TÜRK BANKA HUKUKUNDA MEVDUAT SAHİPLERİNİN HAKLARININ KORUNMASI

... konulu sunumlar: "TÜRK BANKA HUKUKUNDA MEVDUAT SAHİPLERİNİN HAKLARININ KORUNMASI"— Sunum transkripti:

1 TÜRK BANKA HUKUKUNDA MEVDUAT SAHİPLERİNİN HAKLARININ KORUNMASI
BANKACILIK ALANINDA YASAL DÜZENLEMELER Yrd.Doç. Dr. R. Eda GİRAY TÜRK BANKA HUKUKUNDA MEVDUAT SAHİPLERİNİN HAKLARININ KORUNMASI Hazırlayan: Murat YILDIRIM Tez: Pınar Çağla KANDIRALIOĞLU

2 BANKA TÜRLERİ FAALİYETLERİNE GÖRE BANKALAR NİTELİKLERİNE GÖRE BANKALAR
Mevduat Kabul Eden Bankalar (Mevduat ve Katılım Bankaları) Mevduat Kabul Etmeyen Bankalar (Kalkınma ve Yatırım Bankaları) NİTELİKLERİNE GÖRE BANKALAR Türkiye’de Kurulan Bankalar Yurt Dışında Kurulu Bankaların Türkiye'deki Şubeleri TABİ OLDUKLARI HÜKÜMLERE GÖRE BANKALAR Kamu Bankaları Özel Bankalar

3 BANKANIN BENZERİ MALİ KURUMLARDAN AYIRT EDİLMESİ
Bankaların Kamu Güvenliğini Haiz Kuruluşlar Olması Bankaların Anonim Şirket Olarak Kurulması Bankaların Faaliyet Alanının İnhisar Niteliği Bankaların Faaliyet Alanının İmtiyaz Niteliği

4 MEVDUATIN TANIMI Mevduat: Yazılı ya da sözlü olarak veya herhangi bir şekilde halka duyurulmak suretiyle ivazsız veya bir ivaz karşılığında, istendiğinde ya da belli bir vadede geri ödenmek üzere kabul edilen paradır. Özel cari hesap: Katılım bankalarında açılabilen ve istenildiğinde kısmen veya tamamen her an geri çekilebilme özelliği taşıyan ve karşılığında hesap sahibine herhangi bir getiri ödenmeyen fonların oluşturduğu hesaplardır. Katılma hesabı: Katılım bankalarına yatırılan fonların bu kurumlarca kullandırılmasından doğacak kâr veya zarara katılma sonucunu veren, karşılığında hesap sahibine önceden belirlenmiş herhangi bir getiri ödenmeyen ve anaparanın aynen geri ödenmesi garanti edilmeyen fonların oluşturduğu hesaplardır. Katılım fonu: Katılım bankaları nezdinde açtırılan gerçek ve tüzel kişilere ait özel cari hesap ve katılma hesaplarında yer alan paradır.

5 Kanunda Mevduat İle İlgili Diğer Maddeler
MADDE 60- Mevduat ve katılım fonu kabulü MADDE 61- Mevduatın ve katılım fonunun çekilmesi MADDE 62- Zamanaşımı MADDE 63- Mevduatın ve katılım fonunun sigortalanması MADDE 64- Sigorta kapsamı dışında kalan mevduat ve katılım fonu MADDE 150- İzinsiz faaliyette bulunmak MADDE 151- Mevduat ve katılım fonu sahiplerinin haklarını engellemek

6 MEVDUATIN TASNİFİ 1211 Sayılı TCMB Kanunu’nun Temel Görev ve Yetkiler başlıklı 4 üncü maddesinde TCMB nin temel görev ve yetkileri sayılmıştır. Bankanın temel görevleri; a) Açık piyasa işlemleri yapmak, b) Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini belirlemek, Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk Lirası ile değişimi ve diğer türev işlemlerini yapmak, c) Bankaların ve Bankaca uygun görülecek diğer mali kurumların yükümlülüklerini esas alarak zorunlu karşılıklar ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek, d) Reeskont ve avans işlemleri yapmak, e) Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek, f) Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek, g) Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak, h) Mali piyasaları izlemek, ı) Bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel Finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemektir.

