Hazırlayan Burcu ÜLKE KÜRKÇÜOĞLU

... konulu sunumlar: "Hazırlayan Burcu ÜLKE KÜRKÇÜOĞLU"— Sunum transkripti:

1 Hazırlayan Burcu ÜLKE KÜRKÇÜOĞLU
Gelişim Dönemleri Hazırlayan Burcu ÜLKE KÜRKÇÜOĞLU

2 Gelişim Dönemleri Gelişim, Büyüme Ve Olgunluk Gelişimin Temel İlkeleri
Gelişim Evreleri Yeni Doğan Bebek (O-4 Hafta) Bebeklik Dönemi (4 Hafta- 2 yıl) İlk Çocukluk Dönemi (2-6 Yıl) Son Çocukluk Dönemi (6-11 Yıl Kızlarda, 6-13 Yıl Erkeklerde) Ergenlik Dönemi (11-20 Yıl Kızlarda, Yıl Erkeklerde)

3 Gelişim Ve Temel İlkeleri
Büyüme Ve Gelişim Gelişim ve büyüme kavramları arasında farklar vardır. Büyüme: Bedende meydana gelen niceliksel (sayısal) değişikliklerdir. Yani bireyin kilosunda, boyundaki artışlar ve beyinle birlikte iç organların yapı ve büyüklüğündeki değişiklikler büyümeyi ifade eder.

4 Gelişim Ve Temel İlkeleri
Gelişim: Niceliksel olarak ifade edilemeyen bir çok yapı ve işlevi bütünleştiren karmaşık bir olgudur (Yavuzer 1994). Gelişimde yapılar arasındaki bütünleşme ile gelişimin bir evresi bir sonraki evresini etkilemektedir. Gelişim doğumla birlikte başlayan değişimlerle oluşmaktadır. Doğum öncesine doğumdan sonraki gelişim biçimini etkilediği için çocuk gelişimi çalışmalarında önem verilmektedir.

5 Gelişim Ve Temel İlkeleri
Olgunlukla gelişim de birbirine karışan kavramlardır. Olgunluk gelişimden farklı olarak, organizmanın temelindeki potansiyelin iş yapmaya hazır olduğunu ifade eder. Örneğin; çocuk fiziksel ve kassal açıdan yeterli olgunluğa geldiğinde yürümeyi gerçekleştirebilir.

6 Gelişimin Temel İlkeleri
Büyümede kalıtım ve çevrenin rolünün büyük olduğu bilinir. Gelişimde de belli bir sıra vardır ve her çocuk aynı sırayı izler. Ancak çocukların bazı davranışları ve becerileri kazanma sürelerinin ve hızlarının birbirinden farklı olduğu görülür.

7 Gelişimin Temel İlkeleri
Gelişimde 5 temel kavram vardır. Bunlar: Dinamik bir olgu Kalıtsal bireyselliğin bir sonucu Giderek artan bir özelleşme süreci Denge Sıralı ve düzenli bir süreç

8 Gelişim Evreleri Doğum Öncesi Dönem Ovum (Döllenme-2. Hafta), embriyo (3-8. Haftalar) ve fetus ( 3. Ay- Doğum) evrelerinden oluşur. Doğum Sonrası Dönem Yeni Doğan Bebek (0-4 hafta) Bebeklik (4 hafta-2 yıl) İlk Çocukluk (2-6 yıl) Son Çocukluk (6-11 yıl kız), (6-13 yıl erkek) Ergenlik (11-20 yıl kız), (13-20 yıl erkek)

9 Gelişim Ve Temel İlkeleri
Gelişim aşağıdaki gibi alanlara ayrılır. Bunlar: Fiziksel Gelişim Motor Gelişim Bilişsel Gelişim Dil Gelişimi Sosyal ve Duygusal Gelişim Özbakım Gelişimi

10 Doğum Sonrası Dönem Bebeklik Dönemi Hızlı büyüme ve gelişme gözlenir. Bebeğin kilosunda, boyunda artış ve baş çevresinde büyüme görülür.Bedensel olan gelişme bebeklik dönemindeki ruhsal gelişimi de etkilemektedir. Motor Gelişim: Bebekler ağzına verilen emziği emer, ağlar, avucuna konan nesneyi yakalar, kollarını bacaklarını uzatıp bükebilir ve yüksek sesten irkilir.Bebeklik döneminde reflexler ön plandadır.

