Milliyetçilik, Küreselleşme, Azınlıklar dersi – 5 (21+18 s.)

... konulu sunumlar: "Milliyetçilik, Küreselleşme, Azınlıklar dersi – 5 (21+18 s.)"— Sunum transkripti:

1 Milliyetçilik, Küreselleşme, Azınlıklar dersi – 5 (21+18 s.)
giriş dersi Tarihçe, Kavram, Tanım, İlgili Kavramlar Kaynaklar: B.Oran, Küreselleşme ve Azınlıklar, 4. Basım, Ankara, İmaj Yayınevi, 2001; B.Oran, Türkiye’de Azınlıklar - Kavramlar, Teori, Lozan, İç Mevzuat, İçtihat, Uygulama, 5. Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2008; B.Oran, Türkiye’de İnsan Hakları Bilançosu, İstanbul, TESEV Yayınları, 2006. Baskın Oran SİYASAL BİLGİLER FAKÜLTESİ (MÜLKİYE) Uluslararası İlişkiler bölümü II. Sınıf Kamu Yönetimi bölümü IV. Sınıf

2 Azınlıklar Konusunun Önemi ve Azınlık Kavramı
1) İç politikada: “Ulusal birlik”in sağlanması 2) Dış politikada: “Akraba devlet”le ilişkiler 3) Uluslararası politikada: Demokratikliğin mihenk taşı Azınlık, belli bir topluluk içinde farklılıklar gösteren ve başat olmayan gruba verilen isimdir .

3 Azınlıklar Bahsinde Neleri Göreceğiz?
Dünya Türkiye r Doğuşu ve Tarihsel Gelişmesi Temel Kavram- lar Kime, Ne Tür Haklar, Nasıl Temel Bilgiler Lozan Düzeni İç Mevzuat ve İçtihat AB Uyum Reform- ları Uygulama ve Tahlili

4 Kavramın Ortaya Çıkış Süreci
Antik Çağ’da: Yurttaşlar ve Köleler. Orta Çağ’da: Kilise egemenliğinde bütünlük. Mutlakiyetçi Krallığın ortaya çıkışıyla çağdaş: 16. yy. Daha öncesinde yok. B + K  M.K.  Asayiş ve tek hukuk  Ticaret  Pazar  Ortak dil vs.  Millet (16.yy sonu)  Reform hareketi  K-P çatışması  K-P uzlaşması ve karşılıklı koruma (16. yy sonu-17.yy başı; 1555, 1648)  AZINLIK KAVRAMI (“dinsel”) .

5 Avrupa’da Azınlık Koruması Tarihi
1555 Augsbourg barışı yürümedi. : Din savaşları (Aziz Bartholomeos Yortusu Kıyımı: 1572) 1) Tek taraflı belgeyle koruma: Nantes Fermanı ( ) 2) İkili/çok taraflı metinler (1606, 1648) Avrupa, 17. yy ortasında meseleyi halletmişti. Ardından, en yakın coğrafyadaki dindaşlarına döndü. Osmanlı’daki temel düzen (Millet Sistemi), bu müdahale bahanesini kolaylaştırdı.

6 Osmanlı İmparatorluğunda Gayrimüslimlerin Durumu
Osmanlı’da temel düzen - Millet Sistemi ( ). “Ekalliyet” kavramı: 19.yy sonu.

7 Azınlıkların Uluslararası Korunması Laboratuarı: Osmanlı İmparatorluğuyla İlgili Gelişmeler
1) Tek büyük devlet koruması 1615 (Avusturya): Yerli ve yabancı Katoliklere dinsel özgürlük ve kilise kurma hakkı. 1699 Karlofça(Avust., Pol., Venedik, Rusya): Polonya’ya Katolik koruması. 1774 K.Kaynarca (Rusya): Tüm Hıristiyanlar güvence altında (1851 Mençikof girişimi  Kırım Savaşı) 2) Geçiş dönemi - Avrupa Uyumu altında kolektif koruma: (1856 Paris). 3) Büyük devletlerin kolektif koruması: 19. yy ve Şark Meselesi: vesayet ve ömür uzatma. 1789 sonrası Dinsel azınlıklar  Ulusal azınlıklar (dinsel + medeni ve siyasi h.) 1870 sonrası Emperyalizmin doğuşu 4) Evrensel örgüt altında koruma MC: Irksal, dilsel, dinsel BM: İnsan Hakları  Azınlık Hakları: Etnik, dilsel, dinsel Avrupa Konseyi, AGİT, AB .

8 Soğuk Savaş Sonrası Önemli Gelişme: Azınlık Haklarında Genişleme ve Derinleşme
1991 sonrası Doğu Bloku’nun durumu AGÜ’den gelen göçmenler: Avrupa’da fiilî azınlık Üçüncü Dünya’da çok partili düzenin gelişmesi Derinleşme Ayrımcılığın Önlenmesi  Azınlıkların Korunması Pasif-negatif  Aktif/Affirmative action Vatandaş olan + olmayan Azınlık var-yok takdiri bulunmuyor (hatta UaDAD 1930 İstişari Görüşü) Ua Örgütler ve devletlerin yanı sıra STK’ların ortaya çıkması Azınlık hakları Irkçılık’la aynı kaba (ECRI) Azınlıklar konusu: Ulusal Yetki (2/7)  “Uluslararası toplumun meşru ilgi alanı” (AGİK 1991 Cenevre Azınlık Uzmanları toplantısı) .

9 Temel Kavramlar-1: Azınlık Oluşmasında Köken, Mekân, Zaman
Kökenleri: İşgal Göç: zorunlu ve gönüllü Azınlıklar ve “Mekân” Diaspora (İÖ 586) kavramı: Entegre, ama asimile değil. Diaspora ve mekânları (“zor” yerler, sembolik yerler, getto [17.yy]) Tarihsel mekân meselesi Otokton azınlıklar Göçle gelmiş azınlıklar Azınlıklar ve “Zaman” Ekonomik Pazar > Azınlık Bilinci: Asimilasyon olasılığı Ekonomik Pazar < Azınlık Bilinci: Asimilasyon olanaksızlığı .

10 Temel Kavramlar-2: Azınlık – Hukuksal Tanım
Capotorti (BM): Nesnel öğeler: Çoğunluktan farklılık (etnik, dilsel, dinsel) Sayıca azlık (ülke genelinde) Başat olmamak Yurttaş olmak Öznel öğe: Azınlık bilinci (öznel koşul) .

11 Temel Kavramlar-3: Azınlıklar ve Kimlik

12 Kimlikler Arası Geçişler: Alt-Kimlikler Arası İlişkiler
Üst-kimlik: Çoğunluk için “çimento”, azınlık için “insan hakları ihlalcisi”? Dinsel Alt-kimlik: Değiştirilebilir. Ama, kabul edilmek şartıyla (Alevilik, Yahudilik, vb.) Etnik Alt-kimlik: Değiştirilemez İstisna: “yukarı doğru hareket”. Alt kimliklerarası hiyerarşi durumunda, etnik Alt-kimlik = bir tür Üst-kimlik = sübjektif kimlik (B.Trakya, Kosova, Türkiye: Türkmenler, Ermeniler ve Zazalar). Ama tersi olmaz. İstisnanın istisnaları mümkün: Almanya’daki “Jambon Danimarkalılar” .

13 Kimlikler Arası Geçişler: Alt-Üst Kimlik (Birey-Devlet) İlişkileri
Azınlık bireyi Devlet SONUÇ Durum -1 Üst-kimliği sübjektif kimlik olarak benimseme Memnuniyet GÖNÜLLÜ ASİMİLASYON Durum -2 Üst kimliği ret Sert tepki TRAVMA (ayrılma, katliam…) Durum -3 Üst-kimliği kabul, Alt-kimlikte ısrar Alt-kimliğe saygı ve teritoryal üst-kimlik UYUM ORTAMI Asimilasyonda veya kan temelli üst-kimlikte ısrar ÇATIŞMA

14 Temel Kavramlar-4: Üst-Kimliğin Niteliği Konusu
Üst-kimlik, kimi durumlarda, birleştirici olacağına bölücü olabilir: Üst-kimliğin Alt-kimlikler tarafından edinilmesi olanaksız veya zor kılınmışsa. Ör. Irkçılık veya Ayrımcılık politikası Üst-kimliğin Alt-kimliği ortadan kaldıracak bir isim ve nitelik taşıması durumunda: Kan Temelli ve Toprak (Teritoryal) Temelli yöntemler Üst-kimlik yeterince kapsayıcı değilse : Çoğunluk açısından: “çimento” (D.Baykal) Azınlık açısından: “insan hakları ihlalcisi  Bölücü” .

15 Temel Kavramlar-5: İnsan Hakları ve Azınlık Hakları Tanım ve İlişki
İnsan Hakları, Birey’in Devlet’e ve Cemaat’e karşı savunduğu ve onlardan kazandığı alana inşa ettiği haklardır. Yurttaşlara, o ülkede yaşayan/bulunan insanlara, hatta tüm insanlığa hitap eder. Azınlık Hakları, İnsan Haklarının bir alt-bölümüdür. Temel olarak vatandaşlara hitap eder. Fark: İnsan Hakları “bireysel/negatif”tir, Azınlık Hakları “grupsal/pozitif”tir. Yani, yine bireye verilen ama grup tarafından da kullanılabilen “artı” haklardır .

16 Temel Kavramlar-6: Negatif ve Pozitif Haklar
Negatif Haklar Pozitif Haklar İnsan Hakları Terminolojisi Devletin bireye müdahale etmemesi (“Birinci Kuşak” Haklar: yasal eşitlik, düşünce ve inanç, mülkiyet, vb.) Bireyin haklarına gerçekten kavuşması ve eşitliği için devletin müdahalesi (“İkinci Kuşak” Haklar: ekonomik ve sosyal h.) Azınlık Hakları Terminolojisi Herkese verilen haklar (seyahat, mülkiyet, vb.) Yalnızca dezavantajlı vatandaşlara verilen haklar (kendi okulunda kendi dilini okutmak, özel WC, vb.)

17 Temel Kavramlar-7: Ayrımcılığın Önlenmesi (AÖ) – Azınlıkların Korunması (AK)
Negatif-Pozitif ayrımının uygulamadaki sonucu. Benzerlik: AÖ, AK için bir önkoşuldur. Farklılık: “Eşitlik” ile “Farklı muamele” arasında bir gerilim var. AÖ geçici, çünkü tedavi. AK kalıcı. Gerçek eşitlik için gerekli .

18 Evsahibi Devlet Politikası ve Azınlıklar
Temel kavramlar-8: Evsahibi Devlet Politikası ve Azınlıklar Etnik/Dinsel Temizlik Ayrımcılık Bütünleş- tirme Göç ettirme Kırım Segregasyon Etno- gelişme Asimilasyon Entegrasyon

19 Entegrasyon Entegrasyon: Etnik vs. sınırlamalarını toptan kaldırmak ve tüm yurttaşlara aynı hakları tanıyarak toplumu birleştirmek. Çoban Salatası Teklik yerine Birlik. Çünkü Teklik, Birlik’i yok edebilir. Çoğulcu toplumlarda Entegrasyon = Birlik İçinde Farklılık. Monist toplumlarda Entegrasyon kolaylıkla = “Maskelenmiş Asimilasyon”. Çünkü devlet “eşitlik” uygular, ama “farklılıklar”ı gözetmez (bunun “Ayrımcılık”la ilgisi yoktur). “Kürtler cumhurbaşkanı da olabiliyor” Agos:

20 Asimilasyon Kahve Değirmeni / Toplumsal Bellek Sıfırlayıcısı
Azınlık açısından Devlet / Çoğunluk açısından Gönüllü Zorunlu Doğal / Yumuşak Zorla

21 Asimilasyon’un Zıt Kavramı: Self Determinasyon ve Anlamları
Kendi Kaderini Tayin Hakkı İç Self Determinasyon Dış Self Determinasyon Sömürgeci Devletten Ayrılma (Dekolonizasyon) Bağımsız Devletten Ayrılma

22 İç Self Determinasyon Ülke içinde rejimini seçebilme hakkı. Yani, pratikte, Demokrasi. 14 Temmuz 1789, md. 2 ve 3. 4 Temmuz 1776 daha önce. Ama “rejim” ve + “devlet”ini seçme yani “bağımsızlık” teması var. SSCB Anayasası Md.72: “Her Birlik Cumhuriyetinin özgürce ayrılma hakkı vardır”. Ama Lenin: “Maksimum demokrasi, minimum milliyetçilik anlamında”. + SKP .

23 Dış Self Determinasyon: Bağımsızlık / Dekolonizasyon
I. ve özellikle de II. Dünya Savaşından sonra. 1919, Wilson, On Dört Nokta: No.6: İç ve Dış SD (bağ.) No.7: Dış SD (bağ.) No.5: Dış SD (bağ., sömürgeler) MC Misakı Md.22/4: “Oİ’ye tabi olan bazı topraklar, kendi kendilerini yönetmeye muktedir olacakları zamana kadar, yönetimlerine bir mandaterin yardımı rehber olmak şartıyla, bağımsız milletler olarak varlıkları geçici olarak tanınabilecek bir gelişme derecesine varmışlardır. Mandaterin seçiminde bu toplulukların dilekleri gözetilmelidir.” MC Misakında SD yok. 1945, BM Antlaşması: “SD ilkesine saygı esası üzerine… (Md.1/2 ve 55/1) Ayrıca Kendi Kendini Yönetemeyen Topraklar (Bölüm XI, md.73) ve Vesayet Sistemi (Bölüm XII, Md.76) .

24 Dış Self Determinasyon: Ayrılma
Yalnızca sömürgelerin bağımsızlaşmasına mı, yoksa ayrıca, bağımsızlaşmışların içindeki farklı gruplara da mı? BM’nin tutumu tarih ve 1514 (XV) sayılı Genel Kurul kararıyla kabul edilen “Sömürge Yönetimi Altındaki Ülke ve Halklara Bağımsızlık Verilmesine İlişkin Bildirge”: “Halkların SD hakkı vardır, bu halk bir mekânın tüm halkıdır, bu halk bu hakkını bağımsızlığa ulaşarak kullanır; ondan sonraki bölünmeler SD hakkına girmez”. + para.6: …yoksa, BM amaç ve ilkeleriyle bağdaşmaz. Sonuç: SD terimi sömürge halklarıyla ilgilidir. Çünkü: Yetersiz devletlerin yaratacağı kaos istenmez, Yeni azınlıklar her zaman çıkabilir, Zincirleme tepki klana kadar sürebilir, Ayrılan etnik grup sadece kendi kaderini değil, ayrıldığı devlette kalanların kaderini de “tayin” etmiş olur .

25 Self Determinasyon: Ayrılmanın Meşru Sayıldığı Durumlar
1) Teritoryal kopukluğun ve etnik farklılığın olduğu durumlar. Belçika’ya karşı tarih ve 1541 (XV) sayılı BM Gn.K kararı: “…coğrafi olarak ayrı ve etnik ve/veya kültürel bakımdan farklı topraklar…” sömürge niteliğindedir. (“Tuzlu Su Sömürgeciliği” teorisi) Buradan, “Coğrafi ve etnik faktör biraraya gelirse SD mümkündür” gibi bir yorum çıkartılabilir. Ör. 1967’de Biafra ayrılamadı, ama 1971’de Bangladeş ayrıldı. 2) Demokrasinin olmadığı durumlar. İH Dünya Konferansı 1993 Viyana Bildirgesi ve Eylem Programı: “…[demokratik yönetime sahip] bağımsız devletlerin teritoryal bütünlüğünü… tehlikeye sokabilecek bir eyleme…” destek yok. Aksi durumlarda SD uygulaması görüldüğü takdirde BM göz yumacaktır, biçiminde yorumlar yapılmaktadır. 3) “Halk” (Yerli Halk) olma durumu. Azınlık-Halk farkı. BM 1966 “İkiz Sözleşmeler” ortak 1. maddesi: “Bütün halklar SD hakkına sahiptir”. Üstelik, sömürge durumu dışındakiler için de. Ama madde “devletlerin toprak bütünlükleri üzerine kurulu” BM Antlaşmasına gönderme yapıyor .

26 Kime, Ne Tür, Ne Kadar, Nasıl: Bireysel Haklar – Grup Hakları
Birey boşlukta yaşamaz. İki hak türü iç içedir. Fakat Hobbes’dan beri: Evrensel ve Bireyci. “…azınlıklara mensup bireyler”e. Sebepler: 1) Hukuksal: Birey uluslararası hukukun öznesi, ama azınlıklar değil; 2) Siyasal: AÖ entegrasyona yönelik, ama AK ayrılmaya dönüşebilir; 3) Sosyolojik: Grup, birey’i ezebilir. Birey Devlet’e karşı kendi alt/grubunun kimliğini, Cemaat’e karşı da kendi bireysel kimliğini koruyabilmelidir. Sonuç: Azınlık Hakları, kolektif (grup) boyutu olan bireysel haklardır. Kolektif haklar sadece Halk’ların haklarıdır. Bununla birlikte, Azınlık Hakları 3 farklı yere verilebilir: 1) Bir grubun üyelerine. Ör. Dil hakları. 2) Bir bütün olarak gruba: Özel avlanma hakları 3) Grubun çoğunluğunu oluşturduğu siyasal birime (eyalet, vs.) : Teritoryal özerklik, veto hakkı .

27 Kime, Ne Tür, Ne Kadar, Nasıl: Yarışan Haklar Bireysel Haklar – Grup Hakları Çatışması
İkisi çatışabilir. Grup, devletten 2 farklı şey isteyebilir: 1) “Grup haklarımı çoğunluğa karşı koru” (azınlık haklarının özü). 2) “Grup haklarımı kendi grubumun üyelerine (azınlığa) karşı da koru. Muhalefeti engelle”. Tarihsel haklara sahip olmayan kimi geleneksel gruplar da grup özelliklerinin bireyler tarafından sorgulanmasını yasaklarlar: Başını açmak, kadınlara oy hakkı ve kızlara eğitim, dinden çıkmak yasaklanır; çok karı alma hakkı vs. istenir. Birey, grubuyla varolduğuna göre, devlet bunlara itibar etmeli midir? Azınlıklar illa farklı kalmak isterler diye bir kural yoktur: karar vermek bireye aittir. Bazıları asimile olmak isteyebilir. Azınlık niteliklerini “aşağılayıcı”, zorlayıcı bulabilirler. Grup, bireyler için vardır; bireyler grup için değil (aynen: devlet, milleti için vardır). Asimile olmak da bir haktır .

28 Nasıl Bir Çözüm? Uluslararası Güvencede Azınlık Hakları
Genişletilmiş ve Derinleştirilmiş Demokrasi Çokkültürcülük Özel Yönetim Hakları Etnik-Dinsel Haklar Özel Temsil Hakları

29 Çokkültürcülük Kavramı
Çokkültürlülük ve Çokkültürcülük “Azınlık” yerine Çokkültürcülük Göçle kurulan ülkeler ABD örneği (melting pot”): Ulus-devlet mi, çokkültürcü mü? Osmanlı İmparatorluğu örneği: Çokhukukluluk Etni, dil, din, mezhep… hukuk? Liberal yönetim: Nereye kadar? (Peçeli avukat, Rotterdam Belediyesi) Primus inter pares ve diğerleri .

30 Özel Yönetim Hakları Grubun kendi kendini yönetmesi: Siyasal özerklik veya teritoryal siyasal özerklik. Devletler sevmezler. Azınlık federe devlette yoğunlaşıp ayrılabilir. Fakat ÖYH kimi durumlarda sosyal entegrasyonu ve siyasal birliği sağlamanın tek yolu olabilir (İspanya) .

31 Etnik-Dinsel Haklar Etnik’ten çok, Dinsel
Kimi genel yasalardan bağışıklık talepleri: Tatilde dükkan açma (Cuma, C.tesi, Pazar) Kanada’da Sihler: Atlı Polis’te, inşaatta ve motosiklette türban sorunu ABD’de Yahudiler askerlikte yarmulka (kippa) Fransa’da Müslüman kız öğrenciler, giyim, yüzme dersleri, vs. vs. Amish, Quaker, Hutterite ve Mormon… Liberal ülkeler: Şaşkınlık (Arşiv-dünya azınlıkları) Taleplere sıcak yaklaşımın gerekçesi: İngiliz tecrübesinde işçi sınıfı Benzerlik: Başat kültüre dahil olma talebi Fark: Özel talepler ileri sürmeleri .

32 Özel Temsil Hakları Dezavantajlı gruplar ve temsil olanağı (kontenjan, vb.) Özel Yönetim Hakları vs. Özel Temsil Hakları Tersi eğilim ve gönüllü entegrasyon sorunu: Yunanistan: Kasım 1990, BT, yüzde 3 ülke barajı ( oy) ve bağımsız adaylar Türkiye: Aralık 2001, TBMM Başkanı Ömer İzgi önerisi: Yüzde 10’u koru, ayrıca bağımsızlara en az % 50 oy zorunluluğu (HADEP) Ama Yunanistan yüksek eğitim ve memurluk: binde 5 .

33 Yarışan Haklar: Etnik-Dinsel Haklar – Genel Yasalar/İlkeler Çatışması
Genel yasalardan şikayet durumları: Kasksız motosiklet kullanmak isteyen Kanadalı Sih Ulusal mahkeme ve BM İnsan Hakları Komitesi: “Her farklı muamele ayrımcılık teşkil etmez. Eğer farklı muamelenin ölçütleri mantıki ve nesnelse ve amaç Sözleşme hükümlerine göre meşru bir hedefi gerçekleştirmeye yönelikse, ayrımcılıktan söz edilemez” (1966 Sözleşmesi Md.18: “Sağlık dahil kimi çıkarların korunması durumunda din özgürlüğüne sınırlamalar getirilebilir”) – Hacı adayları ve aşı örneği. BM 1992 Ulusal-Etnik, Dinsel, Dilsel Azınlık Mensubu Kişilerin Hakları Bildirgesi Md.4: “…belli uygulamaların ulusal yasaya aykırı olması ve uluslararası standartlarla çelişmesi durumu hariçtir”. Md.8 “Bu Bildirge’deki hakların kullanımı, tüm bireylerin evrensel olarak tanınmış insan haklarını ve temel özgürlüklerini kullanmalarını zedeleyemez”. Yerli Halklar Bildirge Taslağı: “[Yerli Halklar çeşitli özelliklerini] evrensel olarak tanınmış insan hakları standartlarına uygun biçimde [sürdürürler]” Çoğulcu toplumlar azınlık grupları içinde “özgürlük”, Azınlık ile Çoğunluk arasında “eşitlik” isterler. Bu arada, özel istekler için büyük çaba harcarlar .

34 Etnik-Dinsel Talepler Üzerine Düşünceler
Kesip atan huzurludur, çözüm arayan huzursuzdur. Müslüman ile İslamcı farkı Kabul veya Ret ölçütleri: Kurulma aşaması ve Göçmenlik tartışması Haklar karşısında “Sağlık” ve “Uluslararasınca Tanınmış İH Standartları” Amaç olarak Katılım ve Tecrit (Sih’in Motosiklet kaskı ve Kanada Atlı Polisi) Türkiye için ek düşünceler: 1) Katılım ve Tecrit konusu: Üniversitelerde başörtüsü: MKA dersine giren mi, girmeyen mi? / Kürtçe TV yayını: K.Irak’tan mı, RTÜK denetiminde mi) 2) Kamu düzeni konusu: Sonuç yalnızca dinsel/etnik grubu mu ilgilendiriyor, yoksa ülkenin genel kamusal düzenini mi? (Cuma, Ramazan ve çalışma saatleri / seçimlik Kürtçe dersleri) 3) Entegrasyon konusu: Kamusal düzeni değiştirecekse daha fazla entegrasyona mı yol açacak, yoksa insan haklarında bozulmaya mı? (imam nikahı / Kürtçe TV ve eğitim) 4) Kişisel özgürlükler konusu: Sonuçta yalnızca dinsel/etnik grubunu mu ilgilendiriyor, yoksa Çoğunluğun yaşam biçimini/özgürlüğünü Azınlığa mı uydurmaya yönelik? (erotik filmler, içki satışı / Kürtçe resmî dil) .

