Hazırlayan;Eğitim Hemşiresi Yıldız Gökalp

... konulu sunumlar: "Hazırlayan;Eğitim Hemşiresi Yıldız Gökalp"— Sunum transkripti:

1 Hazırlayan;Eğitim Hemşiresi Yıldız Gökalp
İSHAL Hazırlayan;Eğitim Hemşiresi Yıldız Gökalp Sağlık Slayt Arşivi:

2 Mikroplar;24 saat içinde 1 milyondan daha fazla sayıya ulaşır….
DİKKAT Mikroplar;24 saat içinde 1 milyondan daha fazla sayıya ulaşır….

3 İSHAL İshal kısaca sulu dışkı yapmak demektir. İshal genellikle aniden başlar ve dışkı sayısında artma ( günde 3 kezden fazla ) ile kendini gösterir. Çocukluk çağında en sık 0-5 yaş döneminde ishal görülür.

4 AŞAĞIDAKİ İSHALLERDE GENELDE TİBBİ GÖZETİM ÖNERİLİR.
Bebeklerde ishal; Küçük çocuklarda orta derece veya şiddetli ishal; Kanla karışık ishal; İki haftadan uzun süreli ishal; Kramp yapmayan karın ağrısı, kilo kaybı gibi genel hastalıkla ilintili ishal; Az gelişmiş ülkelerde seyahat edenlerde ishal, çünkü parazit gibi alışık olmadıkları enfeksiyonları olma olasılıkları daha yüksektir; Yiyecek hazırlayanlar, çünkü başkalarına bulaştırma olasılığı daha yüksektir. Hastane, çocuk bakım, geriyatrik veya rehabilitasyon merkezlerinde ishal.

5 İshale neden olan mikrop şu yolla vücuda taşınır
Kirli eller İshalli çocuğun dışkısı ile temas Karasinek ve çöpler Temiz olmayan su içilmesi Yıkanmadan sebze ve meyvelerin yenmesi

6 İshal Mekanizması İshal dört farklı mekanizma sonucu meydana gelebilir:

7 1.)Osmotik ishal. Emilemiyen veya az emilen maddelerin varlığı dışkı ile bağırsak hücreleri arasında bir osmotik basınç oluşturur. Bu basınç farkı yüzünden hücrelerden su çıkar. Osmotik basınca neden olan durumlar emilim bozuklukları, bazı kabız ilaçları ve magnezyum içeren antasitlerdir.

8 2.)Salgısal ishal. Bu tür ishalde bağırsak epitel hücrelerinin iyon taşıma mekanzmalarında bir bozukluk vardır, bunun sonucu aşırı su salgılaması, yetersiz su emilimi veya ikisi birlikte olur. Kolera ve enterotoksijenik E. coli enfeksiyonları böyledir. Hipertiroidizm, çölyak hastalığı, kolajenli kolit gibi hastalıklarda da bu mekanizma hakimdir. Bazı kabız ilaçları da bu yolla etki eder.

9 3.)Hareketlilik değişmeleri. Bu iki farklı yoldan etki edebilir:
Fazla hareketlilik: dışkı, hücrelerle yeterince uzun süre temas edemeden bağırsaktan geçtiği için taşıdığı su vücut tarafından emilemez. Bunun nedenleri arasında hipertiroidizm, spastik kolon sendromu, karsinoid sendrom, gastrektomi sonrası ve vagotomi sonrası sayılabilir. Az hareketlilik. Aşırı bakteri büyümesi olur, bu yüzden safra tuzları parçalanır bu da yağlı dışkı ve ishale yol açar.

10 4.)Eksuda ishali. İnce veya kalın bağırsağa hasar görmesi sonucu, kanda bulunan su, çözünenler ve proteinler bağırsağa geçer. İnvazif bakteri enfeksiyonları (Shigella, Salmonella) ve enflamatuar bağırsak hastalıkları bunun nedenleri arasındadır.

