YAPI DENETİMİ ve DENETİM OLGUSU

... konulu sunumlar: "YAPI DENETİMİ ve DENETİM OLGUSU"— Sunum transkripti:

1 YAPI DENETİMİ ve DENETİM OLGUSU
İrfan VAROL YAPI DENETİM KURULUŞLARI BİRLİĞİ ANTALYA ŞUBE BAŞKANI

2 Yapı denetimi yaşamın sağlıklı ve güvenli bir biçimde sürdürülebilmesi için yapıların fen sanat ve sağlık kurallarına göre inşa edilmesini sağlayan bir kontrol mekanizmasıdır. İlk çağlardan itibaren insanların büyük bir güven ile yapıp veya yaptırıp yaşamlarını sürdüreceklerini düşündükleri barınaklarının insanlara zarar vermesi hatta ölümlerine sebep olması maalesef yaşadığımız ve yaşamaya devam ettiğimiz bir durumdur. Yapılardan kaynaklanan problemler şüphesiz ki yapan kişinin işini bilinçli yapması ile yakından ilişkilidir.

3 Yaşanan son Van ve Erciş depremleri de göstermiştir ki birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkenin yaşayıp ufak kayıplar ile atlattığı şiddetteki depremleri gelişmekte olan bir ülke olan Türkiye bir felaket tablosu ile yaşamıştır. Bunun nedeni depremlerin merkezlere yakınlığı kadar, mevcut yerleşmelerin de sağlıksız ve bilinçsizce inşa edilmiş ,hiçbir mühendislik hizmeti almamış ve denetim görmemiş olmalarından kaynaklanmıştır.

4 Yapılardaki en önemli sorun taşıyıcı sisteme gösterilmeyen önemden kaynaklanmaktadır.Bu tür yapıların deprem değil herhangi bir etki karşısında dahi dayanım göstermeleri beklenemez. Yapı üretiminde mutlaka uzman mimar ve mühendislerin de iştirak ettiği bir denetim mekanizması ile süreç başından sonuna kadar kontrol altında tutulmalıdır. Müteahhitlik tanımı kesinlikle yapılmalı ve yanında mimar veya mühendis çalıştırma şartı getirilmelidir.

5 İlgili İdareler, yapı denetim mevzuatının yürürlüğe girmesi ile YDK ların sistemin asıl unsuru olmasının sağlanmasını engellemiş kendi kontrolü dışında bir iş veya işlemin yapılmasına engel olmuştur. Birçok ilgili İdarenin yeteri kadar personelinin olmayışı ve bazı siyasi sebeplerden dolayı yapamadığı denetim görevinin bu işin uzmanı mimar ve mühendislerce yapılması için kanunun imkanlarını en iyi şekilde kullanması ve bu mimar ve mühendislerden istifade etme yollarını araması gerekirdi. İlgili idareler arasında uygulamadaki farklı usullerin tatbiki nedeniyle ortaya çıkan durum YDK ları zor duruma sokmuştur.

6 Yapı sahibi veya müteahhitler hizmet bedellerini zamanında yatırmamakta ilgili idareler de buna adeta göz yumarak takip görevlerini yapmamaktadırlar. YDK lar üzerinde her türlü yaptırımı hızlı şekilde uygulayabilen Bakanlığın ilgili idareler üzerindeki yaptırım yetkisinin olmaması sistemin yerleşmesi ve düzgün işlemesini de engellemektedir. İlgili idarelere,planlar yapılırken yanlış yer seçimlerinin önlenebilmesi amacıyla;jeoloji-jeofizik mühendisi ve şehir plancısı bulundurma zorunluluğu getirilmelidir.

7 Ülkemizin en büyük sorunlarından birisi de kuşkusuz “Deprem”dir
Ülkemizin en büyük sorunlarından birisi de kuşkusuz “Deprem”dir. Hükümetin ve ilgili tarafların en temel görevi “Depremlerde yıkılmayacak bina üretilmesini sağlamak” olmalıdır. Yoksa bu günlerde tartışılan Yapı Denetim kuruluşlarının isminin “Teknik Müşavirlik Kuruluşu” olarak değiştirilmesi yapı denetim kuruluşlarına denetim hizmetlerine ek; müşavirlik hizmetleri ve proje çizim hizmetleri de verilmesi olmamalıdır.

