SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

... konulu sunumlar: "SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ"— Sunum transkripti:

1 SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
YRD. DOÇ. DR. GÜLÜM ŞENER

2 DERSİN AMACI VE KAPSAMI
Sosyal bilimleri ilgilendiren konuların uygulamalı olarak araştırma projelerine dönüştürüleceği derste, öğrencilerin bilimsel bir bakış açısına sahip olmaları, verileri doğru değerlendirebilme ve farklı araştırma yöntemlerini kullanabilme kabiliyetini edinmeleri amaçlanıyor. Ders kapsamında bilimsel araştırmanın tanımı, bilimin ve sosyal bilimlerin tarihsel gelişimi, bilimsel araştırmanın aşamaları, konu/sorun seçimi, evren ve örneklemin belirlenmesi, kaynakça taramasının yapılması, veri toplama teknikleri (anket, görüşme, odak grup, içerik analizi, söylem analizi, çevrimiçi araştırma yöntemleri), araştırma raporunun hazırlanması ve rapor yazım teknikleri konuları ele alınacaktır.

3 DERSİN KAZANIMLARI Öğrencinin ilgi duyduğu konuları doğru kaynaklarda araştırmasını sağlamak Gündelik hayatı ilgilendiren toplumsal sorunlara bilimsel bir merakla bakabilme, ve farklı düşüncelere açık olma yeteneğini kazandırmak. Bilimsel araştırmaları, raporları anlamlı okuyabilme ve değerlendirebilme becerisini kazandırmak. Araştırma fikrinin bulunmasından kaynakça taramasına, sorunsalın ve varsayımların belirlenmesinden doğru yöntemle konunun çözümüne ve saha araştırmasına kadar bütünlüklü olarak bir araştırma projesini tasarlama ve raporlama becerisini kazandırmak.

4 DERSİN TEMEL KİTABI

5 YARDIMCI KAYNAKLAR

6 BİLİM NEDİR? “Doğada ve toplumda gözlemlenen olayların nesnel, mantığa uygun ve sistematik bir biçimde, neden-sonuç ilişkisine dayandırılarak analiz edilmesidir”. İnsanoğlu’nun evreni anlama, doğal olayları ve bunlar arasındaki ilişkileri kavrama yolunda denediği akademik çabalar ve geliştirilen bilgilerdir (Genç, Kıncal (iç.), 2010:1). Bilim, toplumda yaşayan bireylerin karşılaştıkları problemleri çözmek için başvurduğu yollardan biridir. Bilim, ortaklaşa benimsenen ölçülere görei gözlenebilir bir yaklaşımla elde edilmiş verilere dayanır. (Karasar, 2010:7). Diğer yollar: eski uygulamalar, otorite figürleri, kişinin kendi deneyimleri.

7 BİLİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
OLGUSALDIR: Herkesçe gözlenebilir gerçeklere dayanır, kişisel görüş ve beğenilerden bağımsızdır. SİSTEMLİDİR: Dağınık olguları biraraya getirerek belirli bir sistem içinde açıklar. AKILCIDIR: Açıklamaları akla uygundur. GENELLEYİCİDİR: Tek tek olayları açıklamaz, onları da açıklayacak genellemeler içerir. EVRENSELDİR: Her gelişmişlik aşamasında yer ve zamana göre değişmeyen gerçekleri içerir. BİRİKİME DAYANIR: Her yeni katkı öncekine eklenerek gelişir. GÖRECELİDİR: Bilimsel bilgi değişebilir.

8

9 BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN TANIMI
“Bilimsel araştırma insan dahil doğal fenomenler arasında varolduğu varsayılan önermelerin sistemli, kontrollü, ampirik ve eleştirel soruşturulmasıdır” ((Erdoğan, 2003: 35). “Araştırma temelde bir arama, öğrenme, bilinmeyeni bilinir yapma, karanlığa ışık tutma, kısaca bir aydınlanma sürecidir; mevcut durumdan özlenen duruma geçebilmek için gerekli kararları almada zorunlu olan verileri toplayıp değerlendirmedir” (Karasar, 2010: 22) .

10 BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN ÖZELLİKLERİ
Yeni bilgi toplar, üretir. Bir şeyi empoze etmez, bir sorunu çözmeye çalışır, onu tanımlar. Uzmanlık işidir. Araştırmacının istediği değil, tüm eleştiriler karşısında tutarlı bir sonuca varmak amaçlanır. Sayılar önemlidir. Araştırmanın dayanıkları, kişisel kanılar, beğeniler değil, ortak öçütlere göre herkesçe gözlenebilir verilerdir. Yorumsuz olmaz, toplanan veriler tarafsız bir şekilde yorumlanmalıdır. Araştırma başkalarınca da tekrarlanabilir olmalıdır. Araştırma öteki bilimadamları için de anlam ve değer taşır. Araştırma önemli tüm süreç ve sonuçları ile rapor eidlen bir çalışma bütünüdür. (Karasar, 2010:30).

11 MODERN BİLİMİN DOĞUŞU

12 MODERN BİLİMİN DOĞUŞU 19. yüzyıl Batı Avrupa’da bilimsel ve teknolojik sıçrayış Sanayi kapitalizminin gelişimi Kırdan kente göç, metropol hayatı Kitlesel üretim ve tüketimin ortaya çıkışı Toplumları düzenleme ihtiyacı ve sosyal bilimlerin ortaya çıkışı (sosyoloji, antropoloji, etnoloji, psikoloji, psikiyatri vs.) 2 türlü gözetim : 1- Ulus-devlet 2- Sermaye Sosyal bilimler alanında yapılan ilk çalışmalar toplumdaki sapkınlıkların ehlileştirilmesi üzerine (Durkheim, Le Bon, Tarde vs.)

13 MODERN TOPLUMUN DOĞUŞU(KENT)
Paris, Ortaçağ Paris, 18. Yüzyıl

14 MODERN TOPLUMUN DOĞUŞU (AİLE)
Köylüden Işçiye Kadın ve çocuk da emek gücüne dönüşüyor. Değişen roller, parçalanan ilişkiler, aile tipleri (Türk dizileri gelenek ile modern çekişmesi) İngiltere’de bir fabrika, 19. yüzyıl

15 SOSYOLOJİNİN ÖNCÜLERİ
Auguste Comte Emile Durkheim Karl Marx Max Weber

16 AUGUSTE COMTE ( ) “Sosyoloji” terimini ortaya atmıştır. Sosyolojiyi, doğa yasalarını açıklayan fizik gibi “pozitif” bir bilim olarak ele alır. Toplum fiziksel dünyada olduğu gibi değişmez yasalara boyun eğer. Üç aşama yasası:İnsanın dünyayı anlamaya yönelik geçtiği teolojik(din), metafizik (doğal olaylar) ve pozitif (bilimsel teknikler) aşama.

17 EMILE DURKHEIM ( ) Sosyoloji toplumsal olguların incelenmesidir. Toplumların kendi yaşamları vardır ve toplum tek tek üyelerin eylemlerinden başka birşeydir. Bireylerin davranışlarını toplumsal olaylar belirler.

18 DURKHEIM’IN İNTİHAR ANALİZİ
İntihar, bireysel değil, toplumsal bir davranıştır. İntihar, toplumsal bütünleşme ve toplumsal düzenlemeyle alakalıdır. Dört tür intihar: Bencil, anomik, özgecil, kaderci

19 DURKHEIM’IN KİLİT KAVRAMLARI: DAYANIŞMA VE ANOMİ
Toplumsal Işbölümü (1893) İşbölümü ve uzmanlaşma Mekanik dayanışma ve organik dayanışma Anomi: Modern toplumdaki amaçsızlık ya da umutsuzluk duygusudur.

20 KARL MARX ( ) Kapital (Sermaye) Tarihsel materyalizm: Toplumsal yaşamı belirleyen üretim tarzıdır. Tüm toplumlar sınıflı toplumlardır. Kölelik, feodalite, krallık, kapitalist toplum Burjuva ve işçi sınıfı (proleterya) Proleterya, sosyalist düzenin kurulmasında öncü olacaktır.

