SEVGİ VE AŞK PSİKOLOJİSİ

... konulu sunumlar: "SEVGİ VE AŞK PSİKOLOJİSİ"— Sunum transkripti:

1 SEVGİ VE AŞK PSİKOLOJİSİ

2 SEVGİ NEDİR? Sevgi, kişi, olay, yer, bitki, hayvan ya da nesnelere karşı hissedilen yakınlığı ifade edebilmek için kullanılan bir kavramdır.

3 Bazı Kuramcılara Göre Sevgi;
Psikoanalitik kuramcılardan Freud, sevgiyi cinsel iç güdünün yansıması ve yüceltilmesi olarak ele almaktadır. Davranışçı kuramcılardan Adler’e göre, insanlarla içtenlikle ilgilenme eğiliminin insanın yapısında olduğunu savunmaktadır. Hümanist kuramcılardan Rogers’e göre insan uyumlu koşullar içinde yaşadığı takdirde dost ve yapıcı eğilimlere sahiptir. Yine hümanist kuramcılardan Erich Fromm ise sevgiyi beş türde sınıflandırmıştır…

4 Sevginin Türleri Kardeşçe sevgi; her türlü sevginin altında yatan sevgidir. Cinsel sevgi; başka bir insanla tam bir kaynaşma, birleşme arzusudur. Anaç sevgi; sevgilerin en yücesi ve duygusal bağların en kutsalıdır. Öz- Sevgi; kişinin kendisine yönelttiği sevgisidir. Tanrı Sevgisi; en yüksel değeri, en arzu edilir iyiye karşılık duyulan sevgidir.

5 SEVGİYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Yakınlık Kişisel Özellikler Tanışıklık ( Aşinalık) Benzerlik Olumlu kişisel özellikler Fiziksel çekicilik Ödüllendiricilik Bilişsel Denge

6 AŞK NEDİR? Tennov’a göre; bilişsel etkinliği devre dışı bırakan, geçici bağlılık ve sevilen kişiye yönelik bedenin verdiği duyarlı tepkidir. Freud’a göre cinselliğin yüceltilmesi, Harlow’a göre bağlanma davranışı, Fromm’a göre ilgi, sorumluluk, saygı ve anlayıştır. Aşk hakkında yapılacak iyi bir tanımda; aşkın geçici olduğu, kültüre göre şekil aldığı ve sınırlı bir doğasının olduğu kesinlikle vurgulanmalıdır.

7 AŞK KURAMLARI

8 1. BAĞLANMA KURAMLARI Bağlanma kuramına göre gelişim devamlılık gösterir, dolayısıyla ebeveynlerle erken yaşlarda yaşanan ilişkiler gelecekte kurulacak olan ilişkileri etkiler. Shaver ve arkadaşları, bağlanma türleriyle romantik aşkı ilişkilendirerek kişilerin bebeklikteki bağlanma stillerinin, aşık oldukları kişilerle ilişkilerini belirlediğini savunmuşlardır.

9 a) Güvenli Bağlanma Eşlerine kolaylıkla yaklaşabilirler ve onlara bağlı olmaktan da mutludurlar. İnsanların onlara isteklerinden fazla yakınlaşmaları yönünde kaygıları yoktur. Uzun süreli ilişkiler kurabilirler. Hem kendilerine hem de diğer insanlara duydukları güven ve saygı yüksektir. Stres altındayken sosyal destek ararlar. Kendilerini açmaktan ve diğer insanların da kendilerini onlara açmalarından hoşlanırlar.

10 b) Kaygılı/ Kararsız Bağlanma
Çoğunlukla eşlerine, onların olduğundan daha fazla yakınlaşma gereksinimi içindedirler. Bununla birlikte, eşlerini de kendilerine yeterince yakın olmamakla suçlarlar. Terk edilme korkusu, bu bağlanma stilinin en belirgin özelliklerindendir. Bir kayıp sonrası büyük acı duyarlar, kendilik saygıları değişkenlik gösterir; cinsel birleşmeden çok, sarılıp uyma tarzında bir cinsel yaşam yönelimi gösterirler. İlişkileri derinlikli yaşanmakla birlikte kısa sürelidir.