8 Ülkemizin yıllardır doğal afetlerden özellikle de depremlerden kaynaklanan maddi ve manevi kayıpları çok büyük boyutlara ulaşmış olup adeta ülkemizin kalkınmasının önündeki en büyük engellerden birisi durumuna gelmiştir.Son Van depremleri ile ortaya çıkan ekonomik kaybın 3 milyar Dolar mertebesinde olduğu ifade edilmektedir.Can kayıpları ile yaralanmalar ve vatandaşlarımızın içinde bulunduğu psikoloji ile zor yaşam koşulları da bu ekonomik kaybın çok çok üzerinde bir önem taşımaktadır.

9 Yaşadığımız felaketlerden ortaya çıkan sonuçların değerlendirilmesi ile yıllardır yetersizliği tartışılan yapıların inşa sürecindeki denetimin eksikliği hatta hiç olmaması tarihli 4708 sayılı Yapı Denetimi Kanunu ile giderilmeye çalışılmıştır.

10 Kanunun yürürlüğe girdiği günden bugüne önce 19 pilot ilde 01. 01
Kanunun yürürlüğe girdiği günden bugüne önce 19 pilot ilde tarihinden itibaren tüm ülke sathında 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun kapsamında 1433 yapı denetim kuruluşunun faaliyet göstermek üzere izin belgeleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından verilmiş ve tamamı mimar ve mühendislerden oluşan yaklaşık kişinin istihdamı ile yapı sektöründe 2001 yılından günümüze Kamu yapıları hariç olmak üzere bu kanun kapsamındaki binalar denetlenmiştir.

11 Yapı denetim kuruluşları tarafından denetlenen tüm yapılarda yapı malzemeleri (beton,demir v.b.) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş toplam 336 laboratuarlarda teste tabi tutularak standartlara uygun malzeme kullanılması sağlanmakta,yapılan imalatlar denetlenmektedir.

12 4708 sayılı Yapı Denetim Kanununun yürürlüğe girmesinden itibaren geçen yaklaşık 10 sene içinde, kanundaki eksikliklere rağmen denetim altında yapımı tamamlanan inşaatlarda, özellikle,yapı güvenliği açısından olumlu gelişmeler sağlanmış olup bu yapıların büyük çoğunluğu can ve mal güvenliği açısından sağlam birer yapı olarak kullanıma açılmıştır. Son Van-Erciş depreminde ; tarihinden sonra yapı denetim kanunu kapsamında inşa edilmiş olan 64 adet inşaatta herhangi bir hasar meydana gelmediği tespit edilmiştir.

13 Ülkemizde her yeni uygulamada olduğu gibi Yapı Denetimi Kanunu da imar rantından ve kontrolsüz yapı üretim sürecinden nemalanan menfaat grupları tarafından art niyetli eleştirilere muhatap olmuş, hatta bazı meslek odalarımız bile neredeyse denetime karşı bir tavır sergilemiştir.

14 Gelinen noktada Yapı Denetim Kuruluşlarının ve yapı denetim sistemin her şeyiyle mükemmel bir durumda olduğunu söylemek mümkün değildir. 2001 yılında çıkarılan 4708 sayılı kanunun bir çok eksiği bulunduğunu Yapı Denetim Kuruluşları Birliği olarak her platformda ifade ediyoruz. Sistemin yeni bir düzenlemeye ihtiyacı olduğunu her zaman ifade ettik burada da ifade ediyoruz

15 Yeni kanun ve yönetmelik düzenlemeleri yapılırken uygulamanın içinde olan bizlerin ve sektördeki diğer tarafların görüşleri alınarak tekrar değiştirilmek zorunda kalınmayacak bir sistemi kurmalı ve yaşatmalıyız. Bu konuda bugüne kadar üzerimize düşen görevi yaptığımızı ve bundan sonra da yapacağımızı belirtmek isterim.

16 ANCAK YAPI DENETİM YASASININ İSMİNİN DEĞİŞTİRİLMESİYLE VE YENİ FAALİYET ALANLARININ AÇILMASIYLA “DEPREM SORUNU” ÇÖZÜLEMEZ.

17 tarihine kadar sadece 19 pilot ili kapsayan yapı denetim kanunun uygulanmasında karşılaşılan sorunların başında; hizmet sunumundaki haksız rekabet gelir. Mevzuatta öngörülen yapı sahibi - yapı denetim kuruluşu ilişkisi uygulamada kurulamamıştır. Yasaya göre yapı denetim kuruluşlarının yapı sahipleri tarafından belirlenmesi gerekirken, uygulamada müteahhitler belirleyici olmakta ve denetim bedelleri, müteahhitler tarafından ödenmektedir.

18 Kanuna aykırı olmasına rağmen, yapı denetim kuruluşları pratikte yapı müteahhitleri ile anlaşma yapmak durumunda kalmakta, dolayısıyla yaptırım güçleri azalmaktadır. Bu durum haksız rekabet koşullarına neden olmakta, bağımsız bir yapı denetim sisteminin oluşmasının koşulları en başta yok olmaktadır.

19 Mevzuatın öngördüğü asgari hizmet bedeli; iki yıllık bir süre için, yapı maliyetinin % 3‘ü iken, 648 sayılı KHK ile bu oran %1,5 a indirilmiştir. Bu oranlarla yapılacak denetim işlemlerinin maliyeti karşılanamadığından, denetim kuruluşları tarafından sorumluluğu üstlenilen yapılarda gerekli tedbirler alınamamakta; yapılan denetimlerde, bazı yapı denetçilerinin şantiyelerinde bulunmadıkları; yapı denetim kuruluşlarına verilen görevlerin yerine getirilemediği gözlemlenmektedir.

20 Olası yapı kusurları ya da bir afet sonrası oluşan zararların karşılanabilmesi şu anki kuruluş yapısı ile mümkün değildir. Bu tür zararların karşılanabilmesi için etkili bir mesleki sorumluluk sigortası sistemine ihtiyaç vardır.  İlgili idareler özellikle belediyeler, daha önceki uygulamalardan kalan alışkanlıklarını devam ettirme eğilimlerini sürdürmektedir. İdarelerin yapacağı işler ve istenecek belgelerin standarta bağlanmasına ihtiyaç vardır.

21 Kanunda denetçi olma şartları açıkça tarif edilmemiş, bu konudaki düzenleme Yönetmelik ile yapılmıştır.  Ancak, bugüne kadar uygulanan, denetçi olma şartları gerçekçi değildir. Denetçilik sıfatı, sadece evrak tanzimine bağlıdır ve 5 yıllık fiili hizmetin belgelenmesi dışında hiçbir mesleki deneyim gerekmemektedir.

22 Bina üretim sürecinde, zaman zaman ruhsat eki onaylı projesinden farklı imalat yapılması zorunluluğu olmaktadır. Kanun gereği önce tadilat projeleri onaylatılmalı daha sonra imalata geçilmelidir. Bu sürecin uzun olması dolayısiyle inşaatın durmaması için; Uygulama projelerinde imara uygun değişikler, sonradan proje tashihi ve tadilatı yapılması şartı ile proje müelliflerinin oluru ve yapı denetim kuruluşundaki ilgili denetçi mimar ve mühendis onayı ile yapılabilmelidir.

23 Yapı denetim sürecinin tek muhatabı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olmamalı, tüm ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla, sağlıklı denetim yapılması konusunda eşgüdümü sağlayacak yeni düzenlemelere gidilmelidir. Bu bağlamda Merkez ve illerde kurulacak yapı denetim komisyonlarında ilgili meslek odası ve STK temsilcileri görev almalıdır.

24 Meslek Odaları ve Yapı Denetim Kuruluşları Birliği meslek içi eğitimlerinde, seminer, sempozyum ve çalıştaylarda meslektaşlarımızın eğitilmesi, bilinçlendirilmesi ve etik değerlerin oluşturulması için çalışmalarını sürdürmüş ve halen sürdürmektedir. Ancak bu etkinliklere meslektaşlarımızın yeterli ilgiyi göstermedikleri tespit edilmektedir. Ne yazık ki mecburi olmadığı sürece bu tür etkinliklere katılım düşük olmaktadır. Etkin bir yapı denetiminde görev alacak meslektaşlarımızda bu tür eğitimlere katılımın aranması durumunda, mimar ve mühendislerin kendilerini eğitmesi ve güncel bilgilerle donatması noktasında teşvik edecektir.