11 18-24 ay içinde biyolojik değişimler (olgunluk) olur
18-24 ay içinde biyolojik değişimler (olgunluk) olur. Çocuğun oturması, emeklemesi, ayakta durması, sıralaması ve yürümesi olgunlaşmanın önemini ortaya koyar.

12 Bilişsel Gelişim: Bu dönem Piaget’nin duyu-motor dönemini içinde yer almaktadır. Bu dönemde gelişim sırası duyuların kullanılmasıyla başlar. Zekanın görüntüsü hareketlerdir. Bebek nesneye vurur, iter, çeker, düşürür. Başka tamamen refleksif davranan bebek daha sonrasında karşılaştığı her nesneye aynı tepkilerde bulunur (ağzına alır, atar gibi). Çünkü çocuk her bir aşamada bir şema geliştirir.

13 Dil Gelişimi: Farklılaşmamış ağlama Farklılaşmış ağlama Cıvıldama
Babıldama Tekrarlı babıldama Jargon İlk sözcükler

14 Sosyal Gelişim: Bebek 3 aylık olduğunda sosyal davranışlar gösterir, insanla objeler arasındaki farkı görür ve değişik tepkiler vermeye başlar. -İnsan ve objeleri takip eder -Sesin geldiği yöne bakar ve sesleri ayırt eder. -Ona gülümsemeyle bakıldığında oda gülümsemeyle karşılık verir. -Çevresindeki bireylerin ona gösterdiği ilgiden zevk alır ve bunu gülümseme, tekmeleme ve kollarını ellerini hareket ettirerek gösterir.

15 -Gülümseme ve kızma davranışları arasındaki farkı ayırt eder ve değişik tepkiler verir.
-Bakma ve dokunma ile başlayan karşılıklı ilişki 6. Aydan itibaren saç çekme gibi daha farklı davranışların sergilenmesiyle saldırgan bir biçim almaya başlar. -Taklit etme ve oyuncaklarla oynama davranışları aylar arasında görülür. Oyuncağın başkası tarafından alınmasına kızma, kavga etme ve ağlama gibi davranışlar gösterirler.

16 -1 yaşına kadar anneye bağımlıdır.
-2 yaşına geldiğinde motor, dil alanlarındaki gelişimlerle çocuk bağımsız hale gelir. Çocuk özerk bir varlık olarak kendisini tanımaya başlar. -2 yaşının sonuna doğru nesnelerle ilişki sosyal gelişimin habercisi olur. Taklit, fiziksel sosyal bağlılık, otoritenin kabulü, ilgi çekme, rekabet,işbirliği ve karşı koyma gibi sosyal tepkiler gelişir.

17 Duygusal Gelişim: Yeni doğmuş bebeklerde bir uyarıcıya karşı organizmanın tepki göstermesi olarak tanımlanan farklılaşmamış bir heyecan ve davranış vardır. Haz alma veya almama sonucunda oluşan tepkiler heyecanlanmaya neden olur. Haz almamada bebek aniden ağlar veya bağırır. Haz almada ise rahat, huzurlu olduğunu meme emerken veya cıvıldama türü davranışlarla gösterir.

18 -Doğum sonrasında bebek çevresini gözlemeye başlar ve yüzlere dikkatle seçerek bakması, ilgi göstermesi ilk duygusal ifadenin belirtisidir. -Çocuklar büyüdükçe başlangıçta haz almadığı durumlarda ağlarken bu kez saklanma, kaçma, direnç gösterme gibi farklı tepkiler gösterir. -Korku ani ve beklenmeyen uyarılara karşı oluşabilir. Bebeklik döneminde, yüksek ses, hayvan, karanlıktan korkma, yalnız kalma yüksek yer, acı duyma, yabancı kişi, yer ve objelerle karşılaşma şeklinde sıralanabilir.

