KÜRESEL KRİZ SONRASI GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ VE TÜRKİYE İÇİN ÖNGÖRÜLER 2015 DR. CAN FUAT GÜRLESEL EKONOMİ VE STRATEJİ DANIŞMANLIK HİZMETLERİ.

... konulu sunumlar: "KÜRESEL KRİZ SONRASI GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ VE TÜRKİYE İÇİN ÖNGÖRÜLER 2015 DR. CAN FUAT GÜRLESEL EKONOMİ VE STRATEJİ DANIŞMANLIK HİZMETLERİ."— Sunum transkripti:

1 KÜRESEL KRİZ SONRASI GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ VE TÜRKİYE İÇİN ÖNGÖRÜLER 2015 DR. CAN FUAT GÜRLESEL EKONOMİ VE STRATEJİ DANIŞMANLIK HİZMETLERİ

2 KÜRESEL GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ TİCARİ GAYRİMENKUL KREDİLERİNE DAYALI MENKUL KIYMET İHRACI YILLAR MENKUL KIYMET İHRACI MİLYAR DOLAR ABDAVRUPADİĞERTOPLAM 20016716790 200252181181 20037813899 2004932213128 20051695614239 20062037817298 20072306421315 20081210729 2009323228 KAYNAK: COMMERCIAL MORTGAGE SECURITIES ASSOCIATION

3 KÜRESEL GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ TİCARİ GAYRİMENKUL TOPLAM GETİRİLERİ YILLIK YÜZDE YILLAR GLOBAL ALIŞVERİŞ MERKEZİ ENDEKSİ GLOBAL ENDÜSTRİ ENDEKSİ GLOBAL OFİS ENDEKSİ 20014.13.0 20028.05.4-1.3 200311.95.90.2 200414.78.911.9 200517.412.325.0 200615.911.528.7 20079.416.318.4 2008-3.7-0.9-4.2 2009-1.1-9.7-5.6 KAYNAK: INVESTMENT PROPERTY DATABANK

4 KÜRESEL GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ TİCARİ GAYRİMENKUL DOĞRUDAN YATIRIMLARI BÖLGELER 2004 MİLYAR $ 2005 MİLYAR $ 2006 MİLYAR $ 2007 MİLYAR $ 2008 MİLYAR $ 2009 MİLYAR $ TOPLAM457495700759387209 AMERİKA ABD 203 195 216 205 283 271 304 282 144 134 46 41 AVRUPA İNGİLTERE 206 108 206 115 338 96 359 101 158 40 100 33 ASYA-PASİFİK JAPONYA 48 18 67 23 95 52 121 60 85 39 63 31 GELİŞEN ÜLKELER112340515921 SINIR ÖTESİ SINIR İÇİ 99 358 183 312 294 406 357 402 174 213 78 131 KAYNAK: JONES LANG LASALLE, GLOBAL REAL ESTATE CAPITAL REPORT

5 KÜRESEL GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ AVRUPA TİCARİ GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ ÖNGÖRÜLER OFİS 20102011201220132014 BATI AVRUPA- İSKANDİNAV KİRALAR GENEL PİYASA DÜŞÜŞ KÜÇÜLME DÜŞÜŞ KÜÇÜLME ARTIŞ TOPARLANMA ARTIŞ TOPARLANMA ARTIŞ BÜYÜME ORTA-DOĞU AVRUPA KİRALAR GENEL PİYASA DÜŞÜŞ KÜÇÜLME DÜŞÜŞ KÜÇÜLME SABİT TOPARLANMA ARTIŞ TOPARLANMA ARTIŞ BÜYÜME ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ 20102011201220132014 BATI AVRUPA-İSKANDİNAV KİRALAR GENEL PİYASA DÜŞÜŞ KÜÇÜLME SABİT KÜÇÜLME SABİT DURAĞAN ARTIŞ BÜYÜME ARTIŞ BÜYÜME ORTA-DOĞU AVRUPA KİRALAR GENEL PİYASA SABİT KÜÇÜLME SABİT DURAĞAN ARTIŞ BÜYÜME ARTIŞ BÜYÜME ARTIŞ BÜYÜME LOJİSTİK 20102011201220132014 BATI AVRUPA- İSKANDİNAV KİRALAR GENEL PİYASA DÜŞÜŞ KÜÇÜLME DÜŞÜŞ KÜÇÜLME SABİT TOPARLANMA ARTIŞ TOPARLANMA ARTIŞ BÜYÜME ORTA-DOĞU AVRUPA KİRALAR GENEL PİYASA DÜŞÜŞ KÜÇÜLME SABİT TOPARLANMA ARTIŞ TOPARLANMA ARTIŞ TOPARLANMA ARTIŞ BÜYÜME KAYNAK: RREEF RESEARCH, EUROPEAN PROPERTY CYCLE MONITOR, 2010

