nükleaz , Aril sülfataz çevrili veziküllerdir.

... konulu sunumlar: "nükleaz , Aril sülfataz çevrili veziküllerdir."— Sunum transkripti:

1 nükleaz , Aril sülfataz çevrili veziküllerdir.
LİZOZOM YAPISI: Çok sayıda asit hidrolaz ( mikron çaplı) a Asit fosfataz , lipaz , fosfolipaz içeren glikosidaz , proteaz membranla nükleaz , Aril sülfataz çevrili veziküllerdir. YERİ:Fagositik aktivitedeki hücrelerde çoktur. ( makrofaj, PNL ) ARTIK CİSİM :Sekonder lizozomda sindirilkeden kalan bileşikler. Lipofuksin: Uzun ömürlü hücrelerde birikir. Yaşlılık pigmenti. Yüksek doz A vitamini lizozom membran geçirgenliğini bozar, aşırı osteoklast aktivitesine bağlı kemik kırıklarına yol açar. IŞIK MİK: Görmek için,Asit fosfataz reaksiyonu uygulanır Akridin Oranj’la fleoresan mikroskopta gözlenebilir.

2 FONKSİYONEL VE MORFOLOJİK OLARAK İKİ TİPİ VARDIR
1. PRİMER LİZOZOM : Yeni sentezlenmiş asit hidrolazları taşır. 2. SEKONDER LİZOZOM : Primer lizozomların hücre içinden ya da dışından gelen membranla çevrili cisimlerle birleşmesiyle oluşur.

3 osteoklastlardan salgılanan kollegenaz yıkar.)bilinir belki
LİZOZOMUN GÖREVLERİ 1.ASİL GÖREVİHÜCRENİNKORUNMASIDIR(bakteri , alg mantar gibi yabancı cisimlerin parçalanması ) 2.HÜCRE METABOLİZMA ARTIKLARININ PPPARÇALANMASI (Tay-Sachs, Gauche ) 3.DOĞAL ÖLÜM VE YAŞLANMA DURUMUNDA OOORGANELLERİN PARÇALANMASI ( meme bezinde ) 4.HÜCRE BÖLÜNMESİNDE ( lizozomun parçalanması iki hücrede mitozu başlatır,hücreyi bölünmeye hazırlar.) 5.EKSTRASELLÜLER ORTAMDA(kemikte ara maddeyi osteoklastlardan salgılanan kollegenaz yıkar.)bilinir belki

4 SEKONDER LİZOZOM 1.HETERO LİZOZOM ( HETEROFAJİK) : KÖKENİ HÜCRE DIŞINDA OLAN MADDELERİ SİNDİREN LİZOZOMLARDIR. 2.OTOLİZOZOM (OTOFAJİK) : HÜCRENİN KENDİ ATIKLARINI YA DA ORGANELLERİNİ SİNDİREN LİZOZOMLARDIR. Atrofiye giden hücrelerde ( kastrasyon sonrası prostat epiteli ) Aşırı salgı ürünü toplanan salgı yapıcı hücrelerde (meme bezi) artar.

5 PEROKSİZOMLAR (MİKRO CİSİMLER )
GÖREV : Hücreyi HİDROJEN PEROKSİT’ in çok zararlı etkisinden korur. Yağ asitlerinin, nukleustaki pürinlerin yıkımı YAPISI : MEMB. SARILI mikron KÜRE şeklinde D ve L AMİNOOKSİDAZLAR HİDROKSİASİD OKSİDAZLAR İçerir. KATALAZ ENZİMİ LİPİD METABOLİZMA ENZİMLERİ SAYI : Diet,ilaç ve hormonal stimülasyonla artar. En çok K.C ve böb.tubuluslarında görülür. İÇLERİNDE TUBULUSLAR TESBİT EDİLMİŞTİR.

6 SİTOPLAZMİK İNKLÜZYONLAR
SALGI GRANÜLLERİ : Ter,göz yaşı,süt,hormon,enzim LİPİD DAMLALARI : Bağ doku, K.c., kas hüc. birikir. Sudan 3 ve Şarlah özel boyalarıdır GLİKOJEN : PAS VE Best karmin’le boyanmalı beta glikojen partikül tek tek görülür alfa glikojen partikül küme oluşturur. PİGMENT : ENDOJEN : LİPOFUKSİN , MELANİN EKSOJEN : KAROTEN ,KARBON KRİSTAL VE KRİSTALOİDLER .