19 -6. Aydan sonra annenin birden çocuktan ayrılması ile çocukta önce ağlama, hırçınlık, uyku ve beslenme sorunları gibi gelişimsel duraklamaya neden olabilecek durumların olması ile bebekte çevreye ilgisizlik başlar daha ileri derecede bakışları donuklaşır. Uzun süre anneden ayrılık ciddi ruhsal sorunlara neden olabilmektedir. -8-24 aylık çocuklarda annenin ayrılık endişesi çocuğun yeni kavrama becerilerinin gelişimiyle yenilir. Çünkü çocuk ayrılışla ilgili sorular sorarak yanıtlar bulma çabasındadır. 2 yaşından itibaren azalır ve 4 yaşında kaybolur.

20 -Korku koşullanmayla öğrenildiği gibi, model alma, bazı olaylardan ve durumlardan etkilenme sonucunda oluşabilmektedir. -Bebeklik döneminde çocuğun sinirlenme davranışı göstermesi bu durumu oluşturacak uyaranların çokluğundan kaynaklanır. Öyleki çocuk becerilerinde yetersiz olduğunda, baskıyla başkalarının isteklerini yapmaya zorlanması yada yapmakta olduğu etkinliğin durdurulması öfke davranışına neden olur. Bu tepki yaşla artar.

21 Duygusal Gelişimde Freud ve Erikson’a bakıldığında
Freud’a göre: *Oral Evre (0-18 aylar arası): Haz bölgesi ağızdır. Besin alınır ve yutulur beğenilmezse dışarı çıkarılır.Bebek anneye çok bağımlıdır ve bakıma en çok muhtaç olduğu dönemdir. Bu evre gelecekte çocuğun bağımlılık duygusu ile dünyaya olan inancını etkiler. *Anal Evre (1.5-3 yaş arası): Sindirilen besin maddesinin yaptığı baskıdan kurtulmak üzere dışkılama yapılması ve sonuçta rahatlamanın sağlanması, anne tutumu bu dönemde önemlidir. Bu evrede bağımsızlık ve kontrol gelişir.

22 *Fallik Evre (3-7 yaş arası): Cinsel organların gelişimi ile cinsel ve saldırgan içerikli duygular ön plana çıkar. Oedipus karmaşasında 3-5 yaşlar arasında farklı cins ebeveyne ilgi varken aynı cinse düşmanlık oluşur. 5 yaşından sonra kişiliği etkileyen bir güç olarak bastırılır.Bu evre cinsel kimlik ve kişilik oluşumunda önemlidir.

23 Erikson’a göre: Erikson kişilerin tüm yaşamı boyunca üstlendiği psiko-sosyal davranışları çözümlemesi gerektiğini ifade eder. Çocukluk dönemi (0-6 yaş) Erinlik öncesi dönem (6-12 yaş) Ergenlik dönemi (12-18 yaşlar)

24 Erikson’a göre 8 alt evre vardır. Bunlar:
1. Güven yada güvensizlik:Oral doyum (0-12ay) 2. Özerklik/ utanç ve kararsızlık: Anal-kas (1-3 yaş) 3. Girişim/ suçluluk: Cinsel- devinsel (3-6 yaş) 4. Beceri/aşağılık duygusu: Gizil (6-11 yaş) 5. Erinlik ve ergenlik 6. Genç yetişkinlik 7. Yetişkinlik 8. Olgunluk