11 Akut ishal Bu, dört haftadan kısa süren ishaller olarak tanımlanır ve enterit olarak da adlandırılır. Hemen her zaman enfeksiyondan kaynaklanır.

12 En sık görülen organizmalar Campylobacter (hayvan kaynaklıdır), Salmonella (O da hayvan kökenlidir), Cryptosporidium (hayvan kökenli), Giardia lamblia (içme suyunda yaşar). Daha ender olarak görülen Shigella (dizanteri) genelde insan kaynaklıdır. Kolera kalkınmış ülkelerde enderdir, genelde kanalizasyon suyunun kullanma suyuna karışmasıyla ilişkilidir. Escherichia coli da muhtemelen ishalin çok sık olarak nedenidir ama rutin teknolojiyle tanınması zordur. Bölgeden bölgeye ve ülkeden ülkeye E. coli tipleri farklılık gösterir.

13 Virüsler, özellikle rotavirüs çocuklarda yaygındır
Virüsler, özellikle rotavirüs çocuklarda yaygındır. Norwalk virüsü enderdir.

14 Toksinler ve gıda zehirlenmesi ishalin nedenleri arasındadır
Toksinler ve gıda zehirlenmesi ishalin nedenleri arasındadır. Bunların arasında stafilokok (genelde süt ürünlerini hazırlayan birisinde enfekte olmuş bir yaradan dolayı) ve Bacillus cereus toksinleri sayılabilir. Genelde "gıda zehirlenmesi" aslında Salmonella enfeksiyonudur. İshalin bir diğer nedeni sindirilemeyen malzeme içeren yiyecek maddeleridir, örneğin olestra.

15 Parazit ve bağırsak kurtları da ishal yapabilirler ama bununla beraber olarak kilo kaybı, sinirlilik, kızarıklık ve anusta kaşınma da olur. En sık olarak kıl kurdu (ciddi bir tıbbi sorundan ziyade can sıkıcı bir durumdur). Diğer kurtlar, kancalı kurt, askaris ve tenya tıbbi olarak daha önemlidirler, kilo kaybı, kansızlık, halsizlik ve alerji sorunlarına neden olabilirler. Entamoeba histolytica'nın neden olduğu amip dizanterisi kanlı ishale neden olabilir. Uygun tıbbi bakım gerektirir

16 Kronik ishal İnfektif ishal
İshalin uzun sürmesi enderdir. Bazı organizmaların neden olduğu ishal yıllarca sürse de uzun vadeli bir hastalık yapmaz. Böyle durumlarda genelde hasta zamanla düzelir ama taşıyıcı olur, yani hasta olmadan enfeksiyonunu sürdürür. Özellikle yiyecek servisi yapanlar ve kurumsal işçiler için bu durum tedaviyi gerektirir. Parazitler (amip ve kurtlar) mutlaka tedavi edilmelidir. Salmonella insanlarda görülen en sık inatçı bakteridir.

17 Emilim bozukluğu Bunlar genelde ciddi tibbi sorunlardır. Emilim bozukluğu (malabsorpsiyon) ince bağırsağın gıdayı ememe sorunudur, bazen sorun pankreastan da kaynaklanabilir. Nedenleri arasında şunlar sayılabilir: çölyak hastalığı (bir buğday ürünü olan glutene tahammülsüzlük), laktoz intoleransı, früktoz emilim bozukluğu, pernisyöz anemi (Vitamin B12 emilim bozukluğundan kaynaklanan bağırsak bozukluğu), pankreas salgı bozuklukları (kistik fibröz veya pankreatit sonucu olabilir), kısa bağırsak sendromu (ameliyatla bağırsağın alınmış olması), radyasyon fibrozu (genelde kanser tedavisinin ardından olur) ve bazı ilaçlar (kemoterapide kullanılanlar gibi).

18 İnflamatuar bağırsak hastalığı
İki tip vardır, benzer özellikleri vardır, nedenleri bilinmemektedir: Ülseratif kolit, kronik kanlı ishal ve kalın bağırsağın rektuma yakın bölümünün enflamasyonudur. Crohn hastalığı, kalın bağırsağın belli kısımların ve çoğu zaman ince bağırsağın uç kısımlarını etkiler.