6 TÜRKİYE KONUT SEKTÖRÜ ÖNGÖRÜLERİ 2015 TÜRKİYE’DE KONUT İHTİYACI YILLAR HANE HALKI ARTIŞI KAYNAKLI (000) YENİLEME KAYNAKLI (000) KENTSEL DÖNÜŞÜM KAYNAKLI (000) TOPLAM (000) 201031880156554 201132681156563 201232882156566 201334083156579 201433484156574 201534085156581 TOPLAM1.9864959363.417

7 TÜRKİYE KONUT SEKTÖRÜ ÖNGÖRÜLERİ 2015 KONUT KREDİLERİ İÇİN ÖNGÖRÜLER YILLAR GSMH MİLYAR TL KONUT KREDİLERİ / GSMH %KONUT KREDİLERİ MİLYAR TL SENARYO A SENARYO B SENARYO C SENARYO A SENARYO B SENARYO C 20099544.47 42.6 20101.0824.704.805.0050.952.054.0 20111.1985.005.256.0060.063.071.9 20121.3095.255.757.0068.775.391.6 20131.4155.506.258.0077.888.4113.2 20141.5315.756.759.0088.0103.3137.8 20151.6566.007.5010.0099.4124.2165.6

8 TÜRKİYE KONUT SEKTÖRÜ ÖNGÖRÜLERİ 2015 YIL İÇİNDE KULLANDIRILACAK KONUT KREDİLERİ DEĞER VE ADET YILLAR SENARYO A MİLYAR TL SENARYO B MİLYAR TL SENARYO C MİLYAR TL 201016.317.419.4 201118.121.027.9 201218.723.331.7 201320.127.135.6 201422.228.939.6 201524.436.944.8 B SENARYOSU YILLAR 50.000 TL ADET 75.000 TL ADET 100.000 TL ADET 2010348.000232.000174.000 2011420.000280.000210.000 2012466.000310.665233.000 2013542.000361.330271.000 2014578.000385.330289.000 2015738.000492.000369.000

9 TÜRKİYE KONUT SEKTÖRÜ ÖNGÖRÜLERİ 2015 HANEHALKLARININ KONUT KREDİSİ KULLANMA KAPASİTESİ YILLAR EN DÜŞÜK GELİR % 20 DÜŞÜK GELİR % 20 ORTA GELİR % 20 YÜKSEK GELİR % 20 EN YÜKSEK GELİR % 20 2010-275-452407954.190 2011-270-382728454.520 2012-2553358754.800 2013-237403958905.030 2014-215554959305.260 2015-1901055751.0005.450 HANEHALKLARININ AYLIK ORTALAMA TASARRUFU TÜRK LİRASI

10 TÜRKİYE ALIŞVERİŞ MERKEZİ ÖNGÖRÜLERİ 2015 AVRUPA GÖSTERGELERİ İLE KARŞILAŞTIRMA 2008 GÖSTERGELERAB-27TÜRKİYE KİŞİ BAŞI GELİR EURO24.5567.000 KİŞİ BAŞI PERAKENDE HARCAMA EURO7.9052.337 AVM’DE YAPILAN HARCAMA MİLYAR EURO483.68.0 AVM KİRALANABİLİR M2 BAŞINA HARCAMA EURO 4.3301.532 TOPLAM PERAKENDE HARCAMA İÇİNDE AVM HARCAMA PAYI % 23.34.8 BİN KİŞİ BAŞINA KİRALANABİLİR ALAN M222572

