Sunum yükleniyor. Lütfen bekleyiniz

Sunum yükleniyor. Lütfen bekleyiniz

KÖMÜR MÜ? RÜZGÂR MI? SOMA ÖZELİNDE BİR SOSYAL FAYDA/MALİYET ANALİZİ

Benzer bir sunumlar


... konulu sunumlar: "KÖMÜR MÜ? RÜZGÂR MI? SOMA ÖZELİNDE BİR SOSYAL FAYDA/MALİYET ANALİZİ"— Sunum transkripti:

1

2 KÖMÜR MÜ? RÜZGÂR MI? SOMA ÖZELİNDE BİR SOSYAL FAYDA/MALİYET ANALİZİ
Taylan Z. BÂLİa, Bahar Ç. ERBAŞb, Zafer AKINb, Gülsüm AKARSUc a Araştırmacı, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi ve Doktora Öğrencisi, İktisat Bölümü, Ortadoğu Teknik Üniversitesi b Yardımcı Doçent. Dr., İktisat Bölümü, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi c Araştırma Görevlisi ve Doktora Öğrencisi, İktisat Bölümü, Ortadoğu Teknik Üniversitesi

3 TEŞEKKÜR Yazarlar bu çalışmanın çeşitli aşamalarında değerli fikirlerini, uzman görüşlerini desteklerini, deneyimlerini ve kestirimlerini kendilerinden esirgemeyen (soyadı sırasıyla) Haluk Direskeneli , Ahmet Eltekin, Ali Erül, Tayfun Hız, Yüksel Malkoç, Barış Sanlı, Nevzat Şahin, Oğuz Türkyılmaz ve Nilay Sezer Uzol’a teşekkür ederler.

4 UYARI Bu çalışmada, alternatif enerji kaynaklarından bir fosil yakıt temelli üretim tesisiyle bir yenilenebilir kaynaklı santralin, tamamen bilimsel ve eğitsel amaçlarla, ulaşılabilen tüm veriler kullanılarak, sosyal fayda/maliyet analizleri yapılmaya çalışılmaktadır. Fosil yakıt olarak kömür, yenilenebilir kaynak olarak da rüzgâr, ve bu kaynakların bol bulunduğu Soma bölgesi tamamen tarafsız olarak seçilmiştir. Bu çalışmadaki analiz ve görüşler tamamen ve sadece yazarlara ait olup bağlı oldukları kurumların ve bu çalışmayı destekleyen TÜBİTAK’ın görüşlerini yansıtmamaktadır. Tüm hata ve eksikler yazarlara aittir. Bu makale halen geliştirilmekte olup, alıntı yapılması ya da kaynak gösterilmesi için yazarların izni gerekmektedir.

5 SUNUM PLANI 1. GİRİŞ 2. İLGİLİ YAZIN 3. YÖNTEM 4. SOSYAL FAYDALAR 5. SOSYAL MALİYETLER 6. ANALİZLER VE SONUÇLARI 7. SONUÇ

6 1. Gİrİş

7 TÜRKİYE Elektrİk Üretİmİnde Bİrİncİl Kaynaklarin DağilimI (2008)
Kaynak: TEİAŞ, 2008

8 Kaynak: TEİAŞ 2008 verileriyle hazırlanmıştır.
Türkİye Brüt Elektrİk Enerjİsİ Üretİmİnde Bİrİncİl Enerjİ Kaynak PaylarI ( ) Kaynak: TEİAŞ 2008 verileriyle hazırlanmıştır.

9 ÇALIŞMANIN AMACI Sosyal Fayda-Maliyet Analizi (SFMA) yöntemi kullanılarak, üç senaryonun incelenmesi: Varolan ve yerli linyit kömürüyle çalışan 44 MW’lık Soma-A elektrik santralinin 25 yıl süresince değişiklik yapılmadan işletilmesi; Aynı bölgede Soma-A’dan bağımsız olarak yeni bir rüzgâr enerji santralı (RES) kurulması ve 25 yıl işletilmesi; Soma-A’nın kapatılıp yerine, aynı bölgede yıllık aynı miktarda elektrik üretecek bir rüzgâr santralinin kurulması ve 25 yıl boyunca işletilmesi.

10 Sektörlere Göre Toplam SeragazI EmİsyonlarI (Mİlyon Ton CO2 Eşdeğerİ)
Enerji Endüstriyel Prosesler Tarım Atık Toplam 1990 yılına göre artış Yıllar (%) 1990 132,13 13,07 18,47 6,39 170,06 - 1991 137,96 15,22 19,04 9,74 181,96 7,0 1992 144,27 17,23 18,84 13,29 193,64 13,9 1993 150,78 18,59 18,62 15,99 203,98 19,9 1994 148,62 16,93 18,32 16,59 200,46 17,9 1995 160,79 21,64 17,97 20,31 220,72 29,8 1996 178,96 22,45 17,98 22,69 242,09 42,4 1997 191,39 22,17 16,84 25,12 255,51 50,3 1998 190,62 22,62 16,70 26,69 256,63 50,9 1999 190,61 21,45 16,74 27,97 256,78 51,0 2000 212,55 22,23 16,13 29,04 279,96 64,6 2001 196,02 21,20 15,77 29,11 262,10 54,1 2002 204,02 23,42 14,77 28,41 270,62 59,1 2003 218,00 24,12 14,80 29,36 286,28 68,3 2004 227,43 26,45 15,18 27,55 296,60 74,4 2005 241,45 25,39 15,82 29,75 312,42 83,7 2006 258,21 28,036 16,367 30,065 332,67 95 2007 288,33 26,18 26,28 31,85 372,64 119,1 Kaynak: TÜİK

11 2. İLGİLİ YazIn

12 FAYDA-MALİYET ANALİZİ
“Fayda-Maliyet analizinin (FMA) geçmişi, 1808’de ABD’nin su projelerinin faydalarının ve maliyetlerinin belirlenmesine kadar dayanmaktadır. Ancak, 1930’larda iktisadın modern aracı olarak yükselişe geçtiği görülmektedir.” (

13 ENERJİ SEKTÖRÜNDE FMA UYGULAMALARI (1)
Arz güvenliği, enerji verimliliği, enerji tüketim vergilerindeki değişiklikler, deregülasyon, özelleştirme, hava kirliliği, küresel iklim değişikliği ile ilgili enerji politikalarının değerlendirilmesi MacLean (1980), Joode v.d., Matibe (2000), Rutgers (2008), Damsgaard and Green (2005), Galal v.d. (1994), Newbery and Pollitt (1997), Bowitz v.d. (2000), Lijesen (2004), Mulder (2003), Preciado ve Tanaka (2002), Heck v.d. (2003), Olivier ve Bollen (2008), Tishler v.d. (2006), Davitian v.d. (1979) Elektrik sektöründe dağıtım şebekesi üzerine uygulanacak yeni sistemlerin değerlendirilmesi Ghajor ve Khalife (2003)

14 ENERJİ SEKTÖRÜNDE FMA UYGULAMALARI (2)
Farklı elektrik üretim santrali seçeneklerinin değerlendirilmesi ITC Ltd (2002), Snyder ve Kaiser (2009), DSS Management Consultants Inc. (2005) Üretim kapasitesi yatırımlarının değerlendirilmesi Limbu v.d. (2006) Kamu yatırım programı oluşturulması (DPT) 5018 sayılı Kamu Mali Kontrol Yasası’nın tarihinde yürürlüğe giren 13. md.’si : “Bütçeler, kalkınma planı ve programlarında yer alan politika, hedef ve önceliklere uygun şekilde, idarelerin stratejik planları ile performans ölçütlerine ve fayda-maliyet analizlerine göre hazırlanır, uygulanır ve kontrol edilir” şeklinde düzenlenmiştir (Ergen, 2008: 130).

15 3. Yöntem

16 YÖNTEM (1) Fayda-Maliyet analizinin başlıca amacı, sosyal karar vermede yardımcı olarak toplumun kaynaklarının daha etkin dağılımını sağlamaktır. Genel olarak, Fayda-Maliyet analizi politika, program, proje, düzenleme ve diğer devlet müdahalelerinin değerlendirilmesinde kullanılmaktadır. (Boardman v.d., 2006:2)

17 YÖNTEM (2) Fayda-Maliyet Analizinin başlıca basamakları:
 Alternatif proje kümesi tanımlanır. Kimlerin faydalarının ve maliyetlerinin dikkate alınacağına karar verilir. Etkiler listelenir ve ölçme göstergeleri seçilir. Projenin ömrü boyunca etkiler sayısal olarak tahmin edilir. Bütün etkiler parasallaştırılır. Şimdiki değeri bulmak için, faydalar ve maliyetler bugüne indirgenir. Her bir alternatifin net bügünkü değeri hesaplanır. Duyarlılık analizleri gerçekleştirilir. Önerilerde bulunulur. (Boardman v.d., 2006: 8)

18 NET BUGÜNKÜ DEĞER (NPV)
NG = Dönem Net Getirisi = Dönem Gelirleri (Faydaları) Toplamı – Dönem Ödemeleri (Maliyetleri) Toplamı rt = Her bir dönemin kurumsal (toplumsal) iskonto oranı t = Zaman periyodu

19 KULLANILAN YAZILIM: RETScreen
Renewable Energy and Energy-Efficient Technology Screening RETScreen, yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği projelerinin fizibilite öncesi çalışmalarının maliyetini düşürecek bir karar verme aracı olarak tasarlanmıştır. RETScreen, çeşitli enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji teknolojilerinin üretim ve tasarruflarını, yaşam çevrim maliyetlerini, emisyon azaltımlarını, finansal uygulanabilirliklerini ve risklerini değerlendirmek üzere dünya çapında kullanılmakta ve ürün, hidroloji, iklim ve örnek proje veritabanları ile ayrıntılı bir mühendislik kitabı/kullanıcı rehberini de içermektedir. (

20 4. SOSYAL FAYDALAR

21 FAYDA Doğrudan fayda: Maddi ve ölçülebilen faydalar
Dolaylı fayda: Proje veya politika uygulaması ile ortaya çıkan, çoğunlukla gayri maddi faydalardan oluşan, ölçülebilen veya ölçülemeyen olumlu dışsallıklar. Özel fayda-maliyet analizleri doğrudan faydaları dikkate alırken, sosyal fayda-maliyet analizi doğrudan faydalara ek olarak dolaylı faydaları da dikkate almaktadır. Bu çalışmada, doğrudan faydalara ek olarak, sosyal faydalar çevresel ve sosyo-ekonomik faydalar olmak üzere iki alt başlıkta incelenmektedir.

