GELİR DAĞILIMI.

... konulu sunumlar: "GELİR DAĞILIMI."— Sunum transkripti:

1 GELİR DAĞILIMI

2 GELİR DAĞILIMI İLE İLGİLİ KAVRAMLAR VE TANIMLAR
GELİR TÜRLERİ GELİR DAĞILIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER GELİR DAĞILIMININ ADALETSİZ OLMASININ SEBEPLERİ TÜRKİYE’DE GELİR DAĞILIMI LORENZ EĞRİSİ VE GINI KATSAYISI TÜRKİYE’NİN GINI KATSAYISI İLE DİĞER ÜLKELERLE KARŞILAŞTIRILMASI SONUÇ

3 GELİR: Gelir bir milli ekonomide belirli bir dönemde genellikle bir yılda yeniden yaratılan mal ve hizmet değerlerinin toplamıdır. Hane halkı ya da fert açısından gelir, üretime yapılan katkı karşılığında belirli bir sürede elde edilen değerlerin toplamıdır.

4 Kişisel Kullanılabilir Gelir
üretim faktörlerine yapılan gerçek ödemeler + kamu ve özel teşebbüslerden ve dış alemden kimselere yapılan tek taraflı transferler - dolaysız vergiler ve hane halkının devlete yaptığı tek taraflı transferler

5 Hane halkı kullanılabilir gelir
Hanede yer alan her bir ferdin yıllık kullanılabilir gelirinin toplamından hane halkı kullanılabilir gelirine ulaşılabilinmektedir.

6 1. % 20 2. %20 3. % 20 4. % 20 5. % 20 Tahmini hanehalkı sayısı Tahmini fert sayısı 15 ve daha yukarı yaştaki fert sayısı 15 yaştan küçük fert sayısı Çalışan fert sayısı Gelir getiren fert sayısı Toplam hane geliri Ortalama hane geliri 4 407 8 068 11 533 16 462 32 365 Ortalama fert geliri 1 062 2 114 2 848 3 927 7 716 Grubun en düşük geliri - 6 492 9 745 13 586 20 163 Grubun en yüksek geliri Medyan geliri 4 677 8 046 11 494 16 250 26 902

7 GELİR TÜRLERİ: 1)Faaliyet gelirleri Ücret, maaş ve yevmiye gelirleri
Müteşebbis gelirleri 2)Faaliyet dışı gelirler Gayrimenkul gelirleri Menkul kıymet gelirleri Karşılıksız gelirler

8

9 Gelir Dağılımını Etkileyen Faktörler:
Servetin dağılımı İşgücü niteliğinin tanımı Faktör fiyatlarının dağılımı Diğer faktörler; yüksek enflasyon, para arzı artışları, yüksek faizler, yüksek devalüasyon, bütçe açıkları, nüfus artışı, iç borçlanma, etkin olmayan vergi sistemi.

10 TÜRKİYE’DE GELİR DAĞILIMINDAKİ
EŞİTSİZLİĞİN ARTMASININ NEDENLERİ: 1970’li yıllardan beri giderek artan enflasyon İç ticaret hadlerinin süratle tarım sektörü aleyhine gelişmesi İç piyasada satın alma gücünü kırarak iç talebi daraltma ve ihracatı arttırmak amacı ve bu amaçla yürürlüğe konulan ekonomi politikası önlemleri genel bütçeden eğitim, kültür ve sağlık hizmetleri için ayrılan ödeneklerin reel olarak azalması, kamu kesiminin ürettiği mal ve hizmetlere durmadan zam yapılması, toptan vergi gelirleri içinde dolaylı vergilerin payının yükselmesi

11 TÜRKİYE’DE GELİR DAĞILIMI
KİŞİSEL GELİR DAĞILIMI: Bir ülkede belirli bir sürede yaratılan tüm gelirin haneler ya da kişiler arasında bölüşüldüğünün ortaya konulması, hanelerin sosyal ve ekonomik yapılarında zaman içinde meydana gelen değişikliklerin belirlenmesi.

