HUKUKTA BİLGİ YÖNETİMİ BBY 369 8- HUKUK KÜTÜPHANELERİ Nazan Özenç Uçak.

... konulu sunumlar: "HUKUKTA BİLGİ YÖNETİMİ BBY 369 8- HUKUK KÜTÜPHANELERİ Nazan Özenç Uçak."— Sunum transkripti:

1 HUKUKTA BİLGİ YÖNETİMİ BBY 369 8- HUKUK KÜTÜPHANELERİ Nazan Özenç Uçak

2 Okuma listesi Briscoe, G. (2010). The quality of academic law library online catalogs and its effect on information retrieval. Law Library Journal, 102(4), 599-612. Brock, C.A. (1974). Law libraries and librarians: A revisionist history; or more than you ever wanted to know. Law Library Journal, 67, 325-361. Canick, S. (2013). Library Services for the Self-Interested Law School: Enhancing the Visibility of Faculty Scholarship. Law Library Journal, 105(2), 175-198. Daly, G.M. (2011). Earl C. Borgeson's ten rules for law library management. Law Library Journal, 103(3), 515-519. Evans, M.M. (1969). History of development of classification K (law) at library-of-Congress. Law Library Journal, 62(1), 25-39. Goldberg, J.E. (1987). Library of Congress law classification. Law Library Journal, 79(1), 67-91. Hazelton, P.A. (2012). Law Students and the New Law Library. Legal Education in the Digital Age içinde (ss. 158-182). Kenyon, C.W. (1956). Classification in law libraries. Law Library Journal, 49(3), 250-255.

3 Okuma listesi Marke, J.J., Sloane, R. ve Ryan, L.M. (2006). Legal research and law library management. New York: Law Journal Seminars Press. Murley, D. (2009). A selective history of technology in law libraries. Law Library Journal, 101(3), 415-420. Palfrey, J. (2010). Cornerstones of law libraries for an era of digital-plus. Law Library Journal, 102(2), 171-190. Steiner, W.A. (1995). The law classification system of the library of the European University Institute in Florence, Italy. 12th IALL Course on International Law Librarianship - Catalonia, Spain, Europe, and Latin America: Regional Legal Systems and Their Literature Proceedings içinde (ss. 337-354). Street, L.A. ve Runyon, A.M. (2010). Finding the middle ground in collection development: How academic law libraries can shape their collections in response to the call for more practice-oriented legal education. Law Library Journal, 102, 399-439. Tice, B.A. (2011). The academic law library in the 21st century: Still the heart of the law school. UC Irvine Law Review, 1(1), 159-174. Yeşiltaş, K. ve Dur, E. (2006). Hukuk kütüphaneciliği. ÜNAK 2006 Bildiriler içinde (ss. 273-283).

4 Hukuk kütüphaneleri «Hukuk kütüphaneleri, koleksiyonlarını öncelikli olarak hukuki araştırma ve çalışmalara yönelik olarak geliştiren, yasalar, yüksek mahkeme kararları, uluslararası antlaşmalar, bilimsel incelemeler, hukuki dergiler, kitaplar ve elektronik kaynakları bünyesinde bulunduran bir tür özel kütüphanedir» (Yeşiltaş ve Dur, 2006, s. 275).

5 Hukuk kütüphane türleri Hukuk kütüphaneleri niteliklerine göre gruplara ayrılır. – Kamu kurumlarının hukuk kütüphaneleri – Akademik hukuk kütüphaneleri – Özel hukuk firmalarının/Avukatlık bürolarının kütüphaneleri – Baro kütüphaneleri Bunlar dışında Meclis kütüphanelerini hukuk kütüphanesi olarak değerlendiren çalışmalar da vardır.