11 TÜRKİYE ALIŞVERİŞ MERKEZİ ÖNGÖRÜLERİ 2015 PERAKENDE HARCAMALAR VE ORGANİZE PERAKENDE PAZAR ÖNGÖRÜLERİ YILLAR MİLLİ GELİR MİLYAR DOLAR TOPLAM PERAKENDE HARCAMA MİLYAR DOLAR ORGANİZE PERAKENDE PAZAR SENARYO 1SENARYO 2 % PAY MİLYAR DOLAR% PAY MİLYAR DOLAR 20106982334093.24093.2 201174024742103.742103.7 201278426242.5111.344115.3 201382327443117.846126.0 201486528944121.448138.7 201591030445136.850152.0

12 TÜRKİYE ALIŞVERİŞ MERKEZİ ÖNGÖRÜLERİ 2015 ALIŞVERİŞ MERKEZİ YATIRIMLARI ÖNGÖRÜLER YILLAR SENARYO 1SENARYO 2 BİN KİŞİ BAŞINA M 2 TOPLAM M 2 BİN KİŞİ BAŞINA M 2 TOPLAM M 2 201090.06.603.66090.06.603.660 2011108.18.022.500108.18.022.500 2012113.08.471.384120.08.996.160 2013117.08.866.611130.09.851.790 2014121.09.261.582140.010.715.880 2015125.09.663.125150.011.595.750

13 TÜRKİYE ALIŞVERİŞ MERKEZİ ÖNGÖRÜLERİ 2015 ALIŞVERİŞ MERKEZİ YATIRIMLARI ÖNGÖRÜLER YILLAR SENARYO 1 KİRALANABİLİR M 2 BAŞINA ORGANİZE PERAKENDE HARCAMA DOLAR SENARYO 2 KİRALANABİLİR M 2 BAŞINA ORGANİZE PERAKENDE HARCAMA DOLAR 200915.210 201014.115 201112.926 201213.13812.815 201313.28512.790 201413.41012.945 201514.16013.110

14 İSTANBUL OFİS PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 BÖLGE ŞEHİRLERİ OFİS PİYASASI GÖSTERGELERİ ŞEHİRLER OFİS STOKU 2009 M 2 OFİS İNŞAATI 2009 M 2 BOŞLUK ORANI 2009 % KİRA 2009 M 2 /AY/ DOLAR VARŞOVA3.248.000198.0007.3 31.2 BUDAPEŞTE2.400.000371.80021.9 28.4 BÜKREŞ1.240.000297.40018.2 27.2 MOSKOVA11.210.0004.042.80016.5 58.3 BRATISLAVA1.320.000123.00012.5 24.1 PRAG2.730.00083.00011.8 29.8 BELGRAD620.000251.00017.0 22.0 KİEV1.090.000150.00020.0 33.3 İSTANBUL2.316.514241.70010.3 35.0 TELAVİV2.500.00050.0009.8 19.9 DUBAİ3.813.3702.230.50030.0 52.8 KAYNAK: COLLIERS, GLOBAL OFFICE REAL ESTATE REVIEW, 2009

15 İSTANBUL OFİS PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 İSTANBUL’DA OFİS STOKU ÖNGÖRÜLERİ YILLARİLAVE STOK M2TOPLAM STOK M2 2010183.0003.060.000 2011 140.0003.200.000 2012 150.0003.350.000 2013 100.0003.450.000

16 İSTANBUL OFİS PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 AVRUPA’DA EN İYİ İŞ ŞEHİRLERİ SIRAŞEHİRSKOR 2009SKOR 2008SIRA 2008SIRA 1990 1LONDRA0.850.8011 2PARİS0.560.5722 3FRANKFURT0.330.3233 4BARSELONA0.280.26511 5BRÜKSEL0.28 44 6MADRİD0.230.22717 7MÜNİH0.210.20912 8AMSTERDAM0.200.2465 9BERLİN0.180.20815 10MİLANO0.150.11139 11CENEVRE0.140.12118 12HAMBURG0.110.101714 13ZÜRİH0.110.13107 14BİRMİNGHAM0.100.0821- 15DÜSELDORF0.100.12126 16MANCHESTER0.100.111413 17LİZBON0.090.1016 18DUBLİN0.090.1015- 19LYON0.09 18 20STOKHOLM0.08 2019 21PRAG0.070.081923 22ROMA0.070.0625- 23VARŞOVA0.060.072425 24LEEDS0.060.0528- 25KOPENHAG0.060.0723- 26BUDAPEŞTE0.060.082221 27İSTANBUL0.050.0429- KAYNAK: CUSHMAN WAKEFIELD, EUROPEAN CITIES MONITOR, 2010

