RAMAZAN İPEK TÜRKÇE ÖĞRETMENİ HANIM-ÖMER ÇAĞIRAN ORTAOKULU

... konulu sunumlar: "RAMAZAN İPEK TÜRKÇE ÖĞRETMENİ HANIM-ÖMER ÇAĞIRAN ORTAOKULU"— Sunum transkripti:

1 RAMAZAN İPEK TÜRKÇE ÖĞRETMENİ HANIM-ÖMER ÇAĞIRAN ORTAOKULU
PARAGRAFTA ANLAM RAMAZAN İPEK TÜRKÇE ÖĞRETMENİ HANIM-ÖMER ÇAĞIRAN ORTAOKULU

2 PARAGRAFIN TANIMI Paragraf, herhangi bir yazının bir satır başından öteki satır başına kadar olan bölümüne denir. Daha geniş bir ifadeyle paragraf "bir duyguyu, bir düşünceyi, bir isteği, bir durumu, bir öneriyi, olayın bir yönünü, yalnızca bir yönüyle anlatım tekniklerin­den ve düşünceyi geliştirme yollarından yararlanarak anlatan yazıdır. Kelimeler cümleleri, cümleler paragrafları, paragraflar da yazıları oluşturur. Paragraf bir yazının küçültülmüş bir örneğidir. Bu yönüyle yapı bakımından bir yazıya benzer. Nasıl yazıda giriş, gelişme, sonuç bölümleri varsa paragrafta da aynı bölümler vardır.

3 PARAGRAFIN ÖZELLİKLERİ
Paragraf, dilin düşünce birimidir ve her paragraf. “bir düşünce” üzerine kurulur. Değişen düşünce, yeni bir paragrafa geçişi zorunlu kılar. Bu nedenle art arda sıralanmış cümleler kendinden önceki cümleye dil ve düşünüş yönünden sıkı sıkıya bağlı olmalıdır.

4 PARAGRAFIN ÖZELLİKLERİ
Bir paragrafta: Tek bir düşünce (konu) anlatılmalıdır. Yalnız bir ana düşünce vardır. Gerektiği kadar ana düşünce vardır. Cümleler arasında anlam bağını sağlayan bağlayıcı unsurlar vardır: bu, buna rağmen, oysa, yoksa, çünkü, söylemek istediğim, kısacası, dahası, hatta, öte yandan, her şeye karşın, halbuki, ama vb. Cümleler arasında biçim (kip, kişi) uyumu vardır.

5 PARAGRAFIN ÖZELLİKLERİ
ÖRNEK: “Bütün gün hazırlık yaptım. Hiç yapmadığım bir şeyi yaptım, evi temizledim, sofrayı donattım. Sen gelmedin. umudumu kesmedim senden. Geleceğinden emindim. Sen bırakıp gitmelerin insanı değildin. Israrcıydın. Bile bile lades der gibi hüznü seçerdin. Kalırdın. Sen gitmelerin insanı değildin.”

6 PARAGRAFIN ÖZELLİKLERİ
Bu paragraf bağlayıcı unsurlar kullanılmadan yazılmıştır. Buna rağmen paragraf kendini anlatmaya devam etti. Bunu sağlayan, cümleler arasında anlam birliği olmasıdır. Ayrıca cümleler aynı kiple çekimlenerek biçim birliği de sağlanmıştır. Aynı paragrafı bir de bağlayıcı unsurları kullanarak yazalım:

7 PARAGRAFIN ÖZELLİKLERİ
“Bütün gün hazırlık yaptım. (Dahası) Hiç yapmadığım bir şeyi yaptım, evi temizledim. (Hatta) Sofrayı donattım. (Ama) Sen gelmedin. (Buna rağmen) Umudumu kesmedim senden. (Her şeye karşın) Geleceğinden emindim. (Çünkü) Sen bırakıp gitmelerin insanı değildin. (Öyle ki) Bile bile lades der gibi, hüznü seçerdin. (Ne olursa olsun) Kalırdın. (Çünkü) Sen gitmelerin insanı değildin.”

8 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ

9 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ GİRİŞ BÖLÜMÜ
Giriş cümlesi ya da cümlelerden oluşur. Konu maddesinin ve bakış açısının belirtildiği bölümdür. Bu cümle paragrafın konusunu tanıtır, belirtir. Konu tek bir cümleyle verilebileceği gibi birkaç cümlede de verilebilir. Soru cümlesiyle, konuşma cümleleriyle veya tanımlamalarla paragraf başlanabilir. “ Bu parçada neyin üzerinde duruluyor, ne açıklanıyor?” sorusunun yanıtı, giriş-konu cümlesinde belirtilir. Başlangıç bölümü olduğu için daha öncesinde söylenmiş söz olamaz; bu nedenle daha önce söylenmiş sözleri çağrıştıran “yani, oysa, buna rağmen, öyleyse, böylece, hatta, ise, bundan dolayı, bunun üzerine, üstelik, halbuki vb.” bağlayıcı unsurlar, giriş cümlesinde kullanılamaz.

10 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ GİRİŞ BÖLÜMÜ
Giriş cümlesine değişik örnekler: Batılılaşma, sanatımıza çok şey kazandırmıştır. Bir şair, başkalarının şiirlerinde geçen sözcükleri kullanabilir. Okumak; harfleri, heceleri birbirine çatmaktan ibaret bir şey değildir. Deneme yazan insan, sık sık içtenlik sorunuyla yüzleşir. Durmayan bir değişme ve gelişme, çağları birbirine bağlar.

11 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ GİRİŞ BÖLÜMÜ
ÖRNEK SORU 1: Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir paragrafın giriş cümlesi olamaz? Güzellik elbette kişiden kişiye değişir. Yaşamımızı güzel olma, güzele ulaşma çabasıyla geçiririz. Güzellik, göze hoş görünen değerlerin ortak adıdır. Sanatta güzellik, üzerinde durmaya değer bir konudur.