22 ÇEVRESEL FAYDALAR HAVA SEKTÖRÜ Sera Gazı Salımları (-)
Sülfürdioksit (SO2) ve Azotoksit (NOx) salımları (-) Partikül salımları (-) SU SEKTÖRÜ Su tasarrufu Su kalitesi TOPRAK SEKTÖRÜ Arazi tahribatı (-) Arazi kullanımı (-,+)

23 SOSYO-EKONOMİK FAYDALAR
Fiyat Ve Maliyet İstikrarı Ulusal Güvenlik Ve Enerji Bağımsızlığı Kırsal Ekonomiler İstihdam Teknoloji Riski

24 ÇEVRESEL FAYDALAR – HAVA SEKTÖRÜ
Sera Gazı Salımları Kömür ile kıyaslandığında rüzgâr santrallerinin sera gazı salımları oldukça düşük düzeylerdedir. Karbon piyasalarının oluşması ve CO2 ton başına piyasa fiyatının bilinmesi bu faydanın parasal olarak ölçülmesine yardımcı olabilmektedir. Santral Türü CO2 Salımı (g/KWh) Kömür 975 Fuel Oil 742 Doğal gaz 608 Kombine Isı ve Güç 518 Güneş 53 Rüzgâr 29 Nükleer 22 Jeotermal 15 Hidrolik 11 Kaynak: ?

25 ÇEVRESEL FAYDALAR – HAVA SEKTÖRÜ
Sülfürdioksit (SO2) ve Azotoksit (NOx) salımları Geleneksel enerji kaynaklarını kullanarak elektrik üretimi yapan santrallerden salınmaktadırlar. Asit Yağmurları - orman ve su ekosistemlerini olumsuz etkilerken, tarihi, kültürel, sanatsal yapıların yanı sıra, ev ve araba gibi kullandığımız eşya ve yapıların yıpranmasına neden olmaktadır.

26 ÇEVRESEL FAYDALAR – HAVA SEKTÖRÜ
Partikül salımları görüntüye ve görüş mesafesine olumsuz etki etmektedir. Rüzgâr santralleri bu emisyonları gerçekleştirmediğinden, kömür santrallerine göre daha kaliteli hava ve çevre sunarak faydaların ortaya çıkmasını sağlamaktadır.

27 ÇEVRESEL FAYDALAR – SU SEKTÖRÜ
Su tasarrufu Aynı miktarda elektrik üretimi için, rüzgâr santrallerine göre, nükleer santraller 600 kat ve kömür santralleri 500 kat kadar daha fazla su kullanmaktadır. Su kalitesi Nükleer veya fosil yakıt kullanan termik santrallerin soğutma suyu kullanımı sudaki balık, larva gibi yaşayan organizmaları öldürmekte, ekosistemi değiştirmekte ve zarar vermektedir.

28 ÇEVRESEL FAYDALAR – SU SEKTÖRÜ
Diğer enerji üretim yöntemleriyle karşılaştırıldıklarında rüzgâr santralleri, su miktar ve kalitesindeki bu tür azalmalara, civarlarında bulunan yeraltı veya yer üstü su kaynaklarında civa kirlenmesine ve su sirkülasyonunun bozulmasına sebep olmamaktadır.

29 ÇEVRESEL FAYDALAR – TOPRAK SEKTÖRÜ
Arazi tahribatı Fosil yakıtlardan farklı olarak topraktan çıkarılması ve çıkarıldığı yerden kullanılacağı yere taşınması söz konusu olmadığından, rüzgâr enerjisi arazi tahribatına yol açmamaktadır. Arazi kullanımı Rüzgâr santralleri konvansiyonel teknolojilere göre, doğal enerji kaynağının çıkarıldığı alan, elektrik enerjisinin üretildiği santral ve yakıtın taşındığı yollar hesaba katıldığında, görece daha az arazi kullanım alanı istemektedir. Rüzgâr elektrik santralleri, tahsis edilen toplam arazinin sadece %1 - %5 kadarını kullanmakta, geri kalan kısmının ise tarım, turizm ve hayvancılık gibi diğer ekonomik kullanımlarına izin vermektedir.

30 SOSYO-EKONOMİK FAYDALAR
Fiyat ve Maliyet İstikrarı Tükenebilen nükleer ve fosil yakıtların fiyatları çıkartılma ve nakliye maliyetlerine bağlı olarak dalgalanmaktadır. Ekonomi üzerindeki, enerji fiyatlarının artışı ve dalgalanmaları nedeniyle gerçekleşen etkiler rüzgâr enerjisinde bulunmamaktadır.

31 SOSYO-EKONOMİK FAYDALAR
Ulusal güvenlik ve enerji bağımlılığı Stratejik ithal enerji kaynaklarının ithal miktarları ulusal güvenlik çıkarları ile örtüşerek ve koordine edilerek gerçekleştirilmelidir. Rüzgâr enerjisi, yerli enerji kaynağı olarak, enerji portföyünü çeşitlendirerek, ithal edilen yabancı fosil kaynaklara olan bağımlılığı azaltmaktadır. Rüzgâr enerjisi fosil yakıtlar ve su gibi yerli ve yabancı tükenebilen kaynakların tüketimlerini azaltmakta ve gelecek yıllarda kullanılmalarını sağlamakta,ulusal güvenliği desteklemekte ve uluslararası alanda ulusal politikaların ulusal çıkarlara göre şekillendirilmesini sağlamaktadır.

32 SOSYO-EKONOMİK FAYDALAR
Ulusal güvenlik ve enerji bağımlılığı Ulusal enerji kaynak tasarrufu dışarıdan ithal edilen kaynakları etkilediğinde ise küresel düzeyde sürdürülebilir kaynak dağılımına katkı sağlamaktadır. Hem yerli kömür hem de rüzgar ulusal ekonominin ithal kaynakların fiyat çalkantılarından minimum seviyede etkilenmesine neden olmaktadır. Bu konuda bu iki enerji türünün arasındaki farklılık, kömürün, tükenebilen bir elektrik üretim kaynağı olarak, girdi fiyat dalgalanmalarını ekonomiye halen yansıtabilmesinden ibarettir.

33 SOSYO-EKONOMİK FAYDALAR
Ulusal güvenlik ve enerji bağımlılığı Bütün bunlara ek olarak, rüzgâr santralleri küçük ve orta ölçekli elektrik üretim tesisleri olarak farklı birçok bölgede yer alabilmektedirler. Bu özellikleriyle büyük santrallerin karşı karşıya oldukları terörist saldırılarına karşı belirgin bir korunma sağlamaktadır.

34 SOSYO-EKONOMİK FAYDALAR
Kırsal ekonomiler Kömür ve rüzgâr santralleri bu bölgelerdeki ekonomik aktiviteleri çeşitlendirmektedir. Bu santrallerin teknolojilerindeki ilerlemeler, yeni imalat ve hizmet sektörlerinin yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde oluşmasını sağlayarak, bölgesel ve ulusal ekonomiye katkı sağlamaktadır. Rüzgâr santrallerinin arazisinin kiralanabilmesi sonucunda oluşacak kira gelirlerinin vergilendirilmesinden vergi kazancı oluşmaktadır. Küçük işletmeler ve arazi sahipleri tarafından işletilen rüzgâr türbinleri yerel enerji üretimine katkı sağlayarak, bölgelerin diğer bölgelerden veya ülkelerden daha az yakıt ithalini sağlamaktadır. Dolayısıyla, enerji için harcanan paranın bölgede kalmasını veya bölgeye geri dönmesini sağlamaktadır.

35 SOSYO-EKONOMİK FAYDALAR
İstihdam Kömür santrallerinde, elektrik rüzgâr santrallerine göre daha emek yoğun olarak üretilmekte ve rüzgâr santrallerine göre daha fazla kişiye istihdam sağlanmaktadır. Öte yandan rüzgâr enerjisi yeni kısa ve uzun dönemli işler yaratmaktadır: Meteorologlar, inşaat mühendisleri, montaj işçileri, avukatlar, bankacılar ve teknisyenler. Rüzgâr enerjisinin, üretilen bir birimlik enerji başına kömür ile çalışan santrale göre %30 ve nükleer santrale göre %66 daha fazla iş alanı yarattığı belirtilmektedir.

