Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

... konulu sunumlar: "Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı"— Sunum transkripti:

1 Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Gençler ve Sigara Prof.Dr.Hilal Özcebe Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

2 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Sunum Planı Adolesan dönem ve özellikleri Sağlık sorunları Gençler ve tütün kullanımı Sağlığın geliştirilmesi ve korunma yaklaşımı Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

3 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Adolesan Dönem 10-19 yaşlar arası Erken adolesan dönem (10-13) Orta adolesan dönem (14-15) Geç adolesan dönem (16-19) Yaşamın 1/7’si..... Kaynak: WHO, Adolescent Friendly Health Services, 2002. WHO, The Health of Young People: A Challenge and a Promise, Geneva, 1993. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

4 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Adolesan Dönem Çocukluktan erişkinliğe geçiş Büyüme ve gelişme süreci Farklı deneyimler Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

5 Dünyada Adolesan Nüfus
Dünya nüfusu altı milyarın üzerindedir. Dünya nüfusunun beşte birini yaş grubu (1,2 milyar) oluşturmaktadır. Gençlerin 4/5’ü gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır. Kaynak: WHO, 2002. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

6 Gençlerin Farklılıkları....... Farklı Gereksinimleri........
Eğitim kurumlarına ulaşamayan gençler Sosyal desteği yetersiz olan gençler Örselenen ve şiddet uygulanan gençler Çalışan gençler Çatışma ortamlarındaki gençler Mülteci gençler Evli gençler Etnik gruplar içindeki gençler Özürlü gençler.... Kaynak: WHO, Programming For Adolescent Health and Development, 1999. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

7 Adolesan Dönem Sağlık Sorunları
Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

8 Adolesan Döneme Özel Sağlık Sorunları
Fiziksel büyüme ve ruhsal gelişmeye uyum sağlayamama Beslenme davranışlarının oluşturduğu sorunlar Üreme ve cinsel sağlık sorunları Madde kullanımı sorunları Yaralanmalar (Kaza ve şiddet) Kaynak: WHO Programming For Adolescent Health and Development, Report of a WHO/UNFPA/UNICEF Study Group on Programming For Adolescent Health, WHO Technical Report Series, No:886, Geneva. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

9 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Gençlerin gelecek yaşamları üzerinde etkileri olan “alışkanlıklar ve hastalıklar” olarak özetlenebilir. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

10 Sağlıklı Olmayı Etkileyen Davranışlar
Riskler Sağlıklı Olmayı Etkileyen Davranışlar Sorunlu Davranışlar Sigara Kullanımı Alkollü İçki İçilmesi Madde Kullanımı Güvensiz Cinsellik Silah Taşıma Çeteleşme Şiddet Olayları Sağlıksız Beslenme Fizik Egzersiz Güvensiz Davranışlar Uyku, Dinlenme Olumlu Ruh Sağlığı Sosyal Etkinliklere Katılma Özcebe H. Adolesanlarda Risk Alma Davranışları. XI. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi. Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı ve HASUDER, Ekim 2007, Denizli. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

11 Sigara ve Riskli Gruplar
Çocuklar Gençler Yaşlılar Gebeler Engelliler (kendini savunamayacak) Bu grupların neden riskli oldukları sorulacaktır. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

12 Gençler ve Sigara İle Tanışma
Sigara içenlerin çoğunluğu sigaraya 20 yaşından önce başlamaktadır. Türkiye’de yapılan incelemeler, sigara içenlerin yaş ortalamasının giderek düştüğünü göstermektedir. Ön test sorusu olan 13 yaşın mutlaka vurgulanması gerekiyor. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

13 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Sigaraya Başlama Yaşı 2503 kişide yapılan araştırma sonuçlarına göre sigara içme sıklığı; ortaokul öğrencilerinde %3, lise öğrencilerinde %28’dir. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

14 Türkiye Küresel Gençlik Tütün Araştırması (%)
Şimdiye Kadar Halen Erkek 34,9 (± 2,8) 14,0 (± 1.5) Kız 21,5 (± 2,3) 6,0 (± 1,0) Toplam 29,3 (± 2,1) 10,9 (± 1,1) Türkiye KGTA’na 61 ilden 202 okulda eğitim gören toplam 15,957 öğrenci katılmıştır. KGTA, İlköğretim 7., 8., Lise 1 ve Hazırlık sınıfı öğrencileri üzerinde 2003 yılında uygulanan bir ankettir. Kaynak: Ergüder T, Soydal T, Uğurlu M, Çakır B, Warren CW. Tobacco use among youth and related characteristics, Turkey. Soz Praventiv Med. 51 (2006) 91–98 Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

15 Türkiye Küresel Gençlik Tütün Araştırması (2003)
Hiç sigara kullanmayanların %7,7’si gelecek sene başlamayı planlama; Kızlar %5,8 ve erkekler %9,1 Halen sigara kullananların %50,4’ü bakkaldan sigara almakta; Kızlar %42,9 ve erkekler %53,5 Gençlerin %86,7’sinde yaşlarından dolayı sigara satın alırken sorun yaşamamaktadırlar. Kaynak: Ergüder T, Soydal T, Uğurlu M, Çakır B, Warren CW. Tobacco use among youth and related characteristics, Turkey. Soz Praventiv Med. 51 (2006) 91–98 Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

16 Üniversite Öğrencileri ve Sigara Kullanma Sıklığı
Üniversite öğrencileri arasında sigara kullanma sıklığı %21-48 arasında bulunmuştur. Üniversite öğreniminde öğrencilerin sınıfı ilerledikçe sigara kullanma sıklığı artmaktadır. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

17 Sigaraya Başlama Nedenleri
Flipchartta yazarak beyim fırtınası yapalım Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

18 Sigaraya Başlama Nedenleri
Yakın çevrede tütün ürünü kullanan kişilerin varlığı Tütün ürün(leri)nin reklamının yapılması Beyin fırtınası sonrasında bu slaytı göstererek konuyu toparlayalım Eksikleri tamamlayalım. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

19 Tütün Firmaları ve Tanıtım Etkinlikleri
Sigara şirketleri reklam ve tanıtım kampanyaları yapmaktadırlar Gençlerin %20,1’i bir tütün firması temsilcisi tarafından kendisine bedava sigara verildiğini belirtmiştir. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

20 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Logolar ve Sigara İçme Çocuk ve gençlerin kullanım eşyaları üzerinde sigara logolarının kullanılması, çocuk ve gençlere yönelik etkinliklerde tütün üreticilerinin sponsor olması sigaraya ulaşılabilirliği artırmaktadır. KGTA sonuçlarına göre reklam gördüğünü söyleyen gençler daha çok sigara içmektedirler. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

21 Sigara Tanıtımı Yapılan Yerler
Marka kıyafetlerinin promosyonu ve moda ile ilgili olayların sponsorluğu daha çok gençlerin bulunduğu eğlence yerlerinde yapılması Konserlerde bedava sigara dağıtımı Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

22 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Sigara Tanıtımı Yapılan Yerler Siber oyunlar, uluslararası dergilerde çıkan reklamlar ve otomobil yarışlarında ürün yerleştirme !!! Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

23 Sigaraya Başlama Nedenleri
Yakın çevrede tütün ürünü kullanan kişilerin varlığı Tütün ürün(leri)nin reklamının yapılması Modaya veya güncel akımlara uyma çabası Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

24 Sigara Kullanılan Popüler Mekanlar
Kafe, internet kafe, kantin vb. yerlerde tütün ve tütün ürünlerinin (sigara, nargile ... vb) kullanılması ve kullananlar için çekici yerlerin bulunması... Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

25 Rol Modeli Kişiler ve Sigara Kullanma
Toplumda rol modeli olan kişiler arasında sigara kullanma sıklığı toplumun diğer kesimlerine göre daha yüksektir. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

26 Tütün Şirketleri ve Rol Model Kişiler
Tütün şirketleri, ürün yerleştirme, ulusal tanınmayı sağlamak, şirketlerini güçlendirmek için günümüzdeki en başarılı film ve televizyon programlarını tanıtım amacıyla kullanmaktadırlar. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

27 Moda Dünyası ve Sigara Tanıtımı
Ürün yerleştirme Moda gösterilerinde sponsor olma Modeller ve imajların sigara ile bağlantısını kurma Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

28 Sigaraya Başlama Nedenleri
Yakın çevrede tütün ürünü kullanan kişilerin varlığı Tütün ürün(leri)nin reklamının yapılması Modaya veya güncel akımlara uyma çabası Sıkıntı/stres Eğlenmek için Merak Özenti Formda kalmak için Yalnızlığı gidermek için İlgi çekmek için Beyin fırtınası sonrasında bu slaytı göstererek konuyu toparlayalım Eksikleri tamamlayalım. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

29 Sigaraya Başlamayı Etkileyen Kişiler
Tekrar bir beyin fırtınası yapalım. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya I.Ulusal Adolesan Kongresi, 28 Kasım-01 Aralık 2006 Ankara

30 Sigara İçmeyi Etkileyen Kişiler
Aile, anne ve baba, Öğretmen, Arkadaş, Sporcu, Sanatçı, Lider konumundaki kişiler ROL MODEL!!! Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

31 Bazı Meslek Gruplarında Sigara Kullanma
Bir çalışmada; Gazeteciler %63,9 Öğretmenler %50,8 Sanatçılar %46,2 Doktorlar %43,9 Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

32

33 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Korunma Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

34 Sağlığın Geliştirilmesi
Ottawa Şartı “Sağlığı geliştirme, insanların sağlıkları üzerinde kontrol gücüne sahip olma ve sağlıklarını geliştirme kapasitesine sahip olma süreci” olarak tanımlanmaktadır. Kaynak: SABEM. Ottawa Şartı. /www. sabem. saglik.gov.tr// forum/ ezadmin/ htmlarea/ files/ documents/ 1248_14sagligi_ gelistirme_ottowa_ sarti.pdf, Erişim Tarihi: 12 Ekim 2005. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

35 Sağlığın Geliştirilmesi
Tam olarak fiziksel, mental ve sosyal anlamda iyi olma halini sağlayabilmek için; birey veya grup, isteklerinin farkında olabilmeli, isteklerini tanımlayabilmeli, çevreyi değiştirebilmeli ve uyum sağlayabilmelidir. Kaynak: SABEM. Ottawa Şartı. /www. sabem. saglik.gov.tr// forum/ ezadmin/ htmlarea/ files/ documents/ 1248_14sagligi_ gelistirme_ottowa_ sarti.pdf, Erişim Tarihi: 12 Ekim 2005. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

36 Tütün Kontrolü Politikaları
Tütün kullanımını ve önleme politikalarını izleme Bireylerin sigara dumanından pasif etkilenimlerinin önlenmesi Sigarayı bırakmak isteyenlere yardım edilmesi Bireylerin sigaranın zararları konusunda uyarılması Tütün reklamı, tanıtımı ve sponsorluğu ile ilgili yasakların Tütüne uygulanan vergi miktarını artırılması Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

37 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Tütünsüz bir ortam yaratılması…. Okul… Sinema… Spor alanları… Medya… İnternet kafe… Aile… ……. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

38 Bireysel Davranışlara Yönelik Müdahaleler
Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

39 Risk Faktörleri – Koruyucu Etmenler
Olumsuz Sonuçlar Risk Faktörleri Riskli Davranışlar _ _ _ Koruyucu Etmenler Kaynak: Jessor R. Protection and Risk in Adolescent Behavior, Health, and Development. Theory and Findings from the Peoples’ Republic of China and the U.S. 10th Eara Conference 2-6 May 200, Antalya, Turkey. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

40 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Koruyucu Etmenler Olumlu davranışlar – Sağlığın geliştirilmesi davranışları Riskli davranışlara karşı kendini kontrol edebilme Pozitif davranışlar için sosyal destek sağlanması Kaynak: Jessor R. Protection and Risk in Adolescent Behavior, Health, and Development. Theory and Findings from the Peoples’ Republic of China and the U.S. 10th Eara Conference 2-6 May 2006, Antalya, Turkey. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

41 Bilgilendirme Programları
1.Kişi Seviyesinde Müdahaleler 2.Kişiler Arası Sağlık Davranışları Teorisi 3.Toplum Düzeyinde Modeller Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

42 1. Kişi Seviyesinde Müdahaleler
Değişimin Aşamaları: Birinci müdahalede davranış değişikliği bir olay değil bir süreç olarak kabul edilmektedir. Bu sürecin başarılı olabilmesi için motivasyon ve değişime hazır olma gerekmektedir. Niyet etme potansiyeli, niyet etme, karar verme, eylem ve karşılığını alma olarak çeşitli aşamaları vardır. Bu model aslında devam eden bir döngü olarak da tanımlanabilir.

43 1. Kişi Seviyesinde Müdahaleler
2. Sağlık İnancı Modeli: Bu modelde; kişinin sağlık hakkındaki algısı, sağlığın ciddiyetine ilişkin algısı, davranış değişikliğinin yararları konusunda algısı eyleme başlamaya karşılık engel algısı önemlidir. Bu dört konuya ek olarak eylem konusunda işaretler ve kendi kendine yeterlilik de anahtar konular arasındadır.

44 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Bilgilendirme.... Pek çok farklı ortamda bilgilendirme... Tüm topluma yönelik bir programın önemli bir parçası İçerik: Sigara kullanmama önerisi ??? Beden imajı Görünüm Cilt Koku Sevinir ve beğenilir olma kriteri Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

45

46 2. Kişiler Arası Sağlık Davranışları Teorisi:
Sağlıkla ilgili davranışların kazanılmasında diğer insanların davranışları, düşünceleri, tavsiyeleri, destekleri ya da bunların olmaması rol oynar. Bu kişiler arasında aile bireyleri, arkadaşlar, akranlar, sağlık personeli ve hatta diğer insanlar yer almaktadır. Burada ilişki karşılıklıdır ve her iki taraf da etkilenir.

47 2. Kişiler Arası Sağlık Davranışları Teorisi:
Kişiler sadece kendi deneyimleri ile bazı davranışlara sahip olamazlar. Bir çok davranışı gözlemleyerek öğrenirler ve bu davranışları kazanarak kullanırlar. Örneğin, annesi babası sigara kullanan gencin sigara kullanmaya başlaması gibi Sosyal öğrenme teorisi bu teorinin altında yer almaktadır. Bu teoride kişisel faktörler, sosyal çevre ve deneyimler arasındaki ilişkilerdeki psikososyal değişimler incelenmektedir.

48 3. Toplum Düzeyinde Modeller:
Toplum düzeyindeki sağlık alanındaki uygulamalar bireylerin davranışlarının değişmesini etkileyebilir. Toplumun bu eyleme katılımı önemlidir. Bu tür modeller oluşturulurken sosyal sistemin işleyiş yöntemini incelenir. Bu şekilde toplum, kuruluşlar ve politikacılar değişim konusunda nasıl harekete geçirilebileceği belirlenebilir. Toplum Seferberliği Kurumsal Değişim Teorisi Yeniliklerin Yaygınlaştırılması Teorisi

49 Gençlerle Beraber Davranmak....
Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

50 31 Mayıs Etkinliği Hacettepe Üniversitesi
Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

51 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya

52 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya

53 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Akran Eğitimi... Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

54 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya

55 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya

56 Yurt Dışından Bir Etkinlik
Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

57

58 Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Kanıta dayalı çalışmaların değerlendirilmesi ve seçilmesi, Bilginin medya ile doğru yöntemlerle yayılması, Sağlık ve sağlıklı davranışlar konusunda toplumun bilgilendirilmesi, Sağlık alanında olmayan toplumda çalışan kişilerin sağlığın geliştirilmesi konusunda duyarlılığını artırılması. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

59 Gençlerin Gereksinimleri Nelerdir ?
Bilgi ve beceri Güvenli ve destekleyici çevre Sağlık ve danışmanlık hizmeti Sigarasız Toplum ve Çevre Eğitimi, Ocak 2008, Bartın

60 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Politika ve uygulamalarında sağlığı geliştirmeye yönelik yaklaşımların benimsenmesi, Gençlerin sigaraya ulaşılabilirliğinin kontrol edilmesi, Sağlığın geliştirilmesine yönelik etkinlikleri planlaması ve toplumun katılımının sağlanması (Sağlıklı Besin Tüketimi, Fizik Egzersiz, Çevreye Yönelik Müdahaleler...) Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

61 Gençlerin Kişisel Kapasitenin Geliştirilmesi İçin Yapılması Gerekenler
Kişinin sağlık bilgilerini almasını, uygulamasını ve sağlıklı bir yaşam seçmesine katkıda bulunma, Sağlık eğitiminin içinde mutlaka kişisel ve sosyal gelişimin vurgulaması, Yaşam becerilerinin geliştirilmesine yönelik eğitim programları açılmalı; toplumun katılımı sağlanması, Çalışanların kişisel yetenekleri artırılması. Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

62 Gençler ve Yaşam Becerilerinin Geliştirilmesi
Öfke kontrolü “Hayır” diyebilme Israrlara karşı koyabilme Kendini ortaya koyma İletişim becerileri Sorun çözme Stresle başa çıkma Kendini tanıma Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

63 Sağlık ve Danışmanlık Hizmetleri
Sağlam adolesan izlemeleri, Bilgilendirme ve danışmanlık, Erken tanı, Bırakmanın desteklenmesi..... Sağlığın korunması ve geliştirilmesi yaklaşımının bir parçasıdır... Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya

64 Liderlik Eğitimi, 15-19 Aralık 2008 Antalya
Katkı ve Katılımlarınızı Bekliyorum. Dr.Hilal Özcebe Liderlik Eğitimi, Aralık 2008 Antalya