7 Bankacılık Kanunu Madde 60 / 7:
Kredi kuruluşları, mevduat hesapları ile katılım fonu hesaplarını Kurulun görüşü alınmak suretiyle Merkez Bankasınca tespit edilecek vade ve türlerine göre tasnif etmek, tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonunu diğer hesaplardan ayırmak zorundadırlar.

8 Yukarıdaki madde hükümleri gereği TCMB tarafından 29 Mart 2002 tarihinde Mevduatın Vade ve Türleri ile Katılma Hesaplarının Vadeleri Hakkında Sayılı Tebliğ yayımlanmıştır. Söz konusu tebliğde mevduat, türlerine ve vadelerine göre sınıflandırılmıştır. Mevduatın Nevilerine Göre Tasnifi a. Tasarruf Mevduatı b. Resmi Kuruluşlar Mevduatı c. Ticari Kuruluşlar Mevduatı d. Bankalararası Mevduat e. Diğer Kuruluşlar Mevduatı Mevduatın Vadelerine Göre Tasnifi a. Vadesiz Mevduat b. İhbarlı Mevduat c. Vadeli Mevduat d. Birikimli Mevduat

9 Tasarruf mevduatı: Mevduat bankaları nezdinde açtırılan, gerçek kişilere ait ve münhasıran çek keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan mevduat hesaplarını ifade eder. (5411 /md.3) MADDE 63- Mevduatın ve katılım fonunun sigortalanması Kredi kuruluşları nezdlerindeki tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonları, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından sigorta edilir. Kredi kuruluşları, nezdlerindeki tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonlarını, sigortaya tâbi kısım üzerinden sigorta ettirmek ve bunun üzerinden prim ödemek zorundadır. Sigortaya tâbi olacak tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonlarının kapsamı ve tutarı, Merkez Bankası, Kurul ve Hazine Müsteşarlığının olumlu görüşü alınmak suretiyle Fon Kurulu tarafından belirlenir. Risk esaslı sigorta priminin oranı, yıllık bazda sigortaya tâbi tasarruf mevduat ve katılım fonunun binde yirmisini aşamaz. Risk esaslı sigorta priminin tarifesi, tahsil zamanı, şekli ve diğer hususlar Kurulun görüşü alınmak suretiyle Fon Kurulu tarafından belirlenir. Kredi kuruluşlarının iflası hâlinde mevduat ve katılım fonu sahipleri, Fonun imtiyazlı alacaklarından ve Devlet ile sosyal güvenlik kuruluşlarının sayılı Kanun kapsamındaki alacaklarından sonra gelmek üzere sigortaya tâbi olmayan kısım için 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 206 ncı maddesindeki üçüncü sıra anlamında imtiyazlı alacaklıdırlar. Kredi kuruluşlarınca Fona ödenen sigorta primleri kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilir.  Faaliyet izni kaldırılan kredi kuruluşları nezdinde bulunan ve doğruluğu hiçbir şüpheye yer vermeyecek şekilde kanıtlanan mevduat ve katılım fonunun sigorta kapsamındaki kısmı, Fon kaynaklarından ödenir.

10 MADDE 64- Sigorta kapsamı dışında kalan mevduat ve katılım fonu
Aşağıda sayılan tasarruf mevduatı ve katılım fonu hesapları sigortaya tâbi değildir: a) İlgili kredi kuruluşunun hâkim ortakları ile bunların ana, baba, eş ve velâyet altındaki çocuklarına ait mevduat ve katılım fonu ile diğer hesaplar. b) İlgili kredi kuruluşunun yönetim veya müdürler kurulu başkan ve üyeleri, genel müdür ve yardımcıları ile bunların ana, baba, eş ve velâyet altındaki çocuklarına ait mevduat ve katılım fonu ile diğer hesaplar. c) tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 282 nci maddesindeki suçtan kaynaklanan malvarlığı değerleri kapsamına giren mevduat ve katılım fonu ile diğer hesaplar. d) Kurul tarafından belirlenen diğer mevduat, katılım fonu ve hesaplar.