36 SOSYO-EKONOMİK FAYDALAR
Teknoloji Riski Rüzgâr enerjisinin üretiminde kullanılan teknoloji insan hayatını tehlikeye atan bir takım riskleri barındırmamaktadır. Kömürün çıkartılmasında ise grizu patlaması riski mevcuttur. Rüzgâr enerjisinin üretiminde kullanılan teknolojide ise bu tür riskler mevcut değildir. Rüzgâr enerjisi üretiminde grizu patlaması riskinin bertaraf edilmesi fayda oluşturmaktadır.

37 5. SOSYAL MALİYETLER

38 SOSYAL MALİYET Kullanımı yaygınlaşan en önemli yenilenebilir enerji kaynaklarından (YEK) biri olarak ‘Rüzgâr’ Rüzgar’ın çevresel faydalarına olan baskın vurgu ve maliyetleri Yenilenebilir enerji alternatiflerinin maliyet açısından başlangıç itibarıyla dezavantajlı oluşu ve ilk ve gömülü maliyetler açısından yüklü bir yatırım gereksinimi Uzun vadede ise düşük enerji maliyetleri Düşük işletim maliyetleri ve dolayısıyla düşük marjinal maliyetler Üreticiyi tüketiciye yakınlaştırarak iletimde kayıpların ve maliyetlerin azalması

39 ORTALAMA RES MALİYETLERİ
Avrupa’da kurulan tipik bir 2 MW’lık rüzgâr türbininin maliyet dağılımı (€, 2006) MALİYET KALEMİ YATIRIM (€1,000/MW) Toplam maliyetteki yüzdelik payı Türbin 928 75.6 İletim Hattı Bağlantısı 109 8.9 Zemin ve Temel 80 6.5 Arazi kirası 48 3.9 Elektrik Tesisatı 18 1.5 Danışmanlık 15 1.2 Finansal Maliyetler Yol Yapımı 11 0.9 Kontrol Sistemleri 4 0.3 TOPLAM 1,227 100 Kaynak: Tabloda verilen rakamlar türbin kalitesi ve büyüklüğüne, iletim hattına olan uzaklığa, hibe ve teşviklere, iklim ve arazi yapısı gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik arz edebilir

40 SOSYAL MALİYET KALEMLERİ
İlk Maliyetler Finansal Maliyetler Yıllık Maliyetler Dönemsel Maliyetler Çevresel Maliyetler Sosyo-Ekonomik Maliyetler

41 İLK MALİYETLER Toplam maliyetler içindeki en büyük pay
Fizibilite etüdü, Geliştirme ve Mühendislik Elektrik Sistemi Sistem Dengesi ve Diğer

42 İLK MALİYETLER 1. Fizibilite etüdü, Geliştirme ve Mühendislik
Fizibilite etüdü (~% 0,2): saha incelemesi, kaynak değerlendirmesi, çevresel değerlendirme, ön proje tasarımı, ayrıntılı maliyet tahmini, proje hazırlama ve yönetimi… Geliştirme işlemleri (~% 0,4): kontrat görüşmeleri, izinler ve onaylar, arsa hakları, proje finansmanı, hukuk ve muhasebe işlemleri... Mühendislik (~% 0,2): proje yeri ve inşaatların tasarımı, mekanik-elektrik aksam tasarımı, ihale-anlaşma ve inşaat yönetimi…

43 İLK MALİYETLER 2. Elektrik Sistemi Santralin donanım ve montajı
Rüzgâr türbini kalemi Toplam maliyetin yaklaşık % 75’i İletim hattına bağlantı Toplam maliyetlerdeki payı % 4 ila %15 Yol yapım maliyetleri € € (km başına) Trafo merkezi Toplam maliyetlerdeki payı % 8 ila %10

44 İLK MALİYETLER 3. Sistem Dengesi ve Diğer
Türbin temeli, nakliye, eğitim ve işe alım, kurulum ve çevre ile ilgili diğer maliyetler Toplam maliyetlere oranı % 6 ila %8

45 FİNANSAL MALİYETLER Önemli değişkenler: Yakıt maliyeti eskalasyon oranı (Y.E.K.’nda yok), Enflasyon oranı, İskonto oranı, Projenin beklenen ortalama ömrü (Rüzgar için yaklaşık yıl) Proje finansmanının yapısı Toplam finansmanın ne kadarının öz varlıklardan, ne kadarının borç ile karşılanacağı ve bu borcun hangi faizle ve ne vadeyle alınacağı Tipik bir enerji projesinde (projeye bağlı olarak değişmekle birlikte) borç vadesi 10 yıl, borç oranı % 80 civarında Devlet desteği: teşvik ve hibeler alım garantisi, vergi avantajları, muafiyetleri ya da tatilleri, arazi destekleri

46 YILLIK MALİYETLER İşletme ve bakım maliyetleri
Konvansiyonel teknolojilere göre daha az Arazi ve/veya kaynak kiralama, mülkiyet vergileri, sigorta primleri, malzeme ve yedek parça, idari masraflar, dış bakım ve danışmanlık… Toplam başlangıç maliyetlerine göre çok düşük olup yaklaşık ilk maliyetlerin % 1-2’si civarında

47 DÖNEMSEL MALİYETLER Bir yılı aşan dönemlerde tekrarlanan maliyetler
Kanat değişim maliyeti Santralin ömrü boyunca bir ya da iki kez değişmesi (~ 10 senede bir) İlk maliyetlerin yaklaşık 1/4’ü kadar ek maliyet

48 ÇEVRESEL MALİYETLER Görsel etkiler Gürültü Arazi kullanım
Ekosisteme etkileri Elektromanyetik engelleme Gölge ve yansıma

49 ÇEVRESEL MALİYETLER Görsel etkiler Görüntü ve estetiği olumsuz etkiler
Santraldeki depolar, trafo merkezi, iletim hatları ve yollar… Gürültü 1 MW ve üzerinde kapasiteye sahip türbinler, 200 metre uzaklıktan, yaklaşık olarak 45 dBA kadar ses çıkarmaktadır. Bu da bir özel ofisteki ortalama ses seviyesine yakın olup (gürültü açısından) sessiz sayılabilir. Kaynağa uzaklık ve gürültü kaynağının türü Yaşam mekânlarına makul bir uzaklığa kurulması

50 ÇEVRESEL MALİYETLER Arazi kullanımı
Türbinlerin taban alanı: toplam alanın % 1 ila %3’ü İki türbinin arası da yandan kanat çapının en az 3 katı, önden ya da arkadan ise yaklaşık 7 katıdır Tüm arazi, mesela hayvancılık, başka amaçlarla kullanılabilir Ekosisteme etkileri Kuş ölümleri ve göçmen kuşların göç yollarını olumsuz etkilemesi Senede türbin başına 2,19 tane kuş ölümü Nesli tehlikede olan türler…

51 ÇEVRESEL MALİYETLER Elektromanyetik engelleme
Elektromanyetik dalgaları kullanan iletişim sistemlerini, özellikle televizyon ve uçak navigasyonu ve iniş sistemlerini olumsuz etkileyebilmektedir Televizyona olan etkileri kolayca engellenebilmektedir Uçakların iniş alanlarına yakın olmadıkları sürece önemli değildir Gölge ve yansıma Kişisel şikâyetler

52 SOSYO-EKONOMİK MALİYETLER
İstihdam Rüzgâr teknolojisi konvansiyonel yakıt temelli santrallere göre daha az emek yoğun bir teknoloji Fakat yeni iş alanları oluşturma açısından rüzgâr teknolojileri daha avantajlı Rüzgâr santralinin oluşturacağı istihdam - termik santralin kapatılmasıyla doğacak işsizlik

53 SOSYO-EKONOMİK MALİYETLER
Halk ve İşletmedeki Çalışan Sağlığı Zararlı gaz salımının engellenmesiyle birlikte hem çalışanların hem de halk sağlığı daha iyi olacaktır Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Kurumu, kömür santrallerinin tek başlarına havadaki civa salımının %33’ü gibi bir bölümünden sorumlu Küresel ısınma ise salgın hastalıklar, şiddetli sıcak ve soğuk hava dalgaları ile ilişkili ölümler, hava kalitesinin azalması, solunum yolu hastalıkları, tarım ürün miktar ve çeşitliliklerinin ve sulama şartlarının değişmesiyle gıda tüketimi üzerinden insan sağlığını tehdit etmektedir Çin ve Hindistan’daki kömür santrallerinden salınan gazların yol açtığı kanser ve diğer hastalıklardan ölenlerin sayısı yılda 490 ile 900

54 6. Analİzler ve sonuçlarI

55 SENARYOLAR Bu çalışmada, refah iktisadının yöntemlerinden biri olan SFMA, RETScreen programı kullanılarak, 3 farklı senaryoya uygulanmıştır: (i) Varolan ve yerli linyit kömürüyle çalışan Soma elektrik santralinin 44 MW’lık A ünitesinin 25 yıl süresince değişiklik yapılmadan işletilmesi; (ii) Soma-A’dan bağımsız olarak aynı bölgede yıllık aynı miktarda elektrik üretecek yeni bir rüzgâr santrali (Soma-RES) kurulması; (iii) Soma-A’nın kapatılıp yerine, aynı bölgede yıllık aynı miktarda elektrik üretecek bir rüzgâr santrali (Soma-RES) kurulması.