12 HANEHALKI YÜZDELERİ 1963 1968 1973 1986 1987 1994 Birinci %20 4,5 3,0 3,5 3,9 5,2 4,9 İkinci %20 8,5 7,0 8,0 8,4 9,6 8,6 Üçüncü %20 11,5 10,0 12,5 12,6 14,0 Dördüncü%20 18,5 20,0 19,5 19,2 21,1 19,0 Beşinci %20 57 60,0 56,0 55,9 49,9 54,9

13

14 Hanelerin Yüzde 20’lik Dilimlere Göre Gelirleri ve Gini Katsayısı
GÖSTERGELER TÜRKİYE KENT KIR 1973 1987 1994 BİRİNCİ %20 3,50 5,24 4,86 5,43 4,83 5,21 5,57 İKİNCİ %20 8,0 9,61 8,63 9,33 8,19 10,03 10,14 ÜÇÜNCÜ %20 12,50 14,06 12,61 13,60 11,87 14,98 14,80 DÖRDÜNCÜ %20 19,50 21,15 19,03 20,71 17,90 21,97 21,79 BEŞİNCİ %20 56,50 49,94 54,88 50,93 57,22 47,82 47,70 GİNİ KATSAYISI 0,51 0,43 0,49 0,44 0,41 Kaynak: Sıddık Ensari, “Son Yirmi Yılda Gelir Dağılımı” Ekonomik Forum Dergisi, 15 Nisan S.18.

15

16

17 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu
%20’lik dilimler TÜRKİYE KENT KIR 1994 2002 2003 2004 2005 200 TOPLAM 100 BİRİNCİ %20 4,9 5,3 6,0 6.1 4,8 5,5 6,1 6,4 6.4 5,6 5,2 6,3 İKİNCİ %20 8,6 9,8 10,3 10,7 11.1 8,2 9,7 10,8 11.5 10,1 11,0 11,2 11.3 ÜÇÜNCÜ %20 12,6 14,0 14,5 15,2 15.8 11,9 13,9 16.0 14,8 14,7 15,0 15,8 15.9 DÖRDÜNCÜ %20 19,0 20,8 20,9 21,9 22.6 17,9 20,5 21,4 21,8 21,7 21,2 22,7 BEŞİNCİ %20 54,9 50,1 48,3 46,2 44.4 57,2 50,4 46,1 43.5 47,7 48,0 46,3 43,9 44.2 GİNİ KATSAYISI 0,49 0,44 0,42 0,40 0.38 0,51 0,39 0.37 0,41 0,37 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

18

19

20

21 BÖLGESEL GELİR DAĞILIMI:
Milli gelirin ülkedeki farklı bölgelerde yaşayan kişilere göre dağılımıdır. Bölgeler arasındaki sosyo-ekonomik dengesizlikler, bölgeler arasında tarım, sanayi, ticaret, hizmet, haberleşme, ulaştırma, sağlık, eğitim, demografik ve sosyal göstergeler bakımından farklılıklar olmasından kaynaklanmaktadır.

22 Coğrafi Bölgelere Göre Hanehalkı Sayısı ve Kullanılabilir Gelirlerin Dağılımı
1973 1987 1994 Hh.sayısı Toplam gelir TOPLAM 100 MARMARA-EGE 33,78 37,73 36,96 44,99 42,16 52,48 AKDENİZ 15,18 13,15 13,44 10,66 12,48 11,06 İÇ ANADOLU 21,89 23,47 24,27 21,52 17,90 15,42 KARADENİZ 14,50 15,76 10,60 8,92 12,80 10,86 DOĞU-G.DOĞU ANADOLU 14,66 9,89 14,72 13,91 14,55 10,18 Kaynak: Sıddık Ensari, “Son Yirmi Yılda Gelir Dağılımı” Ekonomik Forum Dergisi, 15 Nisan S.21.