21 MAX WEBER ( ) Sosyoloji, toplumsal eylemler üzerine yoğunlaşmalıdır. İnsan güdülenmesi ve düşünceleri değişimin ardındaki güçtür. (Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu) Eylem sosyolojisi: Bireyler özgürce eyleme ve geleceği biçimlendirme gücüne sahiptir. Yapılar bireylere dışsal ve onlardan bağımsız değildir. İdeal tip Bürokrasi ve ussallaşma

22 BİLİM NERELERDE ÜRETİLİR?
EĞİTİM SİSTEMİ (OKULLAR, ÜNİVERSİTELER) ARAŞTIRMA MERKELERİ, LABORATUVARLAR (TÜBİTAK, AR&GE VS.) ARAŞTIRMA ŞİRKETLERİ DEVLET KURUMLARI (TÜİK) BİLİMSEL BİLGİYİ SAKLAMA VE YAYGINLAŞTIRMA MECRALARI: AKADEMİK YAYINLAR, DERGİLER YAYINEVLERİ KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI KÜTÜPHANELER İNTERNET (BİG DATA…)

23 BİLİMSEL ARAŞTIRMA KONUSU NASIL SEÇİLİR?
Konuyu daraltmalıyız: 1- Zamanla 2- Mekanla 3- Bilimsel araştırma iki eğilim arasında ilişki kurmalı.

24 UYGULAMA : Aşağıdakilerden hangisi bilimsel araştırma konusu olabilir?
Yeni Dünya Düzeni Küreselleşme sürecinde Türk bankacılık sisteminin değişen yapısı Petrol ülkeleri Hollywood filmleri Sendikacılık Döneminde Türkiye’de sendikal faaliyetler Afrika’nın durumu Afrika’da parlamenter demokrasiye geçiş: Karşılaştırmalı bir analiz. Türkiye-AB ilişkileri TR-AB ilişkilerinin tarım politikalarına etkisi

25 TÜRKİYE ARAŞTIRMALARI
YILMAZ ESMER, TÜRKİYE DEĞERLER ARAŞTIRMASI (2012), sunum TÜRKİYE’Yİ ANLAMA KILAVUZU, IPSOS KGM, 2012 adresine istek gönderirseniz pdf olarak benden temin edebilirsiniz)

26 Önümüzdeki haftaya ilgi duyduğunuz bir araştırma konusu seçerek gelin.
ÖDEV Önümüzdeki haftaya ilgi duyduğunuz bir araştırma konusu seçerek gelin.

27 BİLİMSEL ARAŞTIRMAYI TASARLAMAK

28 BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN AŞAMALARI
KONUNUN SEÇİMİ (1 HAFTA) 2. KAYNAKÇA TARAMASI (1 HAFTA) 3. KONUNUN OLUŞTURULMASI (OKUMALAR, TEMEL SORU, VARSAYIMLAR, YÖNTEM, PLAN) (4 HAFTA) 4. VERİLERİN TOPLANMASI (3 HAFTA) 5. VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ (2 HAFTA) 6. YAZIM AŞAMASI-RAPORLAMA (2 HAFTA) 7. SUNUM (1 HAFTA)

29 1. aşama: araştırma konusunun seçimi

30 1. Araştırma konusunun seçimi
“GİDERİLMEK İSTENEN HER GÜÇLÜK BİR PROBLEMDİR” (KARASAR, 2010: 54) “…bireyi fiziksel ya da düşünsel yönden rahatsız eden, kararsızlık ve bir’den çok çözüm yolu olasılığı görülen her durum bir problemdir”. (Karasar, 2010:54-55)

31 1. Araştırma konusunun seçimi
Ortada çözebileceğiniz bir sorun olmalı. Konu bizi ilgilendiriyor mu? Merak uyandırıyor mu? Konuya yakınlık hissediyor muyum? Uzun zamandır gözlemlediğiniz bir sorun da bilimsel araştırma konusu olabilir. Bu konuda daha önce araştırma yapılmış mı? Yapılmışsa konuyu farklı bir şekilde nasıl ele alabilirim? Yeni bir bakış açısı getirebilir miyim? Yeni bir alan mı? Toplumsal yaşama ilişkin her tür değişim, yaşanan sorunlar araştırma konusu olabilir. Zaman faktörü önemli. Bu araştırmayı sürdürmek için yeterli zamanım var mı? Araştırma nesnem/malzemem ulaşılabilir mi? Konu danışmanımın ilgi alanın da mı? Bana ne faydası var? İleride CV’mde gösterebilir miyim?

32

33 2. Aşama: kaynakça taraması

34 2. KAYNAKÇA TARAMASI Kaynakça taramasının amacı, araştırmacının seçtiği konuya ilişkin şimdiye dek yapılmış çalışmaları ortaya koyması ve kendi çalışmasında önceki çalışmalardan yararlanmasıdır. “Araştırmacı literatür taraması sırasında var olan bilgi birikiminin doğasını öğrenir. Konuyla ilgili ana tartışmalar ve sorunlar hakkında bilgi elde eder. Yaklaşım tarzları, ilgi alanları, yönelimler, bulgular, sonuçlar, dışarıda bırakılanlar, neden dışarıda bırakıldıkları hakkında bilgilenir. Böylece yapmak istediğini anlamlı bir epistemolojik ve bilgi birikimi temeline oturtur” (Erdoğan, 2003:103). ALANYAZIN ya da LİTERATÜR TARAMASI olarak da anılıyor.

35 2. KAYNAKÇA TARAMASI Bilimsel kaynakların türleri: 1- Yazılı (kitap, dergi, makale, gazete…) 2- Sözlü (kişisel tanıklık, mülakat, ses kayıtları…) 3- Görsel (fotoğraf, resim, film …) 4- Gözlem

36 2. Kaynakça taramasI NASIL YAPILIR?
1- Konunuza ilişkin anahtar kelimeleri çıkarın (Örnek: Gaziantep’te Suriyeli göçmenlerin kent yaşamına entegrasyonu, Anahtar kelimeler: Kent, Gaziantep, Suriyeli, göçmen, göç ve entegrasyon) 2- Bu anahtar kelimelerle internette ilgili web sitelerinde araştırma yapın. 3- Bulduğunuz kaynaklar arasından çalışmada işinize yarayacak olanları seçerek KAYNAKÇA oluşturun. Araştırmacı kaynakça taraması yaparken elindeki tüm olanakları seferber etmeli, en geniş kaynaklara ulaştıktan sonra konusuna uygun biçimde kaynakları seferber etmelidir. 4- Kaynakçanız araştırmayı gerçekleştirdiğiniz kurumun TEZ YAZIM KILAVUZU’na uygun olarak yazar soyadı başa gelecek şekilde ve alfabetik olarak hazırlanmalıdır. HKÜ TEZ YAZIM KILAVUZU’na buradan erişebilirsiniz: Dönem sonunda hazırlayacağınız araştırma raporu bu kılavuzdaki kurallara göre yazılmalıdır.

37 2. KAYNAKÇA TARAMASI NASIL YAPILIR?
DİKKAT!!! İnternette araştırma yapmak için Google aramaları yeterli değildir. Google, en popüler içerikleri öne çıkarır, ancak bunlar çoğunlukla bilimsel içerikler değildir. Bunun için İNTERNETTE BİLİMSEL KAYNAKLARA erişmeniz daha doğrudur. Bilimsel bilginin üretildiği ve arşivlendiği kurumların, merkezlerin web sitelerinde arama yapmanız size hem zaman kazandıracak hem de doğru kaynaklara erişiminizi sağlayacaktır.