56 BALIKESİR İLİ SOMA İLÇESİNİN TEMEL COĞRAFİ VE İKLİMSEL VERİLERİ
Birim İklim verisi yeri Proje yeri Enlem ˚N 39.3 Boylam ˚E 27.7 Rakım M 645 Isıtma tasarım sıcaklığı °C -2.0 Soğutma tasarım sıcaklığı 30.6 Yer sıcaklığı amplitüdü 22.4 Soma İlçesinin Aylık İklimsel Verileri Ay Hava sıcaklığı Bağıl nem Günlük güneş radyasyonu yatay Atmosferik basınç Rüzgâr hızı Yer sıcaklığı Isıtma derece-gün Soğutma derece-gün °C % kWh/m²/d kPa m/s °C-d Ocak 2,7 74,7% 2,17 949,5 9,4 1,7 419 Şubat 2,4 70,0% 2,90 949,9 2,1 370 Mart 4,5 61,7% 4,11 951,2 9,5 4,4 319 Nisan 11,5 53,9% 5,01 948,6 7,3 11,2 159 81 Mayıs 15,0 45,7% 6,47 948,4 7,4 15,3 254 Haziran 19,8 40,7% 7,49 7,8 20,0 377 Temmuz 21,6 38,2% 7,59 947,2 9,3 21,9 481 Ağustos 20,4 39,3% 6,74 947,9 10,1 21,0 475 Eylül 16,7 41,5% 5,49 950,8 8,9 16,9 347 Ekim 13,2 52,2% 3,71 952,1 8,4 13,1 60 188 Kasım 65,4% 2,41 952,8 8,2 240 Aralık 5,3 75,8% 1,82 951,1 9,2 4,6 375 Yıllık 11,9 54,8% 4,67 949,8 8,7 11,7 1.942 2.203 Ölçüm yeri:M 100,0 0,0 Not: Ölçüm yeri Soma’nın yer seviyesinden itibarendir. Kaynak: EİE

57 ORTAK VARSAYIMLAR Ortalama Yıllık Üretim: 250.000 MWh Para Birimi: €
Elektrik Fiyatı: 66,6 €/MWh (EPDK) Kömür Fiyatı: 35€/ton (EÜAŞ) Toplumsal İskonto Oranı: % 10 (DPT) € Yıllık Enflasyon Oranı: % 2,33 (EUROSTAT) (AB yıllık TÜFE oranlarının ortalaması) € Yıllık Faiz Oranı: % 6,5 (Uzman Tahmini) Yakıt maliyeti eskalasyon oranı % 5 (Uzman Tahmini) Proje ömrü: 25 Yıl Dış Borç Oranı: % 80 Ortalama Aylık Ücret: 500 € Ortalama Kıdem Tazminatı: € (25 yılın sonunda)

58 6.1 Baz Durum Senaryosu: Soma-A Santralinin 25 Yıl Daha İşletilmesi

59 SOMA-A TEMEL VERİLER VE VARSAYIMLAR
Teknoloji: Buhar türbini 2 x 22 MW  Kullanılabilirlik: saat/yıl Kapasite Faktörü: % 85 Şebekeye verilen elektrik: MWh/Yıl (Yaklaşık) Yakıt türü: Soma Linyit (3700 Kcal/Kg)  Yakıt fiyatı: 35 €/t İlk tutuşturma için kullanılan ve Soma-A’nın toplam yakıt maliyetlerinin % 2’sinden azını oluşturan motorin tüketimi hesaba katılmamıştır. Çalışan sayısı: 377 (Uzman Tahmini)

60 SOMA-A SANTRALİNİN VARSAYIMSAL TEKNİK ÖZELLİKLERİ
Teknoloji Buhar türbini Kullanılabilirlik h 7.450 % 85 Yakıt türü Soma Linyit (3700 Kcal/Kg) Yakıt fiyatı €/t 35 Buhar akışı kg/h Çalışma basıncı Bar 22 Doyma sıcaklığı °C 217 °F 409,7 Kızdırma sıcaklığı 240 Entalpi kJ/kg 2 869 Btu/lb 1.218,4 Entropi kJ/kg/K 6.44 Btu/lb/°R 1,5 Ekstraksiyon portu Yok Karşı basınç kPa 3.0 Sıcaklık 24 102,2 Karışım kalitesi 0.74 1 910 858,5 Teorik buhar oranı (TSR) kg/kWh 3.75 lb/kWh 9,5 Buhar türbini (BT) verimliliği % 75.0% Gerçek buhar oranı (GBO) 5.01 11,2 Özet Güç kapasitesi kW 33 556 Minimum kapasite 50.0% Model ve kapasite 2x22MW Şebekeye verilen elektrik MWh Mevsimsel etkinlik 86.0% Dönüş sıcaklığı 100 Gerekli yakıt GJ/h 478.5 milyon BTU/h 452,4 Elektrik satış fiyatı €/MWh 66,6 €/kWh 0,0666 Not: İlk tutuşturma için kullanılan ve Soma-A’nın toplam yakıt maliyetlerinin % 2’sinden azını oluşturan motorin tüketimi hesaba katılmamıştır.

61 SOMA-A YILLIK SERA GAZI SALIMLARI ÖZETİ
Gerçekleşme yılı Baz durum seragazı emisyonu Önerilen durum seragazı emisyonu Brüt yıllık seragazı emisyonu azalması Seragazı kredileri işlem ücretleri Net yıllık seragazı emisyonu azalması yıl tCO2 % 1'den9 0% 10 ve sonrası eşdeğeri Tüketilmeyen ham petrol varili Not: Net seragazı değerleri Türkiye şebekesinin genel salımlarıyla projenin salımlarının farkını göstermektedir.

62 TÜRKİYE ELEKTRİK SİSTEMİYLE SOMA-A SANTRALININ SERA GAZI SALIMLARININ KARŞILAŞTIRMASI
Baz durum elektrik sistemi (Temel) Yakıt karışımı CO2 emisyon faktörü CH4 emisyon faktörü N2O emsiyon faktörü Elektrik üretim verimlililiği İ&D kayıpları Seragazı emisyon faktörü Yakıt türü % kg/GJ tCO2/MWh Doğal gaz 50.0% 54.5 0.0040 0.0010 45.0% 5.0% 0.462 Hidro 17.5% 0.0 0.0000 100.0% 0.000 Kömür 29.0% 95.8 0.0150 0.0030 35.0% 1.051 Fuel oil (#6) 3.5% 77.8 0.0020 30.0% 0.992 Elektrik karışımı 156.8 0.0181 0.571 Proje boyunca gerçekleşen temel değişiklikleri Seragazı emisyon faktöründe değişim -10.0%  Değişimin gerçekleştiği yıl 10 Seragazı emisyon faktörü yılı10 ve sonrası 0.513  Temel değişikliğine yol açan sebep/olay İnşaat aşamasındaki yeni hidroelektrik santral Baz durum sistem seragazı özeti (Temel) Yakıt tüketimi Seragazı emisyonu MWh tCO2 Elektrik Toplam Önerilen durum sistem seragazı özeti (Elektrik projesi) Kullanıcı tanımlı yakıt 69.0 0.0700 0.327 Şebekeye verilen elektrik 12 500 Seragazı emisyonu azaltma özeti Gerçekleşme yılı Baz durum seragazı emisyonu Önerilen durum seragazı emisyonu Brüt yıllık seragazı emisyonu azalması Seragazı kredileri işlem ücretleri Net yıllık seragazı emisyonu azalması Elektrik projesi yıl 1'den9 0% 10 ve sonrası eşdeğeri Tüketilmeyen ham petrol varili Not: Seragazları küresel ısınma potansiyeli açısından IPCC (2007) uyarınca CO2 eşdeğerine dönüştürülmüşlerdir: 1 ton CH4 = 21 ton CO2 ; 1 ton N2O = 310 ton CO2 ; Kaynak: IPCC (2007)

63 Soma Termik Santralının ve Soma-A Ünitesinin İşlevsel Emek Dağılımları
İstihdam Mühendis İdari İşçi Savunma Tekniker Santral Toplam Hizmet Alımı Toplam SOMA (A+B) 30 40 884 50 13 1.017 120 1.137 SOMA-A (Tahmin) 10 294 16 4 337 377 Kaynak: E.Ü.A.Ş. (2009) ve uzman görüşü

64 SOMA-A’NIN 25 YIL İŞLETİLMESİ SENARYOSUNUN MALİYETLERİ
İlk maliyetler (krediler) Birim Miktar Birim maliyet Nisbi maliyetler Notlar/Aralık Fizibilite etüdü Saha incelemesi p-d Devam projesi için gerekmediği varsayılıyor. Kaynak değerlendirmesi proje Çevresel değerlendirme Ön proje Ayrıntılı maliyet tahmini Seragazı temel değerlendirme çalışması ve izleme planı Rapor hazırlama Proje yönetimi Seyahat ve konaklama p-trip Ara Toplam: 0.0% Geliştirme Sözleşme müzakereleri İzinler ve onaylar Saha etüdü ve arazi hakları Seragazı onayı ve tescili Proje finansmanı Hukuk ve muhasebe Mühendislik Saha ve bina tasarımı Mekanik tasarım Elektrik tasarımı İnşaat tasarımı İhale ve sözleşme İnşaat kontrolörlüğü Not: Tüm parasal değerler € cinsindendir. 1 € = 2 T.L. varsayılmıştır. Eksi sayılar parantez içinde gösterilmiştir. Kaynak: RETScreen, uzman görüşleri ve yazarların kendi hesapları

