FİİLDE ÇATI HAZIRLAYAN: MUSTAFA UYSAL BİLGİSAYAR 1 DERSİ ÖDEVİDİR.

... konulu sunumlar: "FİİLDE ÇATI HAZIRLAYAN: MUSTAFA UYSAL BİLGİSAYAR 1 DERSİ ÖDEVİDİR."— Sunum transkripti:

1 FİİLDE ÇATI HAZIRLAYAN: MUSTAFA UYSAL BİLGİSAYAR 1 DERSİ ÖDEVİDİR.
ÖĞRETİM GÖREVLİSİ: YARD.DOÇ.DR. NURAY GEDİK 8.SINIF TÜRKÇE DERSİNE YÖNELİK BİR KONUDUR

2 FİİLDE ÇATI 1. Öznelerine Göre Fiil Çatıları
Bu başlık altındaki fiillerde özne ve fiil arasındaki ilişki göz önüne alınır.Öznenin fiille şu ilişkileri olabilir: Özne fiilde anlatılan işi kendisi yapabilir. Başkasının yaptığı işten etkilenebilir. İşi kendisi yapıp yine ondan kendisi etkilenebilir. İşi başkalarıyla birlikte ya da karşılıklı yapabilir.

3 1.1. Etken Fiil -Etken fiilin belirttiği işi, oluşu, hareketi, durumu ve kılışı yapan öznenin kendisidir.  -Özne gerçek öznedir. -Dilimizde tüm fiiller kök hâlinde iken etkendir. -Bu fiiller geçişli de olabilir geçişsiz de. Yaşlı nine, çocuktan kendisini karşı tarafa geçirmesini istedi. Çocuk da öğrenciliğin verdiği bir bilinçle seve seve ona yardım etti

4 Gerçek öznesi söylenmeyen (ve bilinmeyen) fiillerdir.
1.2. Edilgen Fiil Gerçek öznesi söylenmeyen (ve bilinmeyen) fiillerdir. Cam kırıldı                 kimin kırdığı belli değil Bir bildiri okundu.      Okuyan belli değil Fiile "-°l, -°n" ekleri getirilerek yapılır. Ka1pı açıldı Araba yıkandı.

5 1.3. Dönüşlü Fiil -Öznenin işi yaparken aynı zamanda o işten etkilendiğini gösteren fiillerdir. Yani fiili yan da ondan etkilenen de öznedir.  -Özne gerçek öznedir.  -Nesne yoktur.  - Fiile "-°l, -°n" ekleri getirilerek yapılır.  -Bu fiiller nesne alamazlar; geçişsizdirler. Kızlar süslendi; delikanlılar güzelce giyindi. Adam hep kendisiyle övünüyor.

6 Dövüşmek, uçuşmak, gülüşmek, görüşmek...
1.4. İşteş Fiil -Fiilde bildirilen işin birden fazla kişi tarafından yapıldığını; işi beraber ya da karşılıklı yaptıklarını bildiren fiillerdir.  "-°ş" ekiyle yapılır. Dövüşmek, uçuşmak, gülüşmek, görüşmek...

7 2. Nesnelerine Göre Fiil Çatıları
Fiillerin nesne alıp almadıkları, alıyorlarsa hangi özellikleri taşıdığı göz önünde tutulur. 2.1. Geçişli Fiil -Belirtili ya da belirtisiz nesne alabilen fiillerdir.  Titizlikle elindeki yazıları inceliyordu. Son gelişinde Ankara'yı da dolaşmıştı. Geçişli fiilleri bulmak için farklı bir yol daha vardır;yüklemden önce ‘onu’ kelimesi getirilir eğer anlamlı ise geçişli anlamsız ise geçişsizdir.

8 2.2. Geçişsiz Fiil -Nesne alamayan fiillerdir.  -Oluş ve durum fiilleri geçişsizdir. -Yükleme nesneyi bulmak için sorulan "ne?, neyi?, kimi?" sorularının cevabı yoktur. Kar yağdı, tren durdu, ben uyudum, kartallar uçtu, dışarıda kaldı, o da yoruldu...

9 Yatmak > yatırmak Ötmek > öttürmek
2.3. Oldurgan Fiil Geçişsiz bir fiile "-dİr, -t, -r" eklerinden biri getirilerek fiil geçişli yapılırsa buna oldurgan fiil denir. Yatmak           >        yatırmak Ötmek             >        öttürmek

10 Gazete aldı > aldırdı > aldırttı
2.4. Ettirgen Fiil -Geçişli olduğu hâlde "-dİr, -t, -r" ekleriyle tekrar geçişli yapılan fillerdir. Geçişlilik dereceleri artırılmıştır. -Fiili bir başkasına yaptırma söz konusudur. -Oldurgan fiiller ettirgen hâle getirilebilir. Gazete aldı                 >        aldırdı             >        aldırttı Elbiseyi yıkadı            >        yıkattı             >        yıkattırdı

11 11.01.2013 Fiilde Çatı Öznelerine Göre Fiil Çatıları Etken Fiil
Edilgen Fiil Dönüşlü Fiil İşteş Fiil Nesnelerine Göre Fiil Çatıları Geçişli Fiil GeçişsizFiil Oldurgan Fiil Ettirgen Fiil

12 3.Sonuç Olarak; Bütün fiiller çatı bakımından ; Öznesine ve Nesnesine
göre ayrı ayrı iki özelliğe sahiptir. ÖRNEK: *Çocuk koşarak yolun diğer tarafına geçti. Öznesine göre: etken; nesnesine göre: geçişsiz *Alış veriş listesini evde unuttum. Öznesine göre: etken; nesnesine göre: geçişli

13 KAYNAKÇA (2013, 11, 1). turkceciler: adresinden alınmıştır