17 İSTANBUL LOJİSTİK PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 BÖLGE ŞEHİRLERİ LOJİSTİK PİYASASI GÖSTERGELERİ ŞEHİRLER 2008 DOLAR/AY/M 2 2009 DOLAR/AY/M 2 STANDARD <5.000 GENİŞ >5.000 STANDARD <5.000 GENİŞ >5.000 PRAG7.356.307.456.75 BUDAPEŞTE5.604.904.255.00 VARŞOVA8.405.158.255.00 BRATISLAVA6.405.356.255.75 ZAGREP7.258.758.508.75 BÜKREŞ7.706.305.90 MOSKOVA14.0015.0010.509.00 BELGRAD10.00 İSTANBUL9.50 9.00 KAYNAK: KING STURGE, EUROPEAN INDUSTRIAL PROPERTY MARKETS, 2010

18 İSTANBUL LOJİSTİK PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 SEÇİLMİŞ AVRUPA VE BÖLGE ÜLKELERİNDE EKONOMİK BÜYÜME ÜLKELER201020112015 ALMANYA1.21.71.2 FRANSA1.51.82.2 İTALYA0.81.21.3 DANİMARKA1.21.62.3 HOLLANDA1.3 1.8 AVUSTURYA1.31.72.2 POLONYA2.73.24.0 ÇEK CUMHURİYETİ-4.12.33.5 MACARİSTAN-0.23.23.0 SLOVAKYA4.14.54.2 ROMANYA0.85.14.1 HIRVATİSTAN0.22.53.0 RUSYA4.03.35.0 TÜRKİYE (1) 5.54.54.0 KAYNAK: IMF WORLD ECONOMIC OUTLOOK, NİSAN 2010 (1) TÜRKİYE İÇİN ÇALIŞMANIN ÖNGÖRÜLERİ

19 İSTANBUL LOJİSTİK PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 TÜRKİYE LOJİSTİK PERFORMANSI ÜLKELERSKOR2010 SIRALAMA2007 SIRALAMA ALMANYA4.1113 İSVEÇ4.0834 HOLLANDA4.0742 ÇEK CUMHURİYETİ3.512638 POLONYA3.443040 SLOVAKYA3.243850 TÜRKİYE3.223934 MACARİSTAN2.995235 YUNANİSTAN2.965429 ROMANYA2.845951 BULGARİSTAN2.836355 HIRVATİSTAN2.777463 SIRBİSTAN2.6983115 RUSYA2.619499 KAYNAK: DÜNYA BANKASI, 2010

20 İSTANBUL OTEL PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 BÖLGE VE RAKİP ÜLKELER İLE KARŞILAŞTIRMALAR ŞEHİRLER ODA FİYATI DOLAR 2009 ODA GELİRİ DOLAR 2009 ODA DOLULUK ORANI % 2009 RİYAD257 15060.8 DUBAİ238 16569.1 PARİS234 17373.8 MOSKOVA204 11958.4 ZÜRİH194 13468.6 MİLANO193 11057.0 ROMA193 12162.6 LONDRA182 14780.5 AMSTERDAM168 11669.0 İSTANBUL160 12164.4 KOPENHAG159 10163.4 OSLO153 9662.7 HELSİNKİ134 8360.1 STOKHOLM139 9467.2 VİYANA134 8865.9 MADRID130 7457.6 KAHİRE129 8565.4 PRAG108 6056.6 BUDAPEŞTE975153.2 KAYNAK:STR GLOBAL, 2010