38 2. Kaynakça taramasI nasIl yapIlIr?
1- Üniversite kütüphaneleri ( 2- Çevrimiçi veri tabanları (Üniversite kütüphanelerinin üyelikleri sonucunda en güncel akademik yayınlara ulaşmak mümkün) 3- YÖK Tez Merkezi ( üzerinden Tez Merkezi’ne ulaşarak Türkiye’de hazırlanmış yüksek lisans ve doktora tezlerini araştırmak mümkün) 4- EKUAL / ULAKBİM ( Türkiye’de yayınlanan akademik dergilere erişim) 5- Dergi Park ( Türkiye’de yayınlanan akademik dergilere erişim) 6- Google Akademik: Google’da akademik makalelere ulaşmak için birebir. 7- Milli Kütüphane ( , Merkezi Ankara’da bulunan kütüphane özellikle devlet arşivlerine ulaşmak için ideal) 8- TÜİK (Türkiye’ye dair ayrıntılı istatistikler için 9- Uzmanlaşmış kütüphaneler (Kadın Eserleri Kütüphanesi, AKSANAT Müzik Kütüphanesi, Tarih Vakfı, Fransız Anadolu Aarştırmaları Enstitüsü, MSÜ Film Arşivi vs.) 10- Medya arşivleri

39

40

41

42

43

44 30 ekİm 2014 tarİhİndekİ derste araştIrmanIza İlİşkİn ANAHTAR KELİMELERİ ve kaynakçayI, hku tez yazIm kIlavuzu’na uygun şekİlde yazIlmIş halİyle teslİm edİn. TopladIğInIz kaynaklarI okumaya başlamadan önce önem sIrasına göre dİzersenİz vakİt kazanIrsInIz. En önemlİ kaynaklarI önce daha az önemlİ olanlarI sonraya bIrakabİlİrsİnİz. TOPLADIĞINIZ KAYNAKLARI OKUMAYA BAŞLAYIN. EKİP İÇİNDE İŞ BÖLÜMÜ YAPIN. OKURKEN ÖZET ÇIKARIN VE ARAŞTIRMANIZDA KULLANACAĞINIZ CÜMLELERİN SAYFA NUMARALARINI NOT ETMEYİ UNUTMAYIN. ARAŞTIRMA RAPORUNDA KAYNAK GÖSTERİRKEN İŞİNİZE YARAYACAK.

45 3. AŞAMA: KONUNUN OLUŞTURULMASI

46 ARAŞTIRMA KONUSUNU SINIRLANDIRMA
Daha önce bu konuda hiç araştırma yapılmamış ise durum analizi yapılabilir (Betimleyici araştırma) Konu zaman/mekanla sınırlandırılabilir. Toplumsal bir sorun/olgu olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurarak en az iki değişkenle ele alınabilir. Toplumsal değişimdeki etken değişkenler arasında bağlantı kurulur. Konu kavramsallaştırılır. Konu genelleştirilir ve sistematik olarak ele alınır. Konu, bir soru cümlesiyle özetlenerek sorunsallaştılır.

47 BU KONULARI NASIL SINIRLANDIRABİLİRİZ?
Irkçılık ve medya… Fakirlik ve göç… Futbol ve televizyon…

48 ARAŞTIRMA PROBLEMİNİN BELİRLENMESİ
Genel ölçütler: Çözülebilirlik Önemlilik Yenilik Yerleşik etik kurallara uygunluk Özel ölçütler: Aalnda yeterlik Yöntem ve tekniklerde yenilik Veri toplama izni Zaman ve olanak yeterliliği İlgi yeterliliği (Karasar, 2010: 56-58)

49 AraştIrma problemİnİn belİrlenmesİ

50 DEĞİŞKEN (LER) “Değişebilen, yani, en az iki değer alabilen her şey değişkendir.” (Karasar, 2010: 60). Örnek: Cinsiyet, yaş, gelir durumu vs. değişkendir.

51 DEĞİŞKEN TÜRLERİ Kontrol şekillerine göre; 1- Bağımlı : Araştırmacıyı rahatsız eden ve açıklanması istenen durumdur. Araştırmacı tarafından seçilir ve bunun hakkında toplanacak bilginin problem çözümüne ışık tutması beklenir. Örn: Töre cinayetlerini etkileyen faktörleri inceleyen bir araştırmada töre cinayetleri bağımlı değişkendir. Genellikle “Y” harfi ile ifade edilir. 2- Bağımsız : Bağımlı değişken üzerindeki etkisinin öğrenilmek istediği uyarıcı değişkendir. Bağımsız değişkenler, bağımlı değişkeni “istendik yönde etkilemek” amacı ile ele alınırlar. Örn: Töre cinayetlerini etkileyen faktörler arasında aile baskısı, namus, eğitim düzeyi, ataerkillik, zoraki evlilik vs. 3- Kontrol: Bağımsız değişkenlerin dışında, bağımlı değişkeni bir şekilde etkileyen “şaşırtıcı” değişkenlerdir. Bireylerin özellikleri, araştırma sürecine ve dış kaynaklara ait değişkenler. (Karasar: 2010:61-62)

52 PROBLEM TANIMLAMADA DEĞİŞKENLER
“Araştırmacı, araştırdığı problemi, değişkenler açısından görebilmeli ve öylece ifade edebilmelidir. Böylece olgular, tek tek değil, belli bir sistem bütünlüğünde ele alınabilecektir” (Karasar, 2010: 63). Araştırmanın amacına bağlı olarak, ele alınacak değişkenlerin sayısı ve ele alınış biçimi de değişir. (x,y,z…)

53 DEĞİŞKENLER - ÖRNEK ÖĞRENCİ BAŞARISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Bağımlı değişken: ÖĞRENCİ BAŞARISI Bağımsız değişken: ZEKA ÇALIŞMA ALIŞKANLIKLARI ÇALIŞMA ORTAMI Kontrol değişkenleri: YAŞ CİNSİYET SOSYO-EKONOMİK DÜZEY

54 AraştIrmanIn AmacI Araştırma probleminin en somutlaştığı yerdir.
“Ne?, Nasıl? ve Niçin?” gibi sorularla ilgilidir ve aydınlatılmak istenen değişkenleri ve ilişkilerini sorgulama ifadeleridir. Araştırma soru cümleleri ve hipotezlerle ifade edilir.

55 SORU CÜMLESİ Her araştırmanın temel bir sorunu vardır: “Sorun formüle etmek, araştırmanın ilgilendiği alanda sosyal anlamlılığı olan bir konuyu ele alıp, bunun anlamlılığını tutarlı bir şekilde irdelemekle elde edilebilir” (Erdoğan, 2003: 72).

56 SORU TÜRLERİ 1-Tek değişkenli sorular:
TV eğlence programlarının içeriği nedir? Türkiye’de hangi günlük gazeteler çıkmaktadır ve tirajları nelerdir? Türkiye’ye gelen turistlerin ülkelere göre dağılımı nedir? MeclisTV’yi izleyen milletvekillerinin oranı nedir? Gazete tirajları neden düşmektedir? 2- İki veya daha çok değişkenli sorular: MeclisTV’nin olması meclisteki davranışları nasıl etkilemektedir? TV’deki eğlence programları ile Türk kültürünün değerleri arasında nasıl birilişki vardır? Gençlerin çevre duyarlılığı ile eğitim seviyeleri arasında bir ilişki var mıdır? Gazete tirajıyla, okurların gelir ve eğitim düzeyleri arasında nasıl bir ilişki vardır?

57 SORU CÜMLESİ Üniversite öğrencilerinin zeka düzeyi nedir?
Öğrencilerin zeka düzeyleri ile üniversiteye giriş puanları arasında bir ilişki var mıdır? Astımlı hastaların ortak kişisel özellikleri (varsa) nelerdir? Dış ticarette, dışalım ve dışsatım miktarlarının, arasında yıllara göre gelişimi nasıl olmuştur? A yöresindeki demir madeninin toplam rezervi ne kadardır? A maddesinin yapısını oluşturan elementler nelerdir?

58 SORU CÜMLESİNİ BULMA Yapacağınız bilimsel araştırmanın konusunu belirleyip sınırlarını çizdikten sonra araştırmada size yön göstereceğini düşündüğünüz temel soruların bir listesini yapın. Araştırma sırasında NEDEN? ve NASIL? sorularının yanıtını bulmaya çalışacaksınız. Araştırma öncesinde hazırladığınız sorular size yol gösterecek ve aşırı bilgiye boğulduğunuz durumlarda yönünüzü kolayca bulmanızı sağlayacaktır.

