretmek Sınırlar, Çocukların araştırma yapmalarına yardımcı olur Sınırlar onaylanan davranışları tanımlar Sınırlar büyümenin ölçüsüdür Ne kadarı çok az, ne kadarı çok fazla? Ne kadarı tam kararında?

5 Çok Kısıtlayıcı Olan Sınırlar (Aşırı Kontrol )
13 yaşındaki Mertcan ( Okul dışı etkinliklere izin verilmiyor, anne babasının aldığı elbiseleri giyebiliyor, 5.sınıftaki gibi 9’da yatağa gidebiliyor ..vb) Mertcan başarısız bir öğrenci. Denemek ve keşfetmek için çok az özgürlük SONUÇLARI -- Sağlıklı bir deneme ve keşif için gerekli özgürlük yok, -- Aşırı kontrol öğrenme ve sorumluluk kazanmayı engeller, -- İsyanı körükler

6 Çok Geniş Olan Sınırlar (Kontrolsüzlük)
‘Bugün okuldan sonra Can’lara gideceğim’ 9 yaşındaki Ahmet annesini haberdar ediyordu. “önce ödevini yapmanı tercih ederim” dedi annesi. Aman anne, ödevimi her zaman yaparım dedi Ahmet. Biliyorum, ama iyi alışkanlıklar kazanmak çok önemli. Bence ödevini önce bitirsen iyi olur. Ahmet annesine gülümsedi ve gitti. Okuldan sonra da Canlara gitti ve yemek saatine kadar gelmedi. Ahmet masaya geldiğinde; canlara gitmeden önce ödevini yapman gerektiğini söylediğimi sanıyorum dedi annesi Yemekten sonra yaparım dedi Ahmet.

7 Çok Geniş Olan Sınırlar (Kontrolsüzlük)
Denemek ve keşfetmek için çok fazla özgürlük Sonuçları: Sınırlar çok geniş ve kararlılıktan yoksun olduğu zaman Ahmet gibi davranırlar. Sınırları görmezden gelirler. Öğrenmeyi ve sorumluluk kazanmayı engeller Aşırı denemeye (test etme) yol açar

8 Dengeli sınırlar sorumluluklara dayanan özgürlük
9 yaşındaki Kadir’İn evlerinin 3 sokak ötelerinde oturan arkadaşları vardı, ama okul dönüşü evden bir sokak öteye gitmesine izin veriliyordu. Kadir ise daha fazla özgürlüğe hazır olduğunu hissediyordu. Neden hep Tarık ile Ali bizim eve gelmesi gerekiyor. Ben de onların evinde oynamak istiyorum, dedi annesine. Akşam yemek vakti geldiğinde peşine düşmek istemiyorum dedi annesi. Bisikletim var, bana bir saat alırsanız eve zamanında gelebilirim dedi. Annesi mantıklı bir istek diye düşündü, belki bu sorumluluğu üstenmeye hazır. Ona bir saat alıp birkaç hafta denemeye karar verdi. Kadir yeni durumu başarı ile götürdü. Öğrenmeyi ve sorumluluk kazanmayı artırır. İşbirliğini yüreklendirir.

9 Üç Eğitim Modeli Serbest yaklaşım Demokratik/dengeli Yaklaşım Cezacı Yaklaşım Sınırlar olmaksızın özgürlük Sınıflar içinde özgürlük Özgürlük olmaksızın sınırlar ikna yolu ile problem işbirliği ve güven ile Güç kullanarak çözme problem çözme problem çözme (Kazanan-kaybeden) (kazanan –kazanan) (kazanan –kaybeden)

10 Cezacı Yaklaşım (Özgürlük Olmaksızın Sınırlar)
- Anne;Burada neler oluyor, siz ikiniz kavga etmeden oynayamaz mısınız? 1. Kardeş: önce ben aldım, o benim elimden aldı. 2. Kardeş: Hayır önce ben aldım. Onu bana vermesini söyle. Anne sinirlenerek: İkiniz birden önce alamazsınız, biriniz yalan söylüyor. Bana gerçeği söyleyin, önce kim aldı. 1. Kardeş: Ben 2. Kardeş: Yalan söylüyor, ben aldım.

11 Cezacı Yaklaşım Anne: Yeter artık, artık siz güvenmiyorum. Bu oyuncaklarla kimse oynamayacak çünkü onu kaldıracağım. Eğer sizden biraz daha tartışma ve kavga duyarsam, gününüzün geri kalan kısmını odanızda geçirirsiniz. Anlaşıldı mı? (Bağırarak) Artık yeter!. 1.kardeş: Cadı gibisin. 2. kardeş: (bu yoruma güler) Anne: Hiç komik değil. Benimle dalga geçmeye müsaade etmem. İkinizde akşamı odanızda geçireceksiniz. 1.kardeş: eminim hayatı başkalarına zehir etmek hoşuna gidiyor. 2. kardeş: evet ! Anne(bağırarak) Hemen odanıza gidin!(onlar odalarına giderken sırtlarına vuruyor).