23

24 Türkiye’de Bölgeler İtibariyle Yüzde 20’lik Kesimlerin Milli Gelirden Aldıkları Pay (1994)
II.%20 III.%20 IV.%20 V.%20 MARMARA 4,3 7,5 10,7 16,4 61,1 EGE 5,4 9,7 14,1 20,9 49,9 AKDENİZ 5,2 9,1 13,2 19,6 52,9 İÇ ANADOLU 5,0 13,8 21,9 50,2 KARADENİZ 5,1 9,5 20,1 51,5 DOĞU ANADOLU 6,3 11,3 16,2 23,1 43,1 G.DOĞU ANADOLU 7,1 11,1 14,9 20,8 46,1 TÜRKİYE 4,9 8,6 12,6 19,0 54,9 DİE.,1994 Hanehalkı Gelir Dağılımı Anketi Sonuçları, Türkiye- Kent-Kır ve Bölgelere Göre %20, %10, %5 ve %1'lik Gelir Dağılımı, Ankara

25

26 Türkiye’de bölgelerin milli gelirlerinden almış oldukları pay, 1996 (%)
MARMARA 36,0 EGE 16,1 AKDENİZ 12,3 KARADENİZ 9,4 İÇ ANADOLU 16,4 DOĞU ANADOLU 5,7 GÜNEY DOĞU ANADOLU 5,3 Kaynak:DİE

27

28 HANE GELİRLERİNİN, GELİRE GÖRE SIRALI %20’LİK DİLİMLER 2003 YILI
 Bölgeler Toplam- Birinci İkinci Üçüncü Dördüncü Beşinci (Milyon TL-) % %20 Gini Ege 100,0 6,6 11,1 15,2 21,9 45,2 0,38 Batı Marmara 7,0 11,8 15,9 21,8 43,4 0,36 Akdeniz 6,0 10,3 14,7 21,1 47,9 0,41 Doğu Marmara 6,8 10,9 14,9 46,4 0,39 Batı Anadolu 5,7 10,1 14,8 22,0 47,4 Orta Anadolu 7,5 11,7 20,3 45,7 Batı Karadeniz 6,3 11,2 15,3 21,6 45,6 Doğu Karadeniz 7,6 22,2 42,6 0,35 Kuzeydoğu Anadolu 6,1 11,0 15,7 22,6 44,6 Ortadoğu Anadolu 6,5 11,4 16,2 23,5 42,4 Güneydoğu Anadolu 7,1 11,6 15,6 43,9 Kaynak:DİE

29

30 FONKSİYONEL GELİR DAĞILIMI:
Emek,sermaye, müteşebbis ve doğal kaynaklardan oluşan üretim faktörlerinin milli gelirden aldıkları pay, fonksiyonel gelir dağılımını göstermektedir.

31 Tablo 2:Hanehalkı yıllık kullanılabilir gelirlerinin türlerine göre dağılımı
Kaynak: DİE 2002 Hanehalki Bütçe Anketi

32 Türkiye Kent Kır Gelir Türleri 1994 2002 Maaş ve Ücret 23,7 35,8 27 42 16 23 Yevmiye 5 2,9 3 4 Müteşebbis Gelir 42,4 34,5 33 26 63 53 Mülk Geliri (1) 5,2 6,9 6 7 Transfer Geliri 10,0 17,5 10 18

33

34

35

36

37 SEKTÖREL GELİR DAĞILIMI:
Tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinin ulusal gelirden aldıkları paylar, bunların uzun dönemdeki durumları, devletin hangi sektörler aleyhine ve hangi sektörler lehine ulusal gelirin dağılımını etkilediğini gösterir(Türk, 2003: ).