7 1. SALGI GRANÜLLERİ G.E.R’ sentezlenir. ( 0.2 - 2 mikron çaplı )
GOLGİ KOMP.’de şekillenip sitoplazmaya verilen, protein, protein-polisakkarit yapıda, memb .çevrili taneciklerdir. Sayısı hücrenin metabolik aktivitesi hakkında fikir verir. Bazı hücrelerde salgılama süreklidrir. Bazı hücrelerde aralıklıdır.sinyal alınınca salgı boşaltılır. Sindirim enzimlerinin depolanmasına olanak sağlar ( Zimogen granül ) Bazılarının içeriği G.E.R’dekinin 200 katı yoğunlukta olabilir.

8 2.GLİKOJEN Suda eridiğinden H.E. Preperatlarında Güve Yeniği şeklinde görülür. Best Karmin veya PAS’ la gösterilmelidir. E.M’de serbest tanecikler olarak görülür. Beta partikül : tane tane Alfa partikül : rozetler şeklinde görülür. Diabette, Glikojen depo hastalıklarında, intranükleer glikojene rastlanır.

9 bir memb.kuşatılmış vakuoller ve tanecikler
3.LİPİT Başlıca bağ dokusunda birikir. K.C,kas vb. bir çok dokuda depolanır. Lokal enerji kaynağıdır. D.E.R yada GOLGİ KOMPLEXİ’ nde sentezlenir. Yağı eritmeyen tespit sol:kenarları düzgün yuvarlak yapılar bir memb.kuşatılmış vakuoller ve tanecikler Yağı eriten tespit sol:yuvarlak boşluklar şeklinde görülür. Şarlah Sudan-3 özel boyalarıdır.

10 SENTRİOL YERİ : Nukleus ve golgi kompleksiyle yakın ilişkilidir.
YAPISI:Halka şeklinde düzenlenmiş,9 adet üçerli mikrotubus kümesi SENTROSFER : Çevre sitoplazmaya doğru ışınsal uzantılar GÖREV: 1.HÜCRE BÖLÜNMESİNDE:Mikrotubullerin organizasyon merkezidir. Mitoz sırasında kromozomların tutunacağı mitotik ağı yapar. ( mikrotubullerle ) 2.YENİ BAZAL CİSİM VE SİL YAPIMI: Apikal yüze göç eder SENTRİOL YAPIMI:Sentriolün indüktif etkisiyle yapım için gerekli moleküller sentriol etrafında halka şeklinde granüler bir birikim gösterir(PROSENTRİOL).Prosentriolden mikrotubuller gelişir.

11 HÜCRE İSKELETİ Hücre hareketlerinin sağlanması 1 .MİKROTUBULLER
2 .MİRROFLAMANLAR :Çap:80 A Membranı olmayan 3 .ARA FLAMANLAR :Çap: A’ ince uzun prot. İplikler GÖREV: Hücre şekil ve organizasyonu devamlılığı Hücre hareketlerinin sağlanması

12 1 .MİKROTUBULLER Membranı olmayan içi boş silindir biçimli protein yapılar Hemen her hücrede ,genellikle tek tek bulunur. Sitoplazmada herhangi bir yerde,çoğunlukla sentrozoma yönelmiş. Büyümesi subünit polimerizasyonuyladır.(Tubul uç kısmına ) Uç kısmına NUKLEASYON yeri denir.(Kolşisin,Vinblastin etkiler.) GÖREV :1 .Mitoz bölünme 2 .Yeni sil ve flagel yapımı 3 .İletim.Nörotubuluslar boyunca hücre içi madde iletimi 4 .Hücre iskelet görevi 5 .Hareket 6 .Salgı atılması ve intrasellüler organ taşınması

13 2.MİKROFLAMENT İnce uzun duvarında membranı olmayan kontraktil prot. İpliklerdir Endotel hücresi:TONOFLAMAN, Sinir hücresi:NÖROFLAMAN Kas hücresinde :MİYOFLAMAN Kas hücresi AKTİN ve MİYOZİN denen iki tip proteinden oluşur. Tüm hücrelerdeki total proteinin %10-15’ i AKTİN yapısındadır. Kas hücresindeki aktin stabil yapıdadır. GÖREV:1 .Sitoplazmik bileşenlerin hareketi 2 .Çoğu hücrede:Plazmalemma da endo-exositoz, hücre göç hareketi 3.Mitotik hücrelerin ikiye ayrılmasında 4.İskelet kasında:Kasılma-gevşeme nin sağlanması Mikroflaman polimerizasyonu:Ca ve cAMP’nin kontrolündedir.