12 cezacı etkileşim şeması
Anababa davranışı A Çocuk davranışı -- Çocuklar tartışıyor soruşturma – küçümseme – -- Suçlama -- taraf tutmasını isteme Suçlama – -- daha fazla suçlama kırıcı bir alay – B oyuncağın uzaklaştırılması -- tehditler -- öfke gösterileri -- -- misilleme(isim takma) daha sert bir sonuç ortaya koyma -- -- kırıcı sözcükler(intikam) vurma – -- çocukların odalarına gitmeleri Ceza uygulayan anne baba polis, yargıç rolünde.

13 Cezacı Yaklaşım + İstenmeyen davranışın durmasını sağlar.
Anne istenmeyen davranışı durdurabilmiştir, ancak çocuklar kendi kendilerine bir çatışma çözme konularında bir beceri geliştirmişler midir? İşbirliği ve sorumluluk konusunda olumlu bir ders almışlar mıdır? Ve problem çözme konusunda ne öğrenmişlerdir. + İstenmeyen davranışın durmasını sağlar. - Bağımsız problem çözme davranışı ve sorumluluk kazandırmaz - Benlik kontrolünün öğrenilmesini sağlamaz. Neden? Bütün kararları ana babalar verir ve problem çözme aşamalarını onlar yürütür. Bütün güç ve kontrol ana babalardadır. Cezacı yaklaşım çocukların sorumluluk kazanma ve öğrenme fırsatlarını ellerinden alır. - Bu iki kardeşin bir sonraki çatışmasında neler yaşanır?

14 Cezacı Yaklaşım Ceza olumsuz davranışı o anda durduruyor, ancak bunun bedeli; incinmiş duygular, zedelenmiş ilişkiler, öfkeli güç mücadeleleri ve direnme oluyor. Sert yöntemler işbirliği mesajlarının algılanmasını engelliyor. Öfke ve intikam alma duygularını körükleyip bazen de korku ile bastırılıp geri çekilmelerini sağlıyor.

15 Cezacı Yaklaşım Anababanın inancı: Güç ve kontrol: Hepsi ana babanın
Çocuklar sizin yöntemlerinizden korkmazlarsa, sizin kurallarınıza saygı göstermezler. Çocuklarımı kontrol etmek benim görevim. Çocuklarımın problemlerini çözmek benim görevim. Güç ve kontrol: Hepsi ana babanın Problem çözme süreci Zorla problem çözme Bütün problem çözme aşamalarını ana babalar yürütür ve kararları onlar alır.

16 Cezacı Yaklaşım Çocuklar ne öğrenir:
Çocukların problemlerini çözmek ana babaların sorumluluğundadır. İletişimde ve problem çözmede kırıcı yöntemler Çocuklar ne tepki verir: Öfke, inatçılık İntikam, isyan Geri çekilme, korkuyla bastırılma

17 Serbest (Gevşek)Yaklaşım (sınırlar olmaksızın özgürlük)
ceza yöntemi ile büyütülmüş anne babaların bir kısmı bu yaklaşımı sergilerler. sınırları olmayan özgürlük değil kaostur. sınırları olmadan büyüyen çocuklar kurallara ve otoriteye saygı göstermeyi yada özgürlükleriyle sorumlulukla baş edebilmeyi öğrenemezler. Öncelikli olarak kendilerini düşünürler . Bencilleşebilirler. Kendi güçleri ve kontrolleri konusunda abartılmış duygulara kapılırlar.

18 Serbest (Gevşek)Yaklaşım
Anne: Hey, çocuklar bu bağrışma ve tartışmayı hiç sevmiyorum. Burası savaş alanına benziyor (odadan çıkar ancak tartışma devam eder) Anne: (tekrar odaya gelir) söylediklerimi duymadınız mı? Bu hırgür’ü keser misiniz? Anne: (üçüncü kez odaya girer) : çocuklar size kaç kez söylemem gerekiyor? Bakın, bir gün birbirinize böyle davrandığınız için pişman olacaksınız. Şimdi lütfen anlaşmaya çalışın! (tartışma devam eder) 1. kardeş: ilkönce ben aldım, o benim elimden kaptı. 2. kardeş: hayır, o bıraktı ve artık oynamıyordu. Onun için ben oynamaya başladım. Anne: Neden sırayla oynamıyorsunuz? 1. kardeş: tamam, önce ben alacağım. (oyuncağı kapar) 2. kardeş: hayır, önce ben alacağım ( o da çekiştirir).

19 Serbest (Gevşek)Yaklaşım
Anne: (yorgun ve bağırarak) : artık sizden bıktım!( oyuncağı her ikisinin elinden kapar) şimdi kimse almayacak. 1. kardeş: Bu adil değil! 2. kardeş: evet, ama onunla oynuyorduk. anne: onun için daha fazla kavga etmeyeceğinize söz veriyor musunuz? 1.kardeş: söz 2. kardeş : söz anne: tamam, onu geri alabilirsiniz. Ama tartışma yok! Gerçekten çok ciddiyim(oyuncağı 1. kardeşe verir. 2. kardeş( itiraz ederek yeniden oyuncağı çekiştirir) onun sırası geçti. Sıra bende. 1. kardeş: hayır değil. anne: inanılmazsınız. Benden bu kadar. Gerçekten istiyorsanız, hadi kavgaya devam edin, ama sessizce yapın. (odadan bıkkın bir şekilde çıkar.)

20 Serbest (Gevşek)Yaklaşım
Ana babalar çocuklarını işbirliğine ikna edebilmek için sürekli taktik değiştirir ve farklı yöntemler denerler. Çok fazla tekrarlama, hatırlatma, yalvarma, pazarlık etmek ve benzeri ikna yöntemini kullanırlar. Bu yaklaşımın sonucu, ana babalar genellikle sınırlarını değiştirme yada tümüyle vazgeçme aşamasına gelirler ve çocuklarda bildiklerini yaparlar. Bu yaklaşımın yanlış davranışı durdurmaz, sorumluluk kazanılmasını, kurallarımız ve otoritemizle ilgili vermek istediğimi dersleri öğretemez.

21 serbest etkileşim şeması
Ana baba davranışı A Çocuk davranışı -- Çocuklar tartışıyor net olmayan yöntemler – -- duymazdan geliyor tekrarlama – tekrarlama ve hatırlatma – daha çok çaba -- ders verme -- - birbirlerini suçlama çözümler önerme -- - birbirleriyle tartışma bıkkınlık -- oyuncağı uzaklaştırma -sonuç -- -- protesto suçluluk hissetme,oyuncağı geri verme -- sözler verdirme, pazarlık – -- sözünü tutmama daha çok yalvarma – -- çatışmanın devamı yılgınlıkla teslim olma --

22 Serbest (Gevşek)Yaklaşım
Çocuklar neden işbirliği yapmıyorlar: + işbirliği isteğe bağlı zorunlu değil. + davranışlarından sorumlu hissetmelerini sağlayacak hiçbir şey yok çünkü anneleri sözlerini etkili davranışlarla (sonuçlarla) destekleme konusunda çok isteksiz davranıyor. Mesajını ikna yoluyla iletmeye çalışıyor. + bütün trafik yasaları böyle uygulatılmaya çalışılsaydı insanlar onları ciddiye alır mıydı. + yemek örneği + sözlerimizle davranışlarımız desteklendiğinden , çocuklar kural ve beklentilerimiz konusunda en net mesajı alırlar.

23 Serbest (Gevşek)Yaklaşım
Anababanın inancı: Çocuklar işbirliğinin en doğru yol olduğunu anladıkları zaman işbirliği yaparlar. Benim görevim çocuklara hizmet etmek ve onları mutlu etmektir. Çocuklarımı üzen sonuçlar etkili olmazlar. Güç ve kontrol: Hepsi çocuklarda Problem çözme süreci İkna ederek problem çözme Problem çözme aşamalarının çoğunu ana babalar gerçekleştirir. Kazanan – kaybeden ( çocuklar kazanır).

24 Serbest (Gevşek)Yaklaşım
Çocuklar ne öğrenir: “Kurallar benim için değil başkaları için vardır. Ben istediğimi yaparım”. Ana babalar çocuklarının sorunlarının çözümünden sorumludur. Bağımlılığı, saygısızlığı, ben – merkezciliği, Çocuklar ne tepki verir: Sınırları test ederler Kuralları ve otoriteyi zorlar ve reddederler Söylenenleri duymazdan gelirler Sözleriyle ana babalarını yıpratırlar.

25 demokratik/etkili yaklaşım sınırlar içinde özgürlük
Etkili çocuk eğitiminde kararlılık ve saygı arasında bir denge. Cezacı yaklaşım katı ama saygılı değil. Serbest yaklaşım ise saygılı ama kesinlikten yoksun. Cezacı yaklaşım sınır koyarken fazla özgürlük veya seçenek sunmaz. Serbest yaklaşım ise, sınırlar koymadan özgürlük ve seçenek sunar. Etkili yaklaşım ise açıkça belirlenmiş sınırlar içinde özgürlük ve seçenek sunmaktır. Çocukların sağlıklı denemeler yapabilmeleri için fırsatlar vardır ama bu araştırmalarını yönlendirecek kesin sınırları da vardır.

26 Etkili yaklaşım sınırlar içinde özgürlük
Anne: (Kararlı bir ses tonu ile) çocuklar, bağırmayı ve tartışmayı kesin. Eminim o oyuncağı paylaşmayı kavga etmenin dışında bir yolunu bulabiliriz. Konuşmaya başlamadan önce biraz sakinleşmeye ihtiyacınız var mı? 1.kardeş: ben konuşabilirim. 2.ben de Anne: bu sorunu bağırmadan ve tartışmadan halletmenin başak bir yolu ne olabilir? 1. kardeş: bilmiyorum, ama önce ben aldım ve o benden aldı. 2.kardeş: hayır o bıraktı. Ben de oynamaya başladım. Anne: evet çocuklar isterseniz her biriniz onar dakika süreyle oyuncağı paylaşabilir yada ben onu kaldırabilirim. Hangisini yapmak istersiniz. 1kardeş: ben paylaşacağım. 2.kardeş: ben de, ama önce ben alacağım. Anne: Çok güzel bir seçim ve önce kimin oynayacağına karar vermek için yazı tura atacağım. Saati de kuracağım.