65 SOMA-A’NIN 25 YIL İŞLETİLMESİ SENARYOSUNUN MALİYETLERİ
Elektrik sistemi Buhar türbini kW 44.000 Devam projesi için gerekmediği varsayılıyor. Yol yapımı km İletim hattı Trafo Merkezi proje Enerji verimliliği önlemleri Kullanıcı tanımlı maliyet Ara Toplam: 0.0% Sistem dengesi ve diğer Spesifik proje maliyetleri İdame Yatırım Giderleri 44 000 Soma-A'nın 25 yıl çalışması için vasayılan yenileme yatırımı tutarı (Uzman tahmini KW x 1200€ / 3) alacaklandırmak Bina ve bahçe yapımı Yedek parçalar % Nakliye Eğitim ve işletmeye alma p-d Öngörülmeyen giderler İnşaat dönemi faizi 6.50% İdame yatırımı için gerekli kaynağın fırsat maliyeti Ay sayısını gir 100.0% Toplam ilk maliyetler Not: Tüm parasal değerler € cinsindendir. 1 € = 2 T.L. varsayılmıştır. Eksi sayılar parantez içinde gösterilmiştir. Kaynak: RETScreen, uzman görüşleri ve yazarların kendi hesapları

66 SOMA-A’NIN 25 YIL İŞLETİLMESİ SENARYOSUNUN MALİYETLERİ
Yıllık maliyetler (krediler) Birim Miktar Birim maliyet Notlar/Aralık İşletme ve bakım Arazi kiralama ve kaynak kiralama proje Yatırım içinkullanılan iç kaynağın (öz varlığın) fırsat maliyeti (Varsayım: ÖV=0,2xYatırım Maliyeti) Mülkiyet vergileri Devam projesi için gerekmediği varsayılıyor. Sigorta primi 100000 Soma santrallerinin parçacık ve SO2 salımlarının halk sağlığı, tarım, bina ve araç zararları için tüm Soma nüfusu ( ) için yıllık tahmini minimum özel sigorta priminin Soma-A payı Parçalar ve işgücü Genel işletme giderleri (Yakıt maliyeti x 1/4) Sera gazı izleme ve doğrulama 12 Yapılıyor fakat tutarı tahmin (RETScreen) Kamu faydaları Genel ve idari % 1.0% Ayrıntılı veri yok (Varsayım) Yıllık İdame Giderleri maliyet Soma-A yıllık idame giderleri (genel işletme giderlerinin %1'i kadar ek gider varsayılıyor ) Öngörülmeyen giderler Ara Toplam: Yakıt maliyeti - önerilen durum Kullanıcı tanımlı yakıt T SOMA-A YILLIK KÖMÜR GİDERİ Dönemsel maliyetler (krediler) Yıl Diğer Toplumsal Maliyetler 25 25 yıl sonra tesisin kapatılmasının doğuracağı kıdem tazminatları (377 kişi x € x(1+enflasyon)^25) Proje ömrünün sonu alacak € ( )  Tesisin 25 yıl sonraki tahmini hurda değeri

67 SOMA-A 25 YIL İŞLETİM SENARYOSUNUN SOSYAL FAYDA/MALİYET ANALİZİ
Finansal parametreler Genel Yakıt maliyeti eskalasyon oranı % 5.0% Enflasyon oranı 2.3% İskonto oranı 10.0% Proje ömrü yıl 25 Finansman Teşvikler ve hibeler Borç oranı 80.0% Borç Öz varlık Borç faiz oranı 6.50% Borç vadesi 10 Borç ödemeleri €/yıl Gelir vergisi analizi (Kapalı) Yıllık gelir Elektrik ihracat geliri Şebekeye verilen elektrik MWh Elektrik ihracat fiyatı €/MWh 66.60 Elektrik ihracatı eskalasyon oranı Seragazı azaltma geliri Net seragazı azaltımı - yıl 1'den9 tCO2/yr Net seragazı azaltımı - yıl10 + sonrası Net seragazı azaltımı - 25 yıl tCO2 Seragazı azaltma kredi oranı €/tCO2 15.00 Seragazı azaltma kredi süresi Seragazı azaltma kredi eskalasyon oranı 1.0%

68 SOMA-A 25 YIL İŞLETİM SENARYOSUNUN SOSYAL FAYDA/MALİYET ANALİZİ
Proje maliyetleri ve tasarruf/gelir özeti İlk maliyetler Fizibilite etüdü 0.0% Geliştirme Mühendislik Elektrik sistemi Isıtma sistemi Soğutma sistemi Kullanıcı tanımlı Enerji verimliliği önlemleri Sistem dengesi ve diğer 100.0% Toplam ilk maliyetler Teşvikler ve hibeler Yıllık maliyetler ve borç ödemeleri İşletme ve bakım Yakıt maliyeti - önerilen durum Borç ödemeleri - 10 yıl Toplam yıllık maliyetler Dönemsel maliyetler (krediler) Diğer Toplumsal Maliyetler - 25 yıl Proje ömrünün sonu - alacaklandırmak Yıllık tasarruflar ve gelir Yakıt maliyeti - baz durum Elektrik ihracat geliri Seragazı azaltma geliri - 25 yıl Müşteri primi geliri (indirim) Diğer gelirler (maliyet) - 25 yıl TE üretim geliri - 20 yıl Toplam yıllık tasarruflar ve gelir

69 SOMA-A 25 YIL İŞLETİM SENARYOSUNUN SOSYAL FAYDA/MALİYET ANALİZİ
Finansal sürdürülebilirlik Vergi öncesi İGO - özsermaye % 35.6% Vergi öncesi İGO - varlıklar 16.0% Vergi sonrası İGO - özsermaye Vergi sonrası İGO - varlıklar Basit geri ödeme yıl 10.1 Özsermaye geri ödeme 4.8 Net Şimdiki Değer (NPV) Yıllık yaşam döngüsü tasarrufları €/yıl Maliyet-Fayda oranı 10.35 Borç çevrilebilirliği 1.04 Enerji üretim maliyeti €/MWh 57.48 Seragazı azaltma maliyeti €/tCO2 Azalma yok

70 Soma-A 25 Yıllık Kümülatif Değer Akışları Grafiği

71 Soma-A Duyarlılık Analizi
Net Şimdiki Değer (NPV) Duyarlılık aralığı 20% Eşik Değer Elektrik ihracat fiyatı €/MWh Yakıt maliyeti - önerilen durum 53.28 59.94 66.60 73.26 79.92 -20% -10% 0% 10% İşletme ve bakım Seragazı azaltma kredi oranı €/tCO2 12.00 13.50 15.00 16.50 18.00

72 Net Şimdiki Değer (NPV)
Soma-A Risk Analizi Net Şimdiki Değer (NPV) Parametre Birim Değer Aralık (+/-) Minimum Maksimum İlk maliyetler 20% İşletme ve bakım Yakıt maliyeti - önerilen durum Elektrik ihracat fiyatı €/MWh 66.60 53.28 79.92 Seragazı azaltma kredi oranı €/tCO2 15.00 12.00 18.00 Net seragazı azaltımı - kredi süresi tCO2 Borç oranı % 80% 64% 96% Borç faiz oranı 6.50% 5.20% 7.80% Borç vadesi yıl 10 8 12 Etki - Net Şimdiki Değer (NPV) Medyan Risk seviyesi 5.0% Güven seviyesi içinde asgari Güven seviyesi içinde azami

73 Parametrenin nispi etkisi (standart sapma)
Soma-A Risk Analizi Parametrenin nispi etkisi (standart sapma) Dağılım - Net Şimdiki Değer (NPV)

74 6.2 ALTERNATİF SİSTEM: SOMA-RES SANTRALİ

75 SOMA-RES TEMEL VARSAYIMLARI
 Teknoloji: Rüzgâr türbini Türbin başına güç kapasitesi: 2 000 Kw Türbin sayısı: 35 Güç kapasitesi: kW Bağlantı noktası yüksekliği: 105 M Türbin başına rotor çapı: 90 M  Rüzgâr kesmesi kuvveti: 0,25 Dizilim kayıpları: % 3 Kanat kayıpları: % 3 Çeşitli kayıplar: % 5 Kullanılabilirlik: % 95 Kapasite faktörü: % 40,8 Şebekeye verilen elektrik: MWh Proje Süresi: 25 Yıl

76 SOMA-RES SANTRALININ VARSAYIMSAL TEKNİK ÖZELLİKLERİ
Kaynak değerlendirmesi Kaynak yöntemi Rüzgar hızı SOMA Elektrik ihracat fiyatı Şebekeye verilen elektrik Ay m/s €/MWh MWh Ocak 9.4 66.6 24 337 Şubat 21 842 Mart 9.5 24 503 Nisan 7.3 16 234 Mayıs 7.4 16 969 Haziran 7.8 17 544 Temmuz 9.3 22 361 Ağustos 10.1 24 446 Eylül 8.9 21 034 Ekim 8.4 20 410 Kasım 16 830 Aralık 9.2 23 547 Yıllık 8.7 Ölçüm yeri: M 100.0 ft 328.1 Rüzgar kesmesi kuvveti 0.25 Rüzgar türbini Türbin başına güç kapasitesi kW İmalatçı Vestas Model VESTAS V MW - 105M Türbin sayısı 35 Güç kapasitesi Bağlantı noktası yüksekliği 105.0 8.8 m/s 344.5 Türbin başına rotor çapı 90 295.3 Türbin başına taranan alan 6 362 ft² 68 477 Enerji eğrisi verileri Standart Şekil faktörü 2.0