11 MEVDUAT KABULÜ MADDE 60- Mevduat ve katılım fonu kabulü
Kredi kuruluşları ile özel kanunlarına göre yetkili olanlar dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi, aslen veya fer'an meslek edinerek mevduat veya katılım fonu kabul edemez, ticaret unvanları ve kamuya yapacakları açıklamalar ile ilân ve reklamlarında bu izlenimi yaratacak ifade ve deyimleri kullanamaz. Karşılığında hesap cüzdanı yerine makbuz, katılma belgesi, senet ve benzeri belgelerin verilmesi, alınan paraların mevduat veya katılım fonu kabulü sayılmasına engel değildir. …

12 Mevduat Kabulünün Unsurları
a. Halka Yazılı veya Sözlü ya da Herhangi Bir Surette Duyuruda Bulunmak b. Duyuru Yapmak Sureti ile Halktan Para Toplanması c. Paranın Geri Verilmek Üzere Alınması

13 Mevduat Kabulü Açısından Önemli Olmayan Hususlar
İvaz Saklama ve Kullanma Amacı Geri Vermenin İstendiğinde veya Belli Bir Vadede Olması Alınan Para Karşılığında Mevduat Cüzdanı Yerine Katılma Belgesi, Makbuz, Senet Gibi Belgelerin Verilmesi

14 Mevduat Kabulü Hükmünde Olmayan İşlemler (Md.60/3-4)
Resmî ve özel kuruluşlar ile ortaklıklarda, yalnız çalışanlarına ait olmak üzere sağlık ve sosyal yardım, emeklilik, ihtiyat ve tasarruf sağlama amaçlarıyla kurulan sandık ve vakıfların münhasıran kendi üyelerinden bu amaçlar için topladıkları paralar Sigorta şirketlerinin işlemleri  Kalkınma ve yatırım bankalarının kendi müstakrizlerinden, ortak ve ortaklıklarından genel esaslar dâhilinde sağladıkları fonlar ile para ve sermaye piyasalarından sağladıkları fonlar

15 Cezai Yaptırım İzinsiz faaliyette bulunmak MADDE 150- Bu Kanuna göre alınması gereken izinleri almaksızın banka gibi faaliyet gösteren ya da mevduat kabul eden yahut katılım fonu toplayan gerçek kişiler ile tüzel kişilerin görevlileri, üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Ayrıca, bu suçun bir işyeri bünyesinde işlenmesi hâlinde bu işyerlerinin bir aydan bir yıla kadar, tekerrür hâlinde ise sürekli olarak kapatılmasına karar verilebilir.

16 Mevduat Kabulünün Hukuki Sonuçları
1. Mevduatın Çekilmesi 2.Mevduatta Zamanaşımı 3. Mevduata Uygulanacak Faiz Oranı

17 MADDE 61- Mevduatın ve katılım fonunun çekilmesi
4721 sayılı Türk Medenî Kanununun rehinlere ve hapis hakkına, 818 sayılı Borçlar Kanununun alacağın devir ve temlikine, takasa dair hükümleri ile diğer kanunların verdiği yetkiler ve koyduğu yükümlülükler saklı kalmak şartıyla mevduat ve katılım fonu sahiplerine ödenmesi gereken tutarları geri alma hakları hiçbir suretle sınırlandırılamaz. Mevduat veya katılma hesabı sahipleri ile kredi kuruluşları arasında vade ve ihbar süresi hakkında kararlaştırılan şartlar saklıdır. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurulca belirlenir. MADDE 151- Mevduat ve katılım fonu sahiplerinin haklarını engellemek Bu Kanunun 61 inci maddesi hükmüne aykırı davrananlar altı aydan iki yıla kadar hapis ve beşyüz güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

18 MADDE 62- Zamanaşımı Bankalar nezdlerindeki mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklardan hak sahibinin en son talebi, işlemi, herhangi bir yazılı talimatı tarihinden başlayarak on yıl içinde aranmayanlar zamanaşımına tâbidir. Zamanaşımına uğrayan her türlü mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklar banka tarafından hak sahibine ulaşılamaması hâlinde, yapılacak ilânı müteakiben Fona gelir kaydedilir. Bu maddenin uygulanması ile ilgili usûl ve esaslar Kurulca belirlenir.