19 Spastik kolon sendrom Spastik kolon sendromu (Huzusuz barsak sendromu). Tanımlayan belirtileri: son 3 ay boyunca haftada en az 3 gün süren, dışkılama ile giden karın rahatsızlığı veya ağrısı, anormal dışkı (ishal, kabız veya her ikisi) veya dışkılama sıklığı. Bu sendromun belirtileri gıda alerjisi, infektif ishal, çölyak ve enflamatuar bağırsak hastalığı gibi çeşitli durumlarda görülebilir. Belirtilere neden olan durumun tedavi edilmesi genelde ishal sorununu çözer. . Spastik kolon sendromu aşırı bağırsak duyarlılığı (visseral hipersensitivite) yapabilir. Tanısı konmamış Spastik kolon sendromu'nin doğrudan bir tedavisi olmamasına karşın onun belirtileri, ishal dahil olmak üzere, beslenme değişiklikleri, çözünür lifler ve ilaç tedavisi ile kontrol altında tutulabilir.

20 Diğer önmeli nedenleri
İskemi kaynaklı bağırsak hastalığı. Genelde yaşlı insanlarda görülür ve tıkanmış arterlerden kaynaklanır. Kalın bağırsak kanseri. Bazı bağırsak kanserlerinde ishal görülebilir. Kalın bağırsak kanserinde sık görülür. Hormon salgılayan tümörler. Bazı hormonlar (örneğin serotonin) aşırı miktarda salgılanırlarsa (genelde bir tümör tarafından) ishale yol açabilirler. safra tuzlarının ince bağırsakta emilmek yerine kalın bağırsağa geçmeleri, ishale neden olabilir. Safra tuzu ishali safra kesesi ameliyatının bir olası yan etkisidir. Genelde bir safra tuzu ayırıcısı olan kolestiramin ile tedavi edilir.

21 İSHALİN TEDAVİSİ Gerekli şekilde dengelenmiş elektrolitlerle vücudun su oranı korunmalıdır. İshalin her türü için, hatta dizanteri için dahi bu en uygun tedavidir. Elektrolitle dengelemeden bol miktarda su içmek elektrolit dengesizliğine yol açabilir ki, bu ender durumlarda ölümcüldür (su zehirlenmesi). Düzenli olarak, sık ve küçük öğünler şeklinde yemek yenmeli. Çok hızlı yenmemeli ve içilmemeli. Bazen, özellikle çocuklarda, su kaybı hayati tehlike yaratabilir ve damardan sıvı verilmesi gerekebilir. Oral rehidrasyon terapisi. Ağızdan bir tuz veya şeker çözeltisi almak şeklinde olur.

22 Opioitler. Enfeksiyon kaynaklı ishal için opioit ve türevleri alınmamalıdır, çünkü hastalığın süresini artırırlar ve taşıyıcılığa dönüşme riskini artırırlar. Opioitler en etkili ishal ilaçlarıdır. Başlıca etki mekanizmaları peristalsisi engellemektir. Loperamide (Imodium olarak da bilinir) en sık alına ishal ilacıdır. Diğerleri (artan etki gücü sırasına göre) : Lomotil (diphenoxylate veatropin); Motofen (difenoxin ile atropin); kodein; paregoric (camphorated tincture of opium), afyon suyu (laudanum); ve morfin. En güçlü opioitler kronik ishal (örneğin AIDS komplikasyonlarından doğan) için saklanır. Antibiyotikler. Eğer ishalin nedeninin bir bakteri olduğundan şüpheleniliyorsa ve kişi tıbben hastaysa antibiyotik kullanımı gerekebilir. Parazit kaynaklı ishal (örneğin giardiasis) de uygun antibiyotikler gerektirir. Antibiyotikler rutin olarak kullanılmazlar çünkü ishalin nedeni nadiren bakteriyeldir ve kullanımları bağırsak florasını bozup ishalin daha da kötüleşmesine neden olabilirler. Clostridium difficile nedenli ishal ve psödomembranöz kolit sıkça antibiyotik kullanımı yüzünden meydana gelir.