27 sınırlar içinde özgürlük
Anne çocuklarının yanlış davranışını durdurmayı başarıyor ve amaçladığı dersi onlara öğretebiliyor. İlk adımda durmasını istediği davranışla ilgili net bir mesaj veriyor. Mesajı net ve doğrudan, iki kısa cümle ile işbirliği ortamını karşılıklı saygı ile oluşturuyor. Anne, başarılı bir problem çözme ortamının, öfke ve bıkkınlık ortamında oluşmayacağını biliyor. Bu nedenle çocukların bu duygularını kontrol edebilmek için ihtiyaç duydukları sakinleşmeyi sağlıyor. Sakinleşme dönemi, bu örnekte bir seçenek olarak sunuluyor ve bu seçenek çocuklara öfke duygusu kontrolünün sorumluluğunu üstlenmeyi öğretiyor. Eğer öfke düzeyi daha yüksek olsaydı sakinleşme süresi bir zorunluluk olarak sunulabilirdi. “konuşmaya başlamadan önce 5 dakika sakinleşmeye ihtiyacımız var” gibi.

28 Sınırlar içinde özgürlük şeması
Ana baba davranışı A Çocuk davranışı -- Çocuklar tartışıyor kesin bir sınır koyuyor – Çocukların problem çözeceğine – olan güvenini belirtiyor – “sakinleşme” süreci sunuyor -- - tartışma bitiyor - kontrol sağlanıyor davranışsal seçenekler sunuluyor -- -- problem çözme başlıyor mantıklı bir sonuçla birlikte sınırlandırılmış seçenekler sunuluyor-- -- çocuklar işbirliği ve paylaşmayı seçiyor

29 sınırlar içinde özgürlük
Ana babanın inancı: Çocuklar problemleri kendi başlarına çözebilirler. Çocuklarına seçenekler sunulmalıdır ve bu seçtikleri davranışların sonuçlarından ders almalarına izin verilmelidir. Yüreklendirme işbirliğini artırmanın etkili bir yoludur. Güç ve kontrol: Çocuklara ancak sorumlulukla taşıyabilecekleri kadar güç ve kontrol verilmelidir. Problem çözme süreci İşbirliği Karşılıklı saygıya dayanan Çocuklar problem çözme sürecinin aktif katılımcılarıdırlar.

30 sınırlar içinde özgürlük
Çocuklar ne öğrenir: Sorumluluk İşbirliği Bağımsızlık Kurallara ve otoriteye saygı Benlik kontrolü Çocuklar nasıl tepki verir: Daha çok işbirliği Sınırların daha az test edilmesi Kendi başlarına problemlerin çözülmesi Ana babanın sözlerini ciddiye alma

31 Sonuçlar Neden Önemlidir
Sonuçlar duvarlar gibidir. Yanlış davranışı durdururlar. Çocukların yaptıkları seçimlerin ve davranışın sorumluluğunu üstlenmelerini sağlayarak sorumluluk kazanmalarına yardımcı olurlar. Tutarlılıkla kullanıldıklarına sonuçlar, çocuklarınızın söylediklerinizi duymalarını ve sözlerinizi ciddiye almalarını sağlar. Sonuçları kullanmaya başladıktan ilk dört veya sekiz haftalık bölümünde sonuçları oldukça sık kullanmak zorunda kalabilirsiniz. Neden? Çünkü çocuklarınız sizi devamlı test edeceklerdir. Kurallarınızın değiştiğini ve duvarlarınızın sert olduğunu anlayabilmenin tek yolu budur. Büyük bir olasılıkla “haksızlık bu”, ya da “çok katısın” gibi yorumlar işitebilirsiniz çünkü duvarları yıkmak ve sizi eski davranışlarınıza geri döndürmeye çalışacaklardır.

32 Sonuçların uygulanması
4 yaşındaki Ayşe yemek masasında bardağın içine üfleyerek hava kabarcıkları çıkarıyor. Kararlı bir sesle babası “Ayşe, masada baloncuklar çıkarmıyoruz. O bardağı doğru düzgün kullanabileceğini biliyorum , ama bunu yapmazsan bardağı almak zorunda kalacağım” dedi. Ayşe babasına meydan okurcasına baktı üflemeye devam etti. Hiçbir şey söylemeden babası uzandı ve bardağı elinden aldı. Saati on dakikaya kuracağım ve süre dolduğu zaman onu geri alabilirsin dedi. Ayşe davranışının sorumluluğundan kaçınamaz. İşbirliği yapmak için bütün bilgiye sahip. Üflemekten vazgeçmeyi yada devam etmeyi seçse, davranışından sorumlu olacak.

33 Sınırlandırılmış Seçenekler
8 yaşındaki ahmet’e uzaktan kumandalı bir araba hediye gelmişti. Onunla oynamak için sabırsızlanıyordu ama babası önce bazı temel kurallardan bahsetti. Ahmet, kamyonla ön ve arka bahçede istediğin yerde oynayabilirsin ama çiçeklerden uzak tutacaksın. Ahmet tamam dedi ve bir süreliğine bu kurala uydu ancak bir süre sonra çiçeklerin çevresindeki toprağın kamyonun en güzel gittiği yer olduğunu keşfetti. Dayanamadı ve orada oynamaya başladı. Ve babası ahmet’i orada gördü. Ahmet kamyonu sana söylenen yerde sürebilirsin yada bu günlük kamyonu kaldırmak zorunda kalabilirim dedi. Seçeneklerin bunlar. Hangisini yapmak istersin. Onu çiçeklerden uzakta süreceğim dedi ahmet ve gerçekten de bunu uyguladı. Peki uygulamasa idi ne olacaktı. Kamyon bir gün kaldırılacaktı.

34 Bir Sonucu Etkili Kılan Nedir? Anındalık
6 yaşındaki Mert kaşığının ucuna koyduğu bezelyeleri kız kardeşine fırlatıyordu. Babası derhal yaptığını durdurmasını istedi. İlk önce bunu yaptı ama birkaç dakika sonra bir deneme yapmak istedi ve bir tane daha fırlattı. Başka hiçbir söz söylemeden, babası derhal mantıksal bir sonuç uyguladı ve kaşığı elinden aldı. Sonuçlar kabul edilemez davranışın hemen arkasından uygulandıklarında etkileri en yüksek düzeyde olur. Sonuçların anındalığı mert’in yanlış davranışı ile sonuç arasında bir neden- sonuç ilişkisi kurmasına yardımcı olur. Baba kaşığı bir sonraki yemekte kaldırsa idi, sonucun etkisi çok az olurdu.

35 Kararlılık / Tutarlılık
12 yaşındaki Esra okul olduğu gecelerde telefonunu saat 9’dan sonra kullanmaması gerektiğini biliyordu ama arkadaşlarından biriyle konuşmayı çok istiyordu. Annesine, kuralın bir defalık bir istisnasının olup olmayacağını sordu, ama annesi kararlıydı. Esra annesinden istediği cevabı alamayınca bu sefer babasına gitti ama o da kararlıydı. Esra geçen sefer ana babasının kuralını çiğnediğinde neler olduğunu hatırlıyordu. Bir hafta boyunca telefonu ile konuşamamıştı. Ama yine de yukarı çıkıp gizlice denemeye karar verdi ama yakalandı ve bir kez daha bir hafta süre ile telefonla konuşma ayrıcalığını kaybetti. Sözel mesaj ve davranışsal mesaj arasında, ana baba arasında ve uygulanan ceza arasında tutarlılık ve kararlılık var. Telefonla konuşma konusunda kararlılıkları % 60 olsa idi ne olur du? Daha fazla test etme.

36 ilgililik Bir çocuk kardeşi ile bir video oyununu paylaşmadığı için onun bisiklete binmesini yasaklamak yada en sevdiği şekeri yemekten uzak tutmak çok anlamlı olmayacaktır. Bisiklete binmek yada şeker yemenin paylaşma yada sırasını beklemekle hiçbir ilgisi yoktur. Çocuğun bir süre için bilgisayar oynamasını yasaklamak daha etkili bir sonuç olacaktır. “Eğer bilgisayar oyununu kardeşinle paylaşmıyorsan , o halde bu akşam daha fazla oynamayacaksın. Yarın tekrar deneriz”. Sonuçlar, istenmeyen ve durdurmaya çalıştığımız davranışla ilgili oldukları sürece daha etkili olacaklardır.

37 Temiz Bir Sayfa Açmak Üç hafta önce, 10 yaşındaki Can annesine parka gittiğini ve akşam yemeği için saat 6’dan önce evde olacağını haber verdi. Saat 6: 45 ‘te Can hala eve gelmemişti. Bu yüzden annesi merak içinde onu aramaya parka gitti. Can parkta değildi. Gidilmemesi gereken başka bir bölgeye gitmişti. Annesi Can’In ertesi gün okuldan sonra dışarıda oynamasını yasakladı. Ayrıca yemeğe vaktinde gelmediği için yemeğini de tekrar ısıtmadan soğuk olarak yedi. Sonraki üç hafta boyunca, Can eve 6’dan önce geldi. Annesi onu istediği zaman izin verilen yerlerde oynadığını gördü. Can uyum göstermesine rağmen, annesi ona hemen hergün geç geldiği günü hatırlatmaya devam etti. Can’ın annesi pek unutacak gibi görünmüyordu. Bütün dikkatini can’In olumlu işbirliğini desteklemeye vereceğine, istemeyen davranışını durdurma üzerinde toplamıştı. Can’In yeni bir sayfa açmaya ve kabul edilebilir seçimler yapabileceğini ve kendi sorumluluğunu üslenebileceğini gösterme fırsatına ihtiyacı vardı.

38 Doğal Sonuçlar Dikkatsizlik, kötü kullanma yada sorumsuzluk nedeniyle kırılan bozulan, kaybolan şeylerde.. 6 yaşındaki Adem ve ailesi dondurma yemeğe gitmişlerdi. Adem iki top dondurma almıştı ve kardeşlerini eğlendirmek için külahını havada uçak gibi uçurmaya başladı. Babası davranışını onaylamadığını başını sallayarak göstermeye çalıştı ama Adem durmadı. Külahı havada döndürmeye çalışırken 2 top dondurmada yere düştü. Adem gözyaşları içinde “tekrar alabilir miyiz” diye yalvarmaya başladı. Babası kararlılıkla “bu akşam sadece bir kez alacağız” dedi. Adem’in babası oğullarına öğretmek istediğini doğal bir sonuç olan dondurmanın yere düşmesi ile öğretmeye çalışıyordu. “sana söylemiştim, yada külahla oynamak çok yanlış gibi cümleler, bu konuda söylenecek birkaç söz adem’İn alacağı sorumluluğu ve yaşadığı doğal sonucun etkisini sebote eder.

