TÜRKÇE ÖĞRETMENLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ

... konulu sunumlar: "TÜRKÇE ÖĞRETMENLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ"— Sunum transkripti:

1 TÜRKÇE ÖĞRETMENLERİNİN YETİŞTİRİLMESİ
Doç. Dr. Halit KARATAY Abant İzzet Baysal üniversitesi Türkçe Eğitimi Bölümü

2 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
Türkçe öğretmenliği büyük sorumluluk gerektiren, özel yetenek isteyen bir meslektir ve bu alanda görev yapacak öğretmen adaylarının özenli bir şekilde yetiştirilmesi gerekir. Osmanlı sivil eğitim sistemi, XIX. yüzyılın ilk yarısına kadar sıbyan mektepleri ve medreselerden oluşmaktadır. Sıbyan mekteplerinin öğretmenleri olan muallimler, genellikle medrese eğitimi almış kişilerdir. Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar medreselerde muallim yetiştirmek için özel bir program uygulanmamıştır. Fatih Sultan Mehmet'in, sıbyan mekteplerinde öğretmenlik yapacaklar için Ayasofya ve Eyüp Medreselerinde uygulattığı özel program ise fazla devam ettirilmemiş, sıbyan mekteplerine öğretmen olabilmek için dinî bilgi sahibi, ağır başlı bir kişi olmak yeterli görülmeye başlanmıştır.

3 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
Tanzimattan sonra erkek okullarının öğretmen ihtiyacı darülmuallimin, kız okullarınınki ise darülmuallimat tarafından karşılanmıştır. Bu okullarda bütün branş öğretmenleri tek programla yetiştirilmiştir. 1915 yılında Darülmuallimin ve Darülmuallimat Nizamnamesi’nin yürürlüğe girmesiyle bu okulların teşkilat yapısı ve programlarında bazı değişiklikler olmuştur. Nizamname'ye göre söz konusu okulların iptidai, ihzari ve âli kısımlarına ayrıldığı, “iptidai” kısımda ilkokul öğretmenlerinin, “ihzari” kısımda darülmullimat ve darülmuallimin-i iptidai öğretmenlerinin ve müfettişlerinin yetiştirildiği görülmektedir. Öğrenim süresi dört yıl olan “âli” kısım ise edebiyat, tabiiyat ve riyaziyat şubelerine ayrılmıştır.

4 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
Nizamname'yle hayata geçirilen düzenlemelerin, söz konusu dönemde Türkçe öğretmenlerinin yetiştirilmesi bakımından yeterli olduğu söylenemez. Cumhuriyetin ilânıyla (29 Ekim 1923) birlikte her alanda olduğu gibi öğretmen yetiştirme politikasında da bazı değişiklikler yapılmıştır. I. Heyet-i İlmiye kararlarıyla ilkokullar, ortaokullar, liseler ve yüksekokulların eğitim sistemi içindeki yeri belirginleştirilmiştir. Ancak ortaokulların sistem içindeki yeri net olarak ifade edilmiş olmasına rağmen bu okullarda görev yapacak öğretmenlerin özel olarak yetiştirilmesine henüz bu tarihlerde başlanmamıştır.

5 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
Ortaokul öğretmenliğinin ilk defa 1924 tarih ve 439 sayılı Orta Tedrisat Muallimleri Kanunu ile eğitim sistemi içinde yer almaya başladığı görülmektedir. Orta Muallim Mektebinin Konya’da kurulduğu yıl (1926), bünyesinde sadece Türkçe Bölümü bulunmaktadır. 1940’lı yıllarda yurt genelinde ortaokulların yaygınlaştırılması yolundaki çabaların hız kazanmasıyla birlikte Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü ülkenin öğretmen ihtiyacını karşılayamaz hâle gelmiş, buna bağlı olarak 1940’ların sonlarında Türk eğitim sistemine yeni eğitim enstitüleri eklenmiştir.

6 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
Eğitim-öğretim faaliyetlerinin daha etkin hâle getirilmesi amacıyla eğitim enstitülerinde uygulanan programların çeşitli dönemlerde yeniden düzenlendiği görülmektedir. Bu kapsamda Türkçe bölümlerinde uygulanan programlar da değişikliğe uğramıştır (1931, 1941, 1944). 21 Ocak 1947 tarihinde yayımlanan Eğitim Enstitüleri Yönetmeliği’yle enstitü bünyesindeki bölümler birleştirilmiş, “toplu dersler” ve “tek dersler” olmak üzere iki bölüm oluşturulmuştur. Bu düzenlemeyle öğretmenlerin aynı anda birden fazla alanda yetiştirilmesini sağlamak, böylece yeni açılacak ortaokullarda yaşanması muhtemel öğretmen sıkıntısını ortadan kaldırmak amaçlanmıştır.

7 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
Söz konusu düzenlemeyle daha önce Türkçe bölümünün programında yer alan dersler “Türk Dili ve Edebiyatı” başlığı altında birleştirilmiş ve toplu dersler bölümünde okutulmaya başlamıştır ( ). Fakat ortaokullara Türkçe öğretmeni yetiştirmek amacıyla kurulan bölümde okutulan bütün derslerin bir ders içinde okutulması başarılı sonuçlar doğurmamış, IV. Millî Eğitim Şûrasında da bu durumun eğitim-öğretim faaliyetlerini olumsuz etkilediğine dikkat çekilmiştir. 22-31 Ağustos 1949 tarihleri arasında toplanan IV. Millî Eğitim Şûrasında eğitim enstitülerinde verilen derslerin “edebiyat, fen ve yabancı dil” olmak üzere üç gruba ayrılması tavsiye edilmiş ve buna bağlı olarak 1957 yılında eğitim enstitülerinin programında değişiklikler yapılmıştır.

8 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
1957 Programı’na göre öğrenim süresi iki yıl olan edebiyat bölümlerinin 1. sınıfında okutulan derslerde teorik, 2. sınıfında okutulan derslerde ise uygulamalı çalışmaların ağırlıklı olduğu görülmektedir. Türkçe bölümlerinin diğer bölümlerden bağımsız olarak tekrar faaliyete geçirildiği 1966 Programı alan dersleri bakımından oldukça özel bir nitelik taşımaktadır. Önceki programın eleştiri noktalarından biri olan haftalık ders saatleri bu programda azaltılmış, meslek dersleri de çeşitlendirilmiştir. Eğitim enstitülerinde öğrenim süresi 1968–1969 eğitim- öğretim yılında üç yıla çıkarılmıştır. Bu dönemde Türkçe bölümlerinde uygulanan programda alan derslerinin %58, genel kültür derslerinin %27, öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin ise %14 oranında yer aldığı görülmektedir.

9 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
eğitim-öğretim yılı, hem eğitim enstitüleri hem de Türkçe bölümleri için yeni bir başlangıç olarak nitelendirilebilir. Bu dönemde eğitim enstitülerinin öğrenim süresi dört yıla çıkarılmış ve isimleri de yüksek öğretmen okulu olarak değiştirilmiştir. Türkçe bölümlerinde okutulan derslerin eskisine oranla daha çeşitli hâle getirilmiş olmasına rağmen bölümün adının Türk Dili ve Edebiyatı olarak değiştirilmesi, Türkçe öğretmenliğinin meslekleşmesi sürecinde olumsuz bir adım olmuştur. 1982 yılında yükseköğretimde yeni yapılanmalar gerçekleşmiş, bu kapsamda yüksek öğretmen okulları üniversitelere bağlanarak eğitim fakültelerine dönüştürülmüştür.

10 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
Türkçe öğretmenlerinin yetiştirilmesi, 1989 yılında Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalına bağlı olarak Türkçenin Eğitimi- Öğretimi Bilim Dalının açılmasıyla tekrar gündeme gelmiştir. Bu gelişme, sonraki yıllarda lisans düzeyinde açılması planlanan Türkçe Öğretmenliği Programında görev yapacak öğretim elemanlarının alana uygun olarak yetişmelerini sağlayan önemli bir adım olmuştur. eğitim-öğretim yılında Gazi ve Buca Eğitim Fakülteleri'nde Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı'na bağlı Türkçe Öğretmenliği programları açılmıştır.

11 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
Eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılması kapsamında gerçekleştirilen 1996 yılındaki çalışmalarla ilköğretim II. kademede görev yapacak Türkçe öğretmenlerinin yetiştirilmesi için eğitim fakültelerinin bünyesinde Türkçe Eğitimi bölümleri kurulmuştur. Bu önemli gelişme ile dahi Türkçe öğretmenliğinin tam olarak meslekleştiği söylenemez. Çünkü Türkçe öğretmenliğine sadece eğitim fakültelerinin Türkçe eğitimi bölümlerinden mezun olanlar değil, Türk dili ve edebiyatı eğitimi bölümleri ile fen-edebiyat fakültelerinin Türk dili ve edebiyatı ve çağdaş Türk lehçe ve edebiyatları bölümlerinden mezun olanlar da atanmıştır. Program’da yabancılara, Türk soylulara ve yurtdışındaki Türk çocuklarına Türkçe öğretimi konuları göz ardı edilmiş, bunun yanı sıra ana dili öğretimi programında bulunması gereken iletişim, dil bilimi gibi bazı derslere de yer verilmemiştir.

12 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
eğitim-öğretim yılından itibaren eğitim fakültelerinin Türkçe eğitimi bölümlerinde farklı ve yeni bir program uygulanmaya başlamıştır. Yan alan uygulamasının sona ermesi, bu programdaki önemli değişikliklerden biridir. Bu, hem alan derslerine daha fazla zaman ayrılmasını hem de Türkçe öğretmenliğinin meslekleşmesini sağlaması bakımından atılmış önemli bir adımdır. Mevcut programda toplam 145 kredilik ders bulunmaktadır. Program’daki 59 dersin 33’ü alan, 14’ü genel kültür, 12’si meslek bilgisi dersidir.

13 2006 Yılında Yürürlüğe Giren Öğretim Programı: 1. Sınıf
131 Yazı Yazma Teknikleri 1 2 5 133 Türk Dil Bilgisi I: Ses Bilgisi 3 135 Edebiyat Bilgi ve Kuramları I 137 Yazılı Anlatım I 139 Sözlü Anlatım I 141 Osmanlı Türkçesi I 143 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I 145 Yabancı Dil I 151 Eğitim Bilimine Giriş TOPLAM 19 20 30 130 Türk Dil Bilgisi II: Şekil Bilgisi 2 4 132 Edebiyat Bilgi ve Kuramları II 3 134 Yazılı Anlatım II 136 Sözlü Anlatım II 138 Osmanlı Türkçesi II 140 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi II 142 Yabancı Dil II 5 148 Eğitim Psikolojisi TOPLAM 18 30

14 2006 Yılında Yürürlüğe Giren Öğretim Programı: 2. Sınıf
231 Türk Dil Bilgisi III: Sözcük Bilgisi 2 3 233 Türk Halk Edebiyatı I 235 Eski Türk Edebiyatı I 237 Yeni Türk Edebiyatı I A Seçmeli I 4 239 Bilimsel Araştırma Yöntemleri 241 Bilgisayar I 5 243 Öğretim İlke ve Yöntemleri TOPLAM 18 19 30 230 Türk Dil Bilgisi IV: Cümle Bilgisi 3 5 232 Türk Halk Edebiyatı II 2 234 Eski Türk Edebiyatı II 236 Yeni Türk Edebiyatı II 238 Genel Dilbilimi 240 Bilgisayar II 242 Etkili İletişim 244 Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı TOPLAM 19 4 21 30

15 2006 Yılında Yürürlüğe Giren Öğretim Programı: 3. Sınıf
321 Anlama Teknikleri I:Okuma Eğitimi 2 3 5 323 Anlama Teknikleri II:Dinleme Eğitimi 325 Çocuk Edebiyatı 327 Dünya Edebiyatı 329 Topluma Hizmet Uygulaması 1 331 Özel Öğretim Yöntemleri I 333 Sınıf Yönetimi 4 TOPLAM 14 8 18 30 322 Anlatma Teknikleri I:Konuşma Eğitimi 2 3 5 324 Anlatma Teknikleri II:Yazma Eğitimi 326 Yabancılara Türkçe Öğretimi 328 Özel Öğretim Yöntemleri II 330 Türk Eğitim Tarihi 4 332 Uygarlık Tarihi 334 Ölçme ve Değerlendirme TOPLAM 15 6 18 30

16 2006 Yılında Yürürlüğe Giren Öğretim Programı: 4. Sınıf
421 Tiyatro ve Drama Uygulamaları 2 3 8 423 Türkçe Ders Kitabı İncelemeleri GK Seçmeli I 425 Okul Deneyimi 1 4 427 Rehberlik 5 429 Özel Eğitim TOPLAM 12 6 15 30 A Seçmeli II 3 5 Seçmeli III 2 4 422 Dil ve Kültür GK 424 Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi 426 Öğretmenlik Uygulaması 6 10 TOPLAM 13 16 30

17 Türkçe Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
Öncekinden farklı olarak fakültelere Program’ın yaklaşık %30’u oranında dersleri belirleme yetkisinin verilmesi, seçmeli ders olanağının artırılması, “Genel Dil Bilimi”nin zorunlu dersler kapsamında programa konulması ve yabancılara Türkçe öğretimine yönelik bir dersin bu programda yer alması, Türkçe öğretmenlerinin yetiştirilmesi sürecinde dikkat çeken gelişmelerdir. Ancak hâlâ yurt dışındaki Türk çocuklarına, Türk soylulara Türkçe öğretimine ve iki dillilere yönelik derslere programda verilmemiş olması, programın eksikliklerindendir.

18 Sonuç Türkçenin eğitimi ve öğretimi alanında hedeflenen başarının gerçekleşmesi, nitelikli programlar sayesinde mümkün olacaktır. Bunun için Temel Eğitimde uygulanan Türkçe programlarının gereksinimlere bağlı olarak geliştirilmesi ve yenilenmesi gereklidir. Türkçe öğretmenlerin nitelik kazanmasında atanma öncesi ve sonra eğitim önemlidir.