59 DENENCE (HİPOTEZ) “Birey, önce kendi kişisel ve çevresindekilerin gözlem ve deneyimlerinden yararlanarak olayların ve olguların açıklanmasında kullanılabilecek ‘denemelik genellemelerde’ bulunur…Bu genellemelere hioptez denir. Varılan her hipotez, sınırlı gözlemlere göre doğru sanılan, fakat henüz kuşku duyulan bu nedenle de, daha geniş bir çevrede sınanması, verilere uygunluğuna bakılması gereken bir önerme niteliğindedir. Bundan sonra yapılacak iş, geliştirilen bu tahminin, gerçekten ‘kabul edilebilir’ olup olmadığını anlamaya çalışmaktır.” (Karasar, 2010:13). Hipotez belli bir kuramsal temele dayalı olarak geliştirilen ve değişkenler arasında varlığı öne sürülen belli ilişkilerin sınanmasını sağlar. Araştırmacı 1 ya da 1’den fazla hipotez geliştirebilir. Hipotez değişkenler arasında bağlantı ya da neden-sonuç ilişkisi kuran yargı cümleleridir. Hipotezler okuma ilerledikçe ve araştırma sonuçları elde edildikçe değişikliğe uğrayabilen doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir önermelerdir.

60 Hİpotez örneklerİ Insanlar ödüllendirildiklerinde daha iyi öğrenirler. Müzik ameliyatlarda ağrının hissedilmesini öenmli ölçüde azaltır. Ekonomik kriz dönemlerinde evlilikler azalır. Cep telefonu kansere neden olur. Işık, okuma hızını artırır.

61 ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI
Araştırmanın kendi bilgi, beceri ve olnaklarından, problem alanından, araştırmanın amaçlarından, yöntemden veya diğer pratik zorluklardan kaynaklanabilir. (Karasar, 2010: 73)

62 Araştırmada yer alan temel kavramlar araştırmanın başında tanımlanır.
TANIMLAR Araştırmada yer alan temel kavramlar araştırmanın başında tanımlanır. Tanımlar soyut kavramlara açıklık getirme amacıyla ikinci bir yorumu gerektirmeyecek şekilde açık seçik ve araştırmaya özgü olmalıdır.

63 ödev ARAŞTIRMANIZ İÇİN TOPLADIĞINIZ KAYNAKLARI OKUMAYA BAŞLADINIZ. HAFTAYA EKİP OLARAK TARTIŞARAK ARAŞTIRMA SORUSUNU, HİPOTEZ(LERİ), SINIRLILIKLARI VE TANIMLARI HAZIRLAYIP TESLİM EDİNİZ. NİYAZİ KARASAR’IN BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMİ KİTABINDA SAYFA 74’E KADAR İŞLEDİK, OKUYABİLİRSİNİZ.

64 EVREN VE ÖRNEKLEM

65 EVREN (POPULATION) NEDİR?
Araştırma sonuçlarının genellenmek istendiği elemanlar bütünüdür. Bu bütün, ortak özellikleri olan canlı ya da cansız her türlü elemanı içerebilir. (Karasar, 2010: 107). Her araştırmanın kendi özgü bir evreni vardır. Evren, belli değişkenlere, belli özelliklere göre sınıflandırılıp tanımlanır. Evrenin sınıflandırılması ve tanımlanması, tümüyle, araştırmacının amacı doğrultusunda ve onun isteğiyle olur. (Karasar, 2010: 108). Araştırmacı, amaca uygun ölçütler geliştirerek, evrenini belirlemeye çalışır. her araştırmada, belirlenen amaçları gerçekleştirebilecek “en uygun evren” bir tanedir; araştırmacının bunu kestirebilmesi gerekir. İki tür evren: genel evren-çalışma evreni.

66 ÖRNEKLEM (SAMPLE) NEDİR?
“Örneklem (sample) belli bir evrenden, belli kurallara göre seçilmiş ve seçildiği evreni temsil yeterliği kabul edilen küçük kümedir. (Karasar, 2010: 110). Araştırma, seçilen örneklem küme üzerinde yapılır ve sonuçlar tüm evrene genellenir. Neden örneklem üzerinde çalışılır: 1- maliyet sorunları 2- kontrol güçlükleri 3- etik zorunluluklar 4- her evreni tümüyle incelemeye de gerek olmayabilir. Örneklem üzerinde çalışmak araştırmacıya zaman, emek, enerji ve para tasarrufu sağlar. Araştırmada amaç çok veri toplamak değil, sağlam, geçerli veri toplamaktır.

67 ÖRNEKLEME (SAMPLING) NEDİR?
Evrenden örneklem alma işlemidir. Örneklem belirli kurallara göre alınır. Yansızlık kuralı: Yansızlık, belirli bir örneklem büyüklüğüne ulaşmada, evrendeki her ünitenin (bireyin, nesnenin, parçanın) örnekleme girebilme olasılığının belli, bağımsız ve birbirine eşit olması durumudur (Karasar, 2010:112). Örneklemede yanılgı kaçınılmazdır.

68 ÖRNEKLEME TÜRLERİ ÖRNEKLEME ELEMAN ORANSIZ ORANLI KÜME

69

70 ELEMAN ÖRNEKLEME Evrendeki elemanların, tek tek, eşit seçilme şansına sahip oldukları durumda yapılan örneklemeye eleman örnekleme denir. (Karasar, 2010:113). a. Oransız eleman örnekleme: Evrendeki tüm elemanlar birbirine eşit seçilme şansına sahiptir. Basit tesadüfi örnekleme, yalın örnekleme, yansız örnekleme de denir. b. Oranlı eleman örnekleme: Alt evrendeki tüm elemanlar birbirine eşit seçilme şansına sahiptir. Önce veren, alt evrenlere ayrılır, sonra bu alt evrenlerden örnekleme yapılır. Gruplandırılmış örnekleme, tabakalı örnekleme de denir.

71 ÖRNEK 1 Yöntem. Kamuoyu anketi Evren: nüfuslu bir kent Oransız eleman örnekleme : Yansız olarak 1000 kişilik örneklem alınıyor. Oranlı eleman örnekleme: Önce alınmak istenen görüşlerin etkilenebileceği bir değişken belirleniyor. Örn: sosyo-ekonomik düzey. Ardından genel evren bu değişkene göre alt evrenlere ayrılıyor: Üst sosyo-eko düzeyde Orta sosyo-ekonomik düzeyde Alt sosyo-ekonomik düzeyde kişi olsun kişilik örneklemin % 10’u üst sosyo-ekonomik düzey, % 30’u orta sosyo- ekonomik düzey, % 60’ı alt sosyo-ekonomik düzeyde olmalı.

72 ÖRNEK 2 Yöntem: Hasan Kalyoncu Üniversitesi öğrencilerine yönelik anket Evren: 2500 öğrenci Oransız eleman örnekleme : Yansız olarak 250 kişilik örneklem alınıyor. Oranlı eleman örnekleme: Önce alınmak istenen görüşlerin etkilenebileceği bir değişken belirleniyor. Örn: fakülte. Ardından genel evren bu değişkene göre alt evrenlere ayrılıyor: Hukuk: 500 Mühendislik: 1000 Güzel Sanatlar: 200 İktisadi –İdari Bilimler: 400 Eğitim: 400 Oranlı eleman örneklemeyi nasıl hesaplarsınız?

73 KÜME ÖRNEKLEME Evrendeki bütün kümelerin tek tek (bütün elemanlarıyla birlikte) eşit seçilme şansına sahip oldukları durumda yapılan örneklemeye küme örnekleme denir. (Karasar, 2010: 114) Evrende ya da alt evrende eşit seçilme şansı, elemanlar yerine, içindeki tüm elemanları ile birlikte kümelerdir. Oransız küme örnekleme Oranlı küme örnekleme

74 ÖRNEK 1 Araştırma: Ankara’da ilkokul öğrencilerinin fizik (boy, ağırlık) gelişimlerini saptamak. Evren: Ankara’daki tüm ilkokul öğrencileri Küme: Her bir ilkokul. Oransız küme örnekleme: Tüm ilkokulların bir listesi çıkarılarak yansızlık kuralına göre yeterli sayıda okul seçilir. Alınan okullardaki tüm öğrenciler üzerinde gerekli ölçümler yapılır. Alınan sonuçlar Ankara’daki tüm ilkokul öğrencilerine genellenir. Oranlı küme örnekleme: Araştırmada farklılık getireceği düşünülen değilkenlere göre alt evrenler belirlenir. Örn: sosyo-ekonomik düzey ve fiziki gelişim. Evren, Ankara’da farklı sosyo-ekonomik düzeyleri temsil eden ilkokullar belirlenerek alt evrenlere ayrılır. Her bir alt evrenden o alt evrenin bütün içindeki oranını yansıtacak şekilde ilkokul seçilir. Seçilen okullardaki tüm öğrencilerden veri toplanır.