25 Yapı denetim kuruluşlarının denetimi ve ceza sisteminde halen uygulanmakta olan yöntem sorunludur. Kanunda farklı bir ceza olmadığı için ortaya çıkan en ufak birhatadan dolayı, yapı denetim kuruluşlarının kapatılması ile sadece kuruluşları değil bu kuruluşlarda çalışan diğer personel ile bu kuruluşların denetlediği diğer yapı sahipleri de mağdur edilmektedir. Yapıların denetimsiz kalarak tamamlanıyor olması da farklı bir mağduriyet olarak tüketiciye yansımaktadır.

26 Kamu adına denetim görevini yerine getiren kuruluşlar vatandaşlarımızın can ve mal emniyetini sağlamakla sorumludurlar. Kuruluşların kapatılması ile denetimsiz kalan ve tamamlanarak kullanıma açılan yapılarda yaşayacak vatandaşlarımızın can ve mal emniyetinin sağlandığı söylenemez.

27 Van depreminden sonra Ülkemizin gündemine yerleşen Afet Odaklı Kentsel Dönüşüm konusunda da yapı denetimi çok önemli bir yer tutmaktadır. Buna göre ; 1-Öncelikle mevcut yapı stoğunun risk durumunun tespiti için Yapı denetim kuruluşlarının yetkilendirilmesi durumunda sistemde bulunan yaklaşık 20,000 civarındaki inşaat mühendisine bu konuda verilecek dar kapsamlı bir eğitim sonucunda tarama işlemi kısa zamanda yapılabilir,

28 2-Yine Yapı Denetim Kuruluşlarında istihdam edilen 3000 e yakın inşaat mühendisi proje denetçisi ile taşıyıcı sistem analizleri kolayca yapılabilir, 3-Mevcut yapıların yıkımı ve yeniden inşa sürecinde yapılacak inşai faaliyetlerin denetimi herhangi bir istisnaya, muafiyete izin verilmeksizin yapı denetim kanunu kapsamında olmalıdır.

29 Deprem odaklı güvenli ve yaşanabilir bina üretilmesi için; “Yapı Denetimin” bağımsız, etkin ve etik kurallar çerçevesinde yapılması sağlanmalıdır. Yaklaşık 10 yıllık süreçte eksiklikleri tespit edilmiş olan 4708 sayılı Yapı Denetim Kanununun, aşağıdaki öneriler dikkate alınarak, yeniden ele alınması gerekmektedir.

30 Yapı Denetim Kuruluşlarının :
 Kurumsallaşarak gelişmelerini sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. Firma kapatmak çözüm olarak düzenlenmemelidir. Kapatarak cezalandırmak yerine güçlendirerek kurumsallaşmalarının önü açılmalıdır. Doğrudan kapatma yerine sistemin daha doğru işleyişini sağlayacak uyarı ve para cezalarını da kapsayan kademeli yaptırımlar uygulanmalıdır.

31 Yapı Denetim Kuruluşları sayıları sorumluluk alanlarındaki boşluklar ve gerçek inşaat alanları dikkate alınarak yeniden belirlenmeli ve sayı sınırlandırılması devam etmelidir. Yapı sahipleri veya müteahhitlerle iş alma bağı koparılarak işlerin e-görevlendirme yolu ile dağıtılması sağlanmalıdır.

32 Yapı üretim sürecinin esas unsurlarından olan Müteahhitlik kurumu yasal altyapıya kavuşturularak yanında mimar -mühendis çalışma şartı getirilmeli bu alan isteyen herkesin faaliyet gösterebileceği alan olmaktan çıkarılmalıdır. Yapı Denetim Kuruluşları ve Laboratuvar Kuruluşları için Mali Sorumluluk Sigortası getirilmelidir.

33 Denetçi ve kontrol elemanı mimar mühendisler ve yardımcı kontrol elemanları ile Şantiye Şefi mimar mühendisler için; Mesleki Sorumluluk Sigortası sisteme dahil edilmelidir. Sigorta şirketlerinin bulunamaması halinde DASK sistemi ile bütünleştirilerek yeni bir model ortaya çıkarılmalıdır. Asgari hizmet bedeli; iki yıllık bir süre için, yapı maliyetinin % 2 ila %4 arasında yeniden düzenlenmelidir.