12 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ GİRİŞ BÖLÜMÜ
ÖRNEK SORU 2: … Büyük sanatçı bu özellikleriyle belli olur. Mendelsohn’a bakınız. Müziği güzel olmasına güzel, ama hiçbir özgün yanı yok. Oysa kişisel bir şeyler söylemek gerek. İşte bu yetenek Beethoven’da vardı. Onun ne diyeceği hiç bilinmezdi. Edebiyatta da böyledir bu, öbür sanatların tümünde de. Bu parçanın başına getirilebilecek en uygun cümle, aşağıdakilerden hangisidir? Sanatta önemli olan, anlamın gizli kalmasıdır. Sanat eseri özünde farklılık taşımalı, bir yenilik getirmelidir. Sanat eserinin sevilmesi, güzel olmasına bağlıdır. Sanatın dili, yalın ve anlaşılır olmalıdır.

13 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ GİRİŞ BÖLÜMÜ
ÖRNEK SORU 3: Aşağıdaki cümlelerle bir paragraf oluşturulduğunda hangisi ilk cümle olur? (FL-1997) A)Hatta halk arasında hikaye denilince masal akla gelir. B)Halk hikayeleri ile masallar arasında benzerlik vardır. C)Masallar genellikle düz yazı biçimindedir. D)Halk hikayelerinde ise nazım ve nesir iç içedir.

14 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ GELİŞME BÖLÜMÜ
Okuru ana düşünceye götürecek olan yardımcı düşüncelerin verildiği bölümdür. Girişte belirtilen konuyu geliştiren cümlelerdir. Bağlayıcı öğelere yer verilir. Düşünceler, duygular, görüşler mantıklı bir düzene göre planlanır ve konu açılarak genişletilir. Bunun içinde örneklerden, tanıklardan, benzerliklerden, açıklamalardan, karşılaştırmalardan yararlanılır. Eylemsilerden büyük oranda yararlanılır. Okuru ana düşünceye götürecek düşünceler işlenir.

15 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ GELİŞME BÖLÜMÜ
Gelişme bölümüne değişik örnekler: Okumak, harfleri, heceleri birbirine çatmaktan ibaret bir eylem değildir. Burada “Şu yazıyor.” Diyebilmek, bir yazıyı “sökebilmek”, anlamını kavramak onun (yani okumanın: bağlayıcı unsur) ilk, ama asla yeterli olmayan adımıdır. Deneme yazan insan, sık sık içtenlik sorunuyla yüzleşir. Ancak (karşıtlık ilgisi taşıyan bağlayıcı unsur) bu (1. Cümledeki içtenlik sözcüğünün yerini tutan bağlayıcı unsur)bir sorun olarak algılanıp buna (“içtenliğe” sözcüğünün yerini tutan bağlayıcı unsur)özenilince, içtenlik adına en saçma en tatsız şeyler yazılabiliyor.

16 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ GELİŞME BÖLÜMÜ
UYARI SONRA DEMEDİ DE MEEEEE! Kendinden önceki cümlelerle ilgili olan bağlayıcı unsurların neyi kastettiğini doğru anlamak, paragrafı doğru değerlendirmede çok önemlidir.

17 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ GELİŞME BÖLÜMÜ
ÖRNEK SORU 4: (1) Tatile çıkmanın, tatilin gerekli olduğuna yürekten inanıyorum. (2) Buna rağmen hiç tatile çıkmıyorum. (3) Çünkü bizim gibi gelişmekte olan ülkelerin tatillerinden kısması gerektiğine inanıyorum. (4) Ancak çok çalışarak Atatürk’ümüzün söylediği “çağdaş uygarlık düzeyine” ulaşabileceğimizi biliyorum. (5) Söz gelimi ülke olarak bunu başarabilecek gücümüz var. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerde geçen bağlama öğelerinden hangisinin yanlış kullanılması düşüncenin akışını bozmaktadır? Buna rağmen Çünkü Ancak Söz gelimi

18 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ GELİŞME BÖLÜMÜ
ÖRNEK SORU 5: Sekiz küçük roman yayımladım. (1) Ama bunlardan biri dışında öbürleri beni hiç doyurmadı. (2) Yeniden inceleyince neden doyurmadığını anladım. (3)Bunun üzerine şu kanıya vardım: Sağlam bir kültürel temele oturmayınca iyi sanat yapılamaz. (4) Özellikle roman ve hikaye sağlam bir kültür ister. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinden sonra “Bilgi yönünden eksiklerim vardı.” Cümlesi getirilirse parçanın anlam bütünlüğü bozulmaz? A)1. B)2. C)3. D)4.

19 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ SONUÇ BÖLÜMÜ
Yazarın iletmek istediği düşünceyi (ana düşünce) verdiği cümle ya da cümlelerden oluşur. Kesin bir yargı niteliği taşır. Üslup olarak atasözlerine benzer. Konunun sonucu ve özetidir. Bu bölümde anlatılanlardan bir sonuç çıkarma amaçlandığından “sonuç olarak, kısacası, özetle, bu da gösteriyor ki, demek ki, sözün kısası vb.” ifadeler bulunur.

20 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ SONUÇ BÖLÜMÜ
Sonuç bölümüne değişik örnekler: Okumak, harfleri, heceleri birbirine çatmaktan ibaret bir eylem değildir. Burada “Şu yazıyor.” Diyebilmek, bir yazıyı “sökebilmek”, anlamını kavramak onun (yani okumanın: bağlayıcı unsur) ilk, ama asla yeterli olmayan adımıdır. Çünkü (“çünkü” önceki cümleyi açıklayan bağlama öğesi) önemli olan okuryazar olmak değil, okuduklarını anlamak, okuduklarından sonuca ulaşmaktır. Peki kaç okuryazar (“okuryazar” sözcüğünün tekrar edilmesi bu sözcüğü anlamda devamlılığı sağlayan bağlama öğesi yapar.) yapabiliyor bunu (“bunu” okuduklarını anlamayı, anlamına gelen bağlama öğesi) ülkemizde?

21 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ SONUÇ BÖLÜMÜ
Deneme yazan insan, sık sık içtenlik sorunuyla yüzleşir. Ancak (karşıtlık ilgisi taşıyan bağlayıcı unsur) bu (1. Cümledeki içtenlik sözcüğünün yerini tutan bağlayıcı unsur)bir sorun olarak algılanıp buna (“içtenliğe” sözcüğünün yerini tutan bağlayıcı unsur)özenilince, içtenlik adına en saçma en tatsız şeyler yazılabiliyor. Sözün kısası ( “sözün kısası” sonuç bölümüne geçişi gösteren bağlayıcı öğe) yazıda içtenliği zorlamak, yazarı derin bir bayağılığa, sırıtkan bir iticiliğe düşürüyor.

22 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ SONUÇ BÖLÜMÜ
ÖRNEK SORU 6: Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir paragrafın sonuç bölümünü oluşturabilir? Yaşamımı da beni geliştirecek şeylere emek harcayarak geçirdim. Yaşamımızı, dostlarımızla anlamlı kılabileceğimizi bile unuttuk şu karmaşa içinde. Çünkü yaşamdan yakınanlar, ondan olmayacak şeyler isteyenlerdir. Söylemek istediğim, yaşamı kaybetmekten daha acı olan, yaşamın anlamını kaybetmektir.

23 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ SONUÇ BÖLÜMÜ
ÖRNEK SORU 7: (LGS 1998) Özgür insan kitapların ürünüdür. İnsanlar kitapları nasıl yaratıyorlarsa, kitaplar da insanları öyle yaratır. Onun içindir ki özgürlükten korkanlar, kitaplardan da korkarlar. Beğenmedikleri, kişisel nedenlerle hoşlanmadıkları düşünceleri ortadan kaldırmaya çalışırlar. … Aşağıdakilerden hangisi bu paragrafın son cümlesi olabilir? Bu nedenle düşünce daha hızlı gelişmiştir. Ama bilmezler ki kitaplara düşmanlık, insanlara düşmanlıktır. Çünkü insanlar hoşlanmadıkları şeylere ilgi duymazlar. Böylelerinin okumadıkları kitap, bilmedikleri düşünce sistemi yoktur.

24 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ SONUÇ BÖLÜMÜ
ÖRNEK SORU 8: (DPY 2007) “Deniz sevgisi ve saygısı taşıyan herkes, denizi kirletmekle ağaç kesmek arasında bir fark olmadığını bilir. Bu duyguları taşımayanlar ise denizi …” Parçanın hangisiyle devam etmesi uygun olmaz? A) hazır ve kolay bir çöp tenekesi gibi görür. B) gördükçe içleri burkularak seyrederler. C) hiç kirlenmeyecek gibi kullanırlar. D) öldüklerinin farkında bile olamaz.

25 PARAGRAFIN BÖLÜMLERİ SONUÇ BÖLÜMÜ
ÖRNEK SORU 9: (DPY 1996) Annesinin elinden bir an kurtulan çocuk, karşı kaldırımdaki köpek yavrusuna doğru koştu. Telaşlanan annesi: “ …” diye seslendi. Paragrafta boş bırakılan yere, aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi uygun değildir? A) Yavrum buraya gel, nereye gidiyorsun? B) Ay ne güzel köpekmiş öyle! C) Çocuğum, köpeğe yaklaşma! D) Aman yavrum, gitme oraya!

26 HOCA ARKASI DÖNÜKKEN ÖĞRENCİ
GÜLELİM HOCA ARKASI DÖNÜKKEN ÖĞRENCİ (TEMSİLİ)

27 HOCA BİR ANDA SINIFA DÖNDÜĞÜNDE
HALA GÜLÜYORUZ HOCA BİR ANDA SINIFA DÖNDÜĞÜNDE (TEMSİLİ)

28 HOCAYLA GÖZ GÖZE GELEN ÖĞRENCİ
BİRAZ DAHA GÜLÜYORUZ HOCAYLA GÖZ GÖZE GELEN ÖĞRENCİ (TEMSİLİ)

29 OPPS! DERSE DÖNÜYORUZ DEDİK!
tamam cıvıtmayalım OPPS! DERSE DÖNÜYORUZ DEDİK!

30 PARAGRAFTA KONU

31 PARAGRAFTA KONU Konu; paragrafta üzerinde durulan, hakkında açıklama yapılarak okuru, ana düşünceye götürecek olan duygu, düşünce ya da olaydır. Bir paragrafın giriş cümlesi konuyu verir. “Üzerinde durulan ne?” “Bu paragraf neyi anlatıyor?” sorularının yanıtı konuyla ilgilidir. Konu maddesi ve bakış açısı saptanarak konuya ulaşılır. Bakış açısı, “Yazar, anlatılana hangi yönden yaklaşmış?” sorusunun yanıtıdır.

32 PARAGRAFTA KONU UYARI SONRA DEMEDİ DE MEEEEE! Paragrafın çıkış noktası bakış açısıdır, bu nedenle bakış açısının doğru saptanması, paragrafın doğru anlaşılması için çok önemlidir.

33 PARAGRAFTA KONU BAKIŞ AÇISI
“Geçen yüzyılın başında, makineleşmenin yeni yeni başladığı dönemlerde, İtalya’nın önde gelen bir ayakkabı şirketi, araştırma yapmaları için iki temsilcisini Afrika’ya gönderir. Bir ay sonra, iki temsilciden iki farklı telgraf gelir. Temsilcilerden biri, yaptığı araştırmanın sonucunu şöyle bildir: “Biz, burada tutunamayız; çünkü burada hiç kimse ayakkabı giymiyor, herkes yalın ayak dolaşıyor.” Öteki temsilci ise, kendi çalışmasının sonucunu şöyle özetler: “Biz, burada çok iyi iş yaparız; çünkü burada hiç giyecek ayakkabı yok.”

34 PARAGRAFTA KONU Görüldüğü gibi aynı konuya iki farklı yaklaşım vardır, konuya yaklaşım biçimi bakış açısını, bakış açısı da paragrafın ana hattını oluşturur.

35 PARAGRAFTA KONU Şimdi paragrafın bölümlerini açıklarken verdiğimiz örnekleri konu bakımından değerlendirelim: Okumak, harfleri, heceleri birbirine çatmaktan ibaret bir eylem değildir. Burada “Şu yazıyor.” Diyebilmek, bir yazıyı “sökebilmek”, anlamını kavramak onun ilk, ama asla yeterli olmayan adımıdır. Çünkü önemli olan okuryazar olmak değil, okuduklarını anlamak, okuduklarından sonuca ulaşmaktır. Peki kaç okuryazar yapabiliyor bunu ülkemizde?

36 “Bu parçada üzerinde durulan ne?” sorusunun yanıtı, konu maddesidir.
PARAGRAFTA KONU “Bu parçada üzerinde durulan ne?” sorusunun yanıtı, konu maddesidir. Konu maddesi : Okumak Bakış açısı : Okumanın niteliği Konu maddesiyle bakış açısının birleşimi konudur. Konu : Nitelikli okumanın özellikleri

37 PARAGRAFTA KONU Deneme yazan insan, sık sık içtenlik sorunuyla yüzleşir. Ancak bu, bir sorun olarak algılanıp buna özenilince, içtenlik adına en saçma en tatsız şeyler yazılabiliyor. Sözün kısası yazıda içtenliği zorlamak, yazarı derin bir bayağılığa, sırıtkan bir iticiliğe düşürüyor. “Bu parçada üzerinde durulan ne” sorusunun yanıtı, konu maddesidir. Konu maddesi : Deneme yazarı Konuya hangi yönden yaklaşılmış? Bakış açısı : İçtenlik Konu maddesiyle bakış açısının birleşimi konudur. Konu : Deneme yazarında içtenlik sorunu

38 PARAGRAFTA KONU UYARI SONRA DEMEDİ DE MEEEEE!
“Üzerinde durulan ne, parçanın konusu ne, parçayı iki paragrafa bölme, düşüncenin akışını bozan cümle, parçadaki cümlelerin yer değiştirmesi” gibi sorular, paragrafın konusu ile ilgili sorulardır.

39 PARAGRAFTA KONU ÖRNEK SORU 10:
Ağustos aylarının en sıcak günleriydi. Hani deve öldüren derler ya, aynen öyle! Bir korku filmi izler gibi izliyordum sıcaktan bayılanları. Hemen yardımlarına koşan insanları gördükçe seviniyor, koşturup su götürüyordum. Ta ki o ana kadar, zengin semtlerinden birindeydim. Kötü giyimli bakımsız gençten bir adam bayılmıştı. Olduğu yere öylece yığılıp kalmıştı. Nerde yurdumun yardımsever insanları? Herkes, genç adamın yanından şöyle bir bakıp geçiyor. Koştum, terli saçlarını alnından arkaya attım, su verdim. Çaresizlik, üzüntü, hayal kırıklığı içinde, bunları anlatmalıyım, bunları yazıp insan ruhumu rahatlatmalıyım, dedim. Yaşadıklarını bu sözlerle anlatan kişi neyin üzerinde durmaktadır? Zenginlerin duyarsızlığının Yazma gerekçelerinin Türk halkının artık yardımsever olmadığının Sıcakların insan üzerindeki etkisinin

40 PARAGRAFTA KONU ÖRNEK SORU 11 (1995)
Köklü bir geçmişi olan dilimiz, fatihlerin ordularıyla, uygarlık alışverişleriyle, eski yeni dünyaları kaç boy dolaşmış; kendi varlığından ince izler bırakmıştır. O, hala Cezayir’de, Sudan’da, Macaristan’da konuşulmaktadır. Paragrafın konusu nedir? Kültürümüzün dünyadaki izleri Dilimizin geniş bir coğrafyaya yayıldığı Türkçenin köklü bir dil olduğu Türk uygarlığının yayıldığı yerler

41 TUVALETE GİTMEK İÇİN İZİN İSTEYEN ÖĞRENCİ
FLAŞ! FLAŞ! FLAŞ! ANA DÜŞÜNCEYİ KİM KAYBETTİ DE BİZ BULACAĞIZ? AZ SONRAAA! TUVALETE GİTMEK İÇİN İZİN İSTEYEN ÖĞRENCİ

42 ANA DÜŞÜNCE NEREDE SAKLANIYOR? AZ SONRAA!
Öğretmen. Zaten beş dakika kaldı derse, sabret! Dediğinde öğrenci

43 BİZ ANA DÜŞÜNCEYİ BULAMAZSAK O BİZİ BULUR MU? AZ SONRAA!

44 PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE

45 PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE
Ana düşünce, kimi zaman, sorularda “savunulan düşünce; asıl anlatılmak, vurgulanmak istenen düşünce; parçadan çıkarılabilecek en kapsamlı yargı” ifadeleriyle de karşımıza çıkabiliyor. Aralarında küçük farklar olmakla birlikte bunların hepsi de yazarın, paragraf aracılığıyla iletmek istediklerini karşılar.

46 PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE
Ana düşünce kimi zaman paragrafın içinde bir cümle olarak yer alabilir. Ana düşünce cümlesi, paragrafın niteliğine göre başta ya da sonda bulunabilir. Örneğin tümevarım tekniğiyle oluşturulmuş paragraflarda ayrıntılardan, örneklerden, önbilgilerden yola çıkıldığı için ana düşünce cümlesi paragrafın sonunda yer alır. Tümdengelim tekniğiyle oluşturulmuş paragraflardaysa önce ana düşünce vardır. Daha sonra gelen cümleler bu ana düşünceyi açıklamakla, kanıtlamakla, inandırıcı kılmakla görevlidir.

47 PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE
YORUMLAYALIM TÜMEVARIM TÜMDENGELİM

48 PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE
Bir olay paragrafındaysa ana düşünce paragraf içinde bir düşünce olarak yer almayabilir. Olay paragraflarında ana düşünce paragrafın tümünden çıkarılır. Kimi zaman düşünce paragraflarında da ana düşüncenin bir cümle olarak yer almadığını görebiliriz.

49 PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE
Ana Düşünce Cümlesinin Özellikleri: Bir yazının yazılış amacı, yazarın okura vermek istediği mesaj, paragrafın tümünden çıkarılacak en genel ve kapsayıcı yargı ana düşüncedir. Ana düşünce, kesinliği olan bir cümle şeklinde ifade edilir. Özlü, açık ve yalın bir yargı cümlesidir. Açıklanıp geliştirilmeye uygundur. Geliştirildiğinde paragrafın tümüne ulaşabilir. Ana düşünce cümlesinde örneklere yer verilmez.

50 PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE
Paragrafın her cümlesi, ana düşünce cümlesine bağlıdır. “ Bu parçadan çıkarılacak sonuç nedir?” sorusu, ana düşünceyi buldurur. “ Bu yüzden, söylemek istediğim, demek ki, sözün kısası, oysa” gibi sözlerle başlayan cümleleri, paragrafın son cümlesiyle bağlantılı düşünmek, ana düşünceyi bulmayı kolaylaştırır. Bir paragrafta örnek verilmişse, örnekten önceki cümle ana düşünceyle ilgilidir. Bir paragrafta alıntı yapılmışsa (tanık gösterme), alıntı cümlesi ana düşünceyle ilgilidir.

51 PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE
ÖRNEK SORU 12 (OKS 2006): “ Ben fikrimi değiştirdim, şimdi eskisi gibi düşünmüyorum.” diyen adam az görülür. Bugün söyledikleri dün söylediklerine uymayanlar bile : “Ben değişmedim, dün de böyle düşünüyordum, değiştiğimi sananlar beni anlamamış.” derler. Parçanın ana düşüncesi aşağıdakilerden hangisidir? İnsanlar düşüncelerini ifade etmekte çoğu zaman güçlük çekerler. İnsanın düşüncelerinde günden güne değişiklikler görülebilir. Yaşam şartları değiştikçe insanların düşünceleri de değişir. Fikirleri değişse de insanların bunu dile getirmesi zordur.

52 PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE
ÖRNEK SORU 13 (OKS 2006): Firuzan’ın hikayelerindeki en belirgin özellik, hikayeyi okuyup bitirdikten sonra kahramanların sözlerinden çok görünüşleriyle, davranışlarıyla, tutkularıyla, vazgeçemedikleri alışkanlıklarıyla hafızalarda capcanlı kalmalarıdır. Parçada asıl anlatılmak istenen nedir? Kahramanların hikayelerde başarılı bir biçimde yansıtıldığı Firuzan’ın iyi bir hikaye yazarı olduğu Hikayelerdeki kahramanların belirgin özelliklere sahip olduğu Firuzan’ın hikayelerindeki kahramanların sevildiği

53 PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE
UYARI!!!!! Paragraf sorularını çözerken önce soru kökünü, daha sonra paragrafı okumak gerekir. Bu bize paragrafta neyi aradığımızı bilmemiz konusunda yarar sağlayacak, zaman kazandıracaktır. Paragraf sorularını çözerken metne bağlı kalmak gerekir. Seçeneklerdeki yargıların kendi düşüncelerimize göre doğru ya da yanlış olması önemli değildir. Önemli olan, paragrafa göre düşünebilmek, yargıların doğruluğunu ya da yanlışlığını paragrafa göre belirlemektir.

54 ÖĞRETMEN ÖDEVLERİ AÇIN DEDİĞİNDE ÖDEVİNİ UNUTAN ÖĞRENCİ
2 DAKİKA ARA ÖĞRETMEN ÖDEVLERİ AÇIN DEDİĞİNDE ÖDEVİNİ UNUTAN ÖĞRENCİ

55 ÖDEVİNİ YAPMADIĞI İÇİN EKSİ ALAN ÖĞRENCİ
DERSİN BAŞLAMASINA DK. ÖDEVİNİ YAPMADIĞI İÇİN EKSİ ALAN ÖĞRENCİ

56 NEE! AİLEYE BİR DE MESAJ MI ÇEKECEKLEEER!
DERSİN BAŞLAMASINA DK. NEE! AİLEYE BİR DE MESAJ MI ÇEKECEKLEEER!

57 DERSİN BAŞINDA HOCAAMM ÖDEVV VARDIII! DİYEN ÖĞRENCİ AMACINA ULAŞINCA
DERSİN BAŞLAMASINA 45 SN. DERSİN BAŞINDA HOCAAMM ÖDEVV VARDIII! DİYEN ÖĞRENCİ AMACINA ULAŞINCA

58 PARAGRAFTA YARDIMCI DÜŞÜNCELER

59 Bu nedenle bir paragraftan birden çok yargı çıkarılabilir.
YARDIMCI DÜŞÜNCE Paragraf biri ana yargı (ana düşünce), diğerleri de ana yargıyı tamamlayan, destekleyen, açıklayan, örneklerle geliştiren olmak üzere birden çok yargıdan (yardımcı düşünceden) oluşur. Bu nedenle bir paragraftan birden çok yargı çıkarılabilir. Yardımcı düşünceler, yazarın bize duyurmak istediği ana düşünceye nasıl ulaştığını gösteren “adımlar” ya da “işaretler”dir.

60 YARDIMCI DÜŞÜNCE Yardımcı Düşüncelerin Özellikleri:
Ana düşünceyi çeşitli yönlerden destekleyen, konunun ana düşünceye bağlanmasını sağlayan düşüncelere yardımcı düşünceler denir. Anlatım biçimlerinde gördüğümüz örnekleme, tanık gösterme, karşılaştırma, benzetme gibi yöntemler, ana düşüncenin ortaya çıkmasını sağlamak için kullanılan yardımcı düşünce cümleleridir. Yardımcı düşünceler, ana düşüncenin ipuçlarıdır. Bu ipuçları bir araya getirilip ipuçlarının ortak yönleri bulunduğunda, ana düşünce ortaya çıkacaktır.

61 YARDIMCI DÜŞÜNCE Okumak, harfleri, heceleri birbirine çatmaktan ibaret bir eylem değildir. Burada “Şu yazıyor.” Diyebilmek, bir yazıyı “sökebilmek”, anlamını kavramak onun ilk, ama asla yeterli olmayan adımıdır. Çünkü önemli olan okuryazar olmak değil, okuduklarını anlamak, okuduklarından sonuca ulaşmaktır. Peki kaç okuryazar yapabiliyor bunu ülkemizde? Konu maddesi: Okumak Bakış açısı: Okumanın niteliği Konu: Nitelikli okumanın özellikleri Yardımcı düşünceler: Gerçek okumanın, okuduğunu anlama çabası olduğu Sadece okuryazar olmanın insana yetmeyeceği Çok az insanın okuduğunu anladığı Ana düşünce: Ülkemizde okuduğunu yorumlayıp okuduğundan sonuçlar çıkaran okuryazar sayısı pek fazla değildir.

62 YARDIMCI DÜŞÜNCE Deneme yazan insan, sık sık içtenlik sorunuyla yüzleşir. Ancak bu, bir sorun olarak algılanıp buna özenilince, içtenlik adına en saçma en tatsız şeyler yazılabiliyor. Sözün kısası yazıda içtenliği zorlamak, yazarı derin bir bayağılığa, sırıtkan bir iticiliğe düşürüyor. Konu maddesi: Deneme yazarı Bakış açısı: İçtenlik Konu: Deneme yazarında içtenlik sorunu Yardımcı düşünceler: İçtenliğe özenmenin yazara zarar verdiği İçten olma çabasıyla kötü yazılar yazılabileceği İçten olma çabasına çok fazla kapılmamak gerektiği Ana düşünce: İçten olma çabasındaki aşırılık, yazarı bayağılaştırır.

63 YARDIMCI DÜŞÜNCE “Dil, insanların düşünürlüğünden doğmuş; doğduktan sonra da düşüncelerin yaratıcısı olmuştur. Bilgilerimizi, öğrendiklerimizi, başkalarının düşüncelerini dil yoluyla elde ederiz. Kendi düşüncelerimiz de kafamızın içinde çalışan dilin yardımıyla oluşur, olgunlaşır. Sanki içimizde konuşarak, sessiz bir dil kullanarak düşünür, yeni yeni düşüncelere ulaşırız. Ulaştığımız yeni düşünceleri yine dil biçiminde ortaya koyar, onları başkalarına ulaştırırız. Böylece sürekli olarak düşünce dili, dil de düşünceyi geliştirir durur.” Yukarıdaki paragraftan çıkarılabilecek yardımcı düşünceleri işaretleyelim. ( ) Dil aracılığıyla pek çok şey öğreniriz. ( ) Düşüncelerimizin kaynağı dilidir. ( ) Düşüncelerimizin oluşmasında dilin etkisi çoktur. ( ) Yeni düşüncelere dil sayesinde ulaşırız. ( ) Dil sayesinde düşüncelerimizi ortaya koyarız. ( ) Dil, düşüncelerimizi aktarmaya yardım eder. ( ) düşünce ve dil birbiriniz geliştirir.

64 YARDIMCI DÜŞÜNCE UYARI!!!!!
… hangisine değinilmemiş, hangisi çıkarılamaz, hangisine varılamaz, ulaşılamaz tarzındaki sorular yardımcı düşüncelerle ilgilidir. SONRA DEMEDİ DE MEEEEE!

65 YARDIMCI DÜŞÜNCE ÖRNEK SORU 15 (ÖO 2002)
Bireylerin; nasıl birbirlerinden ayrı duyma, düşünme ve davranış biçimleri varsa, kuşakların da kendilerine özgü, önceki ve sonraki kuşaklarınkine benzemeyen bir duyma, düşünme ve davranma biçimleri vardır. Parçadan aşağıdakilerin hangisi çıkarılamaz? Her insanın yapısının değişik özellikler taşıdığı Kuşakların arasında farklılıkların bulunduğu Değişimin ve yeniliğin sürekli olduğu Farklı düşüncelerin kuşak çatışmalarına yol açtığı

66 YARDIMCI DÜŞÜNCE Seninle güzel vatan ulus, güven içinde
ÖRNEK SORU 16 (OKS 1997) Seninle güzel vatan ulus, güven içinde İnançla bakıyoruz ışıklı yarınlara; Birlik ve bütünlüğümüz pekişirken senle, Ulusal varlığımız hep dipdiri ayakta… (Osman Güngör Feyzoğlu) Bu dörtlükten aşağıdaki anlamlardan hangisi çıkarılamaz? Gelecekten umutlu olunduğu Birlik ve beraberliğin güç kazandığı Ulusal yaşamın sürekli olacağı Tarihin zaferlerle dolu olduğu

67 YARDIMCI DÜŞÜNCE ÖRNEK SORU 17 (FL 1993)
Şairler, hassas yapılı, düşünceli, hoşgörülü, fakat tavizsiz insanlardır. Gerçek özgürlüğü onlar yaşarlar. Menfaatsiz severler. Hep dolu dizgindirler. Hayalleriyle gerçeği yakalamak için koşturup dururlar. Paragraftan, şairler hakkında aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz? Duyarlı bir yaratılışa sahip oldukları Gelecek endişesinden uzak, hayal içinde yaşadıkları Dostluklarında çıkar düşünmedikleri Hedeflerinin hakikate ulaşmak olduğu

68 PARAGRAFTA BAŞLIK AZ SONRAA!
Sabah zorla kahvaltı yaptırılırken BEN!

69 PARAGRAFTA BAŞLIK AZ SONRAA!

70 PARAGRAFTA BAŞLIK AZ SONRAA!
15 EYLÜL SABAHI BEN

71 PARAGRAFTA BAŞLIK

72 BAŞLIKLARI YORUMLAYALIM
PARAGRAFTA BAŞLIK BAŞLIKLARI YORUMLAYALIM

73 PARAGRAFTA BAŞLIK Başlık, paragrafın konusunu adlandırmak ve yazıya ad koymaktır. Yani paragrafın adıdır. Bir yazının başlığı, o yazıda işlenen konunun, belirtilmek istenen ana düşüncenin en kısa, yalın ve açık şekilde söylenmesidir.

74 PARAGRAFTA BAŞLIK Kısa olmalıdır. Konuyu haber vermelidir.
Ana düşünceyle ilgili olmalıdır. ÖRNEK SORU 18: Düşüncenin ve iletişimin temel aracı olan dil, uygarlık ve kuşaklar arası kültür taşıyıcılığının da sağlam köprüsüdür. Birey olmayı, ulus bilincini, düşünce ve araç üretmeyi, kalkınmayı, gelişmeyi, çağı yakalama eylemimizi dille sürdürürüz. Topluma, doğaya dille bakar, çevremizde olup bitenleri dille algılarız. Bu parçaya getirebilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Dilin İşlevi C) Dilin Kullanımı B) Dilin Gelişimi D) Dilin Önemi

75 PARAGRAFTA BAŞLIK ÖRNEK SORU 19:
Kimi şairlerin yapısı, çeviriye hiç mi hiç gelmez. Yapı aktarılmadıkça da çeviri hiçbir şeye benzemez. Başka dillere çevrilebilen şiirler genellikle, yazıldığı dille başka dillerdeki ortak yapılara dayanılarak oluşturulan şiirlerdir. Kendine özgü yapılar değildir bunlar. Özgün bir yapı içinde oluşturulan şiirleri, bir dilden başka dile çevirmek olanaksızdır. Bu, onların yazarı için belki bir talihsizliktir, ama aynı zamanda bir onurdur da. Bu paragrafa getirebilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Şiirin Yapısı C) Şiir ve Çeviri B) Özgün Şiir D) Şair ve Şiir

76 PARAGRAFTA BAŞLIK ÖRNEK SORU 20:
Şiirin binlerce tanımı yapıldığı gibi şiir yazmanın binlerce yönteminden de söz edilir. Bazıları ölçüyü öne çıkarır, bazıları konuyu. Oysa şiiri belli kurallara bağlamak kadar saçma bir şey yoktur; çünkü şiirin kuralı yoktur. Bu parçaya getirebilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Şiirde Kural C) Şiirde Biçim B) Şiirde Üslup D) Şiirde Anlam

77 AKIŞI BOZAN CÜMLE Mİ O DA NEE!
BABAM HARÇLIĞIN VAR MI DİYE SORDUĞUNDA HAYAL ETTİĞİM

78 AKIŞI BOZAN CÜMLE Mİ O DA NEE!
BABAM HARÇLIĞI VERİRKEN

79 PARAGRAFIN AKIŞINI BOZAN CÜMLE

80 YORUMLAMAYA ÇOK DA GEREK YOK!
AKIŞI BOZAN CÜMLE YORUMLAMAYA ÇOK DA GEREK YOK!

81 AKIŞI BOZAN CÜMLE Paragrafın her cümlesi, paragrafın konusu ve ana düşüncesi çerçevesinde birbirine sıkı sıkıya bağlıdır. Konu ve ana düşünceyle ilgisiz, diğer cümlelerden biçim ve anlam yönünden kopuk cümle kolaylıkla fark edilir. Akışı bozan bu cümleler paragraftan çıkarılır.

82 AKIŞI BOZAN CÜMLE ÖRNEK SORU 21 (OKS 2001):
Bir ulusun kalkınması demek, her bakımdan güzelleşmesi, yaşayış ve düşünce biçiminde güzele daha çok değer vermesi demektir. (1) Güzellik bir armağandır. (2) Çirkinlikler içinde kalkınma olmaz. (3) Toplumsal değerlere aykırı bir yaşam ulusları ileri götüremez, geliştiremez. (4) Sağlıklı ve onurlu bir toplum her açıdan temiz olmayı gerektirir. Paragraftaki numaralanmış cümlelerden hangisi, anlatım akışını bozmaktadır? A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

83 AKIŞI BOZAN CÜMLE ÖRNEK SORU 22 (LGS 1998):
Çalışan insanın dinlenmesi gerekir. (2) Çok çalışan iyi dinlenir. (3) Çünkü yorgun ve dinlenme ihtiyacı olan bir adam, hiçbir yararlı iş yapamaz. (4) Uykusuz geçirdiğimiz bir geceden sonra, beynimizin neredeyse çalışmayı reddettiği o korkunç sabahları hepimiz biliriz. Paragrafın bütünlüğüne uymayan cümle hangisidir? A) 1. B) 2. C) 3. D) 4.