25 İlk Çocuklukta Gelişim
Motor Gelişim: Vücut kısımlarını kullanma ve aralarındaki koordinasyonu sağlama ile karmaşık yeni beceriler kazanılır. 3-4 yaşta; Geri geri yürüme, daha dengeli ve koordinasyonlu yürüme, yardımla merdiven tırmanma, ani dönüşler yapma, üç tekerlekli bisiklete binme 4-5 yaşta; Vucüt kısımlarının koordinasyonu çok daha uyumludur, merdiveni yardımsız ve ayak değiştirerek çıkar, koşma, sıçrama, takla atma parmak ucunda dengeli olma, ip atlama,top atıp tutma

26 5-6 yaşta; denge tahtasında yürüme, hareketlerin daha dengeli ve koordinasyonun düzgün olması, tek ayak üzerinde durabilme süresinin 8 sn gibi bir zamana uzaması

27 Bilişsel Gelişim: Bu dönemde Piaget’nin işlem öncesi dönemi yani çocuğun dile ve sembolik düşünce yeteneğine sahip olması durumu vardır. Çocuk bu dönemde ben merkezci düşünerek çevresindekilerin farklı görüşlerini tahmin edemez. 3 yaşında sembolik düşünce başlamış olsa bile bu semboller kesin kavram ve kurallar biçiminde planlanamaz. İşlemleri tersine çevirme yapamaz, algıları kendi üzerinde yoğundur. Korunum ilkesinden yoksundur. Maddeleri tek ve belirgin özellikleriyle sınıflandırma vardır. Sembolik oyun dönemi başlar.

28 Ayrıntılara dikkat edilmeden genel bir algılama vardır
Ayrıntılara dikkat edilmeden genel bir algılama vardır. İlişkisiz obje ve kavramları bütünleştirir. Hala zihinsel muhakeme yeteneği yoktur.

29 Dil Gelişimi: 12-18 aylarda çocuk anlaşılmayan bir şekilde konuşur
Dil Gelişimi: aylarda çocuk anlaşılmayan bir şekilde konuşur. 18 ay-3 yaşlarında çocuk bir çok sözcük söyler. Ancak telaffuzda ilerleme zayıftır. *Söylenen ifadeleri anlama *Basit ve karmaşık sözcükleri ayırt edebilme *Kelimeleri telaffuz etme *Sözcük dağarcığı (2 yaş ) *Cümle kurma

30 -Dil gelişiminde çocukların bazı sözcükleri telaffuz etmede zorlanmalarıyka birlikte sözcükleri söylerken kendisi için basit olabilecek şekilde ses, hece atlamaları, değiştirmeleri, uzatmaları ve eklemeleri şeklinde hatalar olabilmektedir. Ayrıca organik bir nedenden veya duygusal nedenlerden ötürü dil bozuklukları oluşabilmektedir. -Kekemelik probleminde ise seslerin, hecelerin, sözcüklerin tekrarı ve uzatılması şeklinde görülmektedir. 5-6 yaş çocuklarında daha belirgin olarak tanılanabilmektedir.

31 Sosyal Gelişim: Pragmatik düşünceyi ve başkalarının beklentilerini öğrenmeye başlarlar. 2-6 yaş arası yetişkinler ve kendi yaşıtlarıyla olan sosyal iletişim ve etkileşimin nasıl kurulabileceğini öğrenmeye başlarlar. İşbirliği ve uyum gelişir. 2.5 yaşındaki bir çocukta dengesiz, olumsuz, kararsız ve isyankar , söz dinlemez, istedikleri olmadığında sinirlenen, kendi başına başarmak isteyen, inatçı ve karşı çıkma eğilimleri vardır. Çocuk otokontrol sağladığında,bağımsızlık duygusuyla birlikte bu çevreyle olan negatiflik azalır.

