TÜRKİYE’DE SİYASAL DURUM ARAŞTIRMASI -TERÖR, EKONOMİK KRİZ VE YOLSUZLUK- ARAŞTIRMA GRUBU Prof. Dr. Ö zer SENCAR Dr. Sıtkı YILDIZ EKİM 2008 www.metropoll.com.tr.

... konulu sunumlar: "TÜRKİYE’DE SİYASAL DURUM ARAŞTIRMASI -TERÖR, EKONOMİK KRİZ VE YOLSUZLUK- ARAŞTIRMA GRUBU Prof. Dr. Ö zer SENCAR Dr. Sıtkı YILDIZ EKİM 2008 www.metropoll.com.tr."— Sunum transkripti:

1 TÜRKİYE’DE SİYASAL DURUM ARAŞTIRMASI -TERÖR, EKONOMİK KRİZ VE YOLSUZLUK- ARAŞTIRMA GRUBU Prof. Dr. Ö zer SENCAR Dr. Sıtkı YILDIZ EKİM 2008 www.metropoll.com.tr MetroPOLL Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi Cinnah Caddesi 67/ 18 Çankaya- ANKARA Tel: 0 312 441 46 00 Fax: 0 312 441 74 90 e-posta: info@metropoll.com.tr

2 AMAÇ Bu araştırmanın temel amacı; son bir ayda yaşanan terör saldırısı, global ekonomik kriz ve yolsuzluk iddiaları hakkında halkın görüş ve beklentilerini ölçmektir. Ayrıca; diğer gündem konularından; ABD’deki başkanlık seçimi, Başbakan-Aydın Doğan tartışması, Deniz Feneri Davası, Kılıçdaroğlu-Fırat tartışması ve Ergenekon Davası zanlılarının TSK adına ziyaret edilmesi gibi konular irdelenmiştir. Diğer taraftan, her ay olduğu gibi bu ayda da hayattan memnuniyet, Türkiye’nin gidişatı, en beğenilen ve güvenilen lider ile siyasi partilerin oy potansiyelleri gibi konular da ölçülmeye çalışılmıştır.

3 YÖNTEM   Araştırma, kantitatif araştırma tekniklerinden “CATI yöntemi“ (telefonla görüşme) kullanılarak uygulanmıştır.   Örneklemde belirlenen illerin il merkezleri, ilçeleri ve köylerine ilişkin var olan bütün telefon numaraları ayrı ayrı havuzlarda toplanmış ve bu havuzlardan örneklem sayısı kadar telefon numarası tesadüfi olarak bilgisayar programı yardımıyla çekilmiştir. Hazırlanan anket formundaki sorular, deneklerle bilgisayar destekli, online veri toplama mimarisi ile telefonla bire bir görüşülerek doldurulduktan sonra, döküm ve kodlama işlemleri tamamlanmış, bulgular bilgisayar analizine tabi tutulmuştur. Bilgisayar analizinden sonra elde edilen veriler tablolaştırılmış ve tabloların yorumunu içeren bir sonuç raporu hazırlanmıştır.

4 Araştırma; Adana, Ağrı, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, Kastamonu, Kayseri, Kocaeli, Konya, Malatya, Manisa, Mardin, Mersin, Ordu, Samsun, Şanlıurfa, Tekirdağ, Trabzon, Van, Zonguldak ve Kırıkkale’yi içeren 30 ilin merkez ilçe/ilçeleri, diğer ilçeler ve köylerinde (kent-kır nüfusu) 08-12 Ekim 2008 tarihleri arasında toplam 1582 kişi yapılmıştır. Araştırma cinsiyet, yaş, il ve illerdeki merkez ilçe/ilçeler, taşra ilçeleri ve köy kotaları uygulanarak, 0,95 güven sınırları içinde +/- 2,5 hata payı ile gerçekleştirilmiştir. ÖRNEKLEM-1

5 ÖRNEKLEM-2 İLLERSayıYüzde Adana503,2 Ağrı201,3 Ankara1076,8 Antalya553,5 Aydın342,1 Balıkesir432,7 Bursa805,1 Denizli301,9 Diyarbakır372,3 Erzurum261,6 Gaziantep402,5 Hatay573,6 İstanbul26917,0 İzmir895,6 Kastamonu201,3 İLLERSayıYüzde Kayseri553,5 Kocaeli714,5 Konya493,1 Malatya372,3 Manisa704,4 Mardin301,9 Mersin392,5 Ordu291,8 Samsun654,1 Şanlıurfa211,3 Tekirdağ362,3 Trabzon312,0 Van291,8 Zonguldak271,7 Kırıkkale362,3 TOPLAM1582100

6 ÖRNEKLEM-3 SayıYüzde Kent-Kır Oranı (%) Merkez (Kent)77448,9 68,8 İlçe (Kent)31419,8 Köy (Kır)49431,2 TOPLAM1582100 Görüşülen Kişinin İkamet Ettiği Yerleşim Yeri

7 HAYATTAN MEMNUNİYET VE YAŞAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER Yaşadığınız Tüm Şartları Dikkate Aldığınızda Hayatınızdan Ne Kadar Memnunsunuz?

8 HAYATTAN MEMNUNİYET VE YAŞAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER Hayattan Memnuniyet: Araştırmaya katılanların %63,9’unun hayatından memnun olduğu, %29,9’unun ise memnun olmadığı belirlenmiştir. Eylül 2008’de %58 olan memnuniyet oranı %6 civarında, %24,3 olan memnuniyetsizlik oranı ise %5,6 civarında artışlar göstermiştir. Yaşanan tüm olumsuz olaylara rağmen memnuniyet oranında son 6 aydır kademeli olarak artış gözlenmesi ilginç olduğu kadar Türk halkının direncini ve sabrını da göstermesi açısından önemlidir. Global ekonomik krizin etkilerinin kişilerin özel yaşamlarına henüz etkilememiş olması ve terör olaylarında meydana gelen kayıplara karşı kişisel duyarlılıkların çabuk kaybolması hayattan memnuniyeti henüz etkilememiştir.

9 HAYATTAN MEMNUNİYET VE YAŞAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER Eylül 2007 Aralık 2007 Nisan 2008 Mayıs 2008 Haziran 2008 Ağustos 2008 Eylül 2008 Ekim 2008 Hayatınızdan Ne Kadar memnunsunuz? %% %%% Çok Memnunum12,524,39,47,811,77,39,29,0 Memnunum56,646,141,336,839,241,148,854,9 Ara Toplam69,170,450,744,650,948,458,063,9 Ne Memnunum Ne Memnun Değilim -12,812,214,822,019,417,76,1 Memnun Değilim30,116,536,540,025,932,224,329,9 Fikrim Yok0,80,30,70,61,2--0,1 Yaşadığınız Tüm Şartları Dikkate Aldığınızda Hayatınızdan Ne Kadar Memnunsunuz? Sorusuna Eylül 2007 ve Ekim 2008 Tarihleri Arasında Yapılan 8 Ayrı Araştırmada Verilen Cevaplar

10 HAYATTAN MEMNUNİYET VE YAŞAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER Genel Olarak Düşündüğünüzde Türkiye İyiye mi Gidiyor Kötüye mi Gidiyor?

11 Türkiye İyiye mi Kötüye mi Gidiyor? Hayattan memnuniyet oranında her ay kademeli bir artış gözlenmesine rağmen, geçen ay halkın %49,1’i Türkiye’nin durumunun iyiye gittiğini düşünmekte iken bu ay dramatik bir şekilde bu oran %24,9’a gerilemiştir. Benzer şekilde, Türkiye’nin iyiye gitmediğini düşünenlerin oranı ise geçen ay ki oran olan %45,2’den %70,2’ye yükselmiştir. SP’li seçmenlerin dışındaki başta CHP ve MHP’li seçmenler olmak üzere bütün seçmen gruplarının yarısından fazlası Türkiye’nin kötüye gittiği endişesini taşımaktadır. Nisan ayından bu yana ölçülen en yüksek orandaki kötümserlik duygusunun son bir ay içerisinde yaşanan terör olaylarındaki büyük tırmanış, yolsuzluk olayları çevresinde yaşanan siyasi tartışmalar ve global krizin yavaş yavaş hissedilmesine bağlanabilir. İktidar partisine oy verdiğini söyleyen seçmenlerin bile yarısından fazlasının gelecek konusunda endişe belirtmesi dikkatle incelenmesi gereken bir durumdur.Ayrıca, kadınların erkeklere göre, çiftçiler ile ev hanımlarının diğer meslek gruplarına göre ve en alt gelir grubuna (0-500 YTL) mensup olanların diğer gelir gruplarına göre Türkiye’nin gidişatı konusunda daha karamsar oldukları anlaşılmaktadır. HAYATTAN MEMNUNİYET VE YAŞAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER

12 Genel Olarak Düşündüğünüzde Türkiye İyiye mi Gidiyor Kötüye mi Gidiyor? (Nisan-Mayıs–Haziran-Ağustos-Eylül-Ekim 2008 Karşılaştırması %) Nisan 2008 Mayıs 2008 Haziran 2008 Ağusto s 2008 Eylül 2008 Ekim 2008 Türkiye İyiye mi Gidiyor Kötüye mi Gidiyor? %%% İyiye Gidiyor38,631,828,637,249,124,9 Kötüye Gidiyor56,962,266,058,245,270,2 Fikrim Yok4,56,05,34,65,74,9

13 Sizce PKK’ nın Şemdinli’deki Aktütün Karakoluna Yaptığı Son Baskında Güvenlik Güçlerinin İhmali veya Kusuru var Mıdır? PKK TERÖRÜ

14 Şemdinli Saldırısında Güvenlik Güçlerinin İhmali Var mı? Aktütün Karakolu’na gerçekleştirilen saldırı sonrasında güvenlik ihmali olup olmadığı yönündeki spekülasyonlar ilk kez medya tarafından yüksek sesle dile getirilmiştir. Ekim ayının başlarında gündeme oturan Şemdinli Aktütün Karakolu’na gerçekleştirilen terörist saldırı araştırmamıza da damgasını vurmuştur. Askeri teknik ve stratejik bir konu olmakla birlikte halkın yarıdan fazlası (%51,4) PKK’nın Şemdinli’deki Aktütün Karakolu’na yaptığı son baskında güvenlik güçlerinin bir ihmali veya kusuru olduğuna inanmaktadır. Saldırıda güvenlik güçlerinin bir kusuru veya ihmali olmadığına inananların oranı ise %32,7’dir. Bu sonuç, halkımızın her zaman yüksek sevgi ve güvenini belirttiği TSK tarafından iyi değerlendirilmesi gereken bir durumdur. PKK TERÖRÜ

15 Türk Silahlı Kuvvetlerini PKK’ya Karşı ne Derece Başarılı Buluyorsunuz? PKK TERÖRÜ

16 Türk Silahlı Kuvvetleri PKK Terörüne Karşı Başarılı mı? 200-300 civarında terörist bir grubun sınırı aşarak bir karakola saldırması ve onlarca şehit ve büyük zayiat verdirmesi kamuoyunda infiale neden olmuştur. Bu son saldırı ile yeniden ama daha yüksek sesle TSK’nın PKK ile mücadele stratejileri medya üzerinden tartışmaya açılmıştır. Nasıl olurda bu kadar çok sayıda terörist bir grup güpe gündüz büyük bir saldırı gerçekleştirebilir gibi temel bir soru üzerinden TSK bir takım eleştirilere maruz kalmıştır. Halkın %56,4’ü TSK’nın PKK ile mücadelede başarılı olduğunu düşünürken, bu görüşe karşı olanların oranı %21,6’dır. TSK’yı ne başarılı ne de başarısız bulanların oranı ise %19,3’tür. Bütün ölçümlerde halkın %90’ına yakınının güvendiğini belirttiği TSK’nın terörle mücadelede başarı oranının dikkatle incelenmesi gerektiğini düşünüyoruz. PKK TERÖRÜ

17 Altınova’da Yaşanan Olaydan ve Aktütün Karakolu’na Yapılan Baskından Sonra Türkiye’de Bir Türk- Kürt Çatışması İhtimalini Görüyor musunuz? PKK TERÖRÜ

18 Türk- Kürt Çatışması İhtimalini Görüyor musunuz? Araştırmaya katılanların %39,6’sı Türkiye’de bir Türk-Kürt çatışması ihtimalinin olduğuna inanmaktadır. Bizce bu oran azımsanmayacak kadar büyük bir orandır. Aynı zamanda bir iç savaş anlamına da gelen olası Türk- Kürt çatışmasının önlenmesi için başta siyasi olmak üzere ekonomik, kültürel, sosyal ve askeri tedbirlerin cesaretle ve hızla alınması gerekmektedir. Her ne olursa olsun bugün için bir Türk-Kürt çatışması ihtimalini uzak görenlerin oranı ise %54,7’dir. PKK TERÖRÜ

19 Hükümeti PKK ile Mücadelede ne Derece Başarılı Buluyorsunuz? PKK TERÖRÜ

20 Hükümet PKK ile Mücadelede Başarılı mı? Terörle mücadele askeri tedbirlerden daha önce siyasi ve sosyo-ekonomik boyutu olan çok yönlü bir meseledir. 25 yıldır terörle mücadele sürecinde harcanan ve resmi kaynaklarca açıklanan maddi ve manevi kaynaklar Türkiye’nin 1. sınıf devletler seviyesine çıkmasına yeterli değerdedir. Pek çok hükümetin ve askeri kadronun mücadele etmesine ve hatta örgüt liderinin yakalanmasına rağmen PKK terörünün bitirilememesi veya asgari seviyeye çekilememesi halk nazarında da tepki ile karşılanmaktadır. Halkın %37,8’i mevcut hükümeti PKK ile mücadelesinde başarılı bulurken, %35’i başarısız bulmaktadır. Son seçimlerde AKP’ye oy verdiğini belirtenlerin de %19’u mevcut hükümeti terörle mücadelede başarısız bulmaktadır.

21 GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ Amerika’da Kasım Ayında Yapılacak Olan Başkanlık Seçimlerini Cumhuriyetçi Aday Mc Cain’in mi Yoksa Demokrat Aday Obama’nın mı Kazanmasını İstersiniz?

22 Mc Cain mi Obama mı? Önümüzdeki ay ABD’de yapılacak olan başkanlık seçimi, Amerika’nın seçimi olmasının ötesinde tüm dünyayı ilgilendiren bir seçimdir. Yeni seçilecek başkanın ve ekibinin politikaları ABD’ye olduğu kadar aynı zamanda dünyaya da şekil vermesi açısından önemlidir. Türk halkının %39,8’i Obama’nın,%14,1’i ise Mc Cain’in kazanmasını arzu ettiği belirlenmiştir. Her ikisinin de kazanmasının kendisi için bir önemi olmadığını belirtenlerin oranı ise %17,7’dir. GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

23 ABD’de Yaşanan Ekonomik Kriz, Bu Ülkenin Dünyada Gücünü Yitirmesine Neden Olur mu? GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

24 ABD Bu Kriz Sonunda Gücünü Yitirir mi? ABD kaynaklı son büyük küresel ekonomik kriz, tüm dünyayı sarmakta ve etkisi uzun yıllar devam edeceğe benzemektedir. Bazı ekonomist ve stratejistler, bu krizle birlikte ABD’nin artık tek başına süper güç olamayacağını, ekonomik ve siyasi olarak gücünü yitireceğini varsaymaktadırlar. Halkın büyük çoğunlu (%63,6) da bu görüşe katılmaktadır. Yine halkın %31,6’sı ise bu büyük finansal krize rağmen dünyada hala ABD’nin tek süper güç olarak kalmaya devam edeceğini düşünmektedir. GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

25 ABD'nin Dünyada Gücünü Yitirmesi Sizce İyi mi Olur Kötü mü Olur? GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

26 ABD’nin Zayıflaması İyi mi Kötü mü? ABD’nin ekonomik olarak zayıflaması ve mevcut siyasi gücünü yitirmesi halinde gerek Türkiye için gerekse de tüm dünya için yeni siyasal ve ekonomik senaryolar gündeme gelecektir. Başta Ortadoğu olmak üzere dünyanın hemen her bölgesi yeniden şekillenecek ve yeni güç dengeleri kurulacaktır. Olası yeni dünya düzeni bazılarına göre bir kaos bazılarına göre ise daha adil bir dünyanın başlangıcı olacaktır. Araştırmaya katılanların yarıdan biraz fazlası (%53,2) ABD’nin dünya gücünü yitirmesi halinde iyi şeyler olacağına inanırken, ABD’nin gücünü kaybetmesi durumunda kötü şeyler olacağını düşünenlerin oranı ise %38’dir. Parti farkı olmaksızın tüm seçmenlerin, erkek katılımcıların, genç yaştaki katılımcıların, yüksek eğitimlilerin ve yüksek gelir sahibi kimselerin yarıdan daha fazlası, ABD’nin gücünü yitirmesi halinde iyi sonuçlar ortaya çıkacağına inanmaktadır. GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

27 Dünyada Gücünü Yitiren ABD Irak ‘tan Çekilebilir. Bu Türkiye İçin İyi mi Olur Kötü mü Olur? GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

28 ABD Irak’tan Çekilirse Türkiye’ye Yarar mı? ABD’nin ekonomik olarak zayıflaması ve mevcut siyasi gücünü yitirmesi durumunda Irak işgalinden vazgeçmesi ve geri çekilmesi halinde Ortadoğu’nun dengeleri değişecek ve bölge yeni bir düzen arayışına girecektir. Bu aşamada halkın %76,8’i böyle bir durumun Türkiye için olumlu sonuçlar doğuracağına, %12,3’ü ise olumsuz sonuçlara yol açacağına inanmaktadır. GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

29 ABD ‘nin Irak’tan Çekilmesi Durumunda Bölgede İran’ın Güçlenmesi Bekleniyor. Bu Durum Sizce Türkiye İçin İyi mi Olur Kötü mü Olur? GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

30 İran Bölgede Güçlenirse? ABD’nin Irak ve Ortadoğu’dan çekilmesi durumunda bölgenin en güçlü devletlerinden biri olan İran’ın daha da güçlenmesi Türkiye’nin dış siyasetini de yakından ilgilendirmektedir. Halkın %49’u böyle bir durumun Türkiye için iyi olacağını, %36,1’i ise kötü olacağını düşünmektedir. Anlaşılan o ki, Ortadoğu bölgesinde İran’ın hakimiyetini artırması halkın yarıya yakını tarafından olumsuz bir gelişme olarak algılanmamaktadır. GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

31 ABD’deki Ekonomik Kriz Türk Ekonomisini nasıl Etkiler? GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

32 ABD Kökenli Ekonomik Kriz Türkiye’yi Nasıl Etkiler? ABD’de başlayan ve domino etkisi yaparak tüm dünyayı az veya çok etkileyen küresel ekonomik kriz Türkiye’yi de şimdilik az olmak kaydıyla etkilemektedir. Krizin etkisi ilerde artar mı artmaz mı, krizden karlı mı çıkacağız zararlı mı çıkacağız gibi soruların cevabı ileriki zamanlarda netleşecektir. Araştırma bulgularına göre; ABD’de başlayan bu ekonomik kriz “Türkiye’de ciddi bir sarsıntıya neden” olur diyenlerin oranı %24,8’dir. Bu krizin “Türkiye’yi etkileyeceğini ama üstesinden gelinebileceğini” düşünenlerin oranı da oldukça yüksektir (%57,7). Dolayısıyla etkilerinin henüz yeterince hissedilmediği bir zamanda bile halkın %82,5’i gibi büyük bir çoğunluğu gelen krizden endişe duymaktadır. Krizden endişe duymayanların oranı ise sadece %14,7’dir. GLOBAL EKONOMİK KRİZ VE ETKİLERİ

33 Başbakan Recep Tayyip Erdoğan İle Aydın Doğan Arasında Yaşanan Tartışmada, Sizin Kanaatinize Göre Kim Haklıydı? SİYASİ TARTIŞMALAR

34 Kim Haklı? Siyasi bir aktör olan Başbakan ile Türkiye’nin en büyük medya grubu başkanı ve işadamı Aydın Doğan arasında yaşanan ve şimdilik sakinleşen tartışma (halk jürisi tarafından) değerlendirildiğinde halkın %42’si Başbakan’ı haklı görürken, %19,6’sı da Aydın Doğan’ı haklı görmektedir. %5 civarında AKP’li seçmen Aydın Doğan’ı, %10 civarında CHP’li seçmen de Başbakan’ı bu tartışmada haklı görmüştür. Bu tartışmada taraf tutmayıp, her ikisini de haksız görenlerin oranı ise %11,3 olarak tespit edilmiştir. SİYASİ TARTIŞMALAR

35 Başbakan Erdoğan, Kendi Partisine Oy Verenlere “Aydın Doğan’ın Sahip Olduğu Medya Grubunun Gazetelerini Almayın, Evinize Sokmayın” Çağrısı Yaptı. Bu Konu Hakkındaki Düşünceniz Nedir? SİYASİ TARTIŞMALAR

36 Başbakan’ın Doğan Grubu Medyasına Karşı Boykot Çağrısı Başbakan’ın kendi partisine oy verenlere “Aydın Doğan’ın sahip olduğu medya grubunun gazetelerini almayın, evinize sokmayın” şeklinde bir boykot çağrısı yapması halkın büyük bir kesimi (%64,9) tarafından tasvip edilmemiş ve “yanlış” bulunmuştur. Başbakan’ın bu çağrısını AKP’li seçmenlerin %43,9’u desteklememektedir. Başbakan’ın bu boykot çağrısını destekleyenlerin oranı ise toplamda 24,8’de kalmıştır. Araştırmaya katılanların eğitim seviyeleri arttıkça Başbakan’ın boykot çağrısını destekleyenlerin oranları da buna paralel olarak azalmaktadır. SİYASİ TARTIŞMALAR

37 Aydın Doğan’ın Sahibi Olduğu Medya Grubunun Yayınlarını Genel Olarak Ele Aldığınızda, Bu Grubunun Yayınlarına Güveniyor musunuz? SİYASİ TARTIŞMALAR

38 Aydın Doğan Medyasına Güven Başbakan’ın Aydın Doğan medyasına karşı boykot çağrısı halktan beklediği desteği görmemiş olsa da, halkın %51,9’u “Aydın Doğan’ın sahibi olduğu medya grubunun yayınlarına genel olarak güvenmediğini” belirtmiştir. En yüksek güvensizlik oranı Saadet Partililer ve AK Partililer arasından çıkmıştır. Bu grubun yayınlarına güvenenlerin oranı ise %34,1’dir. Genç Partili ve CHP’li seçmenler diğer partililere göre Doğan Grubu medyasına daha yüksek oranlarda güvenmektedirler. SİYASİ TARTIŞMALAR

39 Genel Olarak Değerlendirdiğinizde, Türkiye’de Yazılı ve Görsel Medyanın Tarafsız Yayın Yaptığına İnanıyor musunuz, İnanmıyor musunuz? SİYASİ TARTIŞMALAR

40 Türkiye’de Medya Tarafsız mı? Medyanın tarafsız olması ve basın etik ilkelerine uyması evrensel bir kural olarak yüzyıllardır var olan bir ilkedir. Türkiye’de de sıkça tartışılan medyanın tarafsızlığı konusu Başbakan-Aydın Doğan Çatışması ile bir kez daha gündeme gelmiştir. Buna göre halkın büyük bir kesimi (%73,9) genel olarak “Türk medyasının taraflı yayın yaptığını” düşünmektedir. Medyanın tarafsız olduğunu düşünenlerin oranı ise yalnızca %20,7’de kalmıştır. SİYASİ TARTIŞMALAR

41 Almanya’da Mahkûmiyetle Sonuçlanan Deniz Feneri Davası, Deniz Feneri ve Benzeri Yardım Kuruluşları Hakkındaki Düşüncenizi ne Yönde Etkiledi? SİYASİ TARTIŞMALAR

42 Deniz Feneri Davası Almanya’daki Deniz Feneri Davası’nın mahkumiyetle sonuçlanması ve bu Dava ile Türkiye’de siyasi, ekonomik, ticari ve medya bağlantılarının kurulması hem siyasi tartışmalara hem de benzeri yardım dernekleri hakkında olumsuz kanaatlerin oluşmasına sebebiyet vermiştir. Nitekim araştırma bulguları da bu düşüncemizi desteklemektedir. Halkın %57,1’i, Almanya’da mahkumiyetle sonuçlanan Deniz Feneri Davası nedeniyle yardım derneklerine olan güveninin azaldığını belirtmiştir. SİYASİ TARTIŞMALAR

43 CHP Grup Başkanvekili Kemal Kılıçdaroğlu’nun, AKP Genel Başkan Yardımcısı Dengir Mir Mehmet Fırat hakkındaki iddialarını inandırıcı buldunuz mu? SİYASİ TARTIŞMALAR

44 Kılıçdaroğlu-Fırat Tartışması-1 CHP Grup Başkanvekili Kemal Kılıçdaroğlu’nun, AKP Genel Başkan Yardımcısı Dengir Mir Mehmet Fırat hakkındaki yolsuzluk ve uyuşturucu kaçakçılığı iddialarını inandırıcı bulanların oranı %29,6 iken, bu iddiaları inandırıcı bulmayanların oranı %51,3’tür. AKP’li seçmenlerin %14,6’sı kendi genel başkan yardımcıları hakkındaki bu iddiaları inandırıcı bulurken, CHP’li seçmenlerin %24,6’sı kendi partilerine mensup üst düzey bir yöneticinin iddialarını inandırıcı bulmadıklarını ifade etmiştir. SİYASİ TARTIŞMALAR

45 CHP Grup Başkanvekili Kemal Kılıçdaroğlu’nun iddialarına karşın AKP Genel Başkan Yardımcısı Dengir Mir Mehmet Fırat’ın Yaptığı Açıklamalar Sizi İkna Etti mi? SİYASİ TARTIŞMALAR

46 Kılıçdaroğlu-Fırat Tartışması-2 CHP Grup Başkanvekili Kemal Kılıçdaroğlu’nun iddialarına karşın AKP Genel Başkan Yardımcısı Dengir Mir Mehmet Fırat’ın yaptığı açıklamalardan ikna olanların oranı %21 iken, bu açıklamalardan ikna olmadığını belirtenlerin oranı da %58,2’dir. Bu ikili arasında yaşanan polemik ve tartışmalardan halkın kafasının karışmış olduğu ve tartışmaların olayın özünün anlaşılmasına bir katkıda bulunmadığı anlaşılmaktadır. Ancak Kılıçdaroğlu’nu inandırıcı bulanların oranı Fırat’a göre daha yüksek olmuştur.

47 Başbakan’ın Son Zamanlardaki Konuşma Tarzı ve Siyaset Üslubu Hakkındaki Düşünceniz nedir? SİYASİ TARTIŞMALAR

48 Son Zamanlarda Başbakan’ın Üslubu Başbakan’ın son zamanlardaki konuşma tarzı ve siyaset üslubunun “çok sert” olduğunu ve bunu onaylamadığını düşünenlerin oranı %47,5’tir. Başbakan’ın üslubunu “normal” bulanların oranı ise %48’dir. Başbakan’ın üslubu konusunda halk yarı yarıya karşı görüşleri paylaşmış gözükmektedir. SİYASİ TARTIŞMALAR

49 AKP Hükümetinin Yolsuzluklara Karşı Etkin Bir Şekilde Mücadele Ettiğine İnanıyor musunuz? SİYASİ TARTIŞMALAR

50 AK Parti Hükümetleri Yolsuzluklarla Mücadele Ediyor mu? Başbakan’ın yolsuzlukla mücadele politikası çerçevesinde ısrarla meydanlarda dillendirdiği “tüyü bitmemiş yetimin hakkını yedirmeyeceğiz” şeklindeki söylemi biraz demode olsa da, AK Parti hükümeti ve Başbakan yolsuzluklarla mücadele konusunda benzer vurguyu farklı şekillerde yapmaya devam etmektedir. Ancak halkın yarıdan biraz fazlası (%51,5) AKP hükümetlerinin yolsuzluklara karşı etkin bir şekilde mücadele ettiğine inanmamaktadır. Buna karşılık bu mücadelenin etkin bir şekilde verildiğine inananların oranı ise %43,4’tür. AKP’li seçmenlerin de %28,8’i bu mücadelenin etkin biçimde verilmediğine inanmaktadır. SİYASİ TARTIŞMALAR

51 Ergenekon Davası'nda Tutuklu Bulunan İki Emekli Orgeneralin Türk Ordusu Adına Cezaevinde Ziyaret Edilmesini Doğru mu Buluyorsunuz Yanlış mı Buluyorsunuz? DİĞER GÜNDEM KONULARI

52 TSK Adına Ergenekon Ziyareti-1 Kamuoyunda Ergenekon Davası zanlılarına moral verme şeklinde yorumlanan ziyaretin halk tarafından nasıl algılandığı ve tasvip edilip edilmedi araştırıldığında, katılımcıların yaklaşık yarısı (%49,7) bu ziyareti “doğru” bulmuştur. Halkın %35,8’i ise “yanlış” bulmuştur. DİĞER GÜNDEM KONULARI

53 Ergenekon Davası Sanığı Olan İki Emekli Orgeneralin Türk Ordusu Adına Cezaevinde Ziyaret Edilmesi Yargı Sürecini Sizce nasıl Etkiler? DİĞER GÜNDEM KONULARI

54 TSK Adına Ergenekon Ziyareti-2 “Ergenekon Davası sanığı olan iki emekli orgeneralin Türk Ordusu adına cezaevinde ziyaret edilmesi yargı sürecini olumsuz etkiler” diyenlerin oranı (%42,9) ile etkilemez diyenlerin oranı (%42,2) birbirine çok yakındır. Ancak %42,9’luk bir kitle bu ziyaretin yargıyı olumsuz etkileyeceği endişesini taşımaktadır. DİĞER GÜNDEM KONULARI

55 SİYASAL DURUM Önümüzdeki Pazar Bir Milletvekili Seçimi Yapılsa Hangi Partiye Oy Verirsiniz?

56 Bugün Seçim Olsa-1 Bugün seçim olsa kararsızlar ve sandığa tepki gösterenler dağıtılmaksızın halkın %35’inin AK Parti’ye, %15,5’inin CHP’ye ve %8,6’sının MHP’ye oy vereceği anlaşılmaktadır. Kararsız, siyasal tavrını açıklamayan ve tepkili seçmenlerin oranı ise %31,2’dir. Bir ay önceki araştırmamız ile karşılaştırdığımızda, AK Parti’nin büyük ölçüde (%16) oyunu düşürdüğü buna karşılık MHP’nin (%2) ve CHP’nin (%6) oylarını artırdığı belirlenmiştir. Bunun yanında kararsız, cevap vermeyen ve oyunu iptal edeceğini söyleyen seçmenlerin oylarında %5,6’lık artış olduğu görülmektedir. Bugün seçim olsa kime oy verirsiniz sorusunun cevapları halkın yaşanan süreçte siyasi partilere, onların etkin yöneticileri ve liderlerine tepkilerini ve takdirlerini temsil etmektedir. Oy verdiği veya sempati duyduğu siyasi ekibe bir veya birçok nedenle kızan veya küsen seçmen bu soruya muhatap olduğunda bir başka partinin ismini vermek yerine kararsız olduğunu veya cevap vermek istemediğini söylemektedir. Oy verdiği ekipten kendince olumlu eylem ve söylemler geldiğinde ise tekrar karasız konumdan çıkıp partisinin ismini vermektedir. Dolayısıyla seçmenler yaşanan süreçteki olaylardan sonra hemen parti değiştirmek yerine araştırmalar vasıtasıyla siyasi partilere anlaşılır mesajlar vermektedir. Bu mesajlara karşı hassasiyet göstermeyen siyasi ekiplerin sonuçta seçmenlerini kaybetmeleri mümkündür. SİYASAL DURUM

57 Bugün Seçim Olsa-2 Siyasal ve ekonomik istikrarı bozacağını düşündüğü ve siyasi partilerin sandık dışı bir yolla cezalandırılmasına tepki duyan partili-partisiz seçmenlerin büyük çoğunluğu, Anayasa mahkemesinin kapatmama kararını memnuniyetle karşılamıştı. Ülkede oluşan bu olumlu hava siyasal istikrarın devamından yana olan kararsız kesimlerin de AKP’ye meyletmesine yol açmış ve Eylül ayı araştırmasında AKP oyları %50’lere ulaşmıştı. Aradan geçen kısa zaman sürecinde bu olumlu hava dağıldı, her biri AKP aleyhine gelişen olaylar ardı sıra yaşandı. Şaban Dişli hakkında ortaya atılan iddialar ve bu iddiaların arkasından partideki görevinden ayrılması, Fırat hakkında ileri sürülen iddiaların kamuoyunda geniş yer bulması ve Fırat’ın açıklamalarının halkı yeterince ikna edememesi, Deniz feneri olayında dernekle AKP arasında bağlantı bulunduğuna dair yapılan yayınlar AKP hakkında yerleşmiş imajın zedelenmesine yol açtı. Nitekim halkın yarısı AKP iktidarının yolsuzluklarla etkin bir şekilde mücadele etmediğini düşünmeye başladı. AKP oylarındaki düşüşün en önemli nedenlerinden biri de, son zamanlarda artan şiddet ve terör olaylarıdır. Bu olayların önüne geçilememesi tüm toplumsal kesimlerde derin bir tepkiye neden oldu ve halk bu olayların önlenememesinde birinci derecede siyasal iktidarı sorumlu tuttu. Sonuçta kapatma davası sonrası AKP’ye destek veren seçmenlerin önemli bir kısmı kararsız, siyasi tercihini açıklamayan ve tepkili seçmen grubuna yöneldi Son zamanlarda Kılıçdaroğlu vasıtasıyla CHP yöneticileri yolsuzluk iddialarını sürekli gündemde tutarak aktif politika izledi. Yürüttüğü politikalar ve liderinden dolayı, CHP’ye karşı tavır alıp kararsızlar arasına giden CHP’ye yakın seçmen tekrar partisini desteklemeye başladı ve CHP oyları 2008 yılının en yüksek değerine ulaştı. SİYASAL DURUM

58 Önümüzdeki Pazar Bir Milletvekili Seçimi Yapılsa Hangi Partiye Oy Verirsiniz? (Ocak 2008 – Ekim 2008 arası karşılaştırmalar %) Bug ü n Se ç im Olsa Hangi Partiye Oy Verirsiniz? Ocak 2008 Nisan 2008 Mayıs 2008 Haziran 2008 Ağustos 2008 Eyl ü l 2008 Ekim 2008 AKP 43,950,244,640,441,950,935,0 CHP 10,412,412,014,413,99,515,5 MHP 6,47,26,67,68,46,68,6 DTP 0,80,60,31,01,82,63,4 SP 0,41,20,7 0,61,0 DP 0,61,41,81,11,31,01,5 Diğer 2,73,3 4,23,22,43,8 Kararsızım 14,210,411,813,612,511,313,9 Ge ç ersiz oy kullanacağım 5,72,45,38,97,27,0 Sandığa gitmeyeceğim 3,11,73,92,53,82,02,1 CY/FY 11,79,28,25,75,45,38,2

59 Yaşayan Türk siyaset ve devlet adamları arasında en beğendiğiniz kişi kimdir? SİYASAL DURUM Sayı Y ü zde Recep Tayyip Erdoğan36222,9 Abdullah G ü l 1388,7 Deniz Baykal634,0 S ü leyman Demirel 523,3 Devlet Bah ç eli 462,9 A.Necdet Sezer442,8 Kenan Evren201,3 Abd ü llatif Şener 181,1 Muhsin Yazıcıoğlu171,1 Necmettin Erbakan161,0 B ü lent Arın ç 140,9 Tansu Ç iller 140,9 Mustafa Sarıg ü l 130,8 Sayı Y ü zde Zeki Sezer70,4 Kemal Kılı ç daroğlu 70,4 Mesut Yılmaz60,4 İlker Başbuğ60,4 Cemil Ç i ç ek 50,3 Osman Pamukoğlu50,3 Sadettin Tantan50,3 Ahmet T ü rk 40,3 Kamer Gen ç 40,3 Diğer533,2 Beğendiğim Kişi Yok56835,9 CY/FY956,0 TOPLAM1582100

60 En Çok Beğenilen Siyasetçi Araştırmaya katılanların en çok beğendiği siyasetçi %22,9 ile R.Tayyip Erdoğan’dır. Eylül’de %33,3 olan bu rakam bir ayda yaklaşık %10 puanlık bir gerileme göstermiştir. Bizce, bu sonucun ortaya çıkmasındaki en önemli sebepler, başta terör olaylarının siyasi hükümete fatura edilmesi olmak üzere, son bir ayda yaşanan siyasi tartışmalar ve Başbakan’ın bazı partililer hakkında ve Deniz Feneri davası ile ortaya çıkan yolsuzluk iddialarına karşı gerekli tepkiyi vermemesi olabilir. İkinci sırada ise Cumhurbaşkanı (%8,7) gelmektedir. Geçmiş aya göre Gül’e yönelik beğenilirlik oranında da bir gerileme (%6) vardır. Daha sonra sırasıyla ana muhalefet lideri Deniz Baykal (%4), Demirel (%3,3), Devlet Bahçeli (%2,9) ve A. Necdet Sezer (%2,8), gelmektedir. SİYASAL DURUM

61 Yaşayan Türk Siyaset ve Devlet Adamları Arasında En Beğendiğiniz Kişi Kimdir? (Eylül 2007 ile Ekim 2008 Arasındaki Araştırmaların Karşılaştırılması %) Yaşayan Türk Siyaset ve Devlet Adamları İçinde En Beğendiğiniz Kişi Kimdir? Eylül 2007 (%) Aralık 2007 (%) Nisan 2008 (%) Mayıs 2008 (%) Haziran 2008 (%) Ağusto s 2008 (%) Eylül 2008 (%) Ekim 2008 (%) R.Tayip Erdoğan 3033,8 37,3 26,5 25,824,533,322.9 Abdullah Gül 1612,2 12 12,5 13,411,714,78,7 Deniz Baykal 2,63,8 4,1 3,2 4,04,72,24,0 Devlet Bahçeli 2,54,83,31,7 4,54,22,42,9 Ahmet Necdet Sezer 1,72,7 2,1 3,44,05,12,8 Süleyman Demirel 1,43,61,82,9 4,0 2,63,3 Abdüllatif Şener 0,30,21,21,4 1,01,90,91,1 Necmettin Erbakan 0,61,30,91,5 1,21,0 Kenan Evren 0,41,00,70,3 1,10,4 1,3 Bülent Arınç 0,31,00,70,9 1,10,60,9 Tansu Çiller 0,60,40,81,5 0,91,11,20,9 SİYASAL DURUM

62 Mevcut Siyasi Parti Liderleri Arasında En Çok Güvendiğiniz Lider Hangisidir? SİYASAL DURUM SayıYüzde AKP (Ak Parti - Adalet ve Kalkınma Partisi) -R.Tayyip Erdoğan53934,1 CHP (Cumhuriyet Halk Partisi) -Deniz Baykal16110,2 MHP (Milliyetçi Hareket Partisi) -Devlet Bahçeli704,4 BBP (Büyük Birlik Partisi ) -Muhsin Yazıcıoğlu281,8 DSP (Demokratik Sol Parti - Zeki Sezer110,7 DTP (Demokratik Toplum Partisi) -Ahmet Türk70,4 GP (Genç Parti) -Cem Uzan50,3 ÖDP (Özgürlük Ve Dayanışma Partisi) - Ufuk Uras50,3 SP (Saadet Partisi) -Recai Kutan50,3 HEPAR (Halk ve Eşitlik Partisi)-Osman Pamukçuoğlu30,2 DP (Demokrat Parti) -Süleyman Soylu30,2 İP (İşçi Partisi) -Doğu Perinçek20,1 Yurt Partisi - Saadettin Tantan10,1 HYP- Yaşar Nuri Öztürk 10,1 BTP - Haydar Baş10,1 ANAP (Anavatan Partisi)- Erkan Mumcu10,1 Güvendiğim Lider Yok59137,4 CY/FY1489,4 TOPLAM1582100

63 Liderlere Güven Halkın en çok güvendiği siyasi parti lideri R.Tayyip Erdoğan (%34,1) olarak görülmektedir. Daha sonra ana muhalefet lideri Deniz Baykal (%10,2) ve MHP lideri Devlet Bahçeli (%4,4) gelmektedir. Bir ay önceki araştırmamız (Eylül 2008) ile karşılaştırdığımızda Deniz Baykal’a olan güvenin büyük artış gösterdiği, Başbakan’a olan güvenin büyük bir oranda düştüğü ve Devlet Bahçeli’ye olan güven düzeyinde bir değişme olmadığı tespit edilmiştir. Deniz Baykal’a olan güvenin artışı, son zamanlarda CHP’nin yolsuzluk iddiaları üzerinden yürüttüğü aktif politikaya bağlanabilir. SİYASAL DURUM

64 Mevcut Siyasi Parti Liderleri Arasında En Çok Güvendiğiniz Lider Hangisidir? (Eylül – Ekim 2008 Karşılaştırma %) SİYASAL DURUM Eylül 2008 % Ekim 2008 % AKP -R.Tayyip Erdoğan51,934,1 CHP -Deniz Baykal4,210,2 MHP -Devlet Bahçeli4,24,4 Demokratik Sol Parti - Zeki Sezer1,10,7 BBP -Muhsin Yazıcıoğlu1,01,8 DTP -Ahmet Türk0,60,4 Anavatan Partisi- Erkan Mumcu0,30,1 DP -Süleyman Soylu0,2 SP -Recai Kutan0,20,3 GP -Cem Uzan0,20,3 HYP- Yaşar Nuri Öztürk0,20,1 ÖDP - Ufuk Uras-0,3 Diğer0,20,3 Güvendiğim Lider Yok26,137,4 CY/FY9,79,4 TOPLAM100

65 ÖRNEKLEM VE DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ-1 SayıYüzde Cinsiyet Kadın78349,5 Erkek79950,5 Yaş 18-2429718,8 25-3443427,4 35-4434621,9 45-5426917,0 55+23614,9 Eğitim Durumu Okuryazar değil261,6 Sadece okur/yazar362,3 İlkokul mezunu50431,9 Ortaokul mezunu20913,2 Lise mezunu49031,0 Üniversite/yüksek okul mezunu31720,0

66 ÖRNEKLEM VE DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ-2 Meslek İşçi26816,9 Memur1076,8 Emekli1539,7 Ev hanımı51032,2 Serbest meslek (Av., muh. vb)1217,6 Öğrenci734,6 İşsiz754,7 Küçük ve orta ölçekli ticaret20012,6 Sanayi ve büyük ölçekli ticaret161,0 Çiftçi523,3 Diğer70,4 Gelir 0 – 500 YTL20513,0 501 – 1000 YTL61438,8 1001 – 1500 YTL28718,1 1501 - 2000 YTL1529,6 2001 – 2500 YTL744,7 2501 YTL ve üstü16610,5 Cevap vermedi / bilmiyor845,3 ORTALAMA1582100