84 PARAGRAFIN İKİYE AYRILMASI

85 PARAGRAFIN AYRILMASI YORUMLAYALIM

86 PARAGRAFIN AYRILMASI Her paragrafın bir konusu vardır ve her paragraf o konuyla ilgili bir düşünceyi dile getirmek amacıyla oluşturulmuştur. Bir paragrafın ilerleyen cümlelerinde yeni bir konuya ve yeni bir düşünceye geçilmesi yeni paragrafın da gerekçesidir.

87 PARAGRAFIN AYRILMASI ÖRNEK SORU 23 (ÖO 1999):
Her sanat ve bilim yapıtında olduğu gibi kitabın da iyisi, kötüsü vardır. Bundan korkulmalıdır. (2) Kitap ayna gibidir. (3) Sonunda her kitap kendisine yakışan sahibi bulur. (4) Kitap, hiç kapris yapmayan dosttur. (5) Ne aksilenir, ne yılışır. Hep aynı ruh hali içindedir. (6) Kaprisi olsa olsa, okur yapar. Kitabın birini bırakır, ötekini alır. Bu parça, açıklanan düşünceler bakımından iki paragrafa ayrılmak istendiğinde, ikinci paragraf hangi numaralı cümleyle başlar? A) 2. B) 3. C) 4. D) 5.

88 BUNLARI ÖĞRENDİK Mİ?

89 BUNLARI ÖĞRENDİK Mİ? Bir düşünceyi anlatmak üzere bir araya gelen cümleler topluluğuna paragraf dendiğini, Paragrafta üzerinde durulan, açıklanacak olan unsura konu dendiğini, Her konunun bakış açısıyla beraber verildiğini, “Konuya hangi açıdan yaklaşılmış?” sorusunun yanıtının bakış açısını buldurduğunu, Bakış açısının geliştirilerek ana düşünceye ulaşıldığını,

90 BUNLARI ÖĞRENDİK Mİ? Konunun verildiği, içinde bağlayıcı unsur bulunmayan, daha öncesinde bir şeyler söylenmiş izlenimi vermeyen cümlelere giriş cümlesi dendiği, Giriş cümlelerinde, anlam belirsizliği oluşturan “bile, de, çünkü, oysa, bu, bu nedenle …” bağlayıcı unsurlarının olamayacağını, Yardımcı düşüncelerin verildiği, bağlayıcı unsurların kullanıldığı ve daha önceki bir cümlenin devamı olduğu anlaşılan cümlelere gelişme cümleleri dendiği, Gelişme cümlelerinde “ oysa, çünkü, bu, bu nedenle …” bağlayıcı unsurlarıyla, daha önceki cümleye ait sözcük tekrarlarının bulunduğu, Kesin bir yargı niteliği taşıyan, çoğu zaman ana düşünceyi yansıtan cümlelere sonuç cümlesi dendiğini,

91 BUNLARI ÖĞRENDİK Mİ? Konun değiştiği cümlenin, yeni paragrafın başlangıç cümlesi olduğunu, Konuyla çelişen ya da konuyla ilgisi olmayan cümlenin “düşüncenin akışını bozan” cümle olduğunu, Düşüncenin akışını bozan cümleyi bularak paragrafta yerleri değiştirilmesi gereken iki cümleye ulaşılabileceğini, Konu ve ana düşünceyi yansıtan en özlü ifadenin paragrafın başlığı olduğunu, Paragrafın yazılış amacının ana düşünce olduğunu,

92 BUNLARI ÖĞRENDİK Mİ? Ana düşüncelerin kesin hüküm düşünceleri olduğunu ve çoğunlukla okura sezdirilerek verildiğini, “Yazar neyi iddia ediyor, bu paragraftan çıkarılması gereken sonuç ne?” sorularının ana düşünceyi buldurduğunu, Ana düşünceyle anlatım yöntemleri arasında bağ olduğunu, Açıklayıcı anlatımlarda ana düşüncenin genellikle sonda bulunduğunu, Tartışmacı anlatımlarda, yazarın iddia ettiği düşüncenin (tez) ana düşünce olduğunu,

93 BUNLARI ÖĞRENDİK Mİ? ÖĞRENDİK Mİ?
Öyküleyici paragraflarda anlatılan öykünün hangi iddiayı desteklediğini sorgulayarak ana düşünceye ulaşılacağını, Örnek olan paragraflarda, ana düşüncenin genellikle örnekten önceki cümlede olduğunu, Tanık gösterme paragraflarında ana düşüncenin genellikle tanık gösterilen cümlede olduğunu, Karşılaştırma paragraflarında ana düşüncenin karşılaştırılan varlıklardan üstün olanın özelliği üzerine kurulduğunu ÖĞRENDİK Mİ?

94 HOCAAAM, ŞİMDİ NE DİYİM VALLA…
AHAN DA BİTTİİİ HOCAAAM, ŞİMDİ NE DİYİM VALLA…

95 ÇAKTIRMA OĞLUM, ANLADIKK DEEE
VALLAHAA BİTTİİİ ÇAKTIRMA OĞLUM, ANLADIKK DEEE

96 EEHH HOCAM, SANIRIM, KESİN, GALİBA, HERALDE ANLADIĞĞĞ
ŞAKA ŞAKA DAHA 35 KONU VAR EEHH HOCAM, SANIRIM, KESİN, GALİBA, HERALDE ANLADIĞĞĞ

97 YİNE GÖRÜŞÜRÜZ