38

39

40

41

42

43 EĞİTİM DURUMUNA GÖRE GELİR DAĞILIMI:
Eğitim seviyesi yükseldikçe, elde edilen gelirin de artması beklenmektedir. Ancak yapılan araştırmalarda eğitim seviyesi arttıkça gelir dağılımı eşitsizliğinin de artması gözlenmiştir.

44 Gelir Elde Eden Fertlerin Eğitim Durumuna Göre Fert Sayısı ve Gelirleri Dikey %

45

46 CİNSİYETE GÖRE GELİR DAĞILIMI:
1994 yılında Türkiye’de gelir getiren fertlerin yaklaşık olarak %36’sı kadın; %64’ü ise erkektir. Buna karşılık 1994 içinde yaratılan gelirin sadece %12’si kadınlara; %88’e erkeklere aittir. Ayrıca 1994 yılı itibariyle erkeklerde fert başına düşen ortalama gelirin kadınların ortalama gelirinin 4,2 katı olduğu görülmektedir.

47 TABLO.9. Gelir Getiren Fertlerin Cinsiyetine Göre Fert Sayısı ve Gelirleri, 1994 Dikey %

48

49

50 TÜRKİYE’DE GELİR DAĞILIMININ ÖLÇÜLMESİ
LORENZ EĞRİSİ Gelir dağılımı çalışmalarında yaygın olarak kullanılan Lorenz eğrisi gelir dağılımındaki eşitsizliğin grafiksel olarak gösterilme yollarından biridir.

51

52 GİNİ KATSAYISI: Lorenz eğrisi gösteriminden elde edilen Gini Katsayısı, eşitsizlik düzeyini tek bir sayıyla ifade ederek çeşitli gelir dağılımlarının karşılanmasını sağlar.

53 Kaynak: TUİK

54 YILLAR 1994 2002 2003 2004 2005 GINI KATSAYISI 0,49 0,44 0,42 0,40 0,38

55 TÜRKİYE’NİN GINI KATSAYISI İLE DİĞER ÜLKELERLE KARŞILAŞTIRILMASI
İLGİLİ YILLAR GINI KATSAYISI AVUSTURYA 2000 29,1 BRAZİLYA 57 BELÇİKA 2004 33 KANADA 32,6 ÇİN 46,9 FİNLANDİYA 26,9 ALMANYA 28,3 YUNANİSTAN 34,3 İSKOÇYA İTALYA 36 MEKSİKA 46,1 NORVEÇ 25,8 POLONYA 2002 34,5 RUSYA 39,9 GÜNEY AFRİKA 57,8 İSPANYA 34,7 İSVEÇ 25 TÜRKİYE 2003 42 İNGİLTERE 1999 AMERİKA 40,8

56 SONUÇ Türkiye bireysel gelir dağılımı eşitsizliğinin en fazla olduğu ülkeler arasında yer almaktadır. Türkiye gelir dağılımı bakımından Şili, Peru, Brezilya gibi Güney Amerika ülkelerinden daha iyi, fakat sanayileşmiş ülkelerden daha kötü durumdadır.

57 Dünya bankası raporlarında tüm gelişmiş ülkelerde gelirin daha adil ağıldığını, kapitalist modelle gelişme çabasında olan yarı sanayileşmiş ülkelerde gelir paylaşımının son derece eşitlikten uzak olduğunu görüyoruz.

58 Eşitlikçi bir gelir dağılımı anlayışı:
gelirin farklı gruplar arasında büyük uçurumlar oluşmasına ortam yaratmayan dağılım olması; asgari gelir düzeyinin belli bir seviyenin altına düşmemesi.

59 Eşitlikçi dağılımın kendiliğinden adil olarak gerçekleşmesi beklenemez.
Bu nedenle, gelir dağılımına devlet tarafından müdahale edilmesi “sosyal devlet”in bir gereğidir. Varolan eşitsizlikleri azaltma ve gelir düzeyi düşük kesimlerin gelirlerini ekonomik gelişmeye paralel olarak arttırmak önemli.