11 c) Kaçınan Bağlanma Eşlerine güven duymazlar, insanların kendilerine bağlanmış olduğu duygusu gerginlik yaratır, ilişkilerde son derece sınırlı oranda yatırım yaparlar. Kendileri stres altındayken yalnız kalmayı tercih ederler; bununla birlikte eşleri stres altındayken de uzaklaşma eğilimi gösterirler.

12 2. AŞK STİLLERİ KURAMI John Lee’nin aşk çeşitleri;
Romantik Aşk ( Eros) Aşk Oyunu ( Ludus) Arkadaşça Aşk ( Storge)

13 Lee, aşkın bu üç ana çeşidine aşkın birincil renkleri adını vermiştir.
EROS TUTKULU AŞK LUDUS OYUN GİBİ AŞK STORGE ARKADAŞÇA AŞK

14 Romantik Aşk (Eros) Bu tipteki aşıklar sevgilisinin kusurlarına karşı hassas olurlar. Aşk, güçlü bir fiziksel çekimle başlar. Bu aşkta cinsellik ön plandadır. Bu nedenle sevgili ile cinsel deneyimler yaşama isteği sevgisini anlatmanın bir yolu olarak görülmektedir.

15 Oyun Gibi Aşk (Ludus) Aşkı ciddiye almak istemezler be bağlanmaktan kaçınırlar. Aşkı oyun ya da keyifli bir yaşantı olarak görürler. Bu tip aşık için aşk eğlenceli ve ilgi çekici olduğu sürece devam etmelidir. Bu tip aşk bağlayıcılığı düşük, eğlencesi ön planda, cinsellik ve tutkudan yoksun, kısa süreli ve çok eşliliğe açık bir ilişki türüdür.

16 Arkadaşça Aşk (Storge)
Birbirini koruyup kollamaya ve ilgileri paylaşmaya dayanan, arkadaşlığın ön planda olduğu, zamanla gelişen aşk biçimidir. Bu tip aşıklar, tutkulu ve yoğun duygulardan uzak daha dostça duygularla aşklarını yaşamaktadırlar.

17 Clyde ve Susan Hendrick tarafından geliştirilen 6 farklı aşk stili tanımlanmıştır.
Romantik Aşk: İlk görüşte aşk yaygındır ve fiziksel çekicilik gereklidir. Sahiplenici Aşk: Sahiplenici aşık aşığına bağımlı, reddedilmekten korkan, duygusal olarak kıskanç ve kafası sürekli aşığı ile dolu olan biridir. En İyi Arkadaş Aşkı: Karşılıklı paylaşma ve açılmalarla yavaş yavaş gelişen rahat bir yakınlık duygudur. Bir en iyi arkadaş aşığı, düşünceli, canayakın ve birliktedir. Yararcı Aşk: Heyecandan çok hoşnutluk arar. Özgeci Aşk: Koşulsuz seven, verici ve affedicidir. Aşk sevgiliye karşılıksız verme görevidir. Oyun Aşkı: Böyle bir aşık başkalarının tenis ya da satranç oynadığı gibi ‘Aşk oyununu’ zevk almak ve kazanmak için oynar. İlişkileri uzun sürmez ve ciddi olmaya başlayınca sona erer.

18 3. ÜÇLÜ AŞK KURAMI Farklı ilişki türlerinin hepsini kapsayıcı bir aşk kuramı geliştirme çabası içinde, Robert Sternberg bütün aşk deneyimlerini üç bileşeninin olduğuna işaret etmiştir.

19 1. Yakınlık Yakınlık bileşeni bir ilişkide yakınlık, bağlılık ve bağlanmışlık duyguları kadar aşık olunan kişiye hayranlığı ve ona iyi bakma isteğini içerir. Aşıkların birbirine açılmaları ve yakın iletişimleri önemlidir. Sternberg bu bileşenin bir romantik sevgiliye, bir çocuğa ya da bir en iyi arkadaşa yönelik sevgilerin hepsinde aynı olduğuna inanmaktadır. Bu aşk ilişkilerinin hepsinde yakınlık ortak bir özü oluşturmaktadır. Sevilen kişinin iyiliğini düşünmek, onunla mutlu olmak, onunla ilgilenmek, ona güvenebileceğini bilmek, karşılıklı anlayış içerisinde olmak, sevilen kişiden duygusal destek almak, ona duygusal destek sağlamak, sevilen kişiyle yakın iletişim kurma ve değer vermeyi içermektedir.

