MODERN DÜNYANIN ÇOCUKLARIN BESLENMESİ ÜZERİNDEKİ ZARARLI ETKİLERİ ve SAĞLIKLI BESLENME Deniz ALSAÇ 2016.

... konulu sunumlar: "MODERN DÜNYANIN ÇOCUKLARIN BESLENMESİ ÜZERİNDEKİ ZARARLI ETKİLERİ ve SAĞLIKLI BESLENME Deniz ALSAÇ 2016."— Sunum transkripti:

1 MODERN DÜNYANIN ÇOCUKLARIN BESLENMESİ ÜZERİNDEKİ ZARARLI ETKİLERİ ve SAĞLIKLI BESLENME Deniz ALSAÇ 2016

2 GİRİŞ: 1. Bölüm: Konu Hakkında Bilgilendirme ve Araştırma Sonuçlarının Değerlendirilmesi 1.Gelişmiş Dünya Ülkelerindeki Sempozyumlardan alınan örnek olaylar ve rapor sonuçlarının katılımcılara paylaşılması; 2.Abur Cubur Ormanında Tuzağa Düşmek; 3.Pazarlama Mesajları ve Çocuklarımız Üzerinde Bıraktığı Etkiler; 4.Şeker (Kaynaklı Enerji )Patlaması. 5.Katkı Maddesi Kokteyli; 6.Yağlar ve Balık Yağı; Yanlış Çeşit Yağlar; 7.Aile Yemekleri Ve Çocukların Sosyalleşmesiyle İlişkisi;

3 2.Bölüm : Önerilerin ve Çarpıcı Örneklerin Paylaşılması 1.Atıştırmalıklara Hücumu Azaltmak 2.Öğünleri Doğallaştırmak; 3.Çocukları Sağlıklı Beslenen Kişiler Haline Getirmek; 4.Abur Cubur Bağımlılığı Nasıl Terk edilir? ; 5.Ebeveyn Gücü : Yeme Biçimimizi Değiştirmek; 6.İki Farklı Ülkenin Beslenme örneklerinin paylaşılması.

4 1.Bölüm: Konu Hakkında Bilgilendirme ve Araştırma Sonuçlarının Değerlendirilmesi

5 1- GELİŞMİŞ DüNYA ÜLKELERİNDEKİ SEMPOZYUMLARINDAN ALINAN ÖRNEK OLAYLAR… 2003 yılında Almanya’da beyin araştırmaları ve öğrenme konulu yapılan sempozyumda katılımcılara verilen mesaj şuydu: ‘‘Çocuklarımzın beslenme düzenlerine dikkat etmezsek,gelecekte öğrenme sorunlarıyla yakından ilgisi olan beyin bozulmalarıyla karşı karşıya kalabiliriz.’’

6 Ülkelerin Besin Kılavuzlarından Örnekler TÜRKİYE

7 ÇİN PESİN PADOGASI

8 AMERİKAN BESİN PİRAMİDİ

9 Dünyanın her yerinde hükümetler besin piramitleri gibi çoğu dikkat çekici resimler içeren kılavuzlar hazırlıyor. Görüldüğü gibi çocukların aslında ne yemesi gerektiği açık ancak ne yazık ki istemeye programlandıkları şeyler bunlar değildir.

10 İngiltere’deki Ulusal Yeme Bozuklukları Merkezi kurucusu psikolog Jade, aşırı tatlandırılmış yiyeceklerin uyuşturucularla aynı mantıkta işlediğini ifade ediyor : ‘‘Ruh halimizi değiştirirler ve alkol,nikotin ve kokainin yaptığına benzer bir şekilde beyindeki kimyasalları uyarırlar.’’

11 2-ABUR CUBUR ORMANINDA TUZAĞA DÜŞMEK Kestirme ve kolay çözümlere dayalı dünyamızda açlığı gidermenin en basit ve hazır yolu,kolay ulaşılabilir ve pratik beslenmedir. Yemek için araç kullanımına bile ihtiyaç yok. Burgerler,sosisli sandviçler, pizzalar ve hamur işlerinin hepsi ‘parmak yiyecekleri’ dir ve gazlı içecekler de doğrudan kutudan içilerek tüketilebilir. Üstelik bu parmak yiyecekleri niteliksiz içeriklerini gizleyen yüksek oranda yağ, tuz ve gıda katkı maddeleri içerdikleri için lezzetlidir.

12 Ne yazık ki çocukları abur cubur yeme alışkanlığına başlatan çoğunlukla ebeveynlerdir. Birçok yetişkin kendi yetiştirilme biçimlerine bağlı olarak bazı ürünleri,hoşumuza giden, iyi hissetmemizi ve özsaygımızı artıran ‘ hediyeler’ olarak görmeye şartlanmıştır. Çocuklarımızı sevdiğimiz için onlara da bu hediyelerden vermek isteriz ve bazı yiyecekler çabucak sevgi, konfor ve ödülle ilişkilendirilir hale gelir.

13 Akıllı ebeveynler, reklam hilelerinin bir adım önünde ilerleyip, çocuklarını da aynı şeyi yapmaları için eğitirler. Sorun şu ki,çocuklar bir kere sağlıksız yemeye kendilerini kaptırdılar mı, tat alma duyuları aşırı miktarda tuz,şeker ve katkı maddesi tarafından baskılanır ve diğer yiyecekleri lezzetli ve iştah açıcı bulmamaya başlarlar. İngiltere’deki 2004’ teki hükümet raporu obezite hakkında bu denli tanıtıma rağmen ebeveynlerin çoğunun çocuklarının yiyecek tercihlerine boyun eğdiklerini gösteriyor.

14 3- PAZARLAMA MESAJLARI VE ÇOCUKLARIMIZ ÜZERİNDE BIRAKTIĞI OLUMSUZ ETKİLER Son on yıl içerisinde,pazarlama endüstrisi tüketicilerin beyinlerine,düşünme ve hareket etme tarzımızı etkileyen ve gitgide sinsileşen saldırılar düzenlemeye başladı. Birçok aile çocukları en sevdiği abur cubur menüsünü seçtiğinde bunu reddetmekten suçluluk duyar oldu. Çocuklara seçim yapmayı öğrenme fırsatı verilmesi gerçekten gereklidir;ANCAK hangi seçeneklerin önlerine konacağına karar vermek ailelere kalmıştır.

15 Pazarlama insanları aynı zamanda markaları önemsemeye şartlandırdı. Etkin pazarlanmış markalar çocuklar arasında tanınma, aşinalık ve hatta bağlılık yaratıyor, kullanıcılarına ‘havalı’ statüsü verebiliyor. Çocukları hedef alan pazarlama –popüler film ve tv programlarına yapılan göndermeler, paketlerin içinden çıkan oyuncaklar ve çocuk menüleri vs.-oldukça etkili bir bıktırma yoluyla istediğini yaptırma gücü biçimi yaratır.

16 4-ŞEKER (KAYNAKLI ENERJİ) PATLAMASI Bir vücut yakıtı olarak şeker,işe yaramaz olmanın ötesinde,zararlıdır. Birçok çocukta hiperaktive ve dürtüselliğe neden olabilecek ani bir ‘‘şeker kaynaklı enerji patlaması’’na neden olur, bu nedenle de çocuklar okulda sakin bir şekilde oturup ders dinleyemez hale gelirler. Şekerli yiyecekler boş kalorilerdir. Çocukların meyve,sebze,sert kabuklu yemişler,süt ürünleri ve tahıllardan alacağı besin ve lifleri içermez. Bu demek oluyor ki şeker alışkanlığı olan çocuklarda,dengeli beslenmede yer alan mineral ve vitaminlerde eksiklik oluşma ihtimali yüksektir.

17 Çocuklar kendi hallerine bırakıldıklarında genellikle şekerli gevrekler, gazlı içecekler, kek ve bisküvi, çikolata ve şekerlemeler tüketirler. Karınlarını yanlış yiyeceklerle doyurmaları yalnızca vücut sağlıklarını değil, beyin kimyalarını ve dolayısıyla öğrenme kapasitelerini de tehdit eder.

18 5- KATKI MADDESİ KOKTEYLİ Çocuklar yüksek dozda tartrazin, kafein ve monosodyum glutamat gibi reklendirme,tat verme ya da yiyecekleri muhafaza etme de kullanılan katkı maddelerine maruz kalırlar. Bunlara E sayıları verilmesi de tüketicileri şaşırtma amaçlıdır. Birleşik Krallık’ ta 2004 yılında çocuklar arasında popüler olan 283 atıştırmalık yiyecek hakkında yapılan bir araştırmada,ortalama bir atıştırmalığın beşten fazla katkı maddesi, % 70’inin aroma veya aroma artırıcı ve üçte birinin gıda boyası içerdiği ortaya çıktı.

19 İşlenmiş gıdalar ve gazlı içeceklerden oluşan bir beslenme biçiminde tüketilen katkı maddesi KOKTEYLİ davranış sorunlarında rol oynayan bir unsur olarak görülmeye başlanmıştır. İngiliz toksiloji uzmanı Howard’ a göre ‘çünkü bu maddelerin birçoğu,sinir hücrelerinin birbiriyle konuşma yolu olan beyindeki aktarıcı maddelerle çok yakından ilişkilidir. Eğer buna müdahele ederseniz, beyin fonksiyonlarına müdahele etmiş olursunuz.’ diye belirtmiştir.

20 6- Yağlar ve Balık Yağı; Yanlış Çeşit Yağlar Dengeli beslenmede en önemli maddelerden biri de yağdır, en çok beynin yağ asitlerine ihtiyacı vardır. Çocuklar büyüdükçe doymuş yağdan uzak durmalı sağlıklı olan bitkisel yağları tüketmelidir. İnsanların omega 3 (balık) ve omega 6 ( bitkisel yağ,et ve süt ürünleri) yı dengeli tüketmelidir. Omega 3 eksikliğinin dikkat dağınıklığı ve öğrenme güçlükleriyle bağlantı olduğu ispatlanmıştır.

21 Ancak günümüzde birçok yiyecek işlenmiş ‘trans yağlar’ içerir. Bunlar gıda endüstrisinde üretimi ucuz ve raf ömrü uzun olduğu için popüler olan işlenmiş yağlardır. Mikrodalgada pişen hazır yemekler, patates cipsi,bisküvi ve kekler dahil olmak üzere birçok yiyecekte trans yağ bulunuyor. Nörobilim profesörü Dr. Kelley’e göre çocuklarımızda meydana gelen davranış değişikliklerinin, obezitenin ve bağımlılığa benzeyen beyin değişimlerinin sorumlusu bunlardır.

22 7-AİLE YEMEKLERİ VE ÇOCUKLARIN SOSYALLEŞMESİYLE İLİŞKİSİ 21.yüzyıl kötülüklerinden biri de aile yemeklerinin azalmasıdır. Birlikte yemekten yalnız başına yemeğe doğru bu giden bu değişimi,çift gelirli hanelerdeki artış, hazır yemeklerin çoğalması, tv kanallarının artmasına bağlı olarak herkesin kendi odasında yeme isteği ve elbette çocukların aileyle ‘ toplu ’ bir şey paylaşmak istemediklerini gösteren abur cubur yeme bağımlılıkları,kendi başına takılma isteği bunu tetikledi.

23 En başta aile yemekleri ebeveynlerin istedikleri davranışa örnek oluşturmaları için bir fırsat yaratıyordu: sofra adabı, karşındakine saygı duyma, ve düzgün yeme alışkanlıkları gibi… Aile yemekleri sosyal gelişimleri de etkiler : Yetişkinlerin ve çocukların sohbet etme fırsatlarının gitgide azaldığı bir dünyada düzenli olarak beraberce yenen, o gün olanlar hakkında konuşmak, dedikoduları aktarmak ve gelecek için aktivite planları yapmak adına ideal bir fırsattır.

24 2.Bölüm : Önerilerin ve Çarpıcı Örneklerin Paylaşılması

25 1-ATIŞTIRMALIKLARA HÜCUMU AZALTMAK Düzenli saatlerde ve hep birlikte yenen aile yemekleri ve yeneceği belirli bir AİLE ZAMANI çocukların dengeli beslenmesinin en iyi yoludur ve sağlıksız atıştırmalıklar tıkınmalarını nispeten engeller. Çocukların yemekten önce atıştırmalıklar yememeleri oldukça önemlidir. Çünkü bu mızmızlık yapıp daha çok yemek seçmelerine neden olur. Yine de çocuklar bazen açlığı geçiştirmek için buna ihtiyaç duyarlar. Bunu önlemenin en iyi yolu evi abur cuburdan arındırmaktır. Sağlıklı atıştırmalıklar bulundurulabilir çerez gibi mesela.

26 Abur cuburu toptan yasaklamak, yasak olan yiyeceğe ilgiyi arttıracağından iyi bir fikir olmaz. Beş yaşından büyük çocuklara evden dışarıda,alışveriş ya da gezmeye çıkıldığında arada bir burger ve abur cubura izin vermenin çok zararı olmaz ve arkadaşları arasında bunlardan habersiz kalmamalarını da yardımcı olur.Çocuklar ailelerinin ötesinde bir dünyada yaşamak zorundalar. Arkadaş baskısının güçlü bir etkisi vardır ve çocuklar farklı görünmeyi istemeler.

27 2-ÖĞÜNLERİ DOĞALLAŞTIRMAK  Günün ana öğününü düzenli saatlerde ve mümkün olduğunca ailece birlikte yiyin, sadece bir ebeveyn ya da bakıcı olsa bile.  Ailenizin sevdiği sağlıklı yemeklerin bir listesini ve yenileri çıktıkça listeye ekleyin.  Aile bireylerine farklı yemekler pişirmeyin, herkes aynı yemeği yesin.  Çocuğunuzun neyi, nerede,ne zaman yiyeceğine siz karar verin; yiyip yemeyeceğine ve kadarını yiyeceğine bırakın kendi karar versin.

