NUMUNE RED KRİTERLERİ Uz.Dr. K. Okhan Akın Uz.Dr. Zeynep Çizmeci Uz.Dr. Özlem Genç.

... konulu sunumlar: "NUMUNE RED KRİTERLERİ Uz.Dr. K. Okhan Akın Uz.Dr. Zeynep Çizmeci Uz.Dr. Özlem Genç."— Sunum transkripti:

1 NUMUNE RED KRİTERLERİ Uz.Dr. K. Okhan Akın Uz.Dr. Zeynep Çizmeci Uz.Dr. Özlem Genç

2 NEDEN NUMUNE RED KRİTERLERİ BULUNMALI ???  AMAÇ Laboratuvar test istemi yapan hekimlere ve hastaya zorluk çıkarmak değil, tanı ve tedavide en kısa zamanda ve en doğru şekilde yardımcı olmaktır

3 NEDEN NUMUNE RED KRİTERLERİ BULUNMALI ??? HEDEF Uygun Hasta Uygun – Doğru Örnek Tekrarlanabilir - Doğru Sonuç

4 GENEL RED KRİTERLERİ  ÖRNEK ALIMI İLE İLGİLİ RED KRİTERLERİ  BARKOTLAMA VE ETİKETLEME HATALARI İLE İLGİLİ RED KRİTERLERİ  KAYIT İLE İLGİLİ RED KRİTERLERİ  ÖRNEK KALİTESİ İLE İLGİLİ KRİTERLER

5 ÖRNEK ALIMI İLE İLGİLİ HATALAR  Uygun olmayan şekilde örnek alınması (Kanın mayi giden koldan alınmış olması, Spermin hastane dışında alınması vb.)  Uygun miktarda alınmamış örnekler  Uygun olmayan numune kabı ile örnek alınmaması (TİT kabı ile idrar kültürü istemi, hemogram isteminin antikoagulansız tüp ile gönderilmesi vb)  Vakumlu tüplerde son kullanma tarihine dikkat!!!!. Son kullanma tarihi geçmiş olanlar kabul edilmez.

6 BARKOTLAMA VE ETİKETLEME HATALARI  Barkodsuz örnekler  Barkodun üstündeki bilgilerin okunamaması  Yanlış barkod yapıştırılmış numune kapları  Örnek alımında zorluk olan hastalarda 1 tüpe (uygun örnek tüpü olmak kaydıyla) birden fazla barkot yapıştırılmış hastalarda örnek reddedilir.

7 KAYIT İLE İLGİLİ RED KRİTERLERİ  Servis hastalarının örnek kapları üzerinde örnek alma saat ve tarihinin yazılmaması  Personel ile gönderilen örneklerin laboratuvar kabul defterine tarih ve saat belirtilerek imza karşılığı kaydedilmemesi  Alınan kan örnekleri en gaç 1 saat içinde laboratuvara ulaştırılmak zorundadır. Bu sürede ulaşmayan örnekler red edilir.

8 ÖRNEK KALİTESİ İLE İLGİLİ RED KRİTERLERİ  Hemolizli, pıhtılı, lipemik ve yüksek bilirubinli kan örnekleri  Uygun miktarda alınmamış olan örnekler (çizgisine kadar doldurulmamış kan tüpleri)  Örnek alınması ile laboratuvara giriş saati arasında özellikle bazı testleri etkileyecek kadar zaman farkı olması

9 Tokluk durumunda:  AKŞ  Trigliserid ve lipid paneli  TDBK  OGTT (50 gr tarama hariç)  ALP  Ca, fosfat  Seratonin, 5-HİAA, Adrenalin, noradrenalin  Kortizol çalışılamaz  Ancak hasta tok olduğunda serum örneği lipemik olacaktır ve çoğu testin ölçümüde etkilenecektir.

10 HEMOLİZDEN ETKİLENEN TESTLER Asit fosfataz Amilaz Amonyak AST B2mikroglobulin Bilirubin Calcitonin CA 125 CA 19-9 Ig ‘ler GGT Calsiyum CRP CK CK-MB Kolesteron HDL Cholinesteraz Çinko Folik Asit Haptoglobulin Ceruloplasmin LDH Magnezyum Potasyum Piruvatkinaz Trigliserid Transferrin Ürik asit Carbamazepin Demir Demir bağlama ** Belirtilen testler genel olarak yüksek değerde saptanır

11 LİPEMİK SERUMDAN ETKİLENEN TESTLER Beta-2 mikroglobulin Calcitonin CA 125 Ceruloplasmin CRP HDL,LDL,VLDL kolesterol IgA, IgE, IgG, IgM Protein Protein elektroforezi RF (Romatoid faktör) Tiroid testleri Transferrin ** Belirtilen testler genel olarak yüksek değerde saptanır