14 3 .ARA ( İNTERMEDİET ) FİLAMANLAR
Kontraktil değiller, hücreye destek fonksiyonu yaparlar. Farklı kimyasal yapıda birçok filament olduğunu belirtir. Bulundukları hücreye göre adlandırılır ve fonksiyonu farklıdır: 1 .SİTOKERATİN:Epidermis , tırnak , boynuz , tüy vb.de bulunur. (TONOFİBRİL) Fiziksel koruma, kamuflaj ve dekorasyon sağlar. 2 .VİMENTİN :Mezenkimal, embriyonik ve farklılaşmamış hücrede 3 .DESMİN :Düz kas hücresinde İskelet ve kalp kasının Z çizgisinde bulunur. 4 .GLİAL FİLAMENTLER (GFA): Astrositlere özgüdür. 5 .NÖROFİBRİL:Sinir hücresinde

15 NUKLEUS BİÇİMİ : Hücre şekline uyar.
SAYISI: Genelde tektir. K.C.ve kalpte : 2 Osteoklast ve iskelet kasında :ÇOK sayıda BÜYÜKLÜĞÜ : Belirli bir sitoplazma/çekirdek oranı vardır. 3-14 mikron çap. YERLEŞİMİ:Sentrik(kübik,poligonal),Exentrik(prizmatik,pramidal BOYANMA : Feulgen , H.Eosin GÖREV:Hücrenin bölünerek çoğalmasını sağlar(EN ÖNEMLİ) Hücrenin genetik materyalini(DNA) taşır Sitoplazmadaki metabolik olaylar üzerine etkilidir

16 DİNLENME DURUMUNDAKİ (İNTERFAZ)HÜCREDE
YAPISAL OLARAK: 1 .ÇEKİRDEK ZARI = KARYOTEKA = NUKLEOLEMMA= KARYOLEMMA 2 .ÇEKİRDEK SIVISI=NUKLEOPLAZMA= = K ARYOPLAZMA 3 .KROMATİN 4 .ÇEKİRDEKÇİK=NUKLEOLUS

17 1.NUKLEUS MEMBRANI: IŞIK MİKROSKOBU:Çekirdeği saran koyu bir çizgi
E.M : A’ aralıklı çift ünit membran yapısındadır. Dış Zar: 70A’, yer yer GER le hücre zarıyla ilişkilisini sürdürür. İç Zar: 70A’ Düzdür Kromatin kitleler halinde tutunur.(İnce bir filament tabaka) (Destek veya permeabiliteye etkili olabilir) PORUSLAR:En karekteristik özelliğidir.%25’ini oluşturabilir. İç ve dış memb.kaynaşırlar. Kenarında kromatin bulunmaz. Madde geçisinde rol alır. Metabolik aktiviteye bağlı olarak sayısı artar.

18

19

20 Nükleolemma hasara karşı çok duyarlıdır.
Nükleolemmada küçük bir delik açılması nukleusun erimesine neden olur. AMİNO AKRİDİN :Canlı nükleolemmayı geçer. JANUS YEŞİLİ NÖTRALKIRMIZI :Zedelenmiş nükleolemmayı geçer.

21 2. ÇEKİRDEK SIVISI (NUKLEOPLAZMA)
İntranuklear yapıların arasını dolduran saydam,yarı sıvı yada jele olarak tanımlanır. Proteinler (bazıları enzimatik aktiviteli) Metabolit içerir. İyonlar IŞIK MİK.: Saydam görülür,çok zayıf boyandığı için. E.M.: İnce granüler yapılar görülür.

22 3. KROMATİN Esas olarak bazik proteinlere bağlı kıvrımlı DNAdizileridir. Kıvrım derecesi hücre aktivitesiyle ilgilidir. H.E, Metilen Mavisi ,Metil Yeşili gibi bazik boyalarla boyanır. Protein eritici enzimlere dayanıklıdır. IŞIK MİK.:Nukleus içinde düzensiz dağılmış,koyu boyanan,iplik ,granül veya pul şeklinde görülür. E.M: 1.HETEROKROMATİN (KARYOZOM) : Çok fazla nukleoprotein kıvrımları vardır.DNA yüzeyi azdır. Hücre bölünürken kromozomların ayrılmasında rol oynar. Kanserojen virusların yerleşim yeri olabileceği düşünülüyor.

23

24 KARYOZOM =NÜKLEOZOM Kromatinin esas yapı birimidir.
Dört tip histondan ibarettir. Histonların herbirinin iki kopyası olarak(H2A,H2B,H3 ve H4 ) 166 DNA baz çiftinin etrafında sarılı çiftler çiftler şekildedir. 48 baz çiftide komşu karyozomlar arası uzak köprü oluşturur.