6 Hukuk Kütüphaneleri Hizmet verdikleri kullanıcıların – bilgi gereksinimlerini, – Bilgi arama ve kullanma davranışlarını Bağlı oldukları kurumun – Örgüt yapısını – Bütçe olanaklarını bilmeleri gerekir

7 Kamu kurumlarının hukuk kütüphaneleri Hukuk alanında faaliyet gösteren bir kamu kurumu bünyesi içinde kurulurlar Kurumun amaç ve hedeflerine göre yapılanır Kurum çalışanlarının bilgi ihtiyacını karşılayacak koleksiyon ve hizmet tasarımı yaparlar. Koleksiyon sınırlı, yer dar ve hizmetler kurum amaçlarıyla sınırlıdır. Koleksiyon sıklıkla ayıklanır, güncellenir. Kurum yayınları ve çalışma amacına yönelik arşiv oluşturulur. Kullanıcıya özel hizmet tasarlanır. – Örneğin: Mahkemeler, Adalet Bakanlığı, Yargıtay, Danıştay, Cezaevi Kütüphaneleri

8 Akademik Hukuk Kütüphaneleri İki şekilde oluşabilir – Fakülte kütüphaneleri – Üniversi kütüphanesi içinde hukuk birimi Akademik çalışmaların desteklenmesi, hukuk eğitimine yardımcı kaynakların sağlanması esastır. Akademisyen, araştırmacı ve öğrencilerin bilgi ihtiyacı dikkate alınır. Hukuk alanının yapısı gereği sosyoloji, ekonomi, siyaset, tarih, yönetim, felsefe gibi hukukun ilişkili olduğu alanları ilgilendiren bir koleksiyona ihtiyaç duyulur. Bilimsel kaynakların yanı sıra uygulamaya yönelik örneklerin de sağlanması gerekir. Basılı ve elektronik kaynakların, ulusal ve uluslararası veri tabanları sağlanmalıdır. Kurum yayınları izlenmelidir. Kütüphaneler arası işbirliği ve konsorsiyumlar önemlidir.

9 Kaynak sağlanırken hukuk fakültesinin ders programı ve öğretim görevlilerinin araştırma alanlarına dikkat edilmeli ve öncelik verilmelidir. Çevrimiçi erişim olanakları dikkate alınmalı, basılı ve elektronik kaynakların neye göre seçileceği ve sağlanma şekline dikkat edilmelidir. Uygulamalara ve içtihatlara erişim sağlanmalıdır. Ulusal ve uluslararası dokümanların, başka ülkelerin uygulamalarının, AB, İnsan Hakları Mahkemesi ve benzeri kurumların kararlarının takibi gerekir. Kurum bütçesi dikkate alınmalıdır.

10 Özel Hukuk Firmalarının Kütüphaneleri Belli bir hukuk bürosunun faaliyetlerini desteklemek amacıyla kurulur. Bürolarının çalışma alanına göre koleksiyon oluşturur ve uzmanlaşır. Büronun büyüklüğü ve faaliyet alanı koleksiyonun ve hizmetin kapsamını belirler. Kullanıcı beklentileri büro çalışanlarıyla sınırlıdır. Bu beklentilere göre hizmet oluşturulur. Uygulamaya yönelik kaynaklar yoğunluktadır. Yerel ve uluslararası kaynaklara erişim önemlidir. Westlaw, Lexis-Nexis gibi elektronik kaynakların kullanımında artış vardır. Bu kütüphanelerde gizlilik önemlidir (Panella, 1991). Büronun faaliyetlerinin arşivlenmesi ve erişimi önemlidir.

11 Baro Kütüphaneleri İlgili baroya üye olan hukukçuların bilgi ihtiyacını karşılamaya yöneliktir. Çalışma kapsamı, koleksiyon ve hizmetleri sınırlıdır. Kurumun dokümanlarının tutulması ve erişiminin sağlanması gerekir.

12 Meclis Kütüphaneleri Meclis kütüphaneleri devlet kütüphaneleri olarak özellikleri olan kurumlardır. Yasama ve yürütme açısından ele alındığında hukuk kaynaklarının sağlanması önemlidir. Bu kütüphanelerinin amacı; öncelikle milletvekillerinin yasama, denetim ve temsil görevlerini yerine getirirken ihtiyaç duyabilecekleri belge ve bilgi kaynaklarının sağlanması, düzenlenmesi ve etkin şekilde hizmete sunulmasıdır.

13 Koleksiyon oluşturma Hukuk bilgisine çok çeşitli kesimden farklı amaçlarla ihtiyaç duyan insanların erişimi ve kurumun özellikleri düşünülerek organize elilip sunulmalıdır. Yasalar salt bilgi olarak değil, kullanım amacı, anlamı, yorumlanışı açısından değer taşır. Koleksiyon sadece yasalarla değil bu yasaların açıklanması, ve uygulamaları veren kaynaklarla desteklenmelidir. Esas ve yardımcı kaynakların alınmasında kurum özellikleri belirleyici olabilir.

14 Koleksiyon oluşturma Öncelikle kurumun bir koleksiyon politikası olması gerekir. Bu politika kurumun amaç ve kapsamına uygun olarak hazırlanır. Kurumun faaliyet alanı, çalışanlarının bilgi ihtiyaçları ve olanaklar dikkate alınmalıdır. Hukuk alanında basılı kaynaklar önemlidir. Bu alanda var olan elektronik kaynaklar, veri tabanları ve uygulama bilgisine çevrimiçi erişim olanakları sağlayan kaynaklar koleksiyon oluşturulurken dikkate alınmalıdır.

15 Koleksiyon oluşturma Kaynakların özellikleri, lisans antlaşmaları, işbirliği olanakları ve konsorsiyumlar dikkate alınmalıdır. Hukuk kurumlarının çıkardığı seri ve kaynakların değişim ve bağış yoluyla sağlanmasına çalışılmalıdır. Bağış kaynakların seçiminde kurum yapısı ve sağlama politikaları dikkate alınmalıdır. Koleksiyonun akademik, araştırma, eğitim veya uygulama alanı için mi oluşturulduğunu bilmekte yarar vardır. Güncelliğini kaybetmiş yayınlar ayıklanmalıdır. Bu konuda bir uzmanın desteğini almak gerekebilir.

16 Koleksiyon oluşturmada sorunlar Koleksiyon oluşumunda sorun olan özellikler şu şekilde sıralanabilir: Basılan hukuk kitaplarının sayısındaki artış, Yeni yayınların fiyatlarındaki artış, Yerelliğin giderek gelişmelerle değişmesi ve evrensel anlamda koleksiyonu tasarlamak Hukuk ile ilgili yayınların izlenmesi ve bunların sayısındaki artış (Panella, 1991, ss. 16-20). Bunun yanı sıra Türkiye’de Armağan kitapların önemi ve izlenmesinin zorluğu, Dergilerin devamlılığı ve izlenmesi AB uyum süreci ve gerekli hazırlıklar Bibliyografik denetim sorunları da koleksiyon yönetimi açısından sorundur.

17 Akademik hukuk koleksiyonu oluşturma Bir hukuk fakültesi için hazırlanan koleksiyonda – tüm yasa ve yönetmelikler, – önemli merkezlerin yayınları, – şerhler, – hukuk konusunda yabancı süreli yayınlar ve ders kitapları bulunmalıdır. – Yasalarımızı Avrupa'dan aldığımız düşünülürse, daha çok bu ülkelerdeki gelişmelerin yakından izlenmesi; – yasa oluşturmanın farklı konularla ilgisi dikkate alınarak felsefe, sosyoloji, ekonomi, ticaret, siyaset bilim gibi ilgili alanlara yer verilmesi; – Osmanlıca, Fransızca, Almanca, İtalyanca, İngilizce gibi dil sözlüklerine ve terminolojiye açıklık getiren konu sözlüklerine yer verilmesi gerekir.

18 Uygulamada Koleksiyon Oluşturma Resmi gazete, yasalar, yönetmelikler ve kararnameler esas olmak üzere, hukuk konusunda temel kaynaklar ve arşiv belgeleri son derece önemlidir. İçtihatlar ve emsal kararların izlenmesi savunma açısından gereklidir. Bu alanda yabancı süreli yayın kullanımı yaygın değildir. Geriye dönük bir koleksiyon oluşturmak önemlidir. Konu uzmanı bir kütüphanecinin istihdam edilmesi gerekir.

19 Hukuk kütüphanelerinin değişimi Günümüz teknolojileri sayesinde hukuk kütüphanelerinin koleksiyonu, binaları, hizmet alışkanlıkları ve kullanıcı beklentileri değişmektedir. Basılı Elektronik Yerinden erişim Uzaktan erişim Basit erişim Çoklu erişim (metadata) Yönlendirme Rehberlik, çok yönlü yardım, bireysel hizmet Beklenti sınırlı Beklenti fazla

20 Hukuk alanında kullanıcı Hukuk kütüphanesi kullanıcıları: – avukatlar, – hâkimler, – hukuk öğrencileri – hukuk müşavirleri – noterler – adli sorunları olan vatandaşlar

21 Kullanıcı özellikleri ve beklentileri Beklentileri ve talepleri yüksektir. Ayrıntılı araştırma yapmak, benzer durumlarla ilgili olarak çıkmış mahkeme kararlarını incelemek ve bunların açıklamalarına erişmek ister. Bilgi istekleri genellikle acildir. Aranan bilginin, kanun maddelerinin güncel ve geçerli olması şarttır. Doğru ve eksiksiz bilgi gerekir. Bilgi verilmeden kontrol edilmelidir. Detaylı bilgi ihtiyacı vardır. Hukukçular sadece bir kanun maddesini değil aynı zamanda gazete haberleri, istatistikler, ilanlar ve metinlere ihtiyaç duyarlar. Bilginin tablo, grafik gibi farklı sunumlarına ihtiyaç duyulur. Gizlilik önemlidir. Yapılan araştırmaların içeriğinin gizli kalmasına özen gösterirler (Panella, 1991 den aktaran Yeşiltaş ve Dur, 2006).

22 Hizmet Tasarımı Uygulamada özellikle belge üzerine çalışan yerlerde dokümantasyon hizmeti gerekmektedir. Bu kurumlarda bilgi ihtiyacı acildir ve belgeye dayanır. İyi bir arşiv oluşturulmalı ve bunların uygun erişim noktalarına göre indekslenmesi gerekir. Kurum içi bir bilgisayar ağı üzerinden bu bilgiye kullanıcının anında erişimi sağlanmalıdır. Bu alanda kütüphaneler arası işbirliği önemlidir. Önemli dava sonuçları veya hukuk literatürü ile ilgili araştırmalarda işbirliği için gerekli merkezlerle önceden protokol oluşturmakta yarar vardır. Emsal kararları veren veri tabanlarına bağlantı sağlanmalıdır. Başbakanlığın mevzuat veri tabanına ve konuyla ilgili diğer kurumların (Barolar, Yargıtay, Sayıştay, Danıştay, Adalet Bakanlığı vb.) kayıtlarına erişim sağlanmalıdır.

23 Hukuk Alanında Sınıflama Sorunları Hukuk alanında LC ve DDC tabloları sınıflama amacıyla kullanılmaktadır. Ancak her ülkenin hukuk sisteminin farklı olması bu tabloların yeterli olamamasına neden olmaktadır. Bu amaçla İsmet Hüsrevoğlu’nun hazırlamış olduğu (K) tablosu LC kullanan kütüphaneler için bu koleksiyonun sisteme uygun olarak uyarlanmasında yararlıdır. Ayrıca Yetkin Kitabevi’nin oluşturduğu bu alana göre hazırlanmış bir sınıflama şeması vardır. Ancak bunlar genel bir sınıflama tablosuna uyarlanamayacağı için bazı hukuk firmaları veya sadece hukuk ile ilgili koleksiyonların düzenlenmesinde kullanılabilir.

24 Hukuk Konusunda Önemli Merkezler Üniversitelerin Hukuk Fakülteleri: –Ankara Üniversitesi, –İstanbul Üniversitesi, –Dokuz Eylül, Bilkent ve –Başkent Üniversitelerinin kütüphaneleri ve üniversite yayınları izlenebilir. Adalet Bakanlığı Barolar Mahkemeler: –Anayasa Mahkemesi –Yargıtay, –Danıştay, –Sayıştay ve –İnsan Hakları mahkemeleri izlenir. Noterler Birliği TBMM  Bu kurumların yayınlarının da bilgi kaynağı olarak takip edilmesi gerekir.

25 Hukuk kütüphaneciliği Genelde lisan eğitimi sırasında alınan dersler veya hukuk eğitimi alanların bilgi yönetimi alanında yüksek lisans yapmasıyla uzmanlaşılmaktadır. Hukuk kütüphanecilerinin öncelikle – Hukuk alanını, terminolojisini bilmsesi, – Ülkenin hukuk sistemi ve bunu etkileyen sosyal ve politik yapıyı tanıması, – Yerli ve yabancı hukuk literatürünü tanıması, – Basılı ve elektronik kaynaklardan koleksiyon hazırlaması ve yönetebilmesi, – Hukuk bilgisine erişimde önemli olan merkezleri, sistemleri ve kurumları tanıması, – Hukuk veri tabanlarını bilmesi ve etkili tarama yapabilmesi, – Hukuk kullanıcılarının beklenti ve özelliklerini, bilgi davranışlarını bilmesi, – Etkili hizmet tasarlaması, – Mesleki etik kurallardan ve diğer meslek özelliklerinden haberdar olması gerekir.

26 Hukuk Kütüphaneciliği ile ilgili önemli dernekler International Association of Law Libraries (IALL) American Association of Law Libraries (AALL) Association of Caribbean University, Research & Institutional Libraries (ACURIL) Australian Law Librarians' Association Inc. (ALLA) British & Irish Association of Law Librarians (BIALL) Canadian Association of Law Libraries (CALL/ACBD Organisation of South African Law Libraries (OSALL)

27 Hukuk Kütüphaneciliği ile İlgili Önemli Dergiler Law Library Journal (http://www.aallnet.org/main- menu/Publications/llj)http://www.aallnet.org/main- menu/Publications/llj – Amerikan Hukuk Kütüphaneleri Derneği (AALL) tarafından 1908 yılından beri yılda dört kez çıkarılır. – Hukuk veri tabanlarından Lexis Nexis, Westlaw, Wilson ve HeinOnline’da yer almaktadır. – 1908 yılından itibaren tüm sayıları Web of Science’da yer almaktadır.

28 Canadian Law Library Review (http://www.callacbd.ca/en/content/canadian-law- library-review-1)http://www.callacbd.ca/en/content/canadian-law- library-review-1 – Kanada Hukuk Kütüphaneleri Derneği (CALL) tarafından çıkarılır. – 1989 yılından beri yılın en iyi makale ödülünü dağıtmaktadır. – HeinOnline veri tabanında dizinlenmektedir. – Dergi web sayfasından yalnızca içindekiler sayfası erişilebilir durumdadır. – Yılda dört sayı olarak yayımlanır.

29 International Journal of Legal Information (IJLI) (http://iall.org/journal-ijli/)http://iall.org/journal-ijli/ – 1960 yılından beri Uluslararası Hukuk Kütüphaneleri Derneği (IALL) tarafından çıkarılmaktadır. – Yılda üç sayı yayımlanır.

30 The Australian Law Librarian Journal (http://www.alla.asn.au/allj)http://www.alla.asn.au/allj – 1993 yılından beri Avustralya Hukuk Kütüphanecileri Derneği (ALLA) tarafından çıkarılmaktadır. – Yılda dört sayı olarak yayımlanmaktadır. – HeinOnline’da dizinlenmektedir.