77 SOMA-RES SANTRALININ VARSAYIMSAL TEKNİK ÖZELLİKLERİ
Rüzgar hızı Güç eğrisi verileri Enerji eğrisi verileri m/s kW MWh 0.0 1 2 3 517.1 4 56.0 5 165.0 6 339.0 7 570.0 8 863.0 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Dizilim kayıpları % 3.0% Türbin başına Kanat kayıpları Düzeltilmemiş enerji üretimi 8 868 Çeşitli kayıplar 5.0% Basınç katsayısı 0.938 Kullanılabilirlik 95.0% Sıcaklık katsayısı 1.011 Brüt enerji üretimi 7 144 Özet Kayıp katsayısı 0.85 Kapasite faktörü 40.8% Özgül randıman kWh/m² 954 Şebekeye verilen elektrik Kaynak: EİE, RETScreen yazılımının Ürün veritabanı ve Enerji Modeli tablosu

78 SOMA-RES YILLIK SERA GAZI ÖZETİ
Gerçekleşme yılı Baz durum seragazı emisyonu Önerilen durum seragazı emisyonu Brüt yıllık seragazı emisyonu azalması Seragazı kredileri işlem ücretleri Net yıllık seragazı emisyonu azalması yıl tCO2 % 1'den9 10 ve sonrası Eşdeğeri Tüketilmeyen ham petrol varili Not: Net seragazı değerleri Türkiye şebekesinin genel salımlarıyla projenin salımlarının farkını göstermektedir.

79 TÜRKİYE ELEKTRİK SİSTEMİYLE SOMA-RES SERA GAZI SALIMLARININ KARŞILAŞTIRMASI
Baz durum elektrik sistemi (Temel) Yakıt karışımı CO2 emisyon faktörü CH4 emisyon faktörü N2O emsiyon faktörü Elektrik üretim verimlililiği İ&D kayıpları Seragazı emisyon faktörü Yakıt türü % kg/GJ tCO2/MWh Doğal gaz 50.0% 54.5 0.0040 0.0010 45.0% 5.0% 0.462 Hidro 17.5% 0.0 0.0000 100.0% 0.000 Kömür 29.0% 95.8 0.0150 0.0030 35.0% 1.051 Fuel oil (#6) 3.5% 77.8 0.0020 30.0% 0.992 Elektrik karışımı 156.8 0.0181 0.571 Proje boyunca gerçekleşen temel değişiklikleri   Seragazı emisyon faktöründe değişim -10.0%  Değişimin gerçekleştiği yıl 10 Seragazı emisyon faktörü yılı10 ve sonrası 0.513  Temel değişikliğine yol açan sebep/olay İnşaat aşamasındaki yeni hidroelektrik santral Baz durum sistem seragazı özeti (Temel) Yakıt tüketimi Seragazı emisyonu MWh tCO2 Elektrik Toplam Önerilen durum sistem seragazı özeti (Elektrik projesi) Rüzgar Şebekeye verilen elektrik 12 503 Seragazı emisyonu azaltma özeti Gerçekleşme yılı Baz durum seragazı emisyonu Önerilen durum seragazı emisyonu Brüt yıllık seragazı emisyonu azalması Seragazı kredileri işlem ücretleri Net yıllık seragazı emisyonu azalması Elektrik projesi yıl 1'den9 10 ve sonrası Eşdeğeri Tüketilmeyen ham petrol varili Not: Seragazları küresel ısınma potansiyeli açısından IPCC (2007) uyarınca CO2 eşdeğerine dönüştürülmüşlerdir: 1 ton CH4 = 21 ton CO2 ; 1 ton N2O = 310 ton CO2 ; Kaynak: IPCC (2007)

80 TABLO 8: SOMA-RES KURULUM VE 25 YIL İŞLETİM MALİYETLERİ
İlk maliyetler (krediler) Birim Miktar Birim maliyet Nisbi maliyetler Notlar/Aralık Fizibilite etüdü Saha incelemesi p-d Kaynak değerlendirmesi proje Çevresel değerlendirme Ön proje Ayrıntılı maliyet tahmini Seragazı temel değerlendirme çalışması ve izleme planı Rapor hazırlama Proje yönetimi Seyahat ve konaklama p-trip Toplam maliyet 1 Soma-RES ayrıntı yok (Uzman Tahmini) Ara Toplam: 0.2% Geliştirme Sözleşme müzakereleri İzinler ve onaylar Saha etüdü ve arazi hakları Seragazı onayı ve tescili Proje finansmanı Hukuk ve muhasebe TEMİNAT MEKTUBU GİDERİ RES işletmecilerinden istenen teminat mektubunun 1 yıllık ortalama masrafı (%0,3 x € x (0,6+0,4(KG-10))) 0.4% Mühendislik Saha ve bina tasarımı Mekanik tasarım Elektrik tasarımı İnşaat tasarımı İhale ve sözleşme İnşaat kontrolörlüğü

81 TABLO 8: SOMA-RES KURULUM VE 25 YIL İŞLETİM MALİYETLERİ
Elektrik sistemi Rüzgar türbini kW 70 000 Soma-RES ayrıntı yok (Uzman Tahmini) Yol yapımı km 20 İletim hattı Trafo Merkezi proje 1 Ara Toplam: 91.5% Sistem dengesi ve diğer Spesifik proje maliyetleri Rüzgar türbini montajı Rüzgar türbini temeli türbin 35 Rüzgar türbini kurulumu Bina ve bahçe yapımı 50 Yedek parçalar % 5.0% Nakliye Eğitim ve işletmeye alma p-d Toplam maliyet Öngörülmeyen giderler 1.0% SOMA-RES Varsayım İnşaat dönemi faizi 6.50% 12 ay 7.5% Toplam ilk maliyetler 100%

82 TABLO 8: SOMA-RES KURULUM VE 25 YIL İŞLETİM MALİYETLERİ
Yıllık maliyetler (krediler) Birim Miktar Birim maliyet Notlar/Aralık İşletme ve bakım Arazi kiralama ve kaynak kiralama proje Yatırım için kullanılan iç kaynağın (Öz Varlık) fırsat maliyeti (Yatırım Maliyeti x 0,2 x %6,5 ödenen/vazgeçilen yıllık faiz) Mülkiyet vergileri Soma-RES için olmadığı varsayılıyor Sigorta primi 1 SOMA-RES Yıllık Sigorta Primi (Uzman Tahmini) Parçalar ve işgücü 10 Yıllık İşletme Giderleri (10 kişi + malzeme ve yedek parçalar) (Uzman Tahmini) Sera gazı izleme ve doğrulama SOMA-RES YILLIK DIŞ BAKIM VE SÜPERVİZYON GİDERİ (Uzman Tahmini) Kamu faydaları Genel ve idari % 1.0% SOMA-RES Varsayım Yıllık Yedek Tutma Maliyeti maliyet SOMA-RES için yıllık yedek tutma maliyeti (4,5€ x YILLIK ÜRETİM MWh) (TEİAŞ) Öngörülmeyen giderler Ara Toplam: Dönemsel maliyetler (krediler) Yıl Kanat değişim maliyeti 13 13. yılda yapılacağı varsayılan kanat yenileme giderleri ( € x (1+Yıllık Enflasyon Oranı)^13) (UZMAN TAHMİNİ) SOMA-RES kıdem tazminatı maliyeti 25 25 yılın sonunda Soma-RES'in 10 işçisinin kıdem tazminatı giderleri (10 X € x (1+ Yıllık Enflasyon Oranı)^25) Proje ömrünün sonu alacak € ( )

83 Soma-RES Kurulum Ve 25 Yıl İşletim Senaryosunun Sosyal Fayda/Maliyet Analizi
Finansal parametreler Genel Yakıt maliyeti eskalasyon oranı % 5.0% Enflasyon oranı 2.3% İskonto oranı 10.0% Proje ömrü yıl 25 Finansman Teşvikler ve hibeler Borç oranı 80.0% Borç Öz varlık Borç faiz oranı 6.50% Borç vadesi 10 Borç ödemeleri €/yıl Gelir vergisi analizi (Kapalı) Yıllık gelir Elektrik ihracat geliri Şebekeye verilen elektrik MWh Elektrik ihracat fiyatı €/MWh 66.60 Elektrik ihracatı eskalasyon oranı Seragazı azaltma geliri Net seragazı azaltımı - yıl 1'den9 tCO2/yr Net seragazı azaltımı - yıl10 + sonrası Net seragazı azaltımı - 25 yıl tCO2 Seragazı azaltma kredi oranı €/tCO2 15.00 Seragazı azaltma kredi süresi 21 Net seragazı azaltımı - 21 yıl Seragazı azaltma kredi eskalasyon oranı 1.0%