20 2. Tutku Aşk ilişkilerinde yeğin duygulara yol açan güdü ya da dürtülerden oluşur. Büyük ölçüde ilişkilerin güdüsel yönüdür. Romantizme, fiziksel çekiciliğe ve cinsel birlikteliğe yol açan dürtüleri içermektedir. Tutku çabucak alevlenir ve biter. Başlangıçta keyif verici iken, alışkanlığa dönüştükçe rutinleşmekte ve kişinin karşı tarafa veya ilişkiye duyduğu hislerin yok olmasıyla sonuçlanmaktadır.

21 3. Bağlanma Bağlanma bileşeni, kişinin birisini sevmeye karar vermesi, uzun dönemdeyse o sevgiyi ya da aşkı devam ettirmeye olan bağlılığıdır. Aşkın en bilişsel bileşeni bağlanma bileşenidir. Bağlılık öğesi yakın ilişkilerde önemli yere sahiptir ve başarılı ilişkinin konumu durumundadır.

22

23 Yakınlık, tutku ve bağlanma öğelerinin farklı bileşimleri, üçgen aşk kuramı çerçevesinde tanımlanan sekiz aşk türünü ortaya çıkartır. Aşksızlık Hoşlanma Yıldırım aşk Boş aşk Kusursuz aşk Romantik aşk Arkadaşça aşk Aptalca aşk

24 Aşksızlık: Bu üç öğeden hiç birinin bulunmaması durumudur
Aşksızlık: Bu üç öğeden hiç birinin bulunmaması durumudur. Aşkı kapsamayan karşılıklı etkileşimlerin söz konusu olduğu kişiler arası ilişkilerdir. Hoşlanma : Aşkın yalnızca içtenlik öğesi bulunmaktadır. Kişi bir diğerine yoğun bir tutku, uzun süreli bağlılık hissetmeden yakınlık ve sıcaklık hissetmektedir. Yıldırım aşk (tutku): İlk görüşte aşktır. Romantik ilişkinin içtenlik ve bağlılık öğesinin olmayıp tutku öğesinin olduğu türdür. Aşkın bu türü hızlanan kalp atışı, hormon salgılarının artması gibi belirtiler gösterir. Birden bire ortaya çıkar. Boş aşk (bağlılık): yalnızca bağlılık öğesinin olduğu, yakınlık ve tutku barındırmayan aşk boş aşktır. Kusursuz aşk : Tutku, yakınlık ve bağımlılık öğelerinin üçünün birden yer aldığı yakın ilişki türüdür. Birçok kişinin arzuladığı aşk türüdür. Bu tür aşkı yaşamak zordur, ancak bu türü elde tutmak onu yaşamaktan daha zordur. Bizim için önemli olan ilişkilerde bu aşkı yaşamak isteriz

25 Romantik aşk: Bu aşk türünde tutku ve yakınlık öğeleri vardır
Romantik aşk: Bu aşk türünde tutku ve yakınlık öğeleri vardır. Fiziksel ve duygusal olarak çiftlerin birbirine karşı ilgi duyması gerekir. Bu aşk türünde bağlılık gerekli değildir. Tutkulu bir şekilde birbirlerini severler ancak aşklarının sonucu yoktur. Arkadaşça aşk : Burada yakınlık ve bağlılık öğelerinin birleşimi söz konusudur. Uzun süreli, paylaşıma dayalıdır. Tutku unsuru ilişkide pek söz konusu değildir. Birçok evlilik tutku bittikten sonra arkadaşça aşka dönüşür. Aptalca aşk (tutku ve bağlılık): Tutku ve bağlılık öğelerinin birleşiminden oluşmaktadır. Aptalca aşk stresin oluşmasına uygun bir ortam yaratır, çünkü tutku ortadan kaybolduğunda ya da azaldığında geriye yalnızca bağlılık kalır. Ancak o da zaman içinde gelişir ve derinlik kazanır.