39 Çocuklar kendi görevlerini unuttukları yada ihmal ettiklerinde!
10 yaşındaki Kadir, annesinin yıkayabilmesi için kirli çamaşırlarını sepete koyması gerektiğini biliyordu, ama bütün kıyafetlerini odasına bırakmaya seçmişti. Geçmişte annesi yıkanacakları onun için topluyordu ama artık bu görevi Kadir’in üstlenmesi gerektiğine karar vermişti. Bir süre hiçbir kirli giysiyi kimse onun için kaldırmadı. Eğer onların yıkanmasını istiyorsa, onları sepete atma sorumluluğunu da üstlenmeliydi. Kadir’in temiz çorap ve çamaşırının kalmadığını farketmesi için iki haftanın geçmesi gerekti. İlk farkına vardığı sabah, biraz bozuk şekilde “anne, hiç çorabım kalmamış” dedi Çamaşır sepetinde hiç görmedim, dedi annesi. Eğer orada değillerse yıkanamazlar. Sanırım bugün kirli bir çift giymek zorunda kalacaksın. Can, o gün de, ertesi gün de, kirli çoraplarını gönülsüzce giydi, ama odasındaki karmaşa onu odasındaki kirlileri toplayıp sepete koymaya zorlamıştı.

40 Mola Süreci 8 yaşındaki Ahmet okuldan gelir gelmez, sırt ve beslenme çantasını yere attı, ceketini ve bazı kağıtları da yakındaki bir sandalyeye fırlattı. Oynamak için tekrar kapıya yönelmeden önce “ben geldim” diye seslendi. Ama daha çıkmadan annesi “ahmet, başka bir şey yapmadan önce eşyalarını kaldırman gerekiyor dedi. Ama, anne dedi ahmet, eve gelince kaldırırım. Oyundan önce yapılmalı dedi annesi kararlılıkla. Yapmayacağım diye direndi ahmet. Sen bilirsin,dedi annesi. Ama o zaman yapmaya hazırlanmak için odanda bir süre geçirmen gerekecek. Ahmet topuklarını vurdu. Mesaj çok açıktı. Tamam dedi annesi. Saati kuruyorum. On dakika sonra bir şansın daha olacak.

41 Sınırlarınız kesin mi, yoksa gevşek mi ?
6 yaşındaki Mert annesi izin vermeden kolalı içecekler içemeyeceğini biliyordu. Ama annesi telefonda konuşurken fırsattan istifade, mutfağa koşup kendine bir bardak kola doldurdu. Annesi bunu fark edince “mert ben izin vermeden kola içmemen gerektiğini biliyorsun. Mert kendini suçlu hissetti özür diledi ama kolasını içmeye devam etti. Annesi “eğer her istediğinde kola içmene izin verirsem dişlerin çürür. Keşke önce bana sorsaydın. Mert başıyla onayladı ama kola içmeye devam etti. En son birkaç yudumunu alırken annesi “tamam canım bir daha ki sefere bana soracaksın oldu mu? “ dedi ve mert de başıyla onayladı. Mert’in annesi gevşek sınırlar uyguluyor ve verdiği mesajın anlaşıldığına inanıyor. Ama gerçekten öyle mi? Mert izinsiz kola içme konusunda gerçekte ne öğrendi. Gevşek sınırlar teoride kalan gerçekte uygulanamayan kurallardır. Sözel mesaj dur anlamındadır ama davranışsal mesaj durmanın beklenmediği ve gerekmediğini söylemektedir.

42 İstekler, tekrarlar, hatırlatmalar…
Mehmet, oturma odasında, en sevdiği tv programının sesini sonuna kadar açmış seyrediyordu. Babası canı sıkkın bir şekilde yan odadan bağırdı. “Mehmet, tv’nin sesini kıs!. Ama Mehmet duymazdan geldi. Birkaç dakika sonra babası tekrar bağırdı. Mehmet sana kaç defa söylemem gerekiyor, tv’nin sesini kıs, sağır mısın? Mehmet onu duymazdan gelmeye devam etti. Artık sinirlenmiş olarak babası içeri girdi, bir eli açıp kapama düğmesinde televizyon ile Mehmet arasında durdu. “ya kendin kıs ya da ben kapatacağım”. Mehmet sesi kıstı. Tekrarlayan ve hatırlatan ana babalar istemeden çocuklarını kendilerini duymazdan gelme konusunda eğitmekteler. Pek çok çocuk gibi Mehmet de, babasının talepleri zorunlu bir hale gelene kadar itaat etmiyor.