84 Soma-RES Kurulum Ve 25 Yıl İşletim Senaryosunun Sosyal Fayda/Maliyet Analizi
Proje maliyetleri ve tasarruf/gelir özeti İlk maliyetler Fizibilite etüdü 0.2% Geliştirme 0.4% Mühendislik Elektrik sistemi 91.5% Isıtma sistemi 0.0% Soğutma sistemi Enerji verimliliği önlemleri Sistem dengesi ve diğer 7.5% Toplam ilk maliyetler 100.0% Teşvikler ve hibeler Yıllık maliyetler ve borç ödemeleri İşletme ve bakım Yakıt maliyeti - önerilen durum Borç ödemeleri - 10 yıl Toplam yıllık maliyetler Dönemsel maliyetler (krediler) Kanat değişim maliyeti - 13 yıl SOMA-RES kıdem tazminatı maliyeti - 25 yıl Proje ömrünün sonu - alacaklandırmak Yıllık tasarruflar ve gelir Yakıt maliyeti - baz durum Elektrik ihracat geliri Seragazı azaltma geliri - 21 yıl Müşteri primi geliri (indirim) Diğer gelirler (maliyet) - yıl TE üretim geliri - 21 yıl Toplam yıllık tasarruflar ve gelir

85 Soma-RES Kurulum Ve 25 Yıl İşletim Senaryosunun Sosyal Fayda/Maliyet Analizi
Finansal sürdürülebilirlik Vergi öncesi İGO - özsermaye % 48.7% Vergi öncesi İGO - varlıklar 15.6% Vergi sonrası İGO - özsermaye Vergi sonrası İGO - varlıklar Basit geri ödeme yıl 5.6 Özsermaye geri ödeme 2.4 Net Şimdiki Değer (NPV) Yıllık yaşam döngüsü tasarrufları €/yıl Maliyet-Fayda oranı 8.83 Borç çevrilebilirliği 1.67 Enerji üretim maliyeti €/MWh 28.31 Seragazı azaltma maliyeti €/tCO2 (120)

86 SOMA-RES KÜMÜLATİF DEĞER AKIŞLARI GRAFİĞİ
(€-YIL)

87 SOMA-RES DUYARLILIK ANALİZİ
Net Şimdiki Değer (NPV) Duyarlılık aralığı 20% Eşik Değer Elektrik ihracat fiyatı €/MWh İlk maliyetler 53.28 59.94 66.60 73.26 79.92 -20% -10% 0% 10% İşletme ve bakım Seragazı azaltma kredi oranı €/tCO2 12.00 13.50 15.00 16.50 18.00

88 Net Şimdiki Değer (NPV) Parametrenin nispi etkisi (standart sapma)
SOMA-RES RİSK ANALİZİ Net Şimdiki Değer (NPV) Parametre Birim Değer Aralık (+/-) Minimum Maksimum İlk maliyetler 20% İşletme ve bakım Elektrik ihracat fiyatı €/MWh 66.60 53.28 79.92 Seragazı azaltma kredi oranı €/tCO2 15.00 12.00 18.00 Net seragazı azaltımı - kredi süresi tCO2 Borç oranı % 80% 64% 96% Borç faiz oranı 6.50% 5.20% 7.80% Borç vadesi yıl 10 8 12 Etki - Net Şimdiki Değer (NPV) Etkiye göre sınıflandırılmış Parametrenin nispi etkisi (standart sapma)

89 SOMA-RES RİSK ANALİZİ Medyan € 140 145 408 Risk seviyesi % 5.0%
Risk seviyesi % 5.0% Güven seviyesi içinde asgari Güven seviyesi içinde azami Dağılım - Net Şimdiki Değer (NPV) Frekans

90 6.3 Alternatif Senaryo: Soma-A’nın Kapatılıp Soma-RES’in 25 Yıl İşletimi

91 ALTERNATİF SENARYONUN VARSAYIMLARI
44 MW Soma-A santrali kapatılacak ve tekrar işletilmemek üzere hurda olarak satılacaktır. Yanındaki 990 MW Soma-B santrali çalışmaya devam edecektir. Soma-A’nın artık yakmayacağı kömürün başka müşterilere satılacağı dolayısıyla kömür madeninin satışlarının ve istihdamının etkilenmeyeceği varsayılmaktadır. Soma-A’dan kazanılacak araziyle Soma-RES’in işgal edeceği arazinin yaklaşık birbirine denk oldukları ve net arazi kayıp ya da kazancı olmayacağı varsayılmaktadır. Soma-A’nın artık üretmeyeceği elektrikle Soma-RES’in onun yerine şebekeye vereceği elektriğin miktar ve fiyatları eşittir. Dolayısıyla net bir elektrik satış geliri kaybı ya da kazancı olmayacaktır.

92 ALTERNATİF SENARYONUN SALIM ANALİZİ ÖZETİ
Seragazı emisyonu azaltma özeti Gerçekleşme yılı Baz durum seragazı emisyonu Önerilen durum seragazı emisyonu Brüt yıllık seragazı emisyonu azalması Seragazı kredileri işlem ücretleri Net yıllık seragazı emisyonu azalması yıl tCO2 % 1-25  0 eşdeğeri Tüketilmeyen ham petrol varili

93 ALTERNATİF SENARYONUN SALIM ANALİZİ
Baz durum elektrik sistemi (Temel) Yakıt karışımı CO2 emisyon faktörü CH4 emisyon faktörü N2O emsiyon faktörü Elektrik üretim verimlililiği İ&D kayıpları Seragazı emisyon faktörü Yakıt türü % kg/GJ tCO2/MWh Kullanıcı tanımlı yakıt 100.0% 69.0 0.0000 0.0700 25.0% 5.0% 1.375 Elektrik karışımı 290.5 0.2947 Proje boyunca gerçekleşen temel değişiklikleri  Seragazı emisyon faktöründe değişim -10.0% Baz durum sistem seragazı özeti (Temel) Yakıt tüketimi Seragazı emisyonu MWh tCO2 Elektrik Toplam Önerilen durum sistem seragazı özeti (Elektrik projesi) Rüzgar 0.000 0.0 Şebekeye verilen elektrik   12 503 Seragazı emisyonu azaltma özeti Gerçekleşme yılı Baz durum seragazı emisyonu Önerilen durum seragazı emisyonu Brüt yıllık seragazı emisyonu azalması Seragazı kredileri işlem ücretleri Net yıllık seragazı emisyonu azalması Elektrik projesi yıl 1-25 eşdeğeri Tüketilmeyen ham petrol varili

94 ALTERNATİF SENARYONUN MALİYETLERİ
İlk maliyetler (krediler) Birim Miktar Birim maliyet Oran Notlar/Aralık Fizibilite etüdü Saha incelemesi p-d Soma-RES Ayrıntı yok. Kaynak değerlendirmesi proje Çevresel değerlendirme Ön proje Ayrıntılı maliyet tahmini Seragazı temel değerlendirme çalışması ve izleme planı Rapor hazırlama Proje yönetimi Seyahat ve konaklama p-trip SOMA-RES Fizibilite maliyet 1 SOSYAL İLK MALİYETLER TOPLAMI SOMA-A tahmini kıdem tazminat gideri (377 kişi x €) Ara Toplam: 0.2% Geliştirme Sözleşme müzakereleri İzinler ve onaylar Saha etüdü ve arazi hakları Seragazı onayı ve tescili Proje finansmanı Hukuk ve muhasebe Toplam TEMİNAT MEKTUBU GİDERİ SOMA-RES 1 YILLIK TEMİNAT MEKTUBU GİDERİ (%0,3 x € x (0,6+(KG MW-10)x0,04) 0.4% Mühendislik Saha ve bina tasarımı Mekanik tasarım Elektrik tasarımı İnşaat tasarımı İhale ve sözleşme İnşaat kontrolörlüğü

95 ALTERNATİF SENARYONUN MALİYETLERİ
Elektrik sistemi Rüzgar türbini kW 70 000 Soma-RES Yol yapımı km 20 Soma-RES (Varsayım: 20 km yol) İletim hattı Soma-RES (Varsayım: 20 km hat) Trafo Merkezi proje 1 Enerji verimliliği önlemleri Proje SOMA-A'DAN TASARRUF EDİLEN İDAME YATIRIMI MALİYETİ (Hatırlatma) alacak 44 000 SOMA-A İÇİN YAPILMAYAN İDAME YATIRIMI GİDERLERİ (KG KW x 1200€ / 3) Soma-A Tesisin Devre Dışı Hurda Değeri (Hatırlatma) Alacak Soma A Tesisinin enerji üretmemek üzere tahmini hurda değeri (UZMAN TAHMİNİ) Ara Toplam: 91.5% Sistem dengesi ve diğer Spesifik proje maliyetleri Rüzgar türbini montajı Rüzgar türbini temeli Türbin 35 Rüzgar türbini kurulumu Bina ve bahçe yapımı 50 Yedek parçalar % 5.0% Nakliye Eğitim ve işletmeye alma p-d Toplam maliyet Öngörülmeyen giderler 1.0% İnşaat dönemi faizi 6.50% 12 ay 7.5% Toplam ilk maliyetler 100%