19 Faiz oranları ile diğer menfaatler
MADDE 144- Bakanlar Kurulu, bankaların ödünç para verme işlemleri ve mevduat kabulünde uygulanacak azamî faiz oranlarını, katılma hesaplarında kâr ve zarara katılma oranlarını, özel cari hesaplar dâhil bu maddede belirtilen işlemlerde sağlanacak diğer menfaatlerin nitelikleri ile azamî miktar ya da oranlarını tespit etmeye, bunları kısmen veya tamamen serbest bırakmaya yetkilidir. Bakanlar Kurulu, bu yetkilerini Merkez Bankasına devredebilir. Bugün için esas itibariyle kredi faiz oranlan serbest olmakla beraber, Merkez Bankasına bildirilen oranlar üzerinde kredi faizi uygulaması ve maddeye aykırılığın yaptırımı idari para cezası olup, bu durum Merkez Bankasına bildirilen oranların üzerinde tespit edilen kredi faiz oranlarının geçerliliğini etkilemeyecektir.

20 MEVDUATIN KORUNMASI Sosyal Sebepler Ekonomik Sebepler
Küçük mevduat sahiplerinin korunması Bankaların çalışma sermayesinin büyük oranda mevduatlardan oluşması Ekonomik Sebepler Bankaların finansal sistemin temel yapıtaşı olması Bankalara olan güvenin azalmasının kredi kanallarının sıkıntıya düşmesi sonucunu doğurması ve yatırımların zarar görmesi

21 MEVDUATIN KORUNMASINA İLİŞKİN TEDBİRLER
1. Bankanın İç Düzenine İlişkin Düzenlemeler Banka Tüzel Kişiliğinin Kurulması Banka Sermayesine İlişkin Hükümler Yedek Akçeler Karşılıklar

22 2. Emniyet Nispetlerine İlişkin Düzenlemeler
Zorunlu Karşılıklar Sermaye Yeterliliği Sermaye Yeterliliği Standart Rasyosu Yabancı Para Net Genel Pozisyonu / Özkaynaklar Rasyosu Likidite Rasyoları

23 1. BANKANIN İÇ DÜZENİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER
1.1. Banka Tüzel Kişiliğinin Kurulması Anonim Şirket Şeklinde Kurulma Banka Kurucularında Özel Şartların Aranması

24 1.2. Banka Sermayesine İlişkin Hükümler
Pay Senetlerinin Nakit Karşılığı Çıkarılması Pay Senetlerinin Tamamının Nama Yazılı Olması Asgari Sermaye Zorunluluğu

25 Türk Ticaret Kanunu uyarınca ayrılacak yedek akçeler
Kanuni Yedek Akçe I. ve II. Tertip Kanuni Yedek Akçeler Banka Ana Sözleşmesi Uyarınca Ayrılan Yedek Akçeler (İhtiyari Yedek Akçe) Banka Genel Kurul Kararı ile Ayrılan Yedek Akçeler (Olağanüstü Yedek Akçe)

26 1.4.Bankalarca Ayrılacak Karşılıklar
Karşılıklar bankaların muhasebe kayıtlarında, hesap özetlerinde ve bilançolarında yer alacak, ayrılan karşılıklar bankaların kârından düşülecek, buna karşılık ayrılan karşılık nispetinde bunlar bünyede kalacağından bankaların mali bünyesi güçlenecektir. Ayrıca ayrılan karşılıkların bir bölümünün -özel karşılıklar- Kurumlar Vergisi yönünden gider sayılması da keza bankaların vergi yükünü hafifletecektir.

27 1.4. Kredilerin Sınıflandırılması
Grup Nitelik Temerrüt Süresi 1. GRUP Standart Nitelikteki Krediler ve Diğer Alc. TS < 30 gün 2. GRUP Yakın İzlemedeki Krediler ve Diğer Alc. 30 gün≤TS≤ 90 gün 3. GRUP Tahsil İmkânı Sınırlı Krediler ve Diğer Alc. 90 gün>TS≤180 gün 4. GRUP Tahsili Şüpheli Krediler ve Diğer Alc. 180 gün>TS≤1 yıl 5. GRUP Zarar Niteliğindeki Krediler ve Diğer Al. TS> 1 yıl

