Sunuyu indir
Sunum yükleniyor. Lütfen bekleyiniz
YayınlayanEdiz Akbaba Değiştirilmiş 8 yıl önce
1
HASTALIK NASIL GEL İŞİ R? Hücrelerin Stres Yanıtı Ne ş e Akı ş, PhD Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı akisn@trakya.edu.tr http://personel.trakya.edu.tr/akisn Trakya Üniv Tıp Fak., 2015-2016, Güz, 1. Kurul, 04.11.2015
2
1 STRESE YANIT S İ STEMLER İ ve HASTALIKLARIN F İ ZYOPATOLOJ İ K SÜREC İ
3
Hücrede strese kar ş ı yanıt programı Stres Stresin bitmesi veya bitirilmesi Strese yanıt sisteminin aktivasyonu Stresli ya ş amaya adaptasyon Normale dönü ş Normale dönememe İ ntihar patoloji
4
STRES Genlerde TELAF İ HASTALIK STRES İ N HÜCREDE ALGILANMASI YANIT YAYGINLA Ş MASI STRESE ORGANSAL YANIT STRESE HÜCRESEL YANIT STRESE VÜCUT YANITI Hücrelerde TELAF İ SAB İ TLENME İ Y İ LE Ş ME STRES İ N ORGANDA ALGILANMASI STRES İ N VÜCUTDA ALGILANMASI TELAF İ ED İ C İ ETK İ N İ N YAYGINLA Ş MASI
5
STRES STRES İ N HÜCREDE ALGILANMASI STRESE HÜCRESEL YANIT Hücresel STRES Sinyal Kaskadı SEBEP(ler) hücrenin bazı kimyasal tepkimelerdeki pKa sabiti ve termodinami ğ ini de ğ i ş tirir De ğ i ş im, hücre içindeki stres algaçları (reseptörleri) tarafından algılanır ve strese yanıt genlerinin ifadeleri ba ş latılır Yanıt olarak hücre alternatif mod programında çalı ş maya ba ş lar
6
Hücresel STRES Sinyal Kaskadı devam Stres etkeni do ğ rudan ba ğ lanarak veya dolaylı aracılarla stres algaçının katlanma ş eklini de ğ i ş irir algaç fosforlanır ikincil haberciler fosforlanır ve özgün transkripsiyon faktörlerini fosforlar bu transkripsiyon faktörleri çekirde ğ e göç eder ve 84 adet stres genlerinden ilgilendiklerinin ifadesini ba ş latır stres proteinleri sitoplazmaya veya hücre dı ş ına çıkarak stres yönetim a ğ ını aktiflemek için ilgili algaçların katlanma şeklini değiştirir algaç fosforlanır ikincil haberciler fosforlanır ve özgün transkripsiyon faktörlerini fosforlar bu transkripsiyon faktörleri çekirdeğe göç eder ve hiyerarşide ilgili basamağın genlerinin ifadesini başlatır üretilen proteinler sitoplazmaya veya hücre dışına çıkarak hiyerarşide ilgili basamağı aktiflemek için ilgili algaçların katlanma şeklini değiştirir BENZER MANTIKLA DEVAM EDEN SÜREÇ
7
SEBEP(ler) hücrenin bazı kimyasal tepkimelerdeki pKa sabiti ve termodinami ğ ini de ğ i ş tirir Hücrelerde TELAF İ GENLER İ nin ifadesi ba ş lar Sistemlerarası e ş güdümsüzlü k düzelir HASTALIK De ğ i ş im, hücre içindeki stres algaçları tarafından algılanır ve strese yanıt genlerinin ifadeleri ba ş latılır İ fade edilen gen ürünü çevreye ve dola ş ıma da ğ ılan biyoaktif maddedir. Di ğ er hücrelerdeki algaçlar uyarılarak onlar da strese girdirilir Lokal biyokimya bile ş imi de ğ i ş ir Bu hücrelerin içinde bulundu ğ u organın fizyolojisi de ğ i ş ir Yanıt olarak fizyolojik sistem alternatif mod programında çalı ş maya ba ş lar Yanıt olarak hücre alternatif mod programında çalı ş maya ba ş lar Di ğ er fizyolojik sistemlere entegrasyon ii ş kisi de ğ i ş ir Fizyolojik sistemleraras ı e ş güdüm de ğ i ş ir Vücut alternatif modda çalı ş maya ba ş lar Lokal biyokimy a de ğ i ş imi düzelir Hücreler normal programına döner Fizyolojik sistem normal programına döner SAB İ TLENME İ Y İ LE Ş ME
8
2 STRESler
9
EKPOZOMAL stres etkenleri (vücut dı ş ından gelenler) Patojen, kötü GDO, kötü Mikrobiyota Toksin, zararlı Kimyasal, Priyon Psikolojik stres Fizyolojik stres Travma Zararlı fiziki ko ş ul Yetersiz beslenme
10
Gıda Sinir sistemi Mikrobiyota Mikrobiyota bile ş iminin de ğ i ş mesi beslenme rejimindeki de ğ i ş iklikler ve ilaçlarla olur İ mmün sistem Kanser Obesite Otoyangısal hastalık
11
Vücuda alınan kimyasallar ve partiküller, hücre, doku ve plasma bile ş enleri ile birle ş erek sindirilemeyen yı ğ ınların geli ş imine yol açabilir Çevresel tehlikeli kimyasallar: Tarımsal kimyasal, gıda katkısı, havada ve suda sinai atık, mesleki kimyasala maruziyet, sigara, narkotik, drug Çevresel masum partiküllere sürekli maruziyet: Küf, alerjen
12
ENDOZOMAL stres etkenleri (kromozomda lezyonlar) Gen veya kromozomdaki hasta yapıcı lezyon sonucu ilgili gen(ler)den bozuk nicelik veya nitelikte ürün ifadesi Hastalı ğ a e ğ ilim sa ğ layan lezyon içeren genler (stresli ya ş amaya adaptasyon/sabitlenme sa ğ layan nicelik veya nitelikte ürün ifadesi) (stresli ya ş amaya adaptasyon/sabitlenme sa ğ layan nicelik veya nitelikte ürün ifadesi)
13
Algaç algılama e ş i ğ i farkı İ fade edilen molekül seviye farkı Özgün hücre sayı farkı Hücrelerarası ileti ş im farkı
14
ENDOZOMAL de ğ i ş kenler Bireyin kromozomunda cinsiyete ba ğ lı e ğ ilimler Bireyin kromozomunda ırksal e ğ ilimler
15
3 STRES ve fizyolojik yanıt geli ş imi
16
Fizyolojik yanıtı etkileyen de ğ i ş kenler Bireyin fizyolojik durumu (Ya ş lı, Yenido ğ an, Gebe, vb..) Bireyin sinir ve ba ğ ı ş ıklık sistemlerinin çocukluk ça ğ ında yeterli deneyimi kazanarak olgunla ş mı ş olması
17
Ya ş lıda fizyolojik sistemler strese farklı yanıt verir Ya ş lılarda kimyasal reaksiyonların kümülatif pKa entalpisi yüksektir. Böylece metabolizma faaliyeti ve katalizasyonu dü ş üktür. Bunun nedeni organizmada fazla oksitlenmi ş molekül birikmesi, çünkü bunların temizleyen sistemin yetersiz kalması söz konusudur. Ya ş lılık sınırının insanda 70, köpekte 7, kedide 15, su kaplumba ğ ında 400 yıl oldu ğ u dü ş ünülürse farklı organizmalarda farklı entalpili sistemlerin i ş ledi ğ i anla ş ılmaktadır.
18
İ MMÜNONÖROENDOKR İ N Sistem 3 farklı fizyolojik sistemin birbirine entegratif ve e ş güdümlü çalı ş ması sonucu ortaya çıkar Birindeki bir bozukluk di ğ erlerinin çalı ş masını de ğ i ş tirir beyin
19
Ki ş inin hasta olması hücrelerin ve fizyolojik sistemlerin alternatif modda çalı ş tı ğ ını dü ş üdürür
20
4 Enfeksiyon Hastalıklarının Fizyopatolojik Çözümlenmesi
21
Enfeksiyonda olasılıklar Konak hücre ile mikrobun kar ş ıla ş ması Enfeksiyon Hastalık (savunma yetersiz, hasar hızla artıyor) Mikrop yok ediliyor Yayılma (savunma yava ş latmı ş, hasar yava ş artmakta) Kalıcı (savunma saldırıyı sabitlemi ş, sabit düzey sürekli hasar) Kommensal ili ş ki (savunma durdurmu ş, hasar yok) Tedaviyle iyile ş tirme (mikrobun, parçalarının, etkilerinin silinmesi) Ölüm Hastalık (sistemler normal i ş levine dönemiyor)
22
Ba ş arılı bir patojen: 1.Kona ğ a girebilmeli, 2.Ba ğ ı ş ık savunmayı atlatmalı, 3.Gerekirse zehir kullanarak hedef dokuya varmalı, 4.Ço ğ almalı ve vücuttan çıkarak di ğ er insanlara bula ş malı Patojen ço ğ alırken: Yüzey motifleri bol miktarda ortaya çıkar, zehirleri ve döküntüleri saçılır Konak hücrenin gıdası yetersizle ş ir Konak hücreye maddi hasar verebilir Konak hücre sitoplazmasına giriyorsa içeride alan geometrisini ve trafik dinami ğ ini bozar Konak hücre çekirde ğ ine giriyorsa genlerin çalı ş masını engeller, mutasyon riskini arttırabilir 22 Patojenez
23
Ba ş arılı bir konak: 1.Hücrelerinde ısrarlı gıda azalması, maddi hasar, hücreiçi geometrisinde de ğ i ş iklik, genlerinin çalı ş masındaki zorluk sorunlarını ilgili sensörleriyle tanıyarak hemen stres yanıt sistemini aktive etmeli 2.Mikropların yüzey motiflerini, zehirlerini, döküntülerini ve stres yanıtını tanıyarak hemen ba ğ ı ş ıklık sisteminin akut yanıt savunmasını ba ş latmalı 3.Savunma sava ş ı mikrobu yok etmeli veya en azından ortaya çıkmamaya iteklemeli 4.Mikrop ço ğ alması olmayınca savunma ve stres yanıtlarını hemen durdurarak tamir sistemini i ş lemeye ba ş latmalı 23 Konak Savunması
24
Ba ş arısız konak olmanın nedenleri 1.Ki ş inin ba ğ ı ş ıklık (ve di ğ er) sistem(ler)i; genetik, hücre program ayarı ve/veya anatomik açıdan yetersiz çevredeki kimyasal, fiziksel ve psikolojik etkenlerin baskısı altında yeterli yanıt için dokudan izin alamıyor olgunla ş masını tamamlayamamı ş ya ş lı veya sa ğ lıksız ya ş ayan vücutta 2.Patojenite kaynakları; yüksek virülanslı konakta mutasyonla daha çok virülans kazanıyor iyi saklanma stratejisi var dikkat çekmeyecek kadar az ve/veya yava ş ürer
25
Patojenler neden akut hastalık yapar? Ba ş arısız bir konakta ba ğ ı ş ıklık sistemi ve/veya stres yanıt sistemi bozuktur: Mikrop ba ş arıyla ço ğ alır. Yüksek miktarda mikrop parçaları, zehirleri ve döküntüleri ortalı ğ a saçılmı ş tır. Yangı sistemi saçılanlar nedeniyle hemen (akut) damarları gev ş etebilir, dola ş ım bozulur (SEPS İ S) Dola ş ım sistemi bozuldu ğ unda di ğ er fizyolojik aygıtlar etkilenir. Beyin hastalık veya ölüm programlarına geçmeye karar verebilir.
26
Ba ğ ı ş ıklık sistemi ortamdan etkilenerek konakta yaralar açacak bir sava ş ı ba ş latarak DOKU YIKIMLARI yapabilir. O zaman OTO İ MMÜN HASTALIK geli ş ebilir. ORGAN KAYBI mümkündür. Kana yapı ş kan özellikli bol lektin salgılanır. Bunlar mikroplara yapı ş arak dev kompleksler olu ş turur. Kompleksler organlara veya damarlara çökerse İ MMÜN KOMPLEKS HASTALI Ğ I geli ş ir, doku yıkımları ba ş lar. Mikrop zehiri fizyolojik sistemlerin i ş lemesini bloke ediyorsa beyin de ğ i ş ik kararlar alabilir. 26 Patojenler neden akut hastalık yapar? devam
27
Ba ş arısız bir konakta ba ğ ı ş ıklık sistemi ve/veya stres yanıt sistemi bozuktur: Mikrop yava ş dü ş ük seviyede sürekli hasara yol açıyorsa tamir programı olan ve sorunu sabitleyen adaptif kronik yanıtı ba ş layabilir. Kronik yanıtın yetersizli ğ i aslında stres yanıt sistemini tetikleyicidir. Bazen mikrop temizlendi ğ i halde stres yanıt sistemi ve yangı sistemi susmaz. Alternatif çalı ş ma programından çıkılamadı ğ ından fizyolojik aygıtlar veya biyokimyasal sistemler kendili ğ inden normale dönememektedir. OTOYANGISAL HASTALIK geli ş ebilir. 27 Patojenler neden kronik hastalık yapar?
28
5 Örnek bir İ mmünopatolojik Hastalı ğ ın Fizyopatolojik Çözümlenmesi (ÇÖLYAK HASTALI Ğ I)
29
Çölyak geli ş tirmeyende fizyoloji TAHIL S İ ND İ R İ M İ 1.Bu ğ dayda bulunan Gliadinler ve Glutenin sindirim sisteminde birbirine ba ğ lanarak prolince zengin olmayan Gluten üretilir. 2.Ba ğ ırsak dokusunda bulunan Doku Transglutaminazı hem γ Gliadini deamide eder hem de Gluteninin bir kısmını glutamin ve glutamik asite dönü ş türür HÜCRELER NORMAL ÇALI Ş IYOR LOKAL B İ YOK İ MY A NORMAL ORGAN NORMAL ÇALI Ş IYOR F İ ZYOLOJ İ K S İ STEMLER İ NTEGRAT İ F ÇALI Ş IYOR
30
Çölyak'ta fizyopatoloji 1.Prolince zengin gluten üretilir ve 2.Mutant doku transglutaminazı deamide etti ğ i Gliadine yapı ş ır ve normal i ş levi kaybolur. Ardından, kollajen ve/veya endomisyum (retükilin) ismli kas iskelet ba ğ dokularını Gliadine yapı ş tırır. Sonuçta, yapı ş ma bölgelerinde yepyeni PAMP’lar ortaya çıkar Prolince zengin gluten epitel hücrelere ba ğ lanarak bunların i ş levini engeller EP İ TEL KORUYUCU GENLER ETK İ NLE Şİ R EP İ TEL HÜCRE ALTERNAT İ F MODDA ÇALI Ş MAYA BA Ş LAR S İ ND İ R İ M S İ STEM İ ALTERNAT İ F ÇALI Ş MA YOLA Ğ INA G İ RER ÇÖLYAK Epitel hücreler stres proteini ve IL15 üretir. MIC-A ile yeni PAMPları sunar Epitel hücreler strese girer Doku hasarı ve yangı ba ş lar. pASH’ler Th’leri polarize ederek otoantikor yaptırır DOKU TAM İ R S İ STEM İ ve T düzenleyici ETK İ NLE Şİ R S İ N İ R, ENDOKR İ N, BA Ğ I Ş IKLIK S İ STEMLER İ ALTERNAT İ F ÇALI Ş MA YOLA Ğ INA G İ RER NORMAL B İ YOK İ MYA de ğ i ş ir Stres algılayan makrofaj ve NK hücreleri yeni PAMP ta ş ıyan epitel hücrelere saldırır ve IEL’leri saldırtır, di ğ er ba ğ ı ş ıklık hücrelerini ça ğ ırır Emilim bozuklu ğ u ve beslenme yetersizli ğ i SEBEP E ğ ilim geni varlı ğ ı: Doku Transglutaminazı mutant
31
EKLER Ders slaytlarını http://personel.trakya.edu.tr/akisn adresinde sayfanın en altında Verilen Dersler bölümünden indirebilirsiniz
32
Nükleoid ve Ribozomlar
33
Adezyon ili ş kisi Konak Bakteri
34
34 Muayene materyali: İncelenecek hasta dokusu Flora: Dış dünyaya açık vücut dokusu Patojen: Enfeksiyon yapan mikroorganizma Birincil patojen: Sistemde ilk stresi yapan mikrop Mikrobiyota: Floraya yerleşik mikroorganizmalar Konak: Enfeksiyon ajanını ağırlayan canlı Aşılama: Vücuda mikrobu öldüren protein ürettirme Mikrop serumu: Mikropla aşılanmış kişi serumu Enfeksiyon ajanı: Patojen mikroorganizma Hastane enfeksiyonu: Hastaneden edinilen ajan Ayıraç: Kimyasal reaksiyon kimyasalları Test kiti: Test yapmak için gerekli tüm ayıraçlar Besiyeri: Labda mikrop üretme ortamı Agar/katı besiyeri: Jel kıvamında besiyeri Hastalık algoritması Öntanılar: Tanı seçenekleri Tanı: Teşhis verileri Teşhis: Hastalığın ismini koymak İstek kağıdı/istek formu Mikroorganizma kültürü: Labda mikrop üretme İnkübe etmek: Kültür şartını sağlamak Kontaminasyon: Diğer mikroplarla kirlenme Tanımlama testi: Türü saptama testi Antijen: Mikrop dış molekülleri Seroloji: Antijene göre tür saptama testleri Aglütinasyon: Serolojide kümeleşme ELISA: Antijen ve antikor arama test yöntemi PZR (PCR): Polimeraz zincir reaksiyonu Tüberkülin: Tüberküloz bakteri proteini Antimikrobiyal: Mikroba zarar veren Antiviral: Virüse zarar veren Antibiyotik: Bakteriye zarar veren Antimikotik Antiparaziter Solvofobik: Çözücülerde dağılmayan Kuantum: Atomun elektron yörüngeleri Eradike etmek: Silmek MRSA: Metisilin dirençli S.aureus bakterisi DSÖ: Dünya Sağlık Örgütü Halk sağlığı Komensal Lab: Laboratuvar Enfestasyon: Vücut dışında enfeksiyon Enfeksiyon ajanı: Enfeksiyon yapan mikrop Virülans: Hasta etme kabiliyet Parazitoz: Asalaklık yapmak Antibiyotik duyarlık testi: Öldüren antibiyotiği saptamak için test Hijyen: Hastalığı önleyecek düzeyde bireysel temizlik Hastane enfeksiyon ajanı: Hastanede yatarken hastaneden kazanılan antibiyotiğe dirençli mikrop Mukoza: Solunum, sindirim, üreme sistemlerinin florası Giri ş Dersi Terminolojisi
35
Viroid: Virüs kabul edilenler Arke Protist: Tek hücreli mantar dı ş ındaki ökaryotik mikroplar Protostom: Çok hücreli ökaryotik mikroplar Prokaryot: Çekirde ğ i membransız haplotipik mikrop Priyon: Yanlı ş katlanmı ş protein Amiloid plak: Vücutta yanlı ş katlanmı ş protein yı ğ ını Morfoloji: Yapısal in ş aa Filogenetik: Genlere göre evrimsel sınıflama Ribozim: Enzim kapasiteli RNA molekülü Haploid: Tek set kromozomlu Diploid: Çift set kromozomlu İ zole etmek: Labda ço ğ altmak Su ş : Viral veya bakteriyel türün izole edildi ğ i yerdeki çe ş idi Protozoon: Bir protist grubu Helmint: Bir protostom grubu Sınıflama Dersi Terminolojisi
36
V İ ROLOJ İ DERSi TERM İ NOLOJ İ S İ Ribozim: RNA’dan yapılmı ş enzim Mutasyon: Genom dizisinin de ğ i ş mesi Tek iplik Çift iplik Sarmal E ş lenik: Nükleik asit polimerinin tersi dizi Asalak: Parazit Parazitoz: Asalaklık yapmak Plazmid: Bakteri simbiyontu virüs Virion: Çıplak virüs genomu Viral kapsid Viral zarf Genetik entegrasyon: Genomun içine eklenmek Genetik ifade: Genomdan veya genden RNA, e ğ er mRNA ise protein üretilmesi Genom kopyalama: Kendisinin aynısından üretme Füzyon: Katılma Lizis: Eritme Tomurcuklanma Litik: Parçalayıcı Lizojenik: Kontrollü eriten Provirüs: Entegre olmu ş virüs Fekal-oral: Anüs-a ğ ız Damlacık enfeksiyonu: Havada asılı taneciklerle bula ş ı (hap ş ırma, öksürme, sprey, buharla ş ma sonucu)
37
BAKTER İ YOLOJ İ DERSi TERM İ NOLOJ İ S İ Kok, diplokok, streptokok, stafilokok Çomak, basil, kokobasil, vibrio, fusiform basil, spiral, sipiroket Gram boyama Bakteri duvarı, Gr+ duvar, Gr- duvar Koloni, biyofilm/film Mukoid: Islak Plazmid: Simbiyont faj Nükleoid: Genetik materyal Ribozom: Gen ifade makinası Bakteri zarfı Kamçı Kirpik/Pili Kapsül Çapraz peptid: Dizili molekülleri ba ğ layıcı Adezin: Yapı ş kan Peptidoglikan tabaka Yan zincir: Dı ş arı sarkar Dı ş membran Ş ok: A ş ırı tansiyon dü ş mesi LPS: Lipopolisakkarid Lipid A O antijen Kor sakkarid Porin: Su geçi ş kanalı Algaç: Reseptör Hücreiçi trafik İ nklüzyon: Taneli Endospor/spor
Benzer bir sunumlar
© 2024 SlidePlayer.biz.tr Inc.
All rights reserved.