Dr Osman KARAKAYA. Psikozlardaki belirtilerin, oluş nedenlerinin ve hastalığın gidişinin kuramsal yönden sosyal çalışmacı tarafından bilinmesi sosyal.

... konulu sunumlar: "Dr Osman KARAKAYA. Psikozlardaki belirtilerin, oluş nedenlerinin ve hastalığın gidişinin kuramsal yönden sosyal çalışmacı tarafından bilinmesi sosyal."— Sunum transkripti:

1 Dr Osman KARAKAYA

2 Psikozlardaki belirtilerin, oluş nedenlerinin ve hastalığın gidişinin kuramsal yönden sosyal çalışmacı tarafından bilinmesi sosyal destek çalışmalarına yön verir. Sosyal çalışmacı hastaya nasıl bir bakım ve destek planı hazırlaması gerektiğini, hastaların ve hastalıklarının özelliklerini düşünerek planlamalıdır. Tedavi edici ekibin diğer üyeleri gibi sosyal çalışmacının de hastanın durumunu anlayan, ona değer veren, yardım etmeye çalışan ve hasta ile rekabete girmeyen insancıl bir yaklaşımda bulunması gerekir.

3  Hastalık belirtilerini iyileştirmek için tedavi sürecine destek olmak,  Hastanın kendisine bakım ve özgüvenini artırmak  Hastanın kendisine zarar vermesini engellemek.  Diğerlerine zarar vermeyi engellemek,  Şüpheci davranışları azaltmaya çalışmak,  Çalışanlarla güven duygusu oluşturma kabiliyetini geliştirmek,  Hastanın değersizlik duygusunu verbal bir şekilde dile getirebilmesini sağlamak,  Yeterli beslenmeyi sağlamak,  İlaçlarını düzenli kullanmasını sağlamak  İlaç, erzak, ısınma, barınma vs. sorunların tespiti ve giderilmesi,  Tedavi programına katılmasını sağlamak, sosyalleşmesini sağlamak  Yakınları ve sosyal çevresi ile iletişim sağlamak,  Stresle, değersizlik duygusuyla, acıyla ve kayıpla baş edebilmesi için alternatif yollar kazandırabilme vb. gibi.

4  Sosyal çalışmacılık yaklaşımında ilk adım hastayla anlaşılır, sözel bir iletişimin kurulmasıdır.  Psikozlarda çok yönlü bir yıkım söz konusu olduğundan kısa ve uzun süreli hedefler saptanmalı,  Hastaya yakınlık ve hoşgörü sağlanmalıdır.  Onu hastaneye getiren şeyleri açıkça anlatabilmesini sağlamak önemlidir.  Hasta ile yapılacak görüşme günü ve saatinin bildirilmesi hastayı rahatlatacaktır.  Yakınları ile iletişim kurulmalıdır.

5  Bipolar bozukluktaki depresif durumda hasta içine kapanık olup herhangi bir aktiviteye katılmak istemez ve odasında kalmak ister.  Sosyal çalışmacı gerektiğinde hastanın yanında sessiz kalmalı ve ağlamasına, üzülmesine izin vermelidir.  Hastaya adı ile hitap etmeli, sakin ve güvenilir bir ses tonu kullanmalıdır.  Hasta yaşamak için bir nedeni kalmadığını düşünebilir, bu durumda sosyal çalışmacı; “hastalığının vermiş olduğu umutsuzluğunu anlıyorum”, ya da “hastalığından dolayı kendini umutsuz hissetmiş olmalısın” şeklinde ucu açık, hastanın duygularını ifade etmesine yardımcı olacak şekilde fikrini ifade etmelidir.  Görüşme esnasında hasta ile arasında mesafe bırakmalı ve odanın kapısı açık olmalıdır.  Hasta ile hiçbir zaman, hiçbir konuda tartışılmamalıdır.