43 Konuşmalar, dersler… 10 yaşındaki melike saat 6’ya kadar evde olması gerektiğini biliyordu. Ama arkadaşları ile eğlenceli bir oyun oynuyorlardı ve eve 1 saat geç geldi. Nerelerdeydin küçük hanım” dedi annesi canı sıkkın bir şekilde. Kaçta evde olman gerektiğini biliyorsun. Baban ve kardeşin çok acıktılar seni beklerken. Herkes eve istediği saatte gelse bu ev neye benzer. Şimdi hemen ellerini yıka, yemeğe başlayalım. Akşam yemeğe geç gelmenin hoş görülemez olduğuna dair açık bir mesaj var mı? Melike bu konuşmadan ne öğrendi? Fazladan bir saat oynamak istiyorsa, sıkıcı bir konuşma dinleme dışında eve geç gelmenin o kadar kötü bir şey olmadığını öğrendi.

44 Etkili bir model oluşturamama
Tarık ile Kadir uzaktan kumandalı bir araba için tartışıyorlardı. Tartışmaları yan odada gazete okuyan babalarını rahatsız etti. Canı sıkkın odaya girdiğinde oğlanların dövüşmekte olduklarını gördü. Yüksek sesle “bütün bu tartışmalardan ve devamlı hakemlik yapmaktan çok yoruldum.” diye bağırdı. Her ikisinin de sırtlarına birer tane vurduktan sonra “ şimdi sessiz olursunuz” diyerek odadan çıktı. Çocuklar bundan ne öğrendi? Aralarındaki tartışmayı bağırarak ve birbirlerine vurarak çözmeye çalışıyorlardı. Peki babaları ne yaptı. Aralarındaki tartışmayı vurarak ve daha fazla bağırarak çözmeye çalıştı. Yöntemi tartışmayı durdurdu. Ama onlara ne öğretti. Sorunlarımızı çözme yöntemimiz bağırmak ve vurmaktır. Baba aslında çocukları cezalandırma nedeni olan davranışları göstermeleri konusunda onları eğitiyordu.

45 Etkisiz sözel mesajlarla ilgili örnekler (gevşek sınırlar)
Daha yumuşak bir sesle bağırsan (çocuk uyanacak) Biraz toparlan. Tavırlarını beğenmiyorum. Ödevinin erkenden bittiğin görmek çok hoş olurdu. Ben senin sözünü kessem hoşuna gider miydi? Aptal gibi davranmaktan vazgeç!

46 Etkisiz davranışsal mesajlarla ilgili örnekler (gevşek sınırlar)
Çocukların büyük bir dağınıklığa arkalarını dönüp gitmelerine izin vermek. Çocukların dağınıklıklarını onların yerine toplamak. Çocuklar kendileri giyinebilecekken, onları giydirmek. Yanlış bir davranışı ortadan kalkacağı umuduyla görmezden gelmek. Sizin keyfiniz yerindeyken, kabul edilmeyecek bir davranışı görmezden gelmek. Vuran bir çocuğa nasıl bir duygu olduğunu anlaması için vurmak.

47 Kesin sınırlar belirlemenin yolları
Mesajı davranış üzerine yoğunlaştırın. Amacımız, davranışı gösteren çocuğa değil, olumsuz davranışa tepki göstermektir. Mesajın odak noktası davranış veya düzeltilecek hareket olmalıdır. Duygular veya çocuğun değeri üzerinde durulmamalıdır. 6 yaşındaki mert’in, küçük kardeşini rahatsız etmeyi kesmesini istiyorsanız, cümleniz “mert kardeşini rahatsız etmeyi derhal bırak” olmalıdır. Mert baş belası olma yada çirkin davranışını kimse beğenmiyor ya da mert, yaptıkların karşısında kardeşinin nasıl hissettiğini düşünüyorsun? değil. .

48 Kesin sınırlar belirlemenin yolları
Doğrudan ve belirgin ifadeler kullanın. Sınırları belirleyen kesin bir mesaj çocuklarınızdan kesin olarak ne istediğinizi doğrudan ve net bir şekilde ifade etmedir. Gerekli olduğunda istediğinizi ne zaman ve nasıl yapacaklarını da söylemelisiniz. Ne kadar az sözcük kullanırsanız o kadar iyi. 12 yaşındaki çocuğunuzun saat 6’da evde olmasını istiyorsanız, cümleniz “saat 6’da yemek için evde ol” olmalıdır. Akşam eve geç kalma yada vaktinde evde olmaya çalış. 11yaşındak kızınız Ayşe banyoyu kirli bırakıyorsa, cümleniz şu olmalıdır “ Ayşe, banyonun tamamen temizlenmesi gerekiyor, bu havluların kaldırılması, kirli çamaşırların sepete konması, banyodaki saçların ve şampuanların ortadan kaldırılması anlamına geliyor. .

49 Kesin sınırlar belirlemenin yolları
Normal sesinizi kullanın Yüksek ses yanlış bir davranışsal mesaj gönderir. Kontrol kaybı. Ses tonu ile kontrolün sizde olduğu ve kararlı olduğunuzu gösterebilirsiniz. Gerekiyorsa, sonuçlarınızı belirleyin Çocuklarınızın sizi test edeceğini düşünüyorsanız yada kurallara uymamaya devam ediyorlarsa kuralınızı ilettiğinizde uyulmaması halinde uygulayacağınız sonucu da belirtmeniz gerekebilir. Örneğin, çocuğunuza caddede bisiklete binmemesini söylüyorsanız ve bunu yapmaya devam edeceğini düşünüyorsanız “ cadde üzerinde bisiklete binme, eğer bunu yaparsan bugün bir daha bisiklete binemeyeceksin” şeklinde olabilir.