75 ÖRNEK 2 Araştırma: Türkiye’de üniversitelerin öğrenci sayısı ve eğitim kalitesi Evren: Küme: Oransız küme örnekleme: Oranlı küme örnekleme: Birlikte tamamlayalım…

76 BASİT RASSAL ÖRNEKLEME
ÖRNEKLEME TÜRLERİ OLASILIKLI OLMAYAN KOLAYDA ÖRNEKLEME KOTA ÖRNEKLEMESİ KARTOPU YARGISAL ÖRNEKLEME OLASILIKLI BASİT RASSAL ÖRNEKLEME TABAKALI ÖRNEKLEME SİSTEMATİK ÖRNEKLEME KÜME ÖRNEKLEMESİ ÖRNEKLEME TÜRLERİ

77 KOLAYDA ÖRNEKLEME Amaç, kolayca ulaşılabilir birimleirn seçilmesiyle örneklemin oluşturulmasıdır (AÖF, s.177). En kısa zamanda ve en az maliyetle bilgi üretmeye yarar. En temel sorun seçilen örneklemin ana kütleyi yansıtma potansiyelidir. Betimleyici ve ilişki araştıran araştırmalara uygun değildir. Örn: Uygun sokakta uygun zamanda gelip geçen bireylerle görüşme yapılması, tiyatro izleyicilerinin oyun çıkışında görüşlerinin alınması.

78 YARGISAL ÖRNEKLEME Örneklem seçiminde araştırmacının kişisel arzu, düşünce ve deneyimleri devreye girer. Araştırmacı belirli ölçütler belirler ve bunları temsil edebileceğini düşündüğü bir örnemlem seçer. Kolayda örnekleme gibi hızlı ve düşük maliyetle veri toplanır. (AÖF, s. 178). Örn: Hasan Kalyoncu Üniversitesi’nin sorunlarını araştırmak üzere üst düzey yöneticilerle görüşme yapılabilir.

79 KOTA ÖRNEKLEMESİ Önce ana kütle hacmi belirlenir, ardından örneklem hacmi keyfi olarka belirlenir. Her tabakanın ana külte hacmi içindeki oranı belirlenir ve her tabakadan keyfi sayıda birim seçilir ve bu seçilen birimler örneklemi oluşturur. (AÖF, s. 178). Örn: Anadolu Üniversitesi Yönetimi açıköğretim hizmetlerinden memnun olan öğrencilerinin oranını belirlemek için bir araştırma planlıyor. Değişken cinsiyet olarak belirlenmiştir. Ana kütle hacmi: Erkek öğrenci hacmi: Kız öğrenci hacmi: Örneklem hacmi : 3000 Kaç kız, kaç erkek öğrenci araştırmaya dahil edilir?

80 KARTOPU ÖRNEKLEMESİ Bir araştırma çerçevesi mevcut olmadığında ya da oluşturulması mümkün olmadığında kullanılan örnekleme yöntemidir. Önce tanımlanan evrende yer alan bir bireyin (birinci birim) rassal olarak seçilmesile başlar, ardından bu bireyin aynı ana kütlede yer alan bir tanıdığı olup olmadığı araştırılır ve ikinci bireye ulaşılır (ikinci birim). Bu süreç, keyfi olarak belirlenen n hacimli örneklme oluşturuluncaya kadar sürdürülür (AÖF, s. 179). Örn: Bir bölgede uyuşturucu madde kullananlarla ilgili bir araştırma planlanıyor. Nasıl bir yöntem izlersiniz? Bir köyde sözlü tarih çalışması yapılacak? Nasıl bir yöntem izlersiniz? Blogunuzla ilgili görüşleri ölçümlemek için bir anket uygulayacaksınız. Nasıl bir yol izlersiniz?

81 BASİT RASSAL ÖRNEKLEME
Güncel örneklem çerçevesi belirlendikten sonra örnekleme dahil olan tüm birimlere numara verilir ve kura usülü, rassal sayılar tablosu ya da rassal sayı üreten bilgisayar programlarıyla birimler seçilerek araştırma gerçekleştirilir. Her birimin eşit seçilme şansı olmalıdır. Araştırmada ana kütlenin homojen olması durumunda basit rassal örnekleme seçilebilir. Örn: Bir mahallede anket uygulayacağız. Yansız sayılar tablosunu kullanarak kapı numaralarını belirleyip anketi gerçekleştirebiliriz.

82 TABAKALI ÖRNEKLEME Amaç, ana kütleyi, ilgili değişkenler açısından en iyi temsil edebilecek örneklemi oluşturmaktır. Ana kütle alt kütlelere, tabakalara bölünür. Tabaka değişkenleri, demografik özellik, sosyoekonomik sınıf, meslek grubu, firma büyüklüğü, coğrafi yerleşim vs. olabilir. Her tabakadan basit rassal seçimle araştırma gerçekleştirilir. (AÖF, s ). Örn: Belirli bir kentte ya da bölgede kadınlarla kadın hakları üzerine bir araştırma yapılacak ve kadın haklarına ilişkin bilincin eğitim düzeyiyle ilişkisi olduğu hipotezler arasında yer alıyor. Tabaka değişkenlerini nasıl belirleyebiliriz?

83 SİSTEMATİK ÖRNEKLEME Birim seçimi belirli bir sistematiğe uygun gerçekleştirilir. Örneklem hacmi ve örneklem aralığı (k=N7n) belirlenir. 1 ile k arasında bir tam sayı rassal olarak seçilir, a örnekleme girecek birinci birimdir. a+ k, a+2k vs. şeklinde incelenecek birimler seçilir. Örn: Muhteşem Yüzyıl TV Dizisi’nin içerik analizi yapılmak istenmektedir. Ancak 139 bölüm içerisinde örnek seçilmesi gerekmektedir. Sistematik örnekleme ile nasıl örneklem belirlenir?

84 Kaynak: http://www.slideshare.net/makaveliyasin/rnekleme-teknikleri

85 ÖRNEKLERİ İNCELEYELİM
Kaynak:

86 ÖRNEKLERİ İNCELEYELİM
Kaynak:

87 ÖRNEKLERİ İNCELEYELİM
Kaynak:

88 ÖĞRENDİKLERİNİZİ PEKİŞTİRMEK İÇİN…
PROF.%20DR.%20CEMAL%20YUKSELEN.pdf İnternette farklı konularda gerçekleştirilen araştırmaların raporlarını okuyarak hangi örnekleme yöntemlerinin seçildiğini inceleyin.

89 Örneklemenin AŞAMALARI
1- Çalışma evreninin tanımlanması 2- Evrendekilerin listelenmesi 3- Örnekleme türünün belirlenmesi 4- Örneklem büyüklüğünün belirlenmesi 5- Örneklemin alınması ile 6- Temsilliğin sınanması

90 Örneklem büyüklüğünün belİrlenmesİ
1- Evrenin benzeşikliği 2- Değişkenlerin kontrolü 3- Çözümlemedeki gözenek sayısı 4- Örnekleme türü 5- Güven düzeyi ile sapma miktarı 6- Kestirilen evrendeğer türü 7- Araştırma için yaratılan olanaklar

91 Kaynak: http://web. deu. edu

92 Kaynak: http://web. deu. edu

93 YÖNTEM Bilimsel araştırmada belirlenen konuyu/sorunu çözmek için izlenen veri toplama yolları ve teknikleridir. “Bilimsel yöntem,olgusal nitelikli problem çözmenin, bilim üretmenin bilinen ve belli süreçleri olan, en güvenilir yolu olarak kabul edilir.” (Karasar, 2010:12)

94 YÖNTEM Açık seçiktir. Denetlenebilir. Yansızdır.
Eleştirel ve düzelticidir. Deneycidir. Seçicidir. Akla uygundur. Duyarlığı yüksektir. Olgusal düzeyde bilinen en güvenli problem çözme yöntemidir.