26 4. EVRİMSEL KÖKENLİ BİYOLOJİK AŞK KURAMI
Aşk eylemleri temel amacı türü devam ettirmek olan bugüne ilişkin amaçlara hizmet eder. Bu yakın amaçlar; kaynak sergileme, sadakat ve koruma, bağlılık ve evlilik, cinsel yakınlık, üreme, kaynak paylaşımı ve ana babalık yatırımıdır. Evrimsel bakış açısıyla aşk, insanların başarılı üremelerini sağlayan bir uyum mekanizmasıdır. Bu uyum, iki insanı onların bakımına gereksinimi olan bir bebeğin ana babası olmaları için birbirine bağlamaktadır.

27 İstenilen bir eşi kendine çekmek için temel kaynakları göstermek önemlidir.
Kaynak sergileme türünden aşk eylemlerine örnek olarak, kadının erkeğe yemek hazırlaması ve erkeğin kadına çiçek alması gibi davranışlar gösterilebilir. Sadakat ve koruma amaçlarından ilki, eşlere bağlılığı garanti etmektir.

28 Aşk eylemlerinin amaçlarından birisi de evliliktir
Aşk eylemlerinin amaçlarından birisi de evliliktir. Bu sınıftaki aşk eylemlerine örnek olarak, kişilerin birlikte gelecek planları yapmaları, evlilik kararı vermeleri ya da evlenmeleri gösterilebilir. Cinsel yakınlık , duygusal yakınlığı da içerebilir ve en azından ilişkinin ileri dönemlerinde heteroseksüel aşkın önemli bir parçasıdır. Erkeğin para, yiyecek, barınak gibi kaynakları paylaşması, kadının güvenliğini ve çocuğa yapılacak yatırımın nesnesini sağlama amacına hizmet eder. Evrimsel yaklaşıma göre aşık olan iki birey tarafından dünyaya getirilen çocuklar bir eş bulup, kendileri de üreyebilecek olgunluğa gelemezlerse, aşkın ilk altı görevi evrimsel olarak başarıyla tamamlanmış sayılmamaktadır

29 5. ROMANTİK AŞK KURAMLARI
1-)TUTKULU AŞK KURAMLARI A-)Stendhall’ın Tutkulu Aşk Kuramı B-)Hatfield, Berscheid ve Walster’in Tutkulu ve Arkadaşça Aşk Kuramı 2-)ROMANTİK YAKINLIK KURAMI

30 1-)TUTKULU AŞK KURAMI A-)Stendhall’ın Tutkulu Aşk Kuramı
Stendhall tutkulu aşkı yedi süreçte ele almıştır. Beğenme Süreci Beklenti Süreci Ümit Süreci Romantik Çekicilik Süreci Billurlaşma Süreci Ayrılma Süreci İkinci Billurlaşma Süreci

31 B-)Hatfield, Berscheid Ve Walster’ın Tutkulu Ve Arkadaşça Aşk Kuramı
Hatfield ve Walster’e göre tutkulu aşk diğerleriyle bir bütün olmak için duyulan yoğun istektir. Tutkulu aşkta bireyin sevgiliye ulaşması bireyde, mutluluk duygusuna, heyecana, fiziksel uyarılmaya ve bireyin cinsel olarak doyum yaşamasına neden olmaktadır. Karşılık görmediğinde ise boşluk, kaygı, endişe, kıskançlık duygusu, kuşku, acı, düş kırıklığına ve umutsuzluk duygularına yol açar.

32 Tutkulu aşk psikolojik olarak derin uyarılma durumudur.
Arkadaşça aşkın tutkulu aşktan en önemli farkı yakınlık kavramı konusundadır. Tutkulu aşkta bireyler yakınlık özlemi içindeyken arkadaşça aşkta kişiler yakınlığı çoktan elde etmişlerdir. Tutkulu aşk haz ve gizemle beslenirken, arkadaşça aşk yalnızca keyifle beslenir. Tutkulu aşk, bir süre, insanın bütün varlığını egemenliği altına alır ve günlük yaşamın diğer alanlarına çok az bir enerji kalır.