6  Hastanın kişisel sorunlarını anlatması için güçlendirilmeli,  Korkularını, yaşadığı belirsizlikleri, öfkesini ve kimlik sorunlarını rahatça anlatabilmesi sağlanmalı ve hasta bunları anlatırken yargılanmamalıdır.  Hastayla konuşurken hastanın pasifliğini ve umutsuzluğunu pekiştirmekten kaçınılmalıdır.  Hastanın endişeleri ve sorumluluk alabilme becerisi üzerinde odaklanmalıdır.  Dürüst davranması konusunda onu cesaretlendirmek gerekir.

7  Psikozlarda çoğunlukla görülen halüsinasyon, hezeyanlar ve illüzyon durumlarında hastanın kendisini ifade edebileceği şekilde yaklaşılmalıdır.  Sosyal çalışmacı hastaya, bu durumun hastalıktan kaynaklandığını açıklayarak hastayı gerçeğe getirmeli ve “ bu durumdan dolayı korkmuş olmalısın” şeklinde düşüncesini ifade etmelidir.

8  Hastanın kabul edilemeyecek davranışların hangileri olduğunu anlamasına yardımcı olmak ve bu davranışları azaltmak için bu noktada hastaya durumu daha net görebilmesi için somut örnekler verilebilir.  Hastaya kuralların ne olduğu ve neden kurallara uyulması gerektiği bir kez net olarak açıklanmalı ve tartışmaktan kaçınılmalıdır.

9  Diğer sağlık uzmanlarıyla işbirliği içinde olunmalı (rehabilitasyon merkezi, terapötik eğitim vs.) Böylece hastanın başarma şansı artacaktır.  Diğer hastane çalışanlarının hastaya karşı tutumunu hasta ile tartışmaktan kaçınmak gerekir (tartışmak istediği hastane çalışanıyla yüz yüze gelene kadar arkadan konuşulmamalıdır).  Hasta için diğer hastane personeliyle birlikte bir plan oluşturmak ve yapılacak olan plandaki en ufak değişikliği bile diğer çalışanların haberi olmadan yapmamak gerekir.

10  Tedavi uygulamaları sırasında hastaya açıklayıcı ve kararlı olunmalıdır.  Hastayı doğru yola götürmek için ona dil dökmekten kaçınılmalıdır. Çünkü hasta kendi sorumluluklarının ve ne yapması gerektiğinin kendi farkına varmalıdır.  Örneğin hastanın yaptığı iyi bir davranışı o sırada ödüllendirmek ve ona pozitif geribildirim vermek; kabul edici davranışların sayısını artırır.  Hastanın yaptığı kötü davranışın nasıl sonuçlandığını görmesini sağlamak, hastanın davranışının sorumluluğunu üstüne almasını ve hastada sorumluluk duygusu geliştirmesini sağlar.

11  Güvenli bir ortamda hastayla “role-playing” yapılabilir böylece alternatif sorun yaratabilecek durumlarla başka şekilde baş etmesi ve alternatif sosyal ve yasal yollar geliştirmesi sağlanabilir.  Hasta için koruyucu bir ortam sağlanmalıdır. Hastanın fiziksel olarak korunması öncelikli hedef olmalıdır, bunu sağlamak için hastanın daha önce intihar girişiminin olup olmadığını ya da şu an öyle bir planının olup olmadığı öğrenilmelidir.  Yapılan araştırmalarda en çok intihar vakasının paranoyada, şizofrenik hastalarda, daha sonra depresyonda ve bipolar bozukluklarda görüldüğü saptanmıştır.  Bu nedenle sosyal çalışmacı intihar edecek hastadaki belirtileri bilmeli ve buna göre gözlem yapmalıdır.

12  Hastayla tutarlı bir ilişki kurulmalıdır, böylece hastanın negatif davranışları azalabilir.  Hasta sosyal çalışmacı ile direkt ilişki kurması için desteklenmeli ve eyleme vuruk davranışlar gösterirse mümkün olduğu kadar sosyal çalışmacı dikkatini ondan çekmelidir. Böylece hasta sakinleşecektir.  Hasta, hastane personelinin onunla terapötik ve sosyal destek anlamında ilgilendiğini hissetmek ister.  Hastanın sosyal çalışmacının kişisel ilgisine ya da sempatisine ihtiyacı yoktur.  Hastanın bağımsız olması terapötik ilişkinin birincil hedeflerindendir, dolayısıyla hastayla aşırı samimi arkadaşlık kurulmamalıdır.