95 YÖNTEM ÇEŞİTLERİ NİCEL: Verilerin sayılar biçiminde olduğu görgül araştırmalardır. (Yeşil, içinde Kıncal, 2010: 50). NİTEL: Yıldırım ve Şimşek’in tanımına göre nitel araştırma, “gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül biçimde ortaya konulmasına yönelik ntel bir sürecin izlendiği araştırma”dır. (Yeşil, iç. Kıncal, 2010:25). Sosyal bilimlerde kütüphane araştırması, içerik analizi, söylem analizi, anket, mülakat, yerinde gözlem, istatistik başlıca veri toplama yöntem ve araçlarıdır. Bilimsel araştırmada ihtiyaca göre bir ya da birden fazla yöntem kullanılabilir.

96 VİZE SINAVINA HAZIRLIK
Ders sunumlarını ve işlediğimiz konuların Niyazi Karasar’ın kitabındaki karşılıklarını bularak çalışın.(s.1-75 ve ) Sınavda her tür kaynak (kitap, makale, ders notları, internet) kullanmak serbesttir.

97 BİLİMSEL VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ 1
ANKET TASARIMI VE UYGULAMASI

98 ANKET NEDİR? “Anket, sistematik bir veri toplama yöntemidir. Bu yöntemde veriler, önceden belirlenmiş insanlara, bir dizi soru sorarak elde edilir. Anket yöntemi ile çok farklı konularda ver toplamak mümkündür” (Şahin, iç. Kıncal, 2010: 120).

99 ANKETİN FAYDALARI Çok sayıda konuda bilgi edinmek mümkündür.
Sosyoloji, psikoloji, eğitim vs. araştırmalarında çok sık kullanılır. Geniş kitlelere ulaşmak mümkündür. Para, zaman ve enerji tasarrufu sağlar. Daha doğru bilgi alınabilir. Daha objektiftir, imzasız da doldurulabilir. Cevaplarda standartlık ve karşılaştırılabilirlik var.

100 Anketİn sInIrlIlIklarI
Cevap verenin oranı düşükse evreni temsil etmeyebilir. Anketi dolduran kişiler soruları tam anamazsa ölçüm hataları olabilir. Ankette elde edilen bilgiler beyanata dayalıdır, hatalar içerebilir. Anketi uygulamak için her zaman eğitimli ve deneyimli personel bulmak zodur. Esneklikten uzaktır. (Şahin, iç. Kıncal 2010: )

101 ANKET NEYİ TESPİT EDER? 1- Davranış: Dişinizi hangi sıklıkta fırçalarsınız? Son seçimde oy kullandınız mı? Yakın bir akrabanızı en son ne zaman ziyaret ettiniz? 2- Tutumlar/inançlar/fikirler: Belediye başkanının ne tür bir iş yaptığını düşünüyorsunuz? Yokluğunuzda diğer insanların hakkınızda birçok olumsuz şey söylediklerini düşünür müsünüz? 3- Karakteristikler: Evli, hiç evlenmemiş, bekar, boşanmış, ayrılmış ya da dul musunuz? Yaşınız nedir? 4- Beklentiler: Çocuğunuzun ne kadar eğitim alacağını düşünüyorsunuz? Bu kasabadaki popülasyonun artacağını, azalacağını ya da aynı kalacağını düşünüyor musunuz? 5- Kişisel-sınıflandırma: Kendinizi liberal, ılımlı ya da muhafazakar olarak görür müsünüz? Ailenizi hangi sosyal sınıfa koyarsınız? Çok dindar olduğunuzu ya da dindar olmadığınızı söyleyebilir misiniz? 6- Bilgi: Son seçimde kim belediye başkanı seçildi? Bu şehirdeki insanların yüzde kaçı beyaz değildir? (Neuman, 1997, 228, akt. Kuş, 44)

102 ANKET SORULARININ HAZIRLANMASI
1- Soruların tipi ne olacak? 2- Soruların sırası ve sayısı ne olacak? 3- Güvenilirlik kontrolleri 4- Eleme soruları

103 Soru tİplerİ 1- AÇIK UÇLU SORULAR: “Açık uçlu sorularda cevaplayıcılar, istedikleri cevapları yazmakta serbesttir. Bu tip sorular cevaplayanların belli bir konuda düşündüklerin ortaya çıkarmak için kullanılırlar” (Şahin, iç. Kıncal, 2010:127) Örnek: S1: Üniversitede herhangi bir sorun yaşadınız mı? ( ) Evet ( ) Hayır S2: Bir önceki soruya verdiğiniz cevap evet ise lütfen yaşadığınız sorunu yazınız.

104 SORU TİPLERİ 2- KAPALI UÇLU SORULAR: “Anket sorularının cevapları önceden hazırlanmış bazı seçeneklerden oluştuğu soru tipleridir” (Şahin, iç. Kıncal, 2010: 127). Örnek: S1: En son hangi okulu bitirdiniz? ( ) İlkokul ( ) Ortaokul ( ) Lise ( ) Üniversite ( ) Lisansüstü

105 SORU TÜRLERİ 3- YARI KAPALI UÇLU SORULAR S1: "Sizce iletişim nedir?" ( ) İnsanlar arasındaki anlaşmadır. ( ) İnsanlar arasında bir ilişkidir. ( ) Yaşamın kendisidir. ( ) Toplumsal yaşamın bir gereğidir. ( ) Başka (Belirtiniz).

106 Likert ölçeğİ

107

108

109 KONTROL SORULARI Aynı soru farklı biçimde iki kez sorularak deneklerin düşüncesi hakkında daha net fikir edinilebilir. S1: Ekonomik kriz dönemlerinde harcamalarınızda artış oluyor mu? ( ) Kesinlikle evet ( ) Evet ( ) Hayır ( ) Kesinlikle hayır ( ) Kararsızım S2: Harcamalarınıza ekonomik kriz dönemlerinden dikkat eder misiniz?

110 DEMOGRAFİK SORULAR Cevaplayıcılar hakkında tanımlayıcı soruladır. Yaş, cinsiyet, ırk, eğitim düzeyi, yerleşim yeri vb. soruları kapsar. Çok fazla yer verilmez, çünkü özel bilgilerdir ve cevaplayanı rahatsız edebilir. Sonda sorulması daha iyi olabilir.

111 OLGUSAL SORULAR Cevaplayıcının yaşadığı tecrübe ve davranışları ile ilgili bilgiler istenir.

112 YargIsal sorular Cevaplayıcıların tutum, fikir, algı ya da inançları hakkında cevap istenir. Örnek: Türkiye’de siyasetçilerin demokratik davranışlar sergilediklerini düşünüyor musunuz? ( ) Her zaman ( ) Genellikle ( ) Bazen ( ) Nadiren ( ) Hiçbir zaman

113 SORU HAZIRLAMAK TİTİZ BİR İŞTİR
Anket için soru hazırlarken titiz davranılmalıdır. denekler aynı soruya farklı yanıtlar verebilir. Örneğin, S1: Bütçe açığını azaltmak için sosyal sigorta, iilaç yardımı, hasta bakımı, çiftçilere teşvik gibi programları kesmeyi onaylar mısınız? % 23 onaylarım, % 66 onaylamam, % 11 fikrim yok. S2: Bütçe açığını azaltmak için hükümet yardımlerını kesmeyi onaylar mısınız? % 61 onaylarım, % 25 onaylamam, % 14 fikrim yok.

114 ANKETİN AŞAMALARI Örneklem nasıl seçilecek? Kaç kişiyle görüşülecek?
Soru formu geliştirilir. Değişkenler soru biçiminde düzenlenir. Görüşme tarzı ne olacak? (Telefonla görüşme, posta, e-posta, yüzyüze görüşme, online anket uygulamaları) Konuya göre en uygun biri ya da bir kaçı seçilir. Veri nasıl analiz edilecek? ÖNTEST: Hazırladığınız anketin ve soruların işleyip işlemediğini görmek için öncelikle küçük bir gruba uygulayın ve gelen itirazlar doğrultusunda anketi yeniden düzenleyin. Anketin uygulanması Verilerin toplanması Verilerin analiz edilmesi

115 SORU FORMUNUN YAZIMI Soruların hazırlanış biçimi ve anket içerisindeki yeri Anketin mutlaka başlık ve altında açıklayıcı bir paragraf içermesi gerekir. Anket formunun başına anketi hangi kurumun yaptığı konmalıdır. Anketin sonuna teşekkür yazılabilir. Anketin hangi kağıda basılacağı, sayfa düzeni, grafik tasarımı vs.