12 HEMOLİZ + LİPEMİDEN ETKİLENEN TESTLER  Öncekilere ek olarak - Tüm otoimmun parametreler - Hepatit marker' ları, anti HIV - Hormonlar - 1. trimestr tarama testi - İnfeksiyöz etken antikorları - Coombs testleri

13 ALKOL ALIMINDAN ETKİLENEN TESTLER Apolipoprotein A Apolipoprotein B Total kolesterol HDL kolesterol LDL kolesterol VLDL kolesterol Trigliserid Lipoprotein (a) Lipid elektroforezi ** Kan alınmadan önce en az 24 saat süre ile alkol kullanılmamalıdır

14 KÜLTÜR TESTLERİ RED KRİTERLERİ  Formalin içinde gönderilmiş herhangi bir örnek  Biyopsi örneği küçükse steril % 0.85' lik NaCl içinde gönderilmeli  2 saatten fazla beklemiş idrar örneği (kültür için uygun değil) ‏  24 saatlik biriktirilmiş balgam, kültür için kabul edilemez

15 KÜLTÜR TESTLERİ RED KRİTERLERİ  30 dakikadan fazla beklemiş gaita örneği (parazitolojik inceleme için) ‏  2 saatten fazla beklemiş gaita (kültür için) ‏  Transport mediumda 25 C'de 24 saat, 4 C'de 3 günden fazla kalmışsa  1 günde 1 'den fazla, 3 hafta içinde 3'den fazla örnek gelmişse

16 KÜLTÜR TESTLERİ RED KRİTERLERİ  Anaerob kültür için uygun olmayan örnekler - Gastrik yıkama - Orta akım idrar - Prostatik sekresyon - Gaita (Clostridium araştırılması hariç) ‏ - ilestomi veya kolostomi sürüntüsü - boğaz, burun veya diğer orofaringeal örnekler - yüzeysel deri ve çevre kültürleri

17 KÜLTÜR TESTLERİ RED KRİTERLERİ  Mikroskopta 10 x büyütmede 25’ den az PNL ve 10’ dan fazla epitel hücresi bulunan balgam örnekleri, yüksek oranda orofarengeal flora kontaminasyon içerdiklerinden kültür için vasıfsız örnek niteliğindedir.  H.pylori için steril SF içinde buz üzerinde veya 1 ml Csry Blair içine alınarak 3 saaat içinde laboratuvara gönderilmelidir.

18 KÜLTÜR TESTLERİ RED KRİTERLERİ  EDTA ve sitratlı tüpte gönderilen örnekler kültür için kesinlikle uygun değildir  Heparin : Gram (+) mo ve Mayaların üremesini inhibe eder  Ekimi yapılmış kan kültürleri buzdolabı ısısına konulmaz, hemen gönderilir  Kan kültür şişesinde bulunan SPS (sodyum polietanol sulfonat): Nesseria, G.vaginalis ve Peptostreptococcus türlerinin üremesini inhibe eder

19 İLAÇ DÜZEYLERİ İÇİN  Son ilaç alma zamanından önce kan alınmalı  Mümkün olduğunca, hep aynı saatlerde kan alınmalı  Bu koşullara uyulmadığı taktirde, beklenmeyen değerlerin elde edilmesi mümkündür

20 ÖNERİLER  WMA İçin: 2 gün süreyle çay, kahve, kolalı içecekler, elma, mandalina, muz gibi meyveler, çikolata, pasta, kek, kuruyemiş, patlıcan, domates,bileşimi bilinmeyen yiyecekler yenilmemelidir.  5-HİAA İçin: 24 saat süreyle muz, ceviz, patlıcan, domates, gibi serotonin içeren yiyecekler alınmamalıdır  Hidroksiprolin için: 2 gün süreyle et, tavuk, jelatinli besinler alınmamalıdır

21 GAİTADA GİZLİ KAN BEYAZ DİYET (testen 1 gün önce başlar, test süresince devam eder) ‏  Yenmesi yasak olanlar: - Et ve etli yemekler, karaciğer, dalak, böbrek - Pancar, turp, şalgam - Pişmemiş domates, armut, muz - Hazır meyve suyu, kola  Yenmesi önerilenler: - Marul, ıspanak, mısır, fasulye, nohut, pirinç - Ekmek, makarna, süt, yoğurt - Üzüm, erik, elma, portakal, şeftali

22 ÖRNEK RED BELGESİ  Laboratuvarımız örnek kabul defterinde red edilen örneklerin kayıtları tutulacaktır.  Red edilen örnekler servise bildirilecektir.  İsteyen hekim kayıtlara ulaşabilir.

23 SONUÇ  Numune red kriterleri her laboratuvarda belirlenmiş olmalıdır  Ekstra bir iş gücü olarak algılanılmamalı, hastanın yararı için mutlaka uygulanmalıdır