13  Sosyal çalışmacı, fiziksel semptomları ve varsa madde kullanımı ve buna dair sosyal çevreye ait problemlerini çözmeye odaklanmalıdır.  Hastanın fiziksel problemi varsa bunun rehabilitasyonu konusunda destek olunmalıdır.  Yasal konular ve mevzuatın getirdiği kolaylıklar sosyal çalışmacılığın faaliyet alanına girebilmektedir, gerekirse bu durumda hasta yönlendirilmelidir.

14  Hastanın hangi becerilerini geliştirdiğini ya da neleri yapmakta zorlandığı gözlemlenmelidir. Hastaya gözlemlerle ilgili geri bildirim verilmeli, hangi alanlarda zorlandığı veya hangi yönlerini geliştirdiği izlenmelidir.  Sonra birlikte gerçekçi hedefler belirlenmeli, gerekirse bu hedefleri bir liste haline getirilmeli ve öncelik takvimi oluşturulmalıdır.  Hastanın ne zaman hangi durumda sıkıldığının farkına varmasına yardımcı olunmalı, böylece sıkıntısının nedenini anlayıp bunu çözebilir.

15  Duygusal çöküntü,  Sessizlik,  Kendini beğenmemek,küçük görmek,  Kendini suçlamak,  Uyumsuzluk ve yaşamı anlamsız görmek,  İntihara yakın olduğunu veya ölmeyi istediğini konuşmak,  Ümitsizlik,  Kendini aciz hissetmek,  Hiçbir şeyin değişmeyeceğini ve insanlara yük olduğunu düşünmek,  Alkol ve uyuşturucu kullanmak,  İlişkileri bir düzene koymak (örn. Para işlerini düzene koyma veya intihar denemesi öncesi için varlıklarını sağa sola verme vb.),  İntihar notu yazmak,  Kendini zararlı bir yola sokmak veya öldürülme riski olan durumlara girmek gibi durumlardır.

16  İntihar etmeyi düşünen herkes acil ilgiye ihtiyaç duyar.  İntiharı konuşan herkes ciddiye alınmalıdır.  Hastalık seyri sırasında, özellikle başlangıçta intihar riski daha fazla olur.  Bundan dolayı, intihar belirtilerini erken tanımak ve en iyi şekilde idare etmeyi öğrenmek intihardan dolayı ölüm riskini azaltabilir.

17  İntihara eğilimi olan kişinin yalnız olmadığından emin olunmalıdır.  Sosyal çalışmacı, hastayı gözlemleyebilecek bir yakınlıkta bir görevli veya hasta yakınının sürece katkıda bulunnmasını sağlamalıdır.  Hastanın bulunduğu ortamda kendisine zarar verebilecek büyük miktarda ilaca, silahlara veya diğer malzemelere erişimin engellendiğinden emin olunmalıdır.

18  Bazı durumlarda intihara ani karar verilirken, bazen uzun zamanda dikkatli bir planlama yapılabilir.  Her iki durumda da intihar düşünceleri ve eylemlerinin tedavi edilebilen bir hastalığın belirtileri olduğunun anlaşılması önemlidir.  Uygun bir tedavi ile intihar düşünceleri değiştirilebileceği unutulmamalıdır.

19  Hastanın “role-playing” doğrultusunda kişiler arası ilişkilerini güçlendirmesine yardımcı olunmalıdır.  Başka topluluklara girme veya oturma odasında diğer kişilerle birlikte kalma,  Televizyon izleme ve meşguliyet faaliyeti gibi aktivitelere katılımında cesaretlendirilmelidir.

20  Hastanın yaşadığı bir güçlük karşısında bu sorunu çözmesine yardımcı olunmalı ve  Kendi içinde güçlü olduğu yönlerini fark etmesi sağlanmalıdır.  Daha önce yaşadığı sorunlarla nasıl başarılı bir şekilde başa çıktığını fark etmesine yardımcı olunmalı ve aile ve sosyal çevrenin hastanın güçlü yönlerini öne çıkarılması konusunda yardımı alınmalıdır.