32 2.5 yaşındaki bir çocukta, sinir sisteminin ve kas motor mekanizmasının tam gelişememiş olmasından kaynaklanan değişken davranışlar gözlenir. Çocuk iki uç arasında bocalar. Aşırı hareketten tembelliğe, atılganlıktan utangaçlığa, sahip olma duygusundan aldırmazlığa, aç olduğunu yoğun olarak ifade ederken yemek yememeye, bağırarak ağlamalardan mırıldanmalara geçişler olabilmektedir. 2 yaşında genelikle yalnız oynarken 3-4 yaşlarında birbirlerini izleme ve birlikte oynama başlar. 4 yaşında çocuğun çevredekilerle ilişkili soru sorma dönemi en üst düzeye ulaşır.

33 5 yaş çocuğunda ise 4 yaşa oranla daha kararlı, dikkatli, kendinden emin ve uyumlu davranışlar gözlenir. Artık bu yaş çocuğu öz bakım gerektiren durumlarda kendi ihtiyaçlarını kendi karşılayabilir.

34 Duygusal Gelişim: Aniden olan olaylar ve durumlar karşısında çocuğun yeniliklere uyum göstermekte güçlük çekmesi sonucu korku durumları oluşabilmektedir. Korkunun oluşumu, çevredeki koşullara, uyarana, geçmiş yaşantılara, o andaki fizyolojik ve psikolojik duruma bağlıdır. 2-5 yaş arası korkular: hırsız, hayali yaratıklar, hayvanlar, ani ve yüksek ses ve yalnız kalma. 6-12 yaşlarda: Vücutsal yaralanma, okula ilişkin ve sosyal ilişkileri içeren korku

35 Ergenlikte; cinsiyete ilişkin korkular, gebe kalma, kürtaj gibi korkular
İlk çocukluk döneminde ebeveynlerine veya ona bakan kişileri kıskanabilir. Bu kıskançlık tamamen çocuğun ilgi ve sevgiyi yoğun bir şekilde arzulamasından kaynaklanabilmektedir. 2-5 yaş arasında eve gelen yeni bir kardeş kıskançlığa yol açabilir çünkü çocuk ona olan sevgi ve ilginin azalacağı konusunda endişelidir. Kıskançlık,alt ıslatma, tırnak yeme, parmak emme gibi gerilemelere yol açabilmektedir.

36 Öfkelenme durumlarında çocuğu engelleyici bir olay, durum nesne söz konusu ise gerçekleşebilir. Öfke kısa sürelidir kalıcı değildir. Endişe durumunda ortada belirgin bir nesne olay durum olmadığı halde bireyde gözlenen belirsiz korku oluşur. Bu sinirlilik, gerginlik, saldırganlık gibi olumsuzluklar yaratabilir. Çocuğun annesinin onu yeterince sevmediğini düşünmesi, terkedilerek yalnız bırakılacağı, sevdiği bir kişinin hasta olup ölebileceği gibi konularda çeşitli kaygılar oluşabilir.

37 Kaygı durumlarında bireyin kendi egosunu sıkıntı verici durumlardan korumak üzere kaygının etkisini azaltacak basitten karmaşığa savunma mekanizmaları oluşur. 1. İçe çekilme: Çocuğun yabancı yetişkin veya yaşıtlarından kaçma onları reddetme durumu görülür. 2. Gerileme: Ruhsal durum bireyin başa çıkamayacağı ve uyumunu tamamiyle bozabilecek düzeye geldiğinde çocuğun kolaylıkla uyum sağlayabileceği ilkel davranışlara dönmesi durumudur.

38 3. İnkar: Çocuğun herhangi olumsuz bir durumla başa çıkamadığı zaman o durumu yok sayması veya unutması söz konusudur. 4. Bastırma: Bilincin kabul edemediği bazı arzuların bilinç altına itilmesidir. 5. Yansıtma: Çocuğun istenmeyen herhangi bir düşünce yada eylemi bir başkasına yansıtması durumudur.

39 Son Çocukluk Dönemi Çocuk bu dönemde motor ve dil gelişimi adına hızlı ve dengeli bir gelişme göstermiştir. Artık çocuk hızlı yürüyebilen, koşan, el-göz koordinasyonunun gelişmesiyle birlikte iki elini ve parmaklarını bağımsız ve uyumlu kullanabilen bir birey olmuştur. Dil ve motor gelişim açısından belli bir olgunluğa ulaşması nedeniyle bu bölümde sadece bilişsel ve sosyal gelişim ele alınacaktır.