50 Etkili sözel mesajlar (kesin sınırlar)
Derhal vurmayı bırak Oturma odasında cips yeme Dışarıya oyuna çıkmadan önce oyuncaklarını topla ve kutusuna doldur Saat 6: 30’a kadar evde ol Ya bu kurallara uyarak oynarsın yada oynamak için başka bir oyun bulmalısın. Hangisini yapmak istersin? Televizyonu kapat yada ben kapatacağım O oyuncaklarla doğru düzgün oyna ya da onu elinden almak zorunda kalacağız .

51 Etkili davranışsal mesajlar (kesin sınırlar)
Vuran çocuğa mola yöntemini uygulamak Oturma odasında cips yemeğe devam eden çocuğun elinden cipsi almak Oyuncaklarını toplamayı reddeden çocuğun oyuncaklarını (hangi oyuncaklarsa ) birkaç gün süreyle kaldırmak Zamanında eve gelmeyen çocuğun eve geliş saatini geçici bir süre ile gözden geçirmek ( örneğin, Bu hafta boyunca saat 5:30’u deneyeceğiz. Bunu başarıyla götürürsen önümüzdeki hafta tekrar 6:30’u deneyebiliriz. Oyunun kurallarına uymayı reddeden çocuğunuzun, o oyunu oynamasına bir süre (örneğin bir saat gibi) izin vermemek Çocuğunuz kapatmazsa, televizyonu kapatmak Kabul edilebilir şekilde oyuncağı ile oynamayı reddederse, oyuncağı elinden almak. Kirli sepetine atılmayan giyecekleri yıkamamak Dikkatsizlik yüzünden kırılan bir oyuncağın yerine yenisini almamak. .

52 Küçük çocuğunuza bir şey söylerken, diz çökerek onunla aynı hizaya gelerek konuşun. Böylece işbirliğine daha istekli olacaktır. Çocuğunuza hep çocuk gibi davranırsanız , o da çocuk kalır. Çocuk duygusal bir gerilim yaşarken sizi duymayacaktır. O an çocuğa ders verilmez. Gerekiyorsa duyguları yatıştıktan sonra yapılır. Eleştiriler çocuğun kişiliği hedef alarak yapılmaz. Davranış hedef alınır. Tembel yerine “ödevini neden yapmadın!”, sorumsuz yerine “odan toplanmamış” deyin.

53 İstediğiniz gibi bir çocuk yetiştirmeniz, söylediklerinizden çok, kurduğunuz ilişki biçimine bağlıdır. Yani yaptıklarınıza. Vericilik dürüstlük ancak yaşanarak öğrenilir. Bir satıcının size fazla verdiği para üstünü mutlaka çocuğunuzun önünde geri verin. Sevginin büyükten küçüğe, saygının küçükten büyüğe yöneleceği tamamen doğru değildir. Büyüğün küçüğe göstereceği saygı, küçüğe saygılı olmayı öğretir.

54 Ender durumlar dışında anne – baba çocuğun gözünde daima aynı tarafta olmalıdır. Böylece cocuğun istediği bir şey için anne – babayı karşı karşıya getirme gibi bir yola başvurmayı öğrenmez. Anne baba olmanın en zor yanı, bir şeyin nasıl doğru yapılacağını bildiği halde, yanlış yapılmasına karşı sabır göstermektir. Hoşgörü ile büyüyen çocuklar sabırlı ve hoşgörülü olmayı öğrenirler.

55 Evde bir şey kırılıp bozulduğunda hemen çevrenizdekilere bağırıp onları suçlamayın. Çocuğunuz, yolunda gitmeyen bir şeye nasıl tepki verileceğini size bakarak öğreneceklerdir. Çocuklarınızın kendi kendilerine yapabilecekleri şeyleri onlar için yapmayın.

56 SEMİNER BİTTİ! TEŞEKKÜLER

57 Sorumluluk bayan x kocasından yeni ayrılmış ilköğretime yeni başlayan bir çocuğu olan meslek sahibi çalışan biridir. Sabahları çocuğunu okula ve servise yetiştirmek gibi konuları dikkate alarak zaman ayarlaması gerekmektedir. Bayan x çocuğunu uyandırma ve giyindirmede sorunlar yaşamaya başlar. çocuğun uyanma, giyinme, kahvaltı yapma hızı düşündüğünden çok yavaştır. Bayan x çocuğunun uyanma, giyinme ve kahvaltı yapmasına yardım etmeye başlar. Çocuk daha da yavaş hareket etmeye başlar. Ayakkabılarını da annesi giydirir. Bayan x’e çocuğunuzun sorumlu davranan bir yetişkin olmasını ister miydin? Çocuk bütün işlerinin annesi tarafından yapılabileceğini öğrenmiştir. .