1 2 3 Toplam 1 Saat 1 Saat Yüzyüze Eğitim 0 Saat Uzaktan Eğitim.

... konulu sunumlar: "1 2 3 Toplam 1 Saat 1 Saat Yüzyüze Eğitim 0 Saat Uzaktan Eğitim."— Sunum transkripti:

1

2 1 2 3 Toplam 1 Saat 1 Saat Yüzyüze Eğitim 0 Saat Uzaktan Eğitim

3 Amaç Öğrenme Hedefleri

4 Katılımcıların; «Çalışma ortamında karşılaşılan sağlığa zararlı biyolojik risk etmenleri hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamaktır.» Konunun Genel Amacı Konunun Genel Amacı Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitleri tanımlar. Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek mikroorganizmaların özelliklerini açıklar. Sayılan hastalık etmenlerinin tanınmasında kullanılabilecek basit mikrobiyolojik parametreler ve basit laboratuar yöntemlerini sıralar. Biyolojik risk etmenlerinden korunma yöntemlerini sıralar Öğrenme Hedefleri Öğrenme Hedefleri Biyolojik etmenlerden doğacak riskler Biyolojik risk etmenleriyle karşılaşılabilecek çalışma ortamları Sağlık sektöründe çalışanların maruz kalacağı riskler İlgili mevzuat Konunun Alt Başlıkları Konunun Alt Başlıkları

5

6

7 Tanımlar / Biyolojik Etkenler «Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleridir.»

8 Tanımmlar / Mikroorganizma «Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel/hücresel olmayan mikrobiyolojik varlıklardır.»

9 Tanımlar / Hücre Kültürü «Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro (deneysel) olarak geliştirilmesidir.»

10 Tanımlar / Patojenite «Bir enfeksiyon etkeninin hastalık yapabilme yeteneğidir.»

11 Tanımlar / Virülans «Bir etkenin ağır veya öldürücü bir hastalık tablosuna yol açma yeteneğidir.»

12 1 1 İnsanda hastalığa yol açma olasılığı bulunmayan biyolojik etkenler, 2 2 İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler, 3 3 İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen, ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler, 4 4 İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak halen etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler, Sırası / Nedir? / Tanımlanan Biyolojik Etkenler Enfeksiyon Risk Düzeyine Göre; Hastalık (İnsan-Çalışan) Yok Topluma Bulaşma Etkin Korunma Etkin Tedavi Hastalık (İnsan-Çalışan) Var Topluma Bulaşma Var Etkin Korunma Hayır Etkin Tedavi Hayır Hastalık (İnsan-Çalışan) Var Topluma Bulaşma Var Etkin Korunma Evet Etkin Tedavi Evet Hastalık (İnsan-Çalışan) Var Topluma Bulaşma Yok Etkin Korunma Evet Etkin Tedavi Evet

13 RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ Biyolojik etkenlere maruz kalma riski varsa; işçinin maruziyet türü, düzeyi ve süresi belirlenir, Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu ise; risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır, Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla, maruziyet koşulları değiştiğinde yada başka herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir, Biyolojik etkenlere maruz kalma riski varsa; işçinin maruziyet türü, düzeyi ve süresi belirlenir, Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu ise; risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır, Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla, maruziyet koşulları değiştiğinde yada başka herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir, Madde 5 / a

14 RİSK DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması, Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri, İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler, İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler, Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler. İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması, Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri, İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler, İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler, Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler. Madde 5 / b

15 ÖNLEMLER / İKAME ETME – YERİNE KOYMA «İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınacak ve teknik gelişmelere uygun olarak, kullanım şartlarında işçilerin sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olan biyolojik etkenleri kullanacaktır.» Madde 7

16 RİSKLERİN AZALTILMASI 1.Maruziyeti Önleme; «Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa, işçilerin maruziyeti önlenir» 2.Maruziyeti Azaltma; «Önlemenin mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi için önlemler alınır» 1.Maruziyeti Önleme; «Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa, işçilerin maruziyeti önlenir» 2.Maruziyeti Azaltma; «Önlemenin mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi için önlemler alınır» Madde 8

17 Maruizyeti Azaltma Yöntemleri – 1  Maruz kalan/kalabilecek işçi sayısı, mümkün olan en az sayıda tutulur (rotasyon…),  Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek veya ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde düzenlenir,  Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır ve/veya maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda kişisel korunma yöntemleri uygulanır.  Maruz kalan/kalabilecek işçi sayısı, mümkün olan en az sayıda tutulur (rotasyon…),  Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek veya ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde düzenlenir,  Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır ve/veya maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda kişisel korunma yöntemleri uygulanır.

18 Maruizyeti Azaltma Yöntemleri – 2  Hijyen önