AHMET YİĞİTALP. NEDEN SAĞLIK GÖZETİMİ? Üretim süreçleri, hem bedenen hem de zihnen çalışanı zorlarken, yapılan işin özelliğine göre işyerindeki; 1.Fiziksel.

... konulu sunumlar: "AHMET YİĞİTALP. NEDEN SAĞLIK GÖZETİMİ? Üretim süreçleri, hem bedenen hem de zihnen çalışanı zorlarken, yapılan işin özelliğine göre işyerindeki; 1.Fiziksel."— Sunum transkripti:

1 AHMET YİĞİTALP

2

3 NEDEN SAĞLIK GÖZETİMİ? Üretim süreçleri, hem bedenen hem de zihnen çalışanı zorlarken, yapılan işin özelliğine göre işyerindeki; 1.Fiziksel 2.Kimyasal 3.Biyolojik 4.Psikolojik 5.Ergonomik... faktörler sağlığı tehlikeye sokmamalıdır. Üretim süreçleri, hem bedenen hem de zihnen çalışanı zorlarken, yapılan işin özelliğine göre işyerindeki; 1.Fiziksel 2.Kimyasal 3.Biyolojik 4.Psikolojik 5.Ergonomik... faktörler sağlığı tehlikeye sokmamalıdır.

4 Fiziksel Riskler Kimyasal Riskler Psikososyal Riskler Biyolojik Riskler İş yeri Riskleri Sağlığı olumsuz etkileyen işyeri risk faktörlerini bilmek Çalışanların bireysel özelliklerini bilmek ÖnlemekSürdürmekGeli ş tirmek Sağlığı korumak

5 İŞ SAĞLIĞI UYGULAMA (SAĞLIK GÖZETİMİ) İLKELERİ 1.İşyeri ortam faktörlerini değerlendirme 2.İşe giriş muayenesi (uygun işe yerleştirme) 3.İşyeri sağlık risklerini kontrol etme 4.Periyodik muayene (aralıklı kontrol muayeneleri) 5.İşyerinde sağlık hizmeti sunma 6.Sağlık eğitimi ve danışmanlık 1.İşyeri ortam faktörlerini değerlendirme 2.İşe giriş muayenesi (uygun işe yerleştirme) 3.İşyeri sağlık risklerini kontrol etme 4.Periyodik muayene (aralıklı kontrol muayeneleri) 5.İşyerinde sağlık hizmeti sunma 6.Sağlık eğitimi ve danışmanlık 1

6 1

7 ORTAM RİSK FAKTÖRLERİ İşin niteliğine göre ortamda hangi risk faktörlerin bulunduğu tahmin edilebilir. Bunun için;  Uzman görüşü almak  İşçilerin görüşlerine başvurmak Kesin bilgi için ortamdaki risk faktörlerinin düzeyi ölçülmelidir. Not; Meslek hastalıklarının tanı sürecinde diğer hastalıklara göre özellikle önem taşıyan aşamadır. İşin niteliğine göre ortamda hangi risk faktörlerin bulunduğu tahmin edilebilir. Bunun için;  Uzman görüşü almak  İşçilerin görüşlerine başvurmak Kesin bilgi için ortamdaki risk faktörlerinin düzeyi ölçülmelidir. Not; Meslek hastalıklarının tanı sürecinde diğer hastalıklara göre özellikle önem taşıyan aşamadır. 1

8 ORTAM RİSK FAKTÖRLERİNİN ÇALIŞANA ETKİSİ Bu konuda oluşturulmuş standartlar vardır. Örneğin kimyasallarla ilgili oluşturulan bu standartlara «MAK ve ESD-TLV» değerleri denir. Kimyasal maddelerle ilgili tüzükte; 300’den fazla maddeyle ilgili MAK-MAC ve ESD-TLV miktarları ile tozlara ait sınır değerler belirlenmiştir. Bu konuda oluşturulmuş standartlar vardır. Örneğin kimyasallarla ilgili oluşturulan bu standartlara «MAK ve ESD-TLV» değerleri denir. Kimyasal maddelerle ilgili tüzükte; 300’den fazla maddeyle ilgili MAK-MAC ve ESD-TLV miktarları ile tozlara ait sınır değerler belirlenmiştir.

9 MAK–MAC / ESD – TLV MAK – MAC «Müsaade Edilen Azami Konsantrasyon» MAK düzeyinin aşılması durumunda «akut toksik belirtilerinin» ortaya çıkacağı öngörülmektedir. ESD – TLV «Eşik Sınır Değer» ESD-TLV; Günlük ortalama değeri yada eşik değeri gösterir. «Etkisi uzun dönemde ortaya çıkacak maddelerin ölçümünde tercih edilir.» MAK – MAC «Müsaade Edilen Azami Konsantrasyon» MAK düzeyinin aşılması durumunda «akut toksik belirtilerinin» ortaya çıkacağı öngörülmektedir. ESD – TLV «Eşik Sınır Değer» ESD-TLV; Günlük ortalama değeri yada eşik değeri gösterir. «Etkisi uzun dönemde ortaya çıkacak maddelerin ölçümünde tercih edilir.»

10 2

11 İŞE GİRİŞ MUAYENESİ (UYGUN İŞE YERLEŞTİRME) İşe Giriş Muayenesi Çalışmaya başlamadan önce; kişinin niteliklerinin belirlenmesi ve bu niteliklere uyan bir işe yerleştirilmesi amacıyla yapılan muayenedir. Amacı: Çalışanı uygun işe yerleştirerek korumaktır. Yöntem: Ortam faktörlerini ve çalışanı değerlendirerek İşe Giriş Muayenesi Çalışmaya başlamadan önce; kişinin niteliklerinin belirlenmesi ve bu niteliklere uyan bir işe yerleştirilmesi amacıyla yapılan muayenedir. Amacı: Çalışanı uygun işe yerleştirerek korumaktır. Yöntem: Ortam faktörlerini ve çalışanı değerlendirerek 1

12 İŞE GİRİŞ MUAYENESİ YAPILIŞI 1.Sağlık öyküsünün alınması;  Yaş: Çocuk işçi, Genç işçi  Cinsiyet: Kadın işçi, Erkek İşçi  Sağlık sorunu: SSH, KVS, DM, HT, Epilepsi  Eğitim: Vasıfsız, yarı vasıflı işler  Alışkanlıklar: Sigara, alkol, beslenme 2.Fizik muayenesinin yapılması 3.Rutin laboratuvar tetkiklerinin yapılması 4.İşin niteliğine göre özel tetkiklerin yapılması 5.Gerekiyorsa koruyucu aşıların yapılması 1.Sağlık öyküsünün alınması;  Yaş: Çocuk işçi, Genç işçi  Cinsiyet: Kadın işçi, Erkek İşçi  Sağlık sorunu: SSH, KVS, DM, HT, Epilepsi  Eğitim: Vasıfsız, yarı vasıflı işler  Alışkanlıklar: Sigara, alkol, beslenme 2.Fizik muayenesinin yapılması 3.Rutin laboratuvar tetkiklerinin yapılması 4.İşin niteliğine göre özel tetkiklerin yapılması 5.Gerekiyorsa koruyucu aşıların yapılması

13 3

14 RİSKLERİN KONTROLÜ Risk faktörlerinin düzeyi izin verilen sınır değerlerin üzerinde ise, risklerin kontrolü amacı; 1.Kaynakta koruma önlemleri (En etkili yöntemdir) 2.Çalışma ortamına dönük önlemler 3.Kişiye dönük önlemler ………… almak gerekir. Risk faktörlerinin düzeyi izin verilen sınır değerlerin üzerinde ise, risklerin kontrolü amacı; 1.Kaynakta koruma önlemleri (En etkili yöntemdir) 2.Çalışma ortamına dönük önlemler 3.Kişiye dönük önlemler ………… almak gerekir. 2

15 4

16 PM SÜRESİ Az tehlikeli işyerlerinde en geç: 5 yılda bir Tehlikeli işyerlerinde en geç: 3 yılda bir Çok tehlikeli işyerlerinde en geç : 1 yılda bir …………….yapılır. «İşyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görev, yetki, sorumluluk ve eğitimleri hakkında yönetmelik» Az tehlikeli işyerlerinde en geç: 5 yılda bir Tehlikeli işyerlerinde en geç: 3 yılda bir Çok tehlikeli işyerlerinde en geç : 1 yılda bir …………….yapılır. «İşyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görev, yetki, sorumluluk ve eğitimleri hakkında yönetmelik»

17 AÇIKLAMALAR Amacı, çalışanların (işe bağlı) sağlık sorunlarını erken dönemde saptayabilmektir Sağlık sorunlarını erken dönemde saptaması ikincil düzeyde koruma anlamında önem taşımaktadır Çalışma koşullarına bağlı olarak ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarına yönelik değerlendirmeler yanında genel sağlık değerlendirmeleri de yapılabilir Amacı, çalışanların (işe bağlı) sağlık sorunlarını erken dönemde saptayabilmektir Sağlık sorunlarını erken dönemde saptaması ikincil düzeyde koruma anlamında önem taşımaktadır Çalışma koşullarına bağlı olarak ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarına yönelik değerlendirmeler yanında genel sağlık değerlendirmeleri de yapılabilir

18 Birincil (Primer) Koruma Risk faktörleri mevcut iken hastalığın oluşmasını ve derecesini azaltmak [Amaç: Hastalıklardan korunmak] İkincil (Sekonder) Koruma Hastalıklara erken tanı koymak [Amaç: Hastalık şikayeti yoksa tanı, yeni başlamışsa tedavi] Üçüncül (Tersiyer) Koruma En iyi tedavi ve rehabilitasyon imkanlarını kullanılmak [Amaç: Hastalığın olumsuz sonuçlarını en aza indirmektir.] Primordial Koruma Risk faktörleri ortaya çıkmadan onların oluşmasını önlemek. 1 2 3 4 Risk Yok Hastalık Yok Şikayet Yok Risk Var Hastalık Yok Şikayet Yok Risk Var Hastalık Var Şikayet Yok Risk Var Hastalık Var Şikayet Var

19 Tansiyon Ölçümü Akciğer Grafisi Mamografi Odiometri Pap Smear Boy-Kilo TİT EKG AKŞ Asemptomatik Akciğer Ca (Öksürük) Diyabetik Ayak Bakımı Semptomatik Aşılama İşe Giriş Muayenesi (Uygun İşe Yerleştirme) Fizik Aktivite Programı Emniyet Kemeri Takma Hastalık Öncesi İleri Tedaviler Komplikasyon Birincil Koruma İkincil Koruma Üçüncül Koruma Semptomatik Etkisiz (Akciğer Ca) Etkili (Akciger Ca) Gereksiz (Akciğer Ca) «Erken Tanı-Tedavi» «Biyolojik Başlangıç» «Klinik Belirtiler» «İyileşme-Ölüm» 2 Obezitenin engellenmesi Diabet gelişimini engellemek için diyet ve egzersiz önerilmesi Diabet için AKŞ takibi yapmak Komplikasyonları (göz körlüğü ve bacak amputasyonunu) engelleme

20

21 YÜKÜMLÜLÜK SÜRESİ en uzun süreye «Sigortalının Meslek Hastalığına sebep olan işinden filen ayrıldığı tarih ile Meslek Hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen (kabul edilebilir) en uzun süreye Yükümlülük Süresi denir.» Bu süre aynı zamanda meslek hastalığına yakalanan kişinin yasal yollarla hakkını arayabileceği süredir. Örnekler; Gürültü için yükümlülük süresi 6 aydır. Titreşim için yükümlülük süresi 2 yıldır en uzun süreye «Sigortalının Meslek Hastalığına sebep olan işinden filen ayrıldığı tarih ile Meslek Hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen (kabul edilebilir) en uzun süreye Yükümlülük Süresi denir.» Bu süre aynı zamanda meslek hastalığına yakalanan kişinin yasal yollarla hakkını arayabileceği süredir. Örnekler; Gürültü için yükümlülük süresi 6 aydır. Titreşim için yükümlülük süresi 2 yıldır Tanım 2

22 SOSYAL SİGORTALAR SAĞLIK İŞLERİ YÜKSEK KURULU Yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, MH tanısı koyabilir. MS listesinde olmayan bir hastalığı MH’lığı olarak kabul edebilir. Yükümlülük süresini uzatabilir. Maruziyet sürelerini kısaltabilir. Meslek hastalıkları listesini hazırlar (Uzman öğretim görevlileri ve bürokratlardan oluşan kurulla birlikte) Yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, MH tanısı koyabilir. MS listesinde olmayan bir hastalığı MH’lığı olarak kabul edebilir. Yükümlülük süresini uzatabilir. Maruziyet sürelerini kısaltabilir. Meslek hastalıkları listesini hazırlar (Uzman öğretim görevlileri ve bürokratlardan oluşan kurulla birlikte) Notlar 2

23 MARUZİYET SÜRESİ en az süreye «Zararlı etkenin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süreye Maruziyet Süresi denir.» Örnekler; Pnömokonyozun meslek hastalığı sayılabilmesi için, sigortalının havasında pnömokonyoz yapacak yoğunluk ve nitelikte toz bulunan işyerlerinde toplam olarak en az 3 yıl çalışmış olması şarttır. Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için gürültülü işte en az 2 yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85dB’lin üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışılmış olmak gereklidir. en az süreye «Zararlı etkenin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süreye Maruziyet Süresi denir.» Örnekler; Pnömokonyozun meslek hastalığı sayılabilmesi için, sigortalının havasında pnömokonyoz yapacak yoğunluk ve nitelikte toz bulunan işyerlerinde toplam olarak en az 3 yıl çalışmış olması şarttır. Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi için gürültülü işte en az 2 yıl, gürültü şiddeti sürekli olarak 85dB’lin üstünde olan işlerde en az 30 gün çalışılmış olmak gereklidir. Tanım 1

24 MARUZİYET SÜRESİ Yükümlülük süresinin uzun, maruziyet süresinin kısa tutulmasının nedeni çalışanı korumaktır. Çalışan lehine bir uygulamadır. Not 1

25 İşle İlgili Hastalıklar Meslek Hastalıkları Semptomatik Çalışanları Etkileyen Hastalıklar Meslek Hastalıkları (Occupational Diseases) Genellikle tek bir etkenle meydana gelen, özgün ve kuvvetli bir mesleki ilişkinin ortaya konması ile meslek hastalığı tanısı konur. İşle İlgili Hastalıklar (Work Related Diseases) Pek çok etkenin bir arada görüldüğü, çalışma ortamının rol oynayabildiği birlikte farklı risklerin de yer aldığı, karmaşık bir etyolojiye sahip hastalıklardır. Çalışanları Etkileyen Hastalıklar (Diseases Affecting Working Populations) İşle ilgili bir ilinti olmamasına karşın mesleki zararlı etkenlerle ortaya çıkışı artan hastalıklardır. İş ve Hastalık İlişkisi Üç Kategoride Tanımlanmaktadır. 1 SeyrekSık 2 En Sık 3

26 MESLEK HASTALIKLARI “Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.” Meslek hastalıkları etkenle çalışanın ilk temasından 1 hafta ile 30 yıl sonra ortaya çıkabilmektedir. [5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu] “Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.” Meslek hastalıkları etkenle çalışanın ilk temasından 1 hafta ile 30 yıl sonra ortaya çıkabilmektedir. [5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu] 2

27 İŞLE İLGİLİ HASTALIKLARI / WHO “Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve şeklinin, diğer nedenler arasında önemli bir faktör olduğu hastalıklardır.” “Kısaca çalışma koşulları nedeniyle doğal seyri değişen hastalıklardır.” İşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri dışındadır. İşe girmeden önce var olan veya çalışırken ortaya çıkan herhangi bir sistemik hastalık yapılan iş nedeniyle daha ağır seyredebilmektedir. “Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve şeklinin, diğer nedenler arasında önemli bir faktör olduğu hastalıklardır.” “Kısaca çalışma koşulları nedeniyle doğal seyri değişen hastalıklardır.” İşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri dışındadır. İşe girmeden önce var olan veya çalışırken ortaya çıkan herhangi bir sistemik hastalık yapılan iş nedeniyle daha ağır seyredebilmektedir. 2

28 Özellikler MHİİH Yapılan iş ile hastalık arasında doğrudan doğruya neden-sonuç ilişki vardır. (Hastalıkla etken arasında spesifik bir ilişki) EvetHayır Çalışma koşulları hastalığın vazgeçilmez etkenidir.EvetHayır Çalışan söz konusu işte çalışmıyor olsaydı hastalanmayacaktı.EvetHayır Hastalığın etiyolojisinde çoğunlukla tek etken rol oynar.EvetHayır Aynı şartlar altında deneysel olarak meydana getirilebilir.EvetHayır Çalışma koşulları hastalığın şiddetini artırırHayırEvet Meslek Hastalıklarının Diğer Özellikleri MH toplumda görülmez, çalışma koşulları ve risklerinin her vakada risk faktörü olarak bulunması gerekir. Meslek hastalıkları özellikle sözü edilen riskle doğrudan karşılaşanlarda oluşur. Aynı işte insidansı yüksektir. İlerleyici hastalıklardır. Nedeni belli hastalıklardır. Tekrarlanabilen hastalıklardır. Kendine özgü kliniği vardır Önlenebilir hastalıklardır. Meslek hastalıkları ruhsal sorunlar şeklinde de olabilir. Bildirimi zorunlu ve tazminat gerektiren hastalıklardır. 2

29 İŞYERİNDE Fiziksel Kimyasal Biyolojik Biyomekanik Psikososyal Tozlar MESLEK HASTALIKLARI Ayırıcı tanı hukuki açıdan ömenli!!! Doğrudan İlişki İŞ DIŞINDA Kişisel Çevresel Risk Faktörleri Doğrudan İlişki İŞLE İLGİLİ HASTALIKLAR Dolaylı İlişki Geçici iş göremezlik ödeneği Sürekli iş göremezlik geliri Ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanması Gelir bağlanmış kız çocuklarına evlenme ödeneği Cenaze ödeneği

30 Etkene Göre  Fiziksel Nedenli Meslek Hastalıkları  Kimyasal Nedenli Meslek Hastalıkları  Toz Nedenli Meslek Hastalıkları  Biyolojik Nedenli Meslek Hastalıkları  Ergonomik Nedenli Meslek Hastalıkları Etkilenen Sisteme Göre  Mesleki Cilt Hastalıkları  Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları  Mesleki Kalp-Damar Hastalıkları  Mesleki Sinir Sistemi Hastalıkları  Meslekki Genitoüriner Sistem Hastalıkları Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü A Grubu: Kimyasal Nedenlerle Olan Meslek Hastalıkları (İlk tanı konulan) B Grubu: Mesleki Deri Hastalıkları C Grubu: Pnömokonyozlar ve Diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları D Grubu: Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar E Grubu: Fizik Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları 7

31

32 2. Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları 3. Mesleki Kanserler 4. Akut (Şiddetli) Travma 5. Kalp Hastalıkları 6. Üriner Sistem Hastalıkları 1. Akciğer Hastalıkları 8. Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı 9. Dermatolojik Hastalıklar 10. Psikolojik Hastalıklar 7. Sinir Sistemi Hastalıkları «Amerikan Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü (National Institute for Occupational Safety and Health)» 2

33 AÇIKLAMALAR – 2 Pnömokonyoz terimi akciğerlerde toz depolanması ve fibrozis ile seyreden hastalıklar için kullanılmaktadır. Pnömokonyoz Hastalıkları 1.Asbestozis 2.Bisinozis 3.Silikozis 4.Siderozis 5.Kömür Tozu Hastalı (Antrakoz-Silikoz) 6.Mesleksel Astım Pnömokonyoz terimi akciğerlerde toz depolanması ve fibrozis ile seyreden hastalıklar için kullanılmaktadır. Pnömokonyoz Hastalıkları 1.Asbestozis 2.Bisinozis 3.Silikozis 4.Siderozis 5.Kömür Tozu Hastalı (Antrakoz-Silikoz) 6.Mesleksel Astım

34 AÇIKLAMALAR – 3 İnsan sağlığı bakımından önemli olan toz boyutları 0,5 – 100 mikron arasındaki tozlardır!  >100 mikron : Solunum yollarına giremez  <0,5 mikron : Solunum/lenfatiklerle atılır  0.5-5 mikron : En tehlikeli tozlardır!!! Tozlar; Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik …..davranışlarına göre sınıflandırılabilirler. İnsan sağlığı bakımından önemli olan toz boyutları 0,5 – 100 mikron arasındaki tozlardır!  >100 mikron : Solunum yollarına giremez  <0,5 mikron : Solunum/lenfatiklerle atılır  0.5-5 mikron : En tehlikeli tozlardır!!! Tozlar; Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik …..davranışlarına göre sınıflandırılabilirler. 2

35 Bisinozis Bu hastalığa pamuk, keten ve kendir (kenevir) tozları sebep olur. Tekstil işçilerinde sık görülür. Göğüste sıkışma, öksürük ve solunum yollarında tıkanıklık olur. Bu etkiler akut-kronik olabilir. Evre 0 : Normal bulgular Evre 1/2 : Bazı Pazartesi sabahları nefes darlığı Evre 1 : Her Pazartesi sabahı nefes darlığı Evre 2 : Sonraki günlerde de nefes darlığı Evre 3 : Kronik akciğer hastalığı tablosu Bu hastalığa pamuk, keten ve kendir (kenevir) tozları sebep olur. Tekstil işçilerinde sık görülür. Göğüste sıkışma, öksürük ve solunum yollarında tıkanıklık olur. Bu etkiler akut-kronik olabilir. Evre 0 : Normal bulgular Evre 1/2 : Bazı Pazartesi sabahları nefes darlığı Evre 1 : Her Pazartesi sabahı nefes darlığı Evre 2 : Sonraki günlerde de nefes darlığı Evre 3 : Kronik akciğer hastalığı tablosu Asbestozis Asbest, doğal olarak meydana gelmiş olan fibröz yapıdaki mineral silikatların genel adıdır. Bu hastalığa asbest lifleri (fiberleri) yol açar. Bu hastalığa en çok izolasyon ve tersane işçileri yakalanmaktadır. Akciğerlerde fibrozis (asbestozis), plevrada kalınlaşma-kalsifikasyon, plevrada sıvı toplanması akciğer Ca, mezotelyoma mide-barsak kanserleri Asbest, doğal olarak meydana gelmiş olan fibröz yapıdaki mineral silikatların genel adıdır. Bu hastalığa asbest lifleri (fiberleri) yol açar. Bu hastalığa en çok izolasyon ve tersane işçileri yakalanmaktadır. Akciğerlerde fibrozis (asbestozis), plevrada kalınlaşma-kalsifikasyon, plevrada sıvı toplanması akciğer Ca, mezotelyoma mide-barsak kanserleri Slikozis Bu hastalığa serbest silica kristalleri [≤5 mikron kristalize silisyum dioksit (Si O2)] sebep olur. Silis kristalleri 3 farklı yapıda (kuvars, tridimit, kristobalit) bulunur. Bu maddeden en çok madenciler (sık), döküm işçileri, taş, kil, tuğla ve cam işleyenler etkilenir. İlerleyen bir hastalıktır ve fibrotik reaksiyonla solunumu engeller. Bu hastalığa serbest silica kristalleri [≤5 mikron kristalize silisyum dioksit (Si O2)] sebep olur. Silis kristalleri 3 farklı yapıda (kuvars, tridimit, kristobalit) bulunur. Bu maddeden en çok madenciler (sık), döküm işçileri, taş, kil, tuğla ve cam işleyenler etkilenir. İlerleyen bir hastalıktır ve fibrotik reaksiyonla solunumu engeller. 3

36 Siderozis Akciğerlerde demir tozunun ve demir oksitlerinin tozlarının depolanması sonucu ortaya çıkan bir pnömokonyozdur! Bazı cevherlerde demir silis ile birlikte bulunur; karışık toz maruziyeti «sidero-silikozis» Demir madenciliği ve kaynakçılık işleri Hastalarda hafif ile orta derecede obstrüktif tipte solunum fonksiyon bozukluğu yapar. Akciğerlerde demir tozunun ve demir oksitlerinin tozlarının depolanması sonucu ortaya çıkan bir pnömokonyozdur! Bazı cevherlerde demir silis ile birlikte bulunur; karışık toz maruziyeti «sidero-silikozis» Demir madenciliği ve kaynakçılık işleri Hastalarda hafif ile orta derecede obstrüktif tipte solunum fonksiyon bozukluğu yapar. Kömür Tozu Hastalı Bu hastalığa kömür tozları yol açar. Antrasit ve taş kömürü işçilerinde görülür. Kömür madeni işçilerinin yaklaşık %5’inin bu hastalığa yakalanır. Kömür İşçisi Pmömokonyozu (KİP) (Antrakoz-Silikoz Hastalığı) Nefes darlığı zamanla ilerleme gösterir. Bu hastalığa kömür tozları yol açar. Antrasit ve taş kömürü işçilerinde görülür. Kömür madeni işçilerinin yaklaşık %5’inin bu hastalığa yakalanır. Kömür İşçisi Pmömokonyozu (KİP) (Antrakoz-Silikoz Hastalığı) Nefes darlığı zamanla ilerleme gösterir. Mesleksel Astım Cila katkısı İzosiyanat, en yaygın Mesleki Astım nedenidir. Tüm Astım hastalarının, %2’si Mesleki Maruziyete bağlı! Cila katkısı İzosiyanat, en yaygın Mesleki Astım nedenidir. Tüm Astım hastalarının, %2’si Mesleki Maruziyete bağlı! 2

37

38 SIK GÖRÜLEN İŞLE İLGİLİ HASTALIKLAR 1.Koroner Kalp Hastalıkları (KKH) 2.Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalıkları (KOAH) 3.Kas-İskelet sistemi hastalıkları (KİSH)  Hipertansiyon ve arterioskleroz  Koroner arter yetmezliği ve myokard infarktüsü  Kardiyomyopati  Kronik nonspesifik solunum sistemi hastalıkları  Kronik karaciğer hastalıkları  Kronik böbrek hastalıkları  Diabetes mellitus  Peptik ülserler  Kronik kan hastalıkları  Kas ve kemik sistemi hastalıkları  Ruhsal hastalıklar  İşe bağlı anksiyete 1.Koroner Kalp Hastalıkları (KKH) 2.Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalıkları (KOAH) 3.Kas-İskelet sistemi hastalıkları (KİSH)  Hipertansiyon ve arterioskleroz  Koroner arter yetmezliği ve myokard infarktüsü  Kardiyomyopati  Kronik nonspesifik solunum sistemi hastalıkları  Kronik karaciğer hastalıkları  Kronik böbrek hastalıkları  Diabetes mellitus  Peptik ülserler  Kronik kan hastalıkları  Kas ve kemik sistemi hastalıkları  Ruhsal hastalıklar  İşe bağlı anksiyete 2

39

40 TANI SÜRECİ 1.İşyeri Ortam Ölçümleri: En Önemli 2.Anemnez (Öykü): Önemli  Bilgi  Duyarlılık  Şüphe  Dikkate 3.Fizik Muayene 4.Laboratuvar incelemeleri 1.İşyeri Ortam Ölçümleri: En Önemli 2.Anemnez (Öykü): Önemli  Bilgi  Duyarlılık  Şüphe  Dikkate 3.Fizik Muayene 4.Laboratuvar incelemeleri

41 1

42 Gürültü Ölçümü Toz Ölçümü Metal ve Gaz Ölçümü Radyasyon Ölçümü Termal Konfor Değerlendirmesi İŞYERİÖLÇÜMLERİ Sık görülen meslek hastalığı türlerine göre, işyerlerinde en çok yapılan ölçümler.

43 2

44 ANEMNEZ – ÖYKÜS BASAMAKLARI 1.Çalışma öyküsünün alınması 2.Bütün işlerin tanımlanması 3.Belirtilerin zamanla ilişkisi 4.Benzeri yakınmaları olanlar 5.İşdışı etkilenmeler Anemnez-Öykü MH’nın tanı sürecinde en etkili araçtır! 1.Çalışma öyküsünün alınması 2.Bütün işlerin tanımlanması 3.Belirtilerin zamanla ilişkisi 4.Benzeri yakınmaları olanlar 5.İşdışı etkilenmeler Anemnez-Öykü MH’nın tanı sürecinde en etkili araçtır! 3

45 ÇALIŞMA ile HASTALIK ÖYKÜSÜ Meslek hastalığına klinik olarak tanı konduktan sonra, çalışma öyküsü ile hastalık ilişkisi de ortaya konmalıdır. Meslek hastalığı tanısında çalışma öyküsü önemli bir başlangıç noktasıdır. Çalışma İlişkisi Hastalık 1

46 ANEMNEZ – ÖYKÜS İyi bir meslek anamnezi-öyküsü hem hastalıkların başlaması ve ilerlemesini engeller, hem de işyerindeki diğer çalışanların korunmasını sağlar. İşyeri hekimi meslek hastalıkları tanısı koyabilmek için şu üç konuda yeteneğini artırmalıdır; 1.Meslek hastalıklarından güçlü bir şüphe düzeyi 2.Yeterli meslek öyküsü alma becerisi 3.İş yeri hekimliği kaynaklarına kolay erişim İyi bir meslek anamnezi-öyküsü hem hastalıkların başlaması ve ilerlemesini engeller, hem de işyerindeki diğer çalışanların korunmasını sağlar. İşyeri hekimi meslek hastalıkları tanısı koyabilmek için şu üç konuda yeteneğini artırmalıdır; 1.Meslek hastalıklarından güçlü bir şüphe düzeyi 2.Yeterli meslek öyküsü alma becerisi 3.İş yeri hekimliği kaynaklarına kolay erişim

47 BÜTÜN İŞLERİN TANIMLANMASI 2 Hastanın son olarak yaptığı işe kadar çalıştığı bütün işler, görevleri ve korunma önlemleri konusunda ayrıntılı bilgi alınmalıdır. Hastanın yaptığı asıl işin ne olduğu ve bu işi yaparken hangi maddelere teması olduğu sorgulanmalıdır. Başlıca etkenler; kurşun, toz, kanserojen maddeler, radyasyon sorgulanmalıdır. Önceki İşleri Şimdiki İş

48 HASTALIĞIN ZAMANLA İLİŞKİSİ 3 Belirtilerinin çalışma temposu ile ilişkisi tanı bakımından yönlendiricidir. Şikayetler İşyerinde Artıyor mu? Azalıyor mu?

49 BENZER BELİRTİLERİN ARAŞTIRILMASI 4 Bir işyerinde bir işçide meslek hastalığı belirtilerinin ortaya çıkmış olması durumunda o işçiler arasında benzeri belirtiler olan başka işçilerin varlığı sorgulanmalıdır. Sağlık sorunu nedeniyle iş değiştiren ya da erken emekli olan kişilerin olup olmadığı da sorgulanmalıdır. Bir işyerinde bir işçide meslek hastalığı belirtilerinin ortaya çıkmış olması durumunda o işçiler arasında benzeri belirtiler olan başka işçilerin varlığı sorgulanmalıdır. Sağlık sorunu nedeniyle iş değiştiren ya da erken emekli olan kişilerin olup olmadığı da sorgulanmalıdır.

50 İŞDIŞI ETKİLENMELERİ 5 1.İkinci işte çeşitli etmenlere maruz kalma durumu 2.Hobileri nedeniyle kimyasallara maruziyet 3.Sigara, alkol, beslenme alışkanlığı nedeniyle işyeri faktörleriyle etkileşim 1.İkinci işte çeşitli etmenlere maruz kalma durumu 2.Hobileri nedeniyle kimyasallara maruziyet 3.Sigara, alkol, beslenme alışkanlığı nedeniyle işyeri faktörleriyle etkileşim

51 3

52 En çok solunum sistemi hastalıklarında kullanılır. Mesleksel akciğer hastalıklarının tanısında, yaygınlığının belirlenmesi ve sınıflandırılmasında en etkili yöntemdir. Etken maddenin kendisi, metaboliti veya etken maddenin yol açtığı bir başka kimyasal saptanabilir. Kan veya idrarda kurşun, civa kadmiyum gibi ağır metallerin tayini ya da nefeste benzen tayini gibi testler yapılabilir. Bazı hastalıkların teşhisinde (böbrek, akciğer, karaciğer, deri) patoloji gerekebilir. Örneğin akciğer dokusunda asbest lifinin gösterilmesi asbest maruziyetinin kesin kanıtıdır. Biyokimyasal Yöntemler Patolojik İncelemeler Radyolojik Yöntemler

53

54 TIBBİ TANI KOYMA YETKİSİ OLAN KURUMLAR SGK tarafından sürdürülecek MH tanı çalışmaları için sigortalının çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranlarının tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemekle yetkili kuruluşlar; 1.Meslek hastalıkları hastaneleri  Ankara  İstanbul  Zonguldak 2.Devlet üniversite hastaneleri (2008 yılından beri) 3.Eğitim-Araştırma hastaneleri (2011 yılından beri) SGK tarafından sürdürülecek MH tanı çalışmaları için sigortalının çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranlarının tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemekle yetkili kuruluşlar; 1.Meslek hastalıkları hastaneleri  Ankara  İstanbul  Zonguldak 2.Devlet üniversite hastaneleri (2008 yılından beri) 3.Eğitim-Araştırma hastaneleri (2011 yılından beri) 1

55 İŞYERİ HEKİMİ ÖN TANI ÇALIŞAN (İK-MH Bildirgesiyle) İŞVEREN (İK-MH Bildirgesiyle) TIBBI TANI MERKEZLERİ Bilgilendir Bildirim SGK İL MÜDÜRLÜĞÜ 3 İş Günü 10 İş Günü KESİN TANI: SGK SAĞLIK KURULU İTİRAZ: SGK YÜKSEK SAĞLIK KURULU Meslek hastalığı bulaşıcı bir hastalık ise İl Sağlık Müdürlüğüne de bildirimi zorunludur (UHK) çifte bildirim Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını 6331 sayılı İş sağlığı ve güvenliği kanununa (madde 14.2b) göre en geç 3 iş günü içerisinde SGK’na bildirimini yapmak zorundadır. 4

56 MESLEK HASTALIĞI YASAL TANISININ GEREKLERİ 1.Meslek Hastalığı ile çalışma arasında zorunlu nedensellik bağının olması 2.Kişinin Sosyal Sigortalar Kanununca sigortalı sayılması 3.Hastalığının meslek hastalıkları listesinde bulunması 4.Hastalığın yükümlülük süresi içinde ortaya çıkması 5.Sigortalının etkenle karşılaşma süresinin (maruziyet süresinin) uygun olması 6.Meslek hastalığının hekim raporuyla belirtilmesi 1.Meslek Hastalığı ile çalışma arasında zorunlu nedensellik bağının olması 2.Kişinin Sosyal Sigortalar Kanununca sigortalı sayılması 3.Hastalığının meslek hastalıkları listesinde bulunması 4.Hastalığın yükümlülük süresi içinde ortaya çıkması 5.Sigortalının etkenle karşılaşma süresinin (maruziyet süresinin) uygun olması 6.Meslek hastalığının hekim raporuyla belirtilmesi 1

57

58 Ev ortamında ya da hastanede tedavi edilerek çalışan ortamdan uzaklaştırılır. Kurşun ve Cıva zehirlenmelerinde Etilen Diamin Tetra Asetat (EDTA), penisilamin ile şelasyon tedavisi yapılabilir. İnsektisit zehirlenmelerinde atropin tedavisi. Pnömokonyozda bronkodilatatörler kullanılır. Spesifik Tedavi (Varsa) Semptomatik Tedavi Maruziyetin Sonlandırılması Destekleyici Tedavi Pnömokonyozda infeksiyon varsa antibiyotik kullanılır. 1 2 3 2

59

60 ÇALIŞANI KORUMA Meslek Hastalıkları Tümüyle Önlenebilir! Meslek Hastalıkları Tümüyle Önlenebilir! KAYNAKTA KORUMA ORTAMDA KORUMA KİŞİDE KORUMA TIBBİ KORUMA Gürültü 100 dB 7 1. İşe Giriş Muayeneleri 2. Periyodik Muayeneler 3. Sağlık Eğitimi 4. Biyolojik çevre ölçüm 1. Kişisel Koruyucular 2. Eğitime-Öğretim 3. Rotasyon 1.Ortamı ölçümleri (Tanıda) 2.İkame etme 3.Kapalı Çalışma 4.Ayırma 5.Havalandırma-Seyreltme 6.Nemli çalışma 7.Sürekli temizlik 8.Bakım ve Onarım 9.Üretim planlaması Aminoglikozid Gürültü (80 dB) Kimyasal (Toluen) Aminoglikozid Kişisel Özellikleri Değerlendirme İşyeri Ortam Faktörlerini Değerlendirme

61