40 Bilişsel Gelişim: Bu dönem Piaget’ye göre somut işlemler dönemi olarak adlandırılır. Mantıklı düşünme, muhakeme, sayı, zaman, mekan, boyut, hacim, uzaklık kavramları yerleşmeye başlar. Tersine çevrilebilirlik ve korunum ilkesi gelişir. Bu dönem içinde gruplandırma denilen yeni özel bir dizi kuralların olduğu mantıksal bir durum söz konusudur. Gruplandırma içinde sınıflama, sıralama, serileme, değişmezlik, sayı ve mekan kavramları oluşur.

41 Mantıksal gruplama içinde
1. Sınıflar arasındaki hiyerarşi Örn: hayvanlar sınıfı: etobur, otobur gibi 2. Farklılıkları ifade eden ilişkileri bir araya toplama Örn: boy sırası yapma 3. Bir şeyi başka bir şeyin yerine koyma Örn: 3+2 = = 5 gibi 4. Sınıfların çoğaltılması Örn: 2 özelliğe 4 alt sınıflama 5. A=B ve B=C ise A=C mantığını kavrar. Çocuğun sözcük bilgisi 3000 kelimeye ulaşır. Bunların çoğu sıfat ve edattır. Çünkü çocuk olayların ve nesnelerin adlarıyla beraber özelliklerini, farklı, benzer ve aynı olan yanlarını da ifade eder.

42 Sosyal Gelişim: Rekabet: Kendi grubundakilerle, başka gruplarla ve toplumsal kurumlarla arasındaki rekabet Sorumluluk: Sorumluluk alan bireyin uyumu ve liderliğe seçilmesi Karşıtlık: Yaşıtlarının görüşündü kabul eden çocuğun yetişkin düşüncesine karşı olması Etkilenme: Aşırı duyarlılık nedeniyle kendi isteklerini yaşıtlarınınkine paralel tutması ve kolay etkilenmesi 6 yaş çocuğu vucüt ve psikolojik kökenli bazı temel değişikliklere uğraması nedeniyle bir geçiş dönemini oluşturur. ( Süt dişleri dökülüp, ilk azı dişi çıkar, burun, boğaz hastalıklarına eğilim fazladır)

43 Çocuk okula başladıktan sonra aile ilişkilerinin zayıfladığı, grup oyunlarının arttığı kısaca sosyalleşme konusunda gelişmeler görülür. 10 yaşındaki bir çocuk deneyimlerinin ve şimdiye kadar elde ettiği bilgilerinin dengelendiği ve özümlendiği ara bir evrededir. 10 yaşında erkek çocuğunda vücut yapıları daha güçlü olduğu, hatların yuvarlaklaştığı görülürken kızlarda vücut hatlarında yuvarlaklaşma kalça ve göğüslerde yağ birikimi artar.

44 Bu yaş çocuğu çok yemek yemeğe başlar
Bu yaş çocuğu çok yemek yemeğe başlar. Radyo dinler, TV izler kitap okur, hayaller kurar. Duygusal yoğunluğun getirdiği patlamalar sık değildir ve çabuk geçer. Kendileri konusunda kaygı duymazlar ve benliklerini ve hayatı olduğu gibi kabul etme eğilimindedir. Olayların üzerinde fazla durmazlar, kesin yargı gibi genellemeler yapmazlar. 10 yaş çocuğunun sosyal ilişkilerinde öğretmen, arkadaşları ve özellikle annesiyle kurduğu yakın ilişkiler ön plana geçer.

45 Anneyle ve babayla olan ilişki sade, içten ve güven doludur
Anneyle ve babayla olan ilişki sade, içten ve güven doludur. Çocuk için anne baba tapılan ve model alınması gereken varlıklardır.