116 SORU FORMUNUN YAZIMI Neuman’ın 10 ilkesi: 1- Jargondan, argodan ve kısaltmalardan kaçınma 2- Belirsizlik, karışıklık ve anlaşılmazlıktan kaçınma 3- Duygusal dil ve prestij yanlılığından kaçınma 4- Çift-anlamlı sorulardan kaçınma 5- Yönlendirici sorulardan kaçınma 6- Cevaplayıcıların yeteneklerini aşan sorulardan kaçınma 7- Yanlış eklentilerden kaçınma 8- Gelecekle ilgili niyetleri sormadan kaçınma 9- Çift negatif yüklü sorulardan kaçınma 10- Üst üste binmiş ya da dengelenmemiş cevap kategorilerinden kaçınma (1997, s , Kuş, s.49)

117 SORULARIN SORULMASI 1- Görüşmecilerin çalışmayı sunuşları 2- Soruların sorulma biçimleri 3- Yetersiz cevapları soruşturma yolu 4- Cevapların kaydedilme yolu 5- Görüşmenin kişilerarası niteliğinin kullanılma yolu (Fowler, 1988, 109, akt. Kuş, s.56).

118 SORULARIN SORULMASI 1- Genellikle görüşmeci sorar ve cevaplayıcı cevaplar 2- Sadece cevaplayıcı, duyguarını ve düşüncelerini ifşa eder. 3- Görüşmeci yargılayıcı değildir ve cevaplayıcının fikirlerini ya da inançlarını değiştirmeye çalışmaz. 4- Görüşmeci spesifik sorulara doğrudan cevaplar elde etmeye çalışır. 5- Görüşmeci bir cevaplayıcıyı etkileyecek alışılmış (ritual) cevaplar almaktan kaçınır ve gerçek cevaplar arar, alışılmış değil. 6- Cevaplayıcı hemen hemen tüm enformasyonu sağlar. Görüşmeci cevaplayıcını olgusal hatalarını düzeltmez. 7- Görüşmeci konuyu, yönelimi ve hızı kontrol eder. Cevaplayıcı “görev” üzerinde tutar ve konu dışı yönelimleri bastırır. 8- Görüşmeci tutarlı bir sıcaklık sağlamaya çalışır ancak ciddi ve nesnel tonu korur. 9- Cevaplayıcı sorulardan kaçmamalı; doğru ve üzerinde düşünmüş olduğu cevaplar vermelidir 8Gorden, 1980, ve Sudman ve Bradburn, 1983, 5-10 akt. Neuman 10097, 256, akt. Kuş, s. 59)

119 BU SORULARDAKİ HATALARI BULUN
HAFTADA KAÇ SAAT SPOR YAPIYORSUNUZ? Hiç yapmıyorum Haftada 1-2 saat Haftada 2-3 saat Haftada 3-4 saat Haftada 4 saatten fazla

120 BU SORULARDAKİ HATALARI BULUN
SAĞLIK SİSTEMİ ÖZELLEŞMELİ Mİ? Kesinlikle katılmıyorum Kısmen katılmıyorum Kararsızım Kısmen katılıyorum Kesinlikle katılıyorum

121 BU SORULARDAKİ HATALARI BULUN
SATIN ALDIĞINIZ HİZMET TATMİNKAR MI? GENELDE TATMİNKAR B TAMAMIYLA TATMİNKAR C SON DERECE TATMİNKAR D MÜKEMMEL

122 SPSS’LE ANKET ANALİZİ

123 ONLINE ANKET ANALİZİ

124 Frekans dağILIMI Anket sorulaırna verilen yanıtlaırn basitçe sınırlandırılması ve ve gruplandırılmasıdır. Tablolar ve grafikler şeklinde sunulur. KAYNAK:

125 FREKANS DAĞILIMI KAYNAK:

126 YÜZDELER Yüzde, belirli bir cevap tercihinin toplam sayısının, toplam cevap sayısına bölümünden elde edilen sonucun 100’le çarpılması ile elde edilir. KAYNAK:

127 UYGULAMA Hasan Kalyoncu Üniversitesi Yönetimi, öğrencilerine yeni spor olanakları yaratmak için spor faaliyetlerine ayırdıkları zamanı ve verdikleri önemi belirlemek istiyor. Bunun için öğrencilere yönelik bir sportif faaliyetleri anketini ders sırasında hazırlayın.

128 ANKET SORULARINIZI HAZIRLAYIN…
Araştırma projesinde anket yapacaklar sorularını a atabilirler.

129 BİLİMSEL VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ 2
DERİNLEMESİNE GÖRÜŞME

130 GÖRÜŞMENİN TANIMI “Görüşme (inteview, mülakat), sözlü iletişim yoluyla veri toplama (soruşturma) tekniğidir.” (Karasar, 2010: 165). “Görüşme araştırılan konuda karşılıklı konuşma yoluyla sözel bilgi toplama tekniğidir” (Şahin iç. Kıncal, 2010: 147). Yüzyüze, telefon, görüntülü telefon ve internet üzerinden de yapılabilir.

131 GÖRÜŞME TÜRLERİ 1- Yapılandırılmış: “Yapılanmış görüşmede araştırmacı sorulacak soruları önceden hazırlar ve sadece o sorular çerçevesinde kalır” (Erdoğan, 2003: 190). Görüşme formu ankete benzer, ancak farkı açık uçlu soruları da içermesidir. 2- Yarı-yapılandırılmış: Araştırmacı belli başlı soruları hazırlar, ancak görüşme sürerken yeni sorular sorma gereği ortaya çıkabilir. 3- Yapılandırılmamış: Konu bellidir, başlangıç sorusuyla başlanır, sohbet şeklinde geçer.

132 GÖRÜŞME SORULARI NASIL HAZIRLANIR?
Açık ve kolay anlaşılır olmalı. Yansız olmalı. Kaynak kişinin verebileceği bilgileri içermeli Ilk sorular ilginç ve kolay olmalı, güdülemeli Sorular genelden özele doğru olmalı Sorular kişiyi yönlendirmemeli Sorular uygun bir sıra içinde ve knedi içnde kümelenmeli Bitiş soruları karşı tarafta “başardım” hissi yaratmalı (Karasar, 2010:169).

133 Görüşmede akIş Görüşmeye başlamadan önce kendinizi tanıtın.
“Görüşmede açılış, soru sorma biçimi, yeterli cevap alma, cevapları kaydetme ve mülakatı bitirme süreçleri ayrıntılı olarak belirlenmeli ve mülakatçıya açıklanmalıdır” (Erdoğan, 2003: 191). Isimsizlik garanti edilmelidir. Görşme süresince görüşmeci ile kaynak kişi arasında, duygusallığa varmayan bir yakınlık korunmalıdır. Görüşmeci çok bilir ya da konuya habersiz görünmekten kaçınmalıdır. Görüşmeci iyi bir dinleyici olmalıdır, karşı tarafı eleştirmemeli, görüşlerine saygı duymalıdır. Görüşmeci eğer gerkeli görürse sorular ekleyebilir, anlamadığı yerleri tekrara sorabilir. Cevapların kaydı daha sonraya bırakılmamalı, hemen kayıt edilmelidir. Izlenimler de ayrıca kaydedilmelidir.

134 GÖRÜŞME NASIL KAYDEDİLİR?
Görüşme anında ya da sonrasında kısa notlar alınabilir. Ses ya da görüntü kaydı izin alındıktan sonra yapılabilir. Önceden hazırlanmış bir anket üzerine işaretlenebilir.