35 Demokrasi-Laiklik İlişkisi: Dinsel Simgelerin Kullanımı
Laiklik, demokrasinin olmazsa olmazıdır. Ama, yukarıdan devrim durumunda vice versa olmaz. Oysa medeni ülkelerde bunlar birbirinden ayrılmaz Laiklik: Din ile Devlet’in ayrılması mı, hiyerarşi mi. Bunu inceleyelim: Laik, laiklik: Laicus. Devletin sıfatı ve politikası. Fransız etkisi. Katolik ülkeler. Türkiye’de: İthal mi? Bizans Osmanlı  TC: Devlet>Din. Seküler, Sekülerlik: Saeculum. Toplumun niteliği. İngiliz etkisi. Protestan ülkeler. Laiklik  Devlet; Sekülerlik  Ulus. Egemenliğin kaynağının uhrevi değil dünyevi oluşu. Dinsel çoğulcu ortam yokluğunda, Laik Devlet toplumda sekülerleşmeyi sağlamakta çok zorlanır: Böyle bir ortam yoksa, din devletin karşısına monoblok bir alternatif olarak çıkar. Türkiye’de gayrimüslimlerin tasfiyesi monoblok olma durumunu artırmıştır. (Misyonerlik?) Aleviliğin DİB’den uzak tutulması da monobloklaşmaya katkı yapmıştır .

36 Demokrasi-Laiklik İlişkisi: Dinsel Simgelerin Kullanımı Feodal Kalıntıların Tasfiyesi Konusu -1
1) Hiç yaşamamışlar, 2) Yaşayıp tasfiye etmişler, 3) Yaşayıp tasfiye etmeye çalışanlar. 1) Feodalizmi hiç yaşamamış ülkeler: Eşit mesafe. First Amendment: karışmak yok, yardım yok. a) Püriten mirası; b) Farklı insanları birarada tutabilmek; c) Dinden korkmamak. Yine de ABD’de okullarda dinsel simge çok tartışmalıdır. “Zorlayıcı gerekçe”: Eyaletler, çıkarları çok zorlanmadıkça, dinsel özgürlükleri kısıtlayamaz. 1990 “Oregon Kararı” (peyote): “İnancı değil uygulamayı kısıtlıyorsa, 1. Değişikliği ihlal değildir”. Bu karar; baret takmayan Sihleri, Yahudilere otopsiyi, cezaevlerinde domuz etini, Amishlerin üniforma giymesini etkiledi. 1993: Kongre, 1. Değişikliğe dayanarak; eyaletlerin kısıtlama yetkisini ortadan kaldırdı. 1997: Y. Mahkeme, 1993’ün anayasaya aykırı olduğuna karar verdi (Gerekçe: “Dinsel özgürlüğün yorumu Kongre değil, yargı tarafından yapılabilir”). Cemaatlerden tepki üzerine, Clinton dinsel özgürlükleri artırdı: Ant içmeme hakkı, işyerlerinde kutsal simgeler, resmî dairelerde namaz yerleri, dinsel giysiler mümkün. 1998’de Alabama’da okullarda Kitab-ı Mukaddes dağıtımı ve toplu dua reddedildi. “In God We Trust”daki “ceremonial deism”dir. “E Pluribus Unum” sekülerdir .

37 In God We Trust

38 E Pluribus Unum

39 Demokrasi-Laiklik İlişkisi: Dinsel Simgelerin Kullanımı Feodal Kalıntıların Tasfiyesi Konusu -2
2) Feodalizmi yaşamış ve altyapı devrimiyle tasfiye etmiş ülkeler: İng. ve Fr. İngiltere: Henry VIII ( ) Kilise’yi Fr. Devriminden 250 yıl önce “millileştirdi”. “Seküler” Protestanlık yumuşak geçişi kolaylaştırdı. “Dieu et Mon Droit” (Henry V, ), ama “Honi Soit Qui Mal Y Pense” (1348, III. Edward). Hatta, mon droit=atalarım (my heredity –divine right of kings). Fransa: Devrim ani oldu. İnatçı Katoliklik ortamında arası “kavgacı laiklik” uygulandı. Marianne ile Marie “birarada yaşamacı laiklik”in başlamasıyla barıştı. “İki Fransa” birbirini “ehlileştirdi”. 1877’den sonra laik radikaller Büyük Burjuvaziyi mülkiyet konusunda yatıştırdılar .