33 2-)ROMANTİK YAKINLIK KURAMI
Moss ve Schwebel’e göre yakınlık, bireylerin sosyal gelişimlerini, kendilerini ayarlama düzeylerini ve fiziksel sağlıklarını etkilemektedir. Yakınlığın fiziksel hastalıkların ve zihinsel bozukluklar oluşmasında da engelleyici olduğu da ortaya konulmuştur. Moss ve Schwebel romantik yakınlığı beş etkenle açıklamışlardır. Bu etkenlerin tamamı bir ilişkide bulunursa, o ilişkinin ideal ilişki olduğu söylenebilir. Ancak, her zaman bu etkenlerin hepsi aynı ilişkide yer almamaktadır.

34 Moss ve Schwebel’e göre ideal ilişkiyi sağlayan etkenler;
Bağlılık Duygusal yakınlık Bilişsel yakınlık Fiziksel yakınlık Karşılıklılık

35 6. Nöropsikolojik Açıklamalar
Araştırmacılar, beyin içindeki bazı biyokimyasalların, aşkla ilgili olduğunu bulmuşlardır. Bu bakış açısına göre, aşık olma süreci genetik, hormonlar ve psikolojik deneyimlerle oluşmaktadır. Bu etkenlerin bileşimi, uygun eşi bulduran içsel bir rehberdir. Bu içsel yol göstericiler “aşk haritası” olarak adlandırılır.

36 Hormonal açıdan bakıldığında romantik aşkın sinyalleri, yanakların kızarması, kalp atışının hızlanması ve ellerin terlemesi şeklinde kendini belli etmektedir. Aşık olunduğunda asıl etki, beynin hipotalamus bölgesinden salınan çeşitli kimyasalların etkisiyle vücudun içinde meydana gelmektedir. Aşık olmaya başlandığında hipotalamustan salgılanan kimyasallar beynin hipofiz bölgesine bir mesaj iletmekte, hipofiz ise kendi hormonlarını kan dolaşımına vermektedir.

37 Bu aşamadan sonra ise cinsellikle ilgili hormonlar hızlı bir şekilde kana karışmaktadır.
Adrenalin, aşığın kalp atışının hızlanmasından ve terlemesinden sorumludur. Dopamin ise aşık birinin karşısındaki insanı aklından çıkaramamasından ve ona büyük bir tutkuyla bağlı olmasından sorumludur.

38 Aşkın bağımlılık evresinde oksitozin ve vazopressin etkili olmaktadır.
Oksitozin, doğum sırasında da salgılanır ve anne ile bebeği arasındaki bağın oluşmasında da etkilidir. Uzun süreli ilişkilerde eşler arasında bağlanma gerçekleşir. Bu aşamada sevgilinin yanında olmak, beyinde endorfin salgılanmasını uyarır ve bu, güvenlik ve sükunet duygusu verir.

39 Japon düşünür Masumi Toyotomi’nin analizine göre sevgi üç şekildedir:
1) ‘EĞER’ türünde sevgi 2) ‘ÇÜNKÜ’ türünde sevgi 3) ‘RAĞMEN’ türünde sevgi

40 ‘EĞER’türü sevgi: Bir şarta bağlanan sevgidir. Karşılık beklenir.
En çok karşılaşılan sevgi türüdür. ‘Eğer eş olarak beklentilerimi karşılarsan seni severim.’

41 ‘ÇÜNKÜ’ türü sevgi: Bu tür sevgide kişi bir şeye sahip olduğu ya da bir şey yaptığı için sevilir. ‘Seni seviyorum çünkü çok para kazanıyorsun.

42 ‘RAĞMEN’ türü sevgi: Bu sevgi türünde insan bir şey beklediği için değil bir şeyler eksik olmasına rağmen sevilir. En istenilen sevgi türüdür. Hayatımızda rağmen dediğiniz kaç kişi var?