23 Beslenme düzenlemesi. çölyak hastaları buğday ürünlerinden kaçınmalıdır. Spastik kolon sendromu olan hastalar ishalin nedeni olan gastrokolik reflekse aşırı tepkiyi azaltmak için diyetlerini değiştirebilirler. Çözünür lifli gıdalar almak, süt ürünleri yerine soya ve pirinç ürünleri kullanmak, posalı (çözünmeyen) lif oranı yüksek olan meyve ve sebzeleri yerken dikkatli olmak, düzenli ve küçük öğünler yemek spastik kolon sendromu belirtilerini azaltmakta yardımcı olur. Kaçınılması veya en aza indirilmesi gereken yiyecekler, kırmızı et, yağlı veya kızartma yemekler, süt ürünleri (laktoz intoleransı olmasa da), çikolata, kahve (normal veya kafeinsiz), alkol, gazozlu içecekler (özellikle sorbitol içerenler) ve suni tatlandırıcılar. Yapılan araştırmalar spastik kolon sendrom hastalarının yağlara, çözünmeyen liflere ve fruktoza aşırı hassasiyeti olduğunu göstermiştir. Hijyen ve izolasyon hastalığın yayılmasını engeller.

24 ORS (oral rehidrasyon sıvısı)
1 litre kaynatılmış su içine ,2 çorba kaşığı toz şeker,1 çay kaşığı tuz,1 çay kaşığı karbonat eklenip karıştırılır.Her dışkı sonrası çocuk için;1/2 veya 1 bardak erişkin için; 2 bardak içirilmesi gerekir

25 Yaz İshallerinden Korunma Yolları Nelerdir?
-Kişisel temizliğe dikkat edilmeli, özellikle her fırsatta elleri yıkamalıyız. -Özellikle kaynağı bilinmeyen , açıkta satılan veya dağıtılan, denetimsiz içme suları ile bu sularla yıkanmış sebze ve meyveleri tüketmemeliyiz. -Yiyeceklerin taze olmasına, paketlenmiş olarak pazarlanan yiyeceklerin üzerindeki son kullanma tarihinin geçmemiş olmasına dikkat edilmelidir. -İyi ambalajlanmamış, üzeri açıkta satılan gıdalar, pişirilmemiş ya da az pişirilmiş gıdalar, pastörize olmayan süt ve süt ürünleri güvenli değildir, bunlar tüketilmemelidir. -Sık sık el yıkamayı unutmamalıyız.

26 İSHALDEN KORUNMA YOLLARI
Yemeklerden önce, tuvaletten sonra ellerinizi sabunla yıkayınız Temiz içme suyu içiniz Sebze ve meyveleri bol su ile yıkayınız Yiyecekleri kapalı yerlerde saklayınız,sineklerden koruyunuz Çöplerinizi kapalı kutularda toplayınız.

27 KAYNAKLAR Francis CY, Whorwell PJ. Bran and irritable bowel syndrome: time for reappraisal. Lancet 1994; 344: PMID Choi, Y. Fats, Fructose May Contribute to IBS Symptoms. ACG 68th Annual Scientific Meeting: Abstract 21, presented Oct. 13, 2003; Abstract 547, presented Oct. 14, 2003. Caldarella MP, Milano A, Laterza F, Sacco F, Balatsinou C, Lapenna D, Pierdomenico SD, Cuccurullo F, Neri M. Visceral sensitivity and symptoms in patients with constipation- or diarrhea-predominant irritable bowel syndrome (IBS): effect of a low-fat intraduodenal infusion. Am J Gastroenterol 2005;100(2):383-9. Prof. Dr. Hülya Uzunismail, Kronik Diyare Prof. Dr. Recep Öztürk, Akut Diyare

28 Sağlık Slayt Arşivi: