SİSTEMİK AİLE TERAPİSİ (TOMM, 1984)

... konulu sunumlar: "SİSTEMİK AİLE TERAPİSİ (TOMM, 1984)"— Sunum transkripti:

1 SİSTEMİK AİLE TERAPİSİ (TOMM, 1984)
Tarihçe: Milanı ekibi: Mara Selvini Palazzoli, Luigi Boscolo, Gianfranco Cecchin, Giuliana Prata I. Dönem (1967): palazzoli ve Boscolo, anorektik ve psikotik hastaların aileleri ile psikoanalitik yönelim ağırlıklı olarak çalışmışlar. II. Dönem (1971) Milano ekibini oluşturarak Palo Alto modeline yönelmişler. Homeostaza eğilimli sistemde patolojik paradoksal yineleyici örüntüler aramışlar. Kontrparadoksal girişimler kullanmışlar. III. Dönem (1972): Bateson etkili. Sistemlerin evrimleştiği görüşü. Aile kendi gerçeğini hatalı bir “haritaya” bakarak yanlış algılamaktadır. Anlam ve eylem düzeyleri ayrıştırılmalıdır. Bağlam önemlidir. Yeni bir çerçeve sunma (reframing) ve ritüel ev ödevi teknikleri. Ailenin yeni örüntüler oluşturması için “enzim” gibi rol oynamak. İkinci düzey sibernetik ve varsayım oluşturma-döngüsellik-yansızlık.

2 IV. Dönem (1980): Grup ikiye ayrılıyor.
Palazzoli ve Prata: “Değişmez” ya da “evrensel” ödev: Ana baba birlikteliğinin ve mahremiyetinin desteklenmesi ile, sürekli değişen bir sistemde sağlam bir dayanak noktası oluşturma Boscolo ve Cecchin: Eğitime ağırlık vermişler. Daha esnek ve çeşitli teknikler kullanmışlar. Farklı varsayımların aynı derecede geçerli olabileceğini göstermişler.

3 Sayıltılar ve Kuram Örüntü ve bilgisayar sistemleri çerçevesini kullanıyorlar. Bateson’ın sistem fikrini benimsiyorlar. Refleksif yaklaşım: Klinik durumların kavramsal karşılıklarını ve kuramlarında davranışsal örneklerini bulmaya çalışıyorlar. Zihin toplumsaldır. Ruhsal sorunlar aslında sosyal etkileşimdeki sorunlardır. Belirti bir niteliği taşıyan birey ile, o bireyin o niteliği taşıdığına inanan diğer bireyler arasında bir etkileşim örüntüsü vardır. Varsayımsal kişiler arası örüntüleri tedavi etmek, varsayımsal intrapisişik örüntülerle uğraşmaktan daha etkin bir yoldur.

4 Döngüsel epistemoloji
Epistemoloji: dünyaya nasıl baktığımızı, düşünme, davranma ve varolma biçimimizi belirler. Döngüsel epistemoloji terapistin neden-sonuç ilişkileri yerine sistemin parçaları arasındaki yineleyici etkileşimlere odaklanmasını ve bütüncül örüntülere ilişkin varsayımlar oluşturmasını sağlar. Bireylerin suçlanmasını engeller Aile bireylerinin içine hapsoldukları döngüleri vurgular. Terapisti yalnız kılar ve özgürleştirir Aileyi farklı seçenekler denemeye teşvik eder. Doğrusal düşünce reddedilmez, tanımlanır Terapist ise incelediği döngüler arasında yine döngüsel bir ilişki vardır. İkinci düzey sibernetik

5 Fark ve Dil Kişiye atfedilen nitelikler görelidir. Başka kişilerin farklı nitelikleriyle karşılaştırma anlamına gelir. İlişki ve döngü barındırır. “Doğrusal ya da döngüsel yaklaşımı sağlayan dildir” diye düşünerek ilişkiyi vurgulamak için “olmak” yerine “göstermek / sergilemek” terimini yeğlemişler. Evrimleşme Önceleri sabit ve homeostatik olarak kavramlaştırdıkları sistemlerin aslında durmaksızın değişen ve evrimleşen nitelikte olduğunu düşünmüşler. Terapistin tavrı yönlendirici değil kolaylaştırıcıdır. Yalnızca saplanılan yerden çıkmalarına yardım eder; nereye gideceklerini söylemez. Deneme yanılma yoluyla işe yarayan davranışlar örüntüye dönüşür. Harita > saplanma>semptom

6 Terapötik Değişim *Varolan değişim örüntelerinin anlam (doğrudan) ya da (eylem) dolaylı düzeyinde değişmesidir. yeni çerçeve sunma (regraming)= anlam düzeyinde değiyim Ritüel ev ödevi verme = Eylem düzeyinde girişim Farkların araştırılması ve aile bireylerinin inançları ile davranışlarının arasında bağlantılar kurulması örtülü bilgiyi açığa çıkartır. Yeni bağlantılar =yeni bilgi Ailenin inanç sisteminde (haritalarında) değişim sağlanmaya çalışılır. Paradoksal fikirler varolan haritaların gözden geçirilmesini sağlar Ritüellerin ev ödevi olarak verilmesi, çifte çıkmaz yaratan ilişki örüntülerine zaman faktörünü katar. Davranışların aynı anda değil sıra ile gerçekleşmesini sağlar. Paradoksal girişimler ise çifte çıkmaz yaratarak etkili olur. Zaman faktörünü saf dışı bırakır.

7 Uygulama Randevuyu terapist verir. Arayanın randevu istemem nedenini nasıl sunduğuna, ses tonuna, sözcük seçimine dikkat eder. Varsayımlar oluşturur. Yanlızlığını korur Kısa görüşür Sevk eden bir başka profesyonelse, yalnızca temel bilgiyi alır. Başlangıçta bir aylık aralıklarla en çok 10 oturum yaparlarken, zamanla daha esnek uygulamalara yönelmişlerdir. Aile bireylerinden biriyle gizli koalisyon yapmamak ve terapotik inisiyatifi bozmamak için oturum aralarında acil durumlar dışında aileyle görüşmemişler. İyileşme sağlanamadığında

8 sistem genişletilir. Geniş aile, arkadaş, komşu ya da başka bir profesyonel görüşmeye katılabilir.
Terapi ekibi genişletilir. Terapist – aile ilişkisi gözden geçirilir. Terapistin değişim beklentisi, etkinlik düzeyi ve yönlendiriciliği ele alınır.

9 Terapi Oturumunun Aşamaları
1. Oturum Öncesi (5-20’) 2.Görüşme (50-90’) 3.Oturum Arası (15-40’) 4.Girişim (5-15’) 5.Oturum Sonrası (5-15’) Oturum Öncesi Varsayımlar oluşturma Aile nasıl sevk edilmiş? Aile bireylerinden hangisi aramış? Telefondaki hava nasılmış? Başvuru nedeni nedir? Durumu nasıl anlatmışlar? Ne tür açık ve örtülü beklentileri olabilir? Sorulabilecek sorulara karar verme Bir önceki oturumun gözden ve iki oturum arasında olup bitenler Terapide ailenin genel gelişimi

10 Görüşme Hemen tümüyle soru sorma (Sokratik yöntem). Sorular başlangıçta genel ve açık-uçlu Giderek daha özgül ve derine inen sorular Her bir aile bireyine yöneltilir ve yanıt süreleri kısa tutulur. Aile bireyleri arasındaki etkileşim gözlemlenir ancak terapist tarafından başlatılmaz. Direktif bir girişimde bulunmaz, görüş bildirmez Girişim yalnızca sorular aracılığıyla yapılır. Sorular bilgi ya da farkları vurgulama amacına hizmet eder. Değişimin görüşmeler sırasında gerçekleşmesi beklenir İkinci dönemlerinde bir erkek bir kadın ko-terapistler olarak görüşmelere girmişler amaç iyi bir model oluşturmak Zamanla terapotik olanın sorular ve altta yatan varsayımlar olduğunu fartekmişler. Aileyi eğitmeye çalışmanın hata olduğuna karar vermişler. Tek terapiste dönmüşler gözlemcilerin oturum sırasında önerilerde bulunmasına izin vermişler.

11 Oturum Arası Sistemik bir varsayım oluşturma Girişime karar verme Girişim Sistemik bir görüş bildirme Ailenin inançlarına yeni bir bakış açısı sunma Ayrıntılı bir ritüel önerme Terapotik çaresizliği bildirme Bir analoji sahneye koyma Ailenin ikilemini açıklama (ilk görüşmelerde) Kısa ve biraz şaşırtıcıdır. Görüşme bir anda bitirilir.

12 Oturum Sonrası Aile bireylerinin girişim amacıyla söylenenlere tepkileri tartışılır. Sistemik varsayımın geçerliği tartışılır. Gerekirse yeni varsayımlar oluşturulur. Ailenin girişime evdeki yanıtları tahmin edilmeye çalışılır Girişim aşamasının içerik ve sunum açısından eleştirisi yapılır Görüşmenin özeti yazılır Milan yaklaşımında döngüsel epistemolojiyi merkez alan düşünce örüntüsü ve terapistin etkinliği çok önemlidir Sistemik düşünceyi öğrenmiş olan ve kendisi girişimler yaratabilen terapistler tek başlarına da çalışabilirler. Yine de düzenli süpervizyon almaları ya da en azından sorun olguları meslektaşları ile tartışabilmeleri gerekir. Terapi ekibinin 3-5 kişiden oluşması idealdir.

13 Görüşme ilkeleri – I: varsayım oluşturma
Ailenin sunduğu soruna farklı açıklamalar haritalar getirmektir. Terapist varsayımın doğruluğunu sorular sınayan sorar Varsayımlar görüşmeyi düzenler Sistemik terapistin varsayımları döngüseldir Amaç ailenin tümünü kapsayan en doğru değil, en yararlı açıklamayı sunmaktır. Varsayım Kaynakları Davranış gözlemleri (davranışların sözel betimlemelirinden daha önemlidir) Ekibin daha önce gördüğü ve benzerlikler taşıyan aileler Kuram (lar) O dönemde ekibin gündeminde olan bilgi kavramlar

14 Varsayım Ailenin kendi varsayımlarından farklı olmalı ancak çok farklı da olmamalıdır Önce ailenin varsayımları öğrenilir. Bunlar genellikle doğrusaldır. Bir aile bireyi varsayımlarını anlattığında diğer aile bireylerine katılıp katılmadıkları sorulur. Terapist kendi varsayımını doğrudan sormaz. Doğrulayıcı kanıtları barındıran verileri ortaya çıkaracak sorular sorar. Terapist bu varsayıma çok sıkı (inanç derecesinde) sarılırsa sistemik bakışını yitirir. Döngüsellik Terapistin soruları “bilgi” açığa çıkarır. Bilgi farklardadır. Davranışın anlamı bağlamına göre değişir. Fark soruları Varsayımsal sorular Davranışın etkisi soruları Triyadik sorular

15 Fark Zihinsel süreçleri anlamak için farkları anlamak gerekir. Fark yaratan farkları ayırabilmek önemlidir Fark zihnin parçaları arasındaki etkileşimi tetikler İki şey arasında fark varsa ilişkide vardır. Bir şey diğerinden farklıysa, diğeri de o şeyden farklıdır. Bu nedenle bu ilişki döngüseldir. Uzmansal: Kişiler, ilişkiler, fikirler, algılamar, inançlar. Geçmişte bugün ve gelecekte. Zamansal: Geçmiş-geçmiş, geçmiş-bugün, bugün-gelecek, gelecek- gelecek. Geleceği ilgilendiren sorunlara varsayımsal sorular denir. Sınıflama soruları

16 Davranışın Etkisi Bir aile bireyinin davranışının bir diğerinin davranışını nasıl etkilediğine ilişkin sorulardır. Ardışık davranışları ve davranışın uzam ve zaman bağlamını anlamaya yarar Yineleyen bir davranışın sistemik anlamını anlamak için niyetten çok sonuca bakmak gerekir Davranış dizisini tam döngüsünü anlamak için davranışın hangi özelliğinin etkili olduğunu ve zamansal bağlantıları bulmak gerekir. Etki ve tepki arasında çok zaman geçebilir.

17 Triyadik sorular İki kişi arasındaki ilişkinin üçüncü kişiye sorulmasıdır. Kişi sayısı artırılabilir. Üçgenlerdeki örüntüleri anlamaya yarar. Bu konuların konuşulması sırasında ortaya çıkan analojik veriler, konunun önemini gösterir. Her zaman döngüseldir. Bu döngüsellik aile için genellikle yeni bilgidir. Aile bireylerinin kendi sistemik süreçlerini gözlemlemelerini sağlar Soruyu yanıtlayan kişi gözlemci konumunda farklı bir bakış açısı sunacaktır En tarafsız gözlemci olabilecek üçüncü kişiyi seçmek önemlidir Soruylu yanıtlayan kişi ilişkinin kendisi üzerindeki etkisini anlama şansı bulur

18 Sorular Zihin okuma soruları Orada olmayan kişinin yerine konuşma soruları Çok fazla sorunun ard arda sorulması kafa karıştırır Neyin sorulacağına karar vermek için varsayım çerçevesinde kalmak en iyisidir Soruların mekanik değil doğal biçimde ve yeri geldikçe sorulması önemlidir.

19 Yansızlık Aileye karşı saygılı, kabil edici ve öğrenmeye açık bir tutum benimsemektedir. Terapist sistemin nasıl çalıştığını merak eder Ailenin doğal evrimi gereği o noktaya geldiğine ve kendini açıkladığına inanır Ailenin bireyi olmaktan kaçınır ve daha üst bir konumda kalmaya çalışır. Bireylere karşı Bireyler arasındaki ilişkilere karşı Düşünceler, inançlar, değerler ve hedeflere karşı Değişme ve terapinin sonucuna karşı (amaç ailenin değişim becerisinde değişim sağlamaktır) Aile oturum sonunda şu soruları yanıtlayamamalıdır: Terapist kimden yana? Neyin doğru olduğunu düşünüyor? Neyi değiştirmemizi istiyor?

20 Girişimler Doğrudan önerilerde bulunulmaz Ailenin özerkliğini ve özgürlüğünü kullanmasını sağlamak amaçtır Görüşme sırasında sorulan döngüsel sorular ve terapistin yansızlığı terapötiktir Sistemik bir çerçeve sunma ve retüel ödev verme Sistemik Çerçeve Oturum sonunda terapist ekibin sistemik görüşünü özetler İçerik ailenin inançlarından farklıdır Tüm aile bireylerini kapsaması en iyisidir Ailenin sorun olarak betimlediği davranışlara yansız ya da olumlu yaklaşılır Başvuru nedenine olumlu bir anlam yüklenir Davranışlar ve sonuçları arasında mantıklı bağların olması çok önemlidir İçerikte yalnızca ailenin verdiği bilgiye dayanan yorumlar yer alır Olumsuz anlam yüklemekten kesinlikle kaçınılır.

21 Olumlu Anlamlandırma Daha çekici ve kabul edilir niteliktedir Olumsuz değerlendirmelerin aksini sunmak, ailedeki kısıtlamaları kaldırır ve özgürleştirir. Denetim dışı imiş gibi sunulan davranışın sorumluluğunun alınmasını sağlar Şimdilik değiştirmemeleri önerisi seçim şansı sağlar Ritüel Ekibin aile içi hazırladığı ödev terapist tarafından anlatılır Bir deney ya da sembolik bir tören gibi önerilir. Yapılması için ısrar edilmez Uygulayamamaları, sisteme ilişkin bilgi sağlar Uygulayabilmeleri, inançları ve kurallarını gözden geçirmelerini sağlar.