28  Televizyon olmayan bir odada yemek yiyin. Yemeğe ve sohbet etmeye odaklanın.  Rahat olun, yemek saatlerinizde ailenizle birlikte olmanın keyfini çıkarın.  Mümkün olduğunca çocuğunuzun planlama,alışveriş,yemeği hazırlama aşamalarında yardım etmesine izin verin.

29 3-ÇOCUKLARI SAĞLIKLI BESLENEN KİŞİLER HALİNE GETİRMEK  Yiyecek piramidi gibi sağlıklı beslenme kılavuzlarını takip edin.  Çocukların omega 3 ve omega 6 yağlarından aldığından emin olun.  Trans yağlardan uzak durun.  Yiyecekleri özellikle sağlıksız atıştırmalıkları ödül ya da hediye olarak kullanmayın.  Alışveriş yaparken ya da reklamları izlerken çocuğunuzu sağlıksız yiyeceklere karşı uyarın.

30  EN önemlisi de çocuklarınızın,sizin onların sağlık ve zindeliklerine gösterdiğiniz ilgiyle pazarlamacıların paranıza gösterdiği ilgi arasındaki farkı anlamalarına yardımcı olun.

31 4-ABUR CUBUR BAĞIMLILIĞI NASIL TERK EDİLİR  Yemeği mümkün olduğunca çekici şekilde servis edin.Örneğin yiyecekleri şekilli kesin,tabağa yüz şekilleri ya da başka resimler yapın.  Çocuğunuzun aç kalmaması için sofrada bol miktarda temel gıda maddesi olduğundan emin olun.(pilav,makarna,salata,sebze..)  Çorba,yahni,güveç,püre,meyveli yoğurt gibi seçenekler sevilmeyen sebzelerin gizlenmesi için harikadır.

32  Çocuğunuza zorla ya da rüşvetle yemek yedirmeye çalışmayın. Örneğin ana yemeğin bitirmesinin ödülü olarak tatlı vermeyin.  Yeni yiyeceklerden ve çocuğunuzun eskiden sevdiği yiyecekler arsında sağlıklı olanlardan oluşan bir karışım sunun.  Taze meyve sağlıklı bir tatlıdır. Meyveleri şekilli keserek,meyve tabağı yapıp servis ederek fırsata dönüştürün.

33 5- EBEVEYN GÜCÜ: YEME BİÇİMİMİZİ DEĞİŞTİRMEK  Aileler çocuklarının mutlu ve sağlıklı büyümesini isterler. Bunun için öncelikle kendi yeme alışkanlıklarımıza doğru örnek olmalıyız.  Diğer ailelerle çocuk ve beslenme hakkında konuşun. Onlara bildiklerinizi anlatın ve daha fazlasını öğrenmeye çalışın.  Aile olarak pazarlamanın etkileriyle baş etmek için yapılan kampanyaları destekleyin.

34 6- İKİ FARKLI ÜLKENİN BESLENME ÖRNEKLERİNİN PAYLAŞILMASI Birleşik Krallık’ın geri kalmış bölgesinde bir okulda çalışan anaokulu hemşiresinin tespiti şöyleydi: ‘’Çalıştığım okula yakın oturduğum için birçok aileyle aynı marketten alışveriş yapıyorum. Çoğunun beyaz ekmek ve az ve sınırlı oranda meyve – sebze,düşük kaliteli veya ucuz gıda maddeleri aldığını ama paralarının çoğunu pahalı keklere çilolatalara vb. şeylere harcadıklarını fark ettim.

35 Güney Kaliforniya Üniversitesi’nde yapılan araştırma sonuçlarına göre çocuğun beslenmesinde ilk üç yılda bazı mineraller eksik kaldığında çocuğun sekiz yaşında daha hırçın ve agresif, on bir yaşında küfür etmeye ve düzenbazlığa, on yedi yaşında ise hırsızlığa ve zorbalığa eğilimli olma ihtimali artmaktadır. Yıllar boyunca DEHB ve disleksi olan çocuklarla yapılan çalışmalar çeşitli vitamin ve mineral eksikliklerine dikkat çekmiş,gıda takviyesi satışlarında artışa neden olmuştur.

36 Sonuç olarak; Zamanların belki en iyisinde belki de en kötüsünde yaşıyoruz. Rahatlık, kolaylık ve vaatler çağında yaşıyoruz. Ancak bu çocuklar için her zaman en iyisi demek değil.Bunu biliyor ama kabul etmekten korkuyoruz. Yaratmış olduğumuz dünya,ıbeynine ve tüm gelişimine zarar veriyor. Ama şunu bilelim ipler bizim elimizde ve hiçbir zaman geç değildir.

37