96 ALTERNATİF SENARYONUN MALİYETLERİ
Yıllık maliyetler (krediler) Birim Miktar Birim maliyet Notlar/Aralık İşletme ve bakım Kaynak kiralama proje Yatırım için kullanılan iç kaynağın (Öz Varlık) fırsat maliyeti (Yatırım Maliyeti x 0,2 x %6,5 ödenen/vazgeçilen yıllık faiz) Mülkiyet vergileri SOMA-RES için olmadığı varsayılıyor Sigorta primi 1 SOMA-RES Yıllık Sigorta Primi (Uzman Tahmini) Parçalar ve işgücü 10 Yıllık İşletme Giderleri (10 kişi + malzeme ve yedek parçalar) (UZMAN TAHMİNİ) Sera gazı izleme ve doğrulama SOMA-RES YILLIK DIŞ BAKIM VE SÜPERVİZYON GİDERİ (UZMAN TAHMİNİ) Kamu faydaları Genel ve idari % 1.0% SOMA-RES Varsayım Soma-RES Yıllık Yedek Tutma Maliyeti maliyet SOMA-RES için gerekli yedek tutma maliyeti (4,5€ x YILLIK ÜRETİM MWh) (TEİAŞ) Öngörülmeyen giderler Ara Toplam: Dönemsel maliyetler (krediler) Yıl SOMA-RES Kanat değişim maliyeti 13 SOMA-RES 10 yılda bir kanatların değiştirilme maliyeti (Uzman tahmini) YILLIK SOSYAL FAYDALAR TOPLAMI alacak € ( ) SOMA-A'DAN TASARRUF EDİLEN YILLIK MALİYETLER TOPLAMI Proje ömrünün sonu € ( ) Not: Tüm parasal değerler € cinsindendir. 1 € = 2 T.L. varsayılmıştır. Eksi sayılar parantez içinde gösterilmiştir. Kaynak: RETScreen, uzman görüşleri ve yazarların kendi hesapları

97 ALTERNATİF SENARYO SFMA
Finansal parametreler Genel Yakıt maliyeti eskalasyon oranı % 5.0% Enflasyon oranı 2.3% İskonto oranı 10.0% Proje ömrü yıl 25 Finansman Teşvikler ve hibeler Borç oranı 80.0% Borç Öz varlık Borç faiz oranı 6.50% Borç vadesi 10 Borç ödemeleri €/yıl Gelir vergisi analizi (Kapalı) Yıllık gelir Elektrik ihracat geliri Şebekeye verilen elektrik MWh Elektrik ihracat fiyatı €/MWh 0.00 Elektrik ihracatı eskalasyon oranı Seragazı azaltma geliri Net seragazı azaltımı tCO2/yr Net seragazı azaltımı - 25 yıl tCO2 Seragazı azaltma kredi oranı €/tCO2 15.00 Seragazı azaltma kredi süresi 21 Net seragazı azaltımı - 21 yıl Seragazı azaltma kredi eskalasyon oranı 1.0%

98 ALTERNATİF SENARYO SFMA
Proje maliyetleri ve tasarruf/gelir özeti İlk maliyetler Fizibilite etüdü 0.2% Geliştirme 0.4% Mühendislik Elektrik sistemi 91.5% Isıtma sistemi 0.0% Soğutma sistemi Enerji verimliliği önlemleri Sistem dengesi ve diğer 7.5% Toplam ilk maliyetler 100.0% Teşvikler ve hibeler Yıllık maliyetler ve borç ödemeleri İşletme ve bakım Yakıt maliyeti - önerilen durum Borç ödemeleri - 10 yıl Toplam yıllık maliyetler Dönemsel maliyetler (krediler) SOMA-RES Kanat değişim maliyeti - 13 yıl YILLIK SOSYAL FAYDALAR TOPLAMI - 1 yıl Proje ömrünün sonu - alacaklandırmak Yıllık tasarruflar ve gelir Yakıt maliyeti - baz durum Elektrik ihracat geliri Seragazı azaltma geliri - 21 yıl Müşteri primi geliri (indirim) Diğer gelirler (maliyet) - yıl TE üretim geliri - 25 yıl Toplam yıllık tasarruflar ve gelir

99 ALTERNATİF SENARYO SFMA
Finansal/Toplumsal sürdürülebilirlik Vergi öncesi İGO - özsermaye % 72.9% Vergi öncesi İGO - varlıklar 10.1% Vergi sonrası İGO - özsermaye Vergi sonrası İGO - varlıklar Basit geri ödeme yıl 41.1 Özsermaye geri ödeme 1.5 Net Şimdiki Değer (NPV) Yıllık yaşam döngüsü tasarrufları €/yıl Maliyet-Fayda oranı 5.03 Borç çevrilebilirliği 1.45 Enerji üretim maliyeti €/MWh -19.73 Seragazı azaltma maliyeti €/tCO2 (24)

100 Alternatif Senaryo Kümülatif Değer Akımı
(€-yıl)

101 ALTERNATİF SENARYONUN DUYARLILIK ANALİZİ
Net Şimdiki Değer (NPV) Duyarlılık aralığı 20% Eşik Değer İlk maliyetler Seragazı azaltma kredi oranı €/tCO2 -20% -10% 0% 10% 12.00 13.50 15.00 16.50 18.00 İşletme ve bakım Borç faiz oranı % 5.20% 5.85% 6.50% 7.15% 7.80%

102 ALTERNATİF SENARYONUN RİSK ANALİZİ
Net Şimdiki Değer (NPV) Parametre Birim Değer Aralık (+/-) Minimum Maksimum İlk maliyetler 20% İşletme ve bakım Seragazı azaltma kredi oranı €/tCO2 15.00 12.00 18.00 Net seragazı azaltımı - kredi süresi tCO2 Borç oranı % 80% 64% 96% Borç faiz oranı 6.50% 5.20% 7.80% Borç vadesi yıl 10 8 12 Etkiye göre sınıflandırılmış Parametrenin nispi etkisi (standart sapma)

103 ALTERNATİF SENARYONUN RİSK ANALİZİ
Medyan Risk seviyesi % 5.0% Güven seviyesi içinde asgari Güven seviyesi içinde azami Frekans

104 7. Sonuç

105 Rüzgâr enerjisinin genelde geleneksel enerji kaynaklarına, özelde ise kömürü yakarak elektrik üreten santrallere göre, sosyal faydaları çevresel ve sosyo-ekonomik faydalar olarak iki grupta incelenmektedir. Çevresel faydalar hava, su ve toprak sektörleri üzerinden değerlendirilirken, sosyo-ekonomik faydalar ise, fiyat ve maliyet istikrarı, ulusal güvenlik ve enerji bağımlılığı, kırsal ekonomiler, istihdam ve teknoloji riski olmak üzere beş başlıkta anlatılmaktadır.

106 Sosyal maliyetler açısından göze çarpan en önemli nokta hemen hemen her tür yenilenebilir enerji kaynağında olduğu gibi rüzgârda da başlangıç maliyetlerinin yüksek olması ve buna karşın işletim maliyetlerinin oldukça düşük ve çevre maliyetleri açısından da termik ile karşılaştırılamayacak ölçüde avantajlı olmasıdır. Bu kısımda öncelikle maliyetlerin en büyük kalemini oluşturan başlangıç maliyetleri daha sonra da finansal, yıllık ve dönemsel maliyetleri incelenmektedir. Rüzgâr santrallerinin bahsedilen finansal maliyetlerine ek olarak, parasallaştırılması görece daha zor olan, görsel etkiler, gürültü, arazi kullanımı, ekosisteme olan etkiler, elektromanyetik engelleme ve gölge-yansıma gibi çevresel maliyetlerden ve istihdam ve halk sağlığı gibi sosyo-ekonomik maliyetlerden de bahsedilmiş ve analizlerde olabildiğince hesaba katılmaya çalışılmaktadır.

107 YAPILABİLİRLİK Her üç senaryonun da net faydalarının bugünkü değeri pozitif ve fayda/maliyet oranları da birden büyük çıkmaktadır. Bu durumda her üç senaryo da toplumsal açıdan yapılabilirdirler.

108 Senaryoların Net Faydaları Bakımından Karşılaştırılması
Büyükten küçüğe doğru: 2. Senaryo: Soma-RES 25 Yıl (NPV= €) 3. Senaryo: Soma-A yerine Soma-RES 25 Yıl (NPV= €) Senaryo: Soma-A 25 Yıl (NPV= €)

109 Senaryoların Fayda/Maliyet Oranları Bakımından Karşılaştırılması
Büyükten küçüğe doğru: Senaryo: Soma-A 25 Yıl (F/M=10.35) 2. Senaryo: Soma-RES 25 Yıl (F/M=8.83) 3. Senaryo: Soma-A yerine Soma-RES 25 Yıl (F/M=5.03 )

110 SENARYOLARIN MWH BAŞINA SOSYAL MALİYETLER BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRILMASI
Büyükten küçüğe doğru: 1. Senaryo: Soma-A 25 Yıl ( €/MWh) 2. Senaryo: Soma-RES 25 Yıl (28.31 €/MWh) 3. Senaryo: Soma-A yerine Soma-RES ( €/MWh)

111 GELECEKTE Bu çalışmada yapılan SFMA tamamen bir sosyal planlamacı bakış açısıyla yapılmış ve alternatifler toplumsal maliyetleri ve faydaları bakımından incelenmiştir. Öte yandan, bu alternatiflerin özel girişimcinin bakış açısıyla değerlendirilmeleri farklı sonuçlar ortaya çıkarabilir. Dolayısıyla, ileride bu çalışmanın genişletilerek, özel girişimci açısından da senaryoların yapılabilirliklerinin değerlendirilmesi, ve elde edilecek sonuçların SFMA sonuçlarıyla karşılaştırılmaları planlanmaktadır.

112 Sabrınız, dikkatiniz, görüş, eleştiri ve önerileriniz için çok teşekkürler!


"KÖMÜR MÜ? RÜZGÂR MI? SOMA ÖZELİNDE BİR SOSYAL FAYDA/MALİYET ANALİZİ" indir ppt

Benzer bir sunumlar


Google Reklamları