28 Özel karşılıklar bankanın kredi portföyünde sorunlu hale geldiği artık belli olan belirli bir alacak için ya da nitelik ve nicelikleri daha önceden tanımlanarak istatistiki yöntemlerle oluşturmuş birbirine benzer ve görece küçük miktarlı kredilerden oluşan kategoriler (tüketici kredileri, konut kredileri vb.) için ayrılmaktadır. Genel karşılık kavramı ise daha çok gelecek döneme ait belirsizlikler için ayrılan ve tanımlanamamış aktifler ya da gelişmeler için ayrılan karşılıklar için kullanılmaktadır. Bu yönü ile özel karşılık gelecekte ortaya çıkması muhtemel kredilerden çok halihazırda ortaya çıkmış ancak henüz tam olarak tespit edilememiş ya da kesinleşmemiş zararlara, genel karşılık ise gelecek dönemlerde ortaya çıkması muhtemel zararlara karşı ayrılmaktadır.

29 Özel Karşılıklar Üçüncü Gruba alındığı tarihten itibaren en az %20,
Dördüncü Gruba alındığı tarihten itibaren en az % 50, Beşinci Gruba alındığı tarihten itibaren %100, Özel karşılıklarda teminatlara değinilmeli. %100 olarak alan bankalara değinilmeli.

30 Genel Karşılıklar GENEL KARŞILIK ORANLARI
Nakdi Krediler Toplamının % 1’i 1. Grup Gayrinakdi Krediler Toplamının % 0,2’si Nakdi Krediler Toplamının % 2’si 2.Grup Gayrinakdi Krediler Toplamının % 0,4’ü

31 2. EMNİYET NİSPETLERİNE İLİŞKİN DÜZENLEMELER
2.1. Zorunlu Karşılıklar ve Disponibilite Zorunlu Karşılığa Tabi Yükümlülükler Zorunlu Karşılık Oranları Zorunlu Karşılık Yükümlülüğünün Hesaplanması Zorunlu Karşılıkların Tesis Şekli ve Süresi Zorunlu Karşılıkların Tesis Edilmesine Aykırılık Halinde Yaptırım

32 Zorunlu Karşılığa Tabi Yükümlülükler
(Yurtiçi Toplam Pasifler- İndirilecek Kalemler) + yurt dışındaki şubeleri adına Türkiye’den kabul ettikleri mevduat (katılım fonu) + Bankalarca temin edilip yurtdışı şubeleri nezdinde izlenen kredi tutarları

33 İndirilecek Kalemler 1) Özkaynaklar, 2) Özkaynak hesabında dikkate alınan sermaye benzeri krediler, 3) Pasifte yer alan karşılıklar, 4) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na yükümlülükler, 5) Kredi ve diğer alacaklar değerleme fonu, 6) Hazine garantisiyle yurt dışından sağlanan krediler, 7) DİBS Ödünç İşlemleri Piyasası’ndan kaynaklanan yükümlülükler, 8) Hazine’ye olan yükümlülükler,

34 9) Takasa ibraz edilen diğer bankalara ait çeklerle ilgili yükümlülükler
10)  Fonlar ve fonlardan kullandırılan kredi karşılıkları, 11) Yurt içi bankalara yükümlülükler, 12) Faiz / kâr payı ve gider reeskontları, 13) Kazanılmamış gelirler, 14) Ertelenmiş vergiler, 15) Altın depo hesapları, 16) İhraç edilen gayrimenkul sertifikası bedelleri, 17) Yurt dışı merkez ve şubelere yükümlülüklerin (net) yurt dışı şubeler adına Türkiye’den kabul edilen mevduat / katılım fonu tutarına kadar olan kısmı.

35 Zorunlu Karşılık Oranları
Madde 5- Zorunlu karşılık oranları, a) Türk lirası yükümlülükler için; 1) Vadesiz, ihbarlı mevduatlar ve özel cari hesaplarda yüzde 11, 2) 1 aya kadar vadeli mevduatlar/katılma hesaplarında (1 ay dâhil) yüzde 11, 3) 3 aya kadar vadeli mevduatlar/katılma hesaplarında (3 ay dâhil) yüzde 11, 4) 6 aya kadar vadeli mevduatlar/katılma hesaplarında (6 ay dâhil) yüzde 8, 5) 1 yıla kadar vadeli mevduatlar/katılma hesaplarında yüzde 6, 6) 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli mevduatlar/katılma hesapları ile birikimli mevduatlar/katılma hesaplarında yüzde 5, 7) 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) vadeli Türk lirası diger yükümlülüklerde yüzde 11, 8) 3 yıla kadar (3 yıl dâhil) vadeli Türk lirası diger yükümlülüklerde yüzde 8, 9) 3 yıldan uzun vadeli Türk lirası diger yükümlülüklerde yüzde 5, 10) Özel fon havuzlarında vadesine karsılık gelen (3) – (6) bentlerinde belirtilen oranlar,

36 b) Yabancı para yükümlülükler için; 1) Vadesiz ve ihbarlı döviz tevdiat, yabancı para özel cari ve vadesiz kıymetli maden depo hesapları ile 1 aya kadar, 3 aya kadar, 6 aya kadar ve 1 yıla kadar vadeli döviz tevdiat, yabancı para katılma ve kıymetli maden depo hesaplarında yüzde 11, 2) 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli döviz tevdiat, yabancı para katılma ve kıymetli maden depo hesapları ve birikimli döviz tevdiat ile yabancı para katılma hesaplarında yüzde 9, 3) Yabancı para özel fon havuzlarında vadesine karşılık gelen oranlar, 4) 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) vadeli yabancı para diğer yükümlülüklerde yüzde 11, 5) 3 yıla kadar (3 yıl dâhil) vadeli yabancı para diğer yükümlülüklerde yüzde 9, 6) 3 yıldan uzun vadeli yabancı para diğer yükümlülüklerde yüzde 6, olarak belirlenmiştir.

37 Zorunlu karşılık yükümlülüklerinin hesaplanması, tesis şekli ve süresi
Madde 6- Zorunlu karşılığa tabi yükümlülükler iki haftada bir cuma günleri itibarıyla hesaplanır. Cuma gününün resmi tatil gününe rastlaması halinde, yükümlülüklerin hesaplanmasında bir önceki is günü esas alınır. Repo işlemlerinden sağlanan zorunlu karşılığa tabi fonlar ise iki yükümlülük hesaplama tarihi arasındaki günlerin bakiyelerinin ortalaması alınarak hesaplanır.

38 Yaptırım Madde 9- Bankalarca; a) Türk parası veya yabancı para zorunlu karşılık yükümlülüklerinin süresinde tesis edilmemesi veya eksik tesis edilmesi, b) Zorunlu karşılık cetvellerinde yer alan yükümlülükleri ile yapılacak incelemeler sonucu tespit olunacak yükümlülükleri arasında fark oluşması nedeniyle, Türk parası veya yabancı para zorunlu karşılıklarının eksik tesis edilmiş olması hâllerinde, eksik tesis edilen; Türk parası zorunlu karşılıkların 2 katı tutarında Türk lirası cinsinden, yabancı para zorunlu karşılıkların 3 katı tutarında ABD doları cinsinden mevduat Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde açılan bloke hesaplarda, karşılıkların eksik tesis edildiği süreler dikkate alınarak faizsiz olarak tutulur. Faizsiz mevduat tutulmaması halinde eksik tesis edilen tutarlara tesis süresi esas alınarak cezai faiz uygulanır.

39 2.2. Sermaye Yeterliliği Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik Özkaynak Yasal %8 Kredi Riski + Piyasa Riski + Operasyonel Risk Hedef %12

40 YPNGP/Özkaynak Standart Oranı: Bankanın döviz varlıkları toplamı ile döviz yükümlülükleri toplamının Türk Lirası karşılıkları arasındaki fark ile özkaynak arasındaki ilişkiyi gösteren oran Döviz Varlıkları - Döviz Yükümlülükleri Özkaynak YPNGP/Özkaynak Standart Oranının mutlak değeri %20 den düşük olmalıdır.

41 Likidite Rasyoları Toplam likidite yeterlilik oranı: Vade dilimleri itibarıyla Türk parası ve yabancı para cinsinden varlıkların, Türk parası ve yabancı para cinsinden yükümlülüklere oranıdır. %100 den az olamaz. Yabancı para likidite yeterlilik oranı: Vade dilimleri itibarıyla yabancı para cinsinden varlıkların, yabancı para cinsinden yükümlülüklere oranıdır. %80 den az olamaz.

42 2.3.Riskin Dağıtılması Kantitatif Müdahale
Doğrudan ve Dolaylı Krediler Dolaylı Kredi: Krediyi kullanan başka bir kişi olmasına rağmen kredi bu kişiler ile yakın ilişkide bulunan gerçek ve tüzel kişiye verilmiş ise dolaylı kredi sayılmaktadır. Azami Kredi Tavanı (Md.54.%20 ve %25 sınırları) Büyük Kredi Sınırı (Md.54) Gayrimenkul sınırı (Md.57. Özkaynağın %50 si) Bağış Sınırı (Md.59. Özkaynağın %0,4 ü)

43 Kalitatif Müdahale (Bankaların Yapamayacağı İşlemler)
Banka Mensuplarına Kredi Verilmesi Banka Mensuplarının Kurduğu veya Bunlar İçin Kurulan Sandık, Dernek, Sendika veya Vakıflara Kredi Verme Yasağı Emtia ve Gayrimenkul Ticareti Yasağı

44 MEVDUATIN DONDURULMASININ ENGELLENMESİ VE KORUNMASINA İLİŞKİN TEDBİR VE MUAMELELER
Bankaların Taşınmaz İşlemlerine İlişkin Düzenleme Emtia Ticareti Yasağı

45 İŞTİRAKLER İLE İLGİLİ SINIRLAMALAR
Bankaların; kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlar dışındaki bir ortaklıktaki payı kendi özkaynaklarının yüzde onbeşini, bu ortaklıklardaki paylarının toplam tutarı ise kendi özkaynaklarının yüzde altmışını aşamaz. (Madde 56) Bankaların yurtiçinde ve yurtdışında ortaklık kurmaları izne bağlanmıştır (Madde 14 ve İzne Tabi İşlemler Dolaylı Pay Sahipliğine İlişkin Yönetmelik).

46 SERMAYE AZALTICI İŞLEM YASAĞI
Bankalar, kendilerinde doğrudan veya dolaylı olarak pay sahibi olan ortaklık ve kuruluşlarda doğrudan veya dolaylı olarak pay sahibi olamazlar, bunların hisse senetlerini rehin olarak kabul edemezler ve karşılığında avans veremezler.

47 BANKALARIN DENETİMİ İLE İLGİLİ MEVDUATI KORUYUCU TEDBİRLER
Bilançoların, Kar Zarar Cetvellerinin ve Hesap Özetlerinin İlgili Makamlara Gönderilmesi ve Bilançoların İlanı Hesap İşlemlerinin Gerçeğe Uygunluğu ve Aykırılık Halinde Yaptırımı Gerçeğe aykırı beyanda bulunmak MADDE 155- Bu Kanun kapsamındaki kuruluşların, bu Kanunda gösterilen merciler ile denetim görevlilerine ve mahkemelere verdikleri veya yayımladıkları belgelerdeki gerçeğe aykırı beyanlardan dolayı, bunları ve bunların düzenlenmesine esas teşkil eden her türlü belgeleri imza edenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve binbeşyüz günden az olmamak üzere adlî para cezası ile cezalandırılır.

48 İç Denetim İç Denetim: İç denetim sisteminin amacı, üst yönetime banka faaliyetlerinin Kanun ve ilgili diğer mevzuat ile banka içi strateji, politika, ilke ve hedefler doğrultusunda yürütüldüğü ve iç kontrol ve risk yönetimi sistemlerinin etkinliği ve yeterliliği hususunda güvence sağlamaktır. İç Kontrol:İç kontrol sisteminin amacı, bankanın varlıklarının korunmasını, faaliyetlerin etkin ve verimli bir şekilde Kanuna ve ilgili diğer mevzuata, banka içi politika ve kurallara ve bankacılık teamüllerine uygun olarak yürütülmesini, muhasebe ve finansal raporlama sisteminin güvenilirliğini, bütünlüğünü ve bilgilerin zamanında elde edilebilirliğini sağlamaktır.

49 Dış Denetim Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
Bankalar Yeminli Murakıpları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türkiye Bankalar Birliği Bağımsız Denetim Kuruluşları Sermaye Piyasası Kuruluşlar

50 MEVDUATIN HUKUKİ NİTELİĞİ
Doktrindeki Görüşler Ticari Karz Görüşü Usulsüz Tevdi Görüşü Ayrımcı Görüş ve Karma Sözleşme Görüşü Yargıtay’ın Görüşü

51 Vedia Usulsüz Tevdi Karz Amaç Yalnızca saklama amacı güden bir sözleşmedir. Kullandırma amacı taşıyan bir sözleşmedir. Mülkiyet Teslim alana geçmez. Mülkiyet saklayana geçer. Geri ödeme şekli Aynen geri ödeme Mislen geri ödeme Faiz Müstevdinin (saklayan) faiz ödemesi söz konusu değildir Hatta zaman zaman mudinin faiz ödemesi söz konusu olabilir. Kural olarak adi karzda mudinin faiz ödeme borcu yoktur ancak kararlaştırılabilir. Ancak ticari karzda kural faizin istenebilmesidir. Takas hakkı Saklayanın böyle bir hakkı yoktur. Saklayanın alacaklarına karşı takas hakkı vardır. Vade Süre kararlaştırılmış bile olsa mudinin öncesinde talep hakkı vardır. Mudinin vadeden önce talep hakkı yoktur. İcra İflas Alacaklının malı her zaman geri alma yetkisi bulunduğundan borçlunun iflası durumunda iflas masası dışında tutulur. Mülkiyet malı alana geçtiği için borçlunun iflası durumunda karza konu şey iflas masasına dahil olur.

52 Mevduat sahibinin saklama amacı yanında kullandırma amacının bulunması, uygulamada vadesiz mevduata da faiz verilmesi, Bankacılık Kanunu ile bankalara takas hakkının verilmesi, vadeli ve ihbarlı mevduatın bankanın muvafakati ile ancak vadeden önce çekilebilmesi, mevduat sözleşmesini açıkça diğerlerinden ayırmaktadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2005 yılında aldığı bir kararda “mevduat sözleşmesi ağırlıklı olarak belli oranda faiz elde etme amacına yöneldiği için ödünç (karz) sözleşmesine daha çok yaklaşan, ancak güvenilir bir kurumda parayı muhafaza etme düşüncesi ile vedia sözleşmesini hatırlatan kendine özgü bir sözleşme tipidir. Mevduata uygulanacak hükümler, ancak kıyas yolu ile ve niteliği uygun düştüğü ölçüde ödünç sözleşmesi ve hükümleri ve istisnai hallerde vedia sözleşmesi hükümleri uygulanacaktır.” ifadelerine yer verilmiştir.

53 Mevduat yatırma, ağırlıklı olarak esas itibariyle belli oranda faiz elde etme amacına yöneldiği için karz akdine daha çok yaklaşan, ancak güvenilir bir kurumda parayı muhafaza etme fikri ile vedia akdini hatırlatan sui generis bir akit tipidir. Mevduata uygulanacak hükümler, ancak kıyas yolu ile ve niteliğine uygun düştüğü ölçüde karz akdi hükümleri ve istisnai hallerde vedia akdi hükümleri olacaktır. Gelir elde etme veya muhafaza etme dışındaki amaçlarla bankalara yatırılan paraları mevduat saymak ve mevduat hükümlerine tabi tutmak veya bu kanunda öngörülen güvencelerden yararlandırmak mümkün değildir. Örneğin bir kişi kredi elde etmek için teminat maksadıyla bankaya nakit depo edilmesi, akreditif bedellerinin geçici hesaplarda tutulması, hamili tarafından alınmayan kısmi çek bedellerinin bloke hesaplara alınması, yatırılan havale bedelleri mevduat sayılamaz. Buna karşılık, bankadaki mevduatın rehnedilmesi, rehnedilen paranın mevduat niteliğini ortadan kaldırmaz. Yargıtay’a göre bankaya her yatırılan paranın mevduat oluşturmayacağı, paranın mevduat yapma amacı ile yatırılması gerektiği görüşü benimsenmiştir. Sonuç olarak mevduat sui generis bir sözleşme tipidir, BK özel hükümlerindeki tip sözleşmeler kıyasen uygulanır. Paranın muhafaza için bankaya yatırıldığı sonucuna varılırsa usulsüz tevdi hükümleri geçerli olacaktır. Sui generis: Kendine özgü, nevi şahsına münhasır

54 Teşekkürler…