25 2. EUKROMATİN:Az nukleoprotein kıvrımları nedeniyle soluktur.
3. KROMATİN (Devam) 2. EUKROMATİN:Az nukleoprotein kıvrımları nedeniyle soluktur. DNA yüzeyi daha çoktur. Protein senteziyle doğrudan ilgilidir. Soluk boyalı çekirdek sentezi artmış hücreyi gösterir. Hücresel fonksiyonları çok az sayıda gen idare eder. HİPOKROM ÇEKİRDEK : Kromatini gevşek old. Açık boyanır. Çekirdekçik iyi belirgindir. Metabolik aktivite fazladır. HİPERKROMATİK ÇEKİRDEK: Kromatini sıkı old. Çok koyu boyanır. Metabolik aktivite azdır.

26 DNA MOLEKÜLÜ 3. KROMATİN ( DEVAM )
Watson Crick Modeli :Çift helix yapan paralel iki molekül zincirdir. Her molekül zincir fosforik asit köprüleriyle bağlı pentoz (deoksiriboz) gruplarının sıralanmasıyla oluşur. İki zincir birbirine 4 baz ile bağlanmıştır. ( A=T ,G=S ) Bu bazların eşleşmesindeki değişmezlik genetik kodun temelidir. DNA’ nın 3 özelliği dikkat çeker : 1.Kendi kendine çoğalabilir.(DNA replikasyonu veya dublikasyonu ) 2.Kendine benzer RNA yapabilir. (Transkripsiyon ) 3.Bazı RNA virusları kendine benzer DNA oluşturur(Ters transkrip) Replikasyonda: Basitçe, DNA nın iki kolu bir fermuar gibi açılır. Serbest kalan bazlar yeni eşlerini bularak 2DNA molekülü oluşturur

27 SEKS KROMATİNİ ( BARR CİSMİ )
3.KROMOZOM (Devam ) Kromatin DNA’sı hücre içindeki baş lıca DNA şeklini oluşturur. Genetik bilginin çoğunu taşır. Kromatin içinde :Haberci,ribozomal,taşıyıcı ribonükleik asitlerin (mmRNA,rrRNA, ttRNA ) öncülleri sentezlenir. SEKS KROMATİNİ ( BARR CİSMİ ) Normal şartlarda sadece dişi hücrelerinin nukleusunda bulunur. Nukleus membranının iç yüzüne dayalı yada nukleolusa yakın yerleşir. 1 mikron çaptadır.Bazik boyalar ve Feulgen yöntemiyle boyanır. İnterfazda bir X kromozomunun büküntülü yoğun halde kalmasın dan ileri gelir. X kromozomu sekse bağlı olmayan elliden fazla gen taşır. İnterfazda hücrenin metabolizma faaliyetleri için bir X kromozomunun aktif olarak açık ve yaygın olması gerekir.

28 4.NUKLEOLUS Çekirdek içinde exentrik yerleşen,%11 RNA,%80 bazik protein içeren yumağımsı yapılardır. BOYANMA: Kromatin gibi bazik boyanır.(RNA’ ya bağlı ) SAYI : 1-4 kadar.(Protein sentezi fazla olan hücrede sayı fazla ) BİÇİM BÜYÜKLÜK :Yuvarlak ve düzgün sınırlı. (memb. Yok) Aynı hücrede değişik fizyolojik koşullarda büyüklüğü değişir. Embriyonik hücre, Kanser hücresi, Protein sentezi yapan hücrelerde büyüktür. GÖREV :Nukleolusa bağlı kromatinde rrRNA sentezi yapılır. Bu rrRNA daha sonra Pars Granüloza ve Fibrozada birikir sitoplazmaya gönderilene kadar burada kalır.

29 4. NUKLEOLUS ( Devam ) E.M.de 3 bölüm görülür:
1. PARS AMORFA=PARS FİBROZA : İç bölümü oluşturur. Sıkıca paketlenmiş ribonükleoprotein(RNP) flamanlarından oluşur. 2.PARS GRANÜLOZA :Nukleolusun dış bölgesinde yer alır. Süngerimsi görünümde, birbiriyle ağızlaşan kaba fibrillerden oluşur Fibrillerin arasını nükleoplazma yapısında bir madde doldurur. Hem fibriller hem granüller ribonükleoprotein yapısındadır. 3.KROMOZOMAL BÖLÜM(NUKLEOLUSA BAĞLI KROMATİN Nukleolusu kuşatan yada nukleolus içine uzanan Deoksiribonükleoprotein filamentlerdir.(Feulgen + boyanır)