135 GÖRÜŞMENİN GÜÇLÜ YÖNLERİ
Esneklik (sorular ankete oranla esnektir, ek sorular sorulabilir, soruların yerleri değiştirilebilir, aynı soru farklı biçimlerde tekrar sorulabilir) Okuma yazma bilmeyenlere bile uygulanabilir. Geri besleme anında yanlış anlamalar azalır, sözel olmayan davranışlar da hesaba katılabilir. Derinliğine bilgi edinebilme imkanı vardır. Cevaplama oranı yüksek tutulabilir.

136 GÖRÜŞMENİN ZAYIF YÖNLERİ
Pahalı Zaman alıcı Olası yanlılık Bireylere ulaşma güçlüğü Soru standardının olmayışı

137 GÖRÜŞME VERİLERİNİN ANALİZİ
Kaydedilen görüşmeyi önce kelimesi kelimesine çözün, daha sonra çalışmanızda kullanacağınız böülmleri doğrudan ya da dolaylı biçimlerde aktarın.

138 BİLİMSEL VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ 3
KATILIMCI GÖZLEM

139 GÖZLEMİN TANIMI “Gözlem, sistematik olarak, önceden hazırlanmış ve neyi aradığını bilen ve tanımlanmış bir yaklaşımla, çizelgeler ve ölçekler kullanarak, bir durumu veya oluşumu göz dahil duyularla izleyere veri toplamadır… Gözlem görüşmeden daha ayrıntılı ve anlamlı sonuçlar üretebilir.” (Erdoğan, 2003: 185). “Nitel araştırma metodolojisinin en önemli ve hatta temel veri toplama metotlarından biri gözlemdir” (Şahin, Kıncal, 2010: 158). Gözlemci kendi katılarak ya da kayıt altına alarak gözlem yapabilir. Örneğin internet kullanıcıları ile ilgili bir araştırmada kullanıcının interneti nasıl kullandığı gözlemlenebilir. “Gözlem tekniğinin en önemli özelliği, gözlem konusu olan bireylerin kendi doğal ortamlarında bulunmasıdır. birçok davranış, birey ancak doğal ortamında olduğu sürece gerçek haliyle belirlenebilir ve değerlendirilebilir” (Şahin, Kıncal, 2010: 158)

140 GÖZLEM TÜRLERİ 1- Dışarıdan gözlem: “Olay ve olgulara müdahale etmeden, kendi doğal şartkları altında incelenirken denekler kendi üzeirnde araştırma yapıldığının farkına varmazlar. Bu yüzden gözlenenin gözlemciden etkilenme tehlikesi yoktur” 2- Katılımcı gözlem: “Katılan gözlemci kişinin veya grubun içindedir. Onlarla birlikte olup, onlar gibi davrandığı için gözlemci olduğu fark edilmez. Katılma, beraber yaşama ve paylaşma vardır” (Şahin, Kıncal iç. 2010:160). Katılımcı gözlemcilik sırasında araştırmacı sistemli olarak kayıt tutar.

141 GÖZLEMİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI
Gözlenen doğal ortamı içinde araştırılır, yansız ve doğru bilgi edinilir. Uzun zaman alır. Iyi bir gözlemci olmak gerekir. Maliyetlidir. Etik sorunlar vardır.

142 BİLİMSEL VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ 4
İÇERİK ANALİZİ

143 İçerİk analİzİnİn tanIMI
“… geleneksel içerik analizi mesajın “neyi anlattığı” üzerine olan incelemelerdir”. (Erdoğan, 2003: 197). “İçerik analizi temel olarak yazılı, sözlü, görüntülü (film şeklinde, fotoğraf biçiminde vs.) veya kaydedilmiş belgelerin incelenmesidir.” (Erdoğan, 2003: 197). İçerik analizi nicel araştırma yöntemidir. “İçerik analiziyle veri toplamda bir metinde birimler seçilerek bu birimlerin niceliksel karakteri incelenir” (Erdoğan, 2003: 198).

144 İÇERİK ANALİZİNİN AŞAMALARI
1- İncelenecek metin belirlenir. 2- Analiz birimi tanımlanır (sözcük, cümle, görüntü vs.) 3- Ölçekler belirlenir. 4- Kodlar belirlenir. 5- Veriler toplanır. 6- İstatistiksel dağılım belirlenir. 7- Veriler yorumlanır.

145 İÇERİK ANALİZİNDE ÖRNEKLEM SEÇİMİ
Örneklem evrene genelleme yapabilecek kadar büyük olmalıdır. Kesin bir örnekleme belirleme kuralı yoktur. Araştırmaya göre değişir. Zaman, mekan ve alanla sınırlandırılabilir. Belgeler seçildikten sonra daraltılabilir. (Örn: Romandaki her 30 sayfadan biri ya da gazetelerin yalnızca 1. sayfası vb.)

146 ÖRNEK 1 SORU: “TC CUMHURBAŞKANLARININ YENİ YIL MESAJLARI”NIN İÇERİK ANALİZİNİ YAPARKEN EVREN VE ÖRNEKLEMİ NASIL BELİRLERSİNİZ? YANIT: ARAŞTIRMA EVRENİ BAŞTAN BELLİ, TAM SAYIM YAPILABİLİR, ÖRNEKLEME GEREK YOK.

147 ÖRNEK 2 SORU 1: 70’Lİ YILLARDA TÜRKİYE’DEKİ TV HABERLERİNİN İÇERİK ANALİZİNİ YAPABİLMEK İÇİN ÖRNEKLEMİ NASIL BELİRLERSİNİZ? SORU 2: GEÇEN YIL YAYINLANAN TV KAMU SPOTLARININ İÇERİK ANALİZİNİ YAPABİLMEK İÇİN ÖRNEKLEMİ NASIL BELİRLERSİNİZ? SORU 3: EN ÇOK SATAN GAZETELERİN SON 20 YILDAKİ MANŞETLERİNİ İNCELEMEK İÇİN NASIL BİR ÖRNEKLEM BELİRLERSİNİZ? SORU 4: ABD BASININDA IRAK SAVAŞI HABERLERİNİN İÇERİK ANALİZİNİ YAPARKEN ÖRNEKLEMİ NASIL BELİRLERSİNİZ?

148 MEDYADA AYRIMCILIK RAPORUNDAN ÖRNEKLERİN İNCELENMESİ
SINIF İÇİ UYGULAMA TÜRK BASININDA 11 EYLÜL TERÖR SALDIRILARININ TEMSİLİ ONULU ARAŞTIRMANIN İÇERİK ANALİZİ MEDYADA AYRIMCILIK RAPORUNDAN ÖRNEKLERİN İNCELENMESİ

149 BİLİMSEL VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ 5
SÖYLEM ANALİZİ

150 SÖYLEM ANALİZİ NEDİR? “Geleneksel ana akım içerik analizinden farklı olarak, metin analizi anlamlar ve anlamların ilişkisel doğası üzerinde durur. Metin analizinde, bir metnin (öykü, roman, tv programı, kültürel, siyasal veya ideolojik anlamı irdelenir”. (Erdoğan 2003: 199) Söylem analizi metin ve konuşma yapıları arasındaki ilişkiyi açıklarken diğer yandan bu yapıların bilişsel, toplumsal, kültürel ya da tarihsel bağlamlarını açıklar (Van Dijck)

151 SÖYLEM VE İDEOLOJİ İdeoloji söylemde dile gelir.
Çoğu ideolojik söylemin genel stratejisi oldukça geneldir: Bizim hakkımızda olumlu şeyleri vurgula Onlar hakkında olumsuz şeyleri vurgula Bizim hakkımızda olumsuz şeyleri vurgulama Onlar hakkında olumlu şeyleri vurgulama Söylem, ideolojiden kaynaklanan zihinsel modellerin farklı ve parçalanmış görünümleridir söylem analizi yaparken aslında bu zihinsel modeli yakalamaya çalışırız.

152 SINIF İÇİ UYGULAMA Van Dijck’ın metin analizi…

153 FİNAL SINAVINDA NELERDEN SORUMLUYUM?
Final sınavına vize konuları da dahildir. Tüm slaytlardan sorumlusunuz. Niyazi Karasar’ın Bilimsel Araştırma Yöntemi kitabının sayfaları 1-40; 53-75; sayfalarını okuyunuz. Final sınavı notlar açık, cep telefonu, bilgisayar ve diğer elektronik araçlar kapalı şekilde yapılacaktır.