21 İSTANBUL OTEL PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 İSTANBUL KONAKLAMA GÖSTERGELERİ 2008 GÖSTERGELER2008 KONAKLAYAN YABANCI SAYISI2.930.019 KONAKLAYAN YERLİ SAYISI1.479.959 TOPLAM KONAKLAYAN SAYISI4.409.978 YABANCILARIN GECELEME SAYISI6.652.379 YERLİLERİN GECELEME SAYISI2.547.188 TOPLAM GECELEME SAYISI9.199.567 YABANCILARIN KALIŞ SÜRESİ GECE2.3 YERLİLERİN KALIŞ SÜRESİ GECE1.7 TOPLAM KALIŞ SÜRESİ GECE2.1 YABANCI DOLULUK ORANI32.42 YERLİLER DOLULUK ORANI12.41 TOPLAM DOLULUK ORANI44.83 KAYNAK: T.C KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI

22 İSTANBUL OTEL PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 İSTANBUL OTELLERİNİN PEFRORMANSI 2008 YILLAR TESİSE GELİŞ SAYISI KİŞİ (000) GECELEME SAYISI GECE (000) DOLULUK ORANI % YABANCIYERLİTOPLAMYABANCIYERLİTOPLAMYABANCIYERLİTOPLAM 5 YILDIZ903.899454.9951.358.8941.850.265749.5782.599.84326.8710.8937.76 4 YILDIZ975.544395.7601.371.3042.308.920692.8553.001.77539.9611.9951.95 3 YILDIZ608.580325.793934.3731.418.991509.6551.928.64636.0212.9448.96 2 YILDIZ208.416201.893410.309491.147361.506852.65322.2116.3538.57 1 YILDIZ14.26139.22253.48343.50878.929122.43713.2724.0837.35 ÖZEL B.3.7082843.9928.3875468.93352.083.3955.47 KAYNAK: T.C KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI

23 İSTANBUL OTEL PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 OTEL YATIRIMLARI CAZİBESİNİ KORUYOR İLLEROFİS ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ SANAYİ LOJİSTİK REZİDANSOTEL ÖNCELİKLİ SEKTÖR LONDRA12.74.83.37.37.9OFİS PARİS10.16.62.26.08.7OFİS BERLİN3.36.93.89.65.4REZİDANS İSTANBUL3.64.67.65.58.3OTEL BARSELONA4.35.56.54.47.0OTEL MADRİD6.14.33.84.26.6OTEL MOSKOVA3.13.22.22.66.2OTEL ATİNA0.93.11.62.95.4OTEL VARŞOVA2.64.25.41.81.7SANAYİ/LOJ ROMA2.13.71.13.15.0OTEL PRAG2.33.54.91.63.3SANAYİ/LOJ HELSİNKİ2.62.54.92.91.2SANAYİ/LOJ AMSTERDAM2.82.93.33.92.5REZİDANS STOKHOLM2.83.13.83.91.7REZİDANS BUDAPEŞTE0.52.03.82.31.2SANAYİ/LOJ VİYANA2.63.10.52.63.3OTEL LİZBON1.92.81.62.62.5ALIŞVERİŞ MR ZÜRİH2.81.80.52.31.2OFİS KAYNAK: URBAN LAND INSTITUTE PRICEWATERHOUSE COOPERS, “EMERGING TRENDS IN REAL ESTATE EUROPE”, 2010

24 İSTANBUL GAYRİMENKUL PİYASASI ÖNGÖRÜLERİ 2015 RAKİP ŞEHİRLER İLE YATIRIM GETİRİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ŞEHİRLER ALIŞVERİŞ MERKEZİ 2009 % OFİS 2009 % LOJİSTİK >5000 M2 2009 % VARŞOVA7.25 6.758.00 BUDAPEŞTE7.50 7.759.25 PRAG6.25 7.508.25 BRATİSLAVA7.75 9.00 KİEV8.00 16.00- BÜKREŞ11.00 8.5010.50 ZAGREB8.00 -9.00 MOSKOVA14.00 12.0014.00 İSTANBUL8.75 8.257.00 TELAVİV - 8.00- DUBAİ - 11.00- KAYNAK: KING STURGE, EUROPEAN RETAIL PROPERTY, 2010 COLLIERS INTERNATIONAL, GLOBAL OFFICE REAL ESTATE REVIEW 2009 KING STURGE, EUROPEAN INDUSTRIAL PROPERTY MARKETS, 2010