40 Dieu et Mon Droit ve Honi Soit Qui Mal Y Pense

41 Demokrasi-Laiklik İlişkisi: Dinsel Simgelerin Kullanımı Feodal Kalıntıların Tasfiyesi Konusu -3
3) Feodalizmi üstyapı devrimiyle tasfiyeye girişmiş ülkeler. Türkiye’de burjuvazinin zayıflığı (komünizm korkusu) sekülerleşmeyi zorlaştırdı. Hatta 12 Eylül 1980’de “Kemalist” Ordu İslam’ı “toplumsal tutkal” ilan etti: “Türk-İslam Sentezi” (Yeni Millet-i Hakime’nin ikinci kodifikasyonu). 1990’dan sonra bu korku azalınca Burjuvazi ve Ordu laiklikte birleşti: 28 Şubat 1997. Fakat laikliğin Küçük Burjuvazi (Kemalistler) tarafından 1905’e gelmeyi imkansız kılan bir biçimde uygulanacağının anlaşılması üzerine, artık AB’yi seçen Büyük Burjuvazi yolunu sivil ve asker Kemalistlerden ayıracaktır (1995 TOBB-D.Ergil, 1997 TÜSİAD-B.Tanör) Bu çizgiye sivil toplum ancak Ekim 2004’te katılacaktır (Azınlık Raporu-İHDK) Bu kategorinin “standartlaşmış İH” ve “Sağlık”la yetinmesi zor. Feodal kalıntıların tasfiyesi oranıyla senkronize etmek lazım. Ama ya din’in değişmeye niyeti yok, veya o değiştiği zaman “Kayzerizm” bir türlü 1905’e gelmek istemiyor (ör : “Ne Mutlu Türk’üm demeyen TC’nin düşmanıdır ve hep öyle kalacaktır”) “Resmî dairede hizmet veren-hizmet alan” ayrımına hemen gelmek ve Din/Toplum ile Devlet’i barıştırmak şart (dairedekine, sokaktakine, sonunda da evdekine karışmak olayı). Ama Yargı ve hatta AİHM ters yönde etki yapıyor (Leyla Şahin, İslamofobi).

42 Kime, Ne Tür, Ne Kadar, Nasıl: Tanıma ve Statü
Azınlığın varlığının kabulü ile azınlığa bir statü tanıyarak ona haklar vermek farklı şeylerdir. Birinci konuda devlete sorulmaz, ikinci konuda yetkili olan devlettir. Bir devlet, kendi azınlığına azınlık statüsü (ve hakları) vermeyecekse, tanımanın ne anlamı kalır? Azınlığın varlığını reddeden devlet, farklılıkları da reddediyor demektir. Farklılıkların varlığını reddeden, onlara saygı göstermez ve asimilasyon yapar. Bu devirde zorla asimilasyon yapmaya kalkan devlet hem içeride çatışma yaratır (birlik-beraberlik), hem de uluslararası planda büyük baskı görür ve zayıflar. (iç-dış egemenlik ve müdahale paradoksu) (Fransa’nın istisnai durumu: azınlık yok, ama azınlık hakları var). Bir azınlık ne ister? Alt-kimliğinin tanınmasını (recognition) Bu alt-kimlikle kamusal alana kabul edilmeyi (acknowledgement) Bu alt-kimliğin saygı görmesini (respect) .

43 Kime, Ne Tür, Ne Kadar, Nasıl: Eşitlik ve Özgürlük mü, Özel (Pozitif) Haklar mı?
Pozitif hakların sakıncaları: Çoğunluğun azınlığa tepki duymasını ve onu hedef olarak algılamasını doğurabilir. Hele, haklar yurt dışından da destekleniyorsa. Ayrılacak izlenimi verebilir, onun “5. Kol” (dışarıdan 4, içeriden 1) olarak algılanmasını sağlayabilir. Azınlığı tecrit edebilir yani onun gelişmesine zarar verebilir (B.Trakya). Azınlık bireyini cemaate mahkum edebilir. Kaynak tahsisi sorunu içinden çıkılmaz hal alabilir. İdeal çözüm: Alt-kimliklere karşı olan yasaları bütünüyle kaldırmak yani derinleştirilmiş ve genişletilmiş demokrasi. (Fakat devlet yardımı da gerekebilir). Hassasiyetleri gidermek için uluslararası önlemler: Azınlık haklarından söz edilen her yere: “Ülkenin toprak bütünlüğü ve ulusal egemenliği” ilkesi. Azınlığın bu hakları kötüye kullanamayacağı ilkesinin kabulü. Hakların “azınlıklara ait bireylere” verildiği ilkesinin kabulü .