34 Her meslek disiplininde alanlara göre ayrım yapılarak denetçilerin ve proje müelliflerinin gerekli meslek içi eğitimlerden geçtikten sonra belge alabilmeleri sağlanmalıdır. Kamu yapıları da dahil olmak üzere tüm yapım işleri (enerji, su, ulaştırma v.b) yapı denetim sistemine dahil olmalı bu alanda yetkinliği belgelenmiş denetçileri istihdam eden YDK lar tarafından denetlenmeleri sağlanmalıdır

35 Yapı Denetim Kuruluşlarının faaliyetlerini denetlemek ve haksız rekabeti önlemek, etkin ve adaletli olarak yapılabilmesinin sağlanması ve Bakanlığın bu konudaki yükünün hafifletilmesi amacıyla Yapı Denetim Kuruluşları Birliği kamu kurumu niteliğinde bir kuruluş haline getirilmelidir. Üyeliğin zorunlu olmadığı dernek statüsünden kurtarılmalıdır. Ayrıca, yapı denetiminin birinci derece tarafı olan Birliğin; Merkez ve İl yapı denetim komisyonlarında temsil edilmesi sağlanmalıdır.

36 Yapı Denetim Kuruluşları Birliği ile işbirliği yapılarak Bakanlık yetkililerince sahada yapılan denetim sıklaştırılmalı, yanlışlıklar önlenmelidir. Denetim yapan denetçi, kontrol elemanı ve yardımcı kontrol elemanlarına düzenli olarak meslek içi eğitim verilmelidir. Yapı denetim uygulamasını yönlendiren her türlü karar sistemi, konu ile ilgili tüm kurum ve kuruluşların yer alacağı süreçlerde oluşturulmalıdır.

37 Komisyonlarda ilgili meslek odası ve sivil toplum kuruluşları (STK) temsilcileri görev almalıdır
Yapılacak yasal düzenlemeler ile ilgili İdarelerin farklı uygulamaları ortadan kaldırılarak uygulamada standart sağlanmalıdır. Deprem güvenli yapılar kapsamında düşünülen kentsel dönüşüm çerçevesinde yeni yapılacak olan binaların eskilere benzememesi daha güvenli olması için yapı denetim sisteminin bir an önce aksayan yönlerinin tamamlanarak yasalaşması gereklidir.

38 Yapı denetimi yapılırken, denetim öncesinde ve sonrasında sosyal ilişkilerin de sistemin aktörleri arasında belli bir düzeyde olması gerekir. Çünkü denetimle sağlanacak kalite güvencesi ülkemizin ve insanların yararına olacağı kaçınılmaz bir gerçektir. Zararlara yol açan depremlerle karşılaşan ülkemizde, halkımızın can ve mal güvenliği ile milli servetlerimizi koruyabilmek için yapılaşmanın çağdaş norm ve standartlarda yapılması ve denetlenmesini sağlamak devletin en önemli görevleri arasında olmalıdır.

39 Bu görevin yerine getirilmesi çok büyük parasal kaynak ve yatırımlarla değil, ciddi bir anlayış ve yaklaşım değişikliği ile sağlanabilir. 4708 sayılı yapı denetim kanunun bu güne kadar olan uygulamaları ve elde edilen neticeleri değerlendirilerek bir an önce yeni yasa taslağının süratle kamu yapılarını da kapsayacak şekilde yasalaşması atılacak adımlardan biridir.

40 Bu çalışma gibi bundan sonra yapılacak bütün çalışmalarda bizlere düşen görev gerekli düzenlemeleri yapacak olan siyasi otoritenin dikkatini doğrudan bu konulara çekecek çıkışları yapabilmektir. Umarım dikkat çekebiliriz.

41 Yapı denetim kuruluşları Birliği İrfan VAROL
Sayın Bakanımız Erdoğan BAYRAKTAR başta olmak üzere Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın, tüm mensuplarına, katılımcılara , beni sabırla dinleyen siz konuklara saygılarımı sunarım. Yapı denetim kuruluşları Birliği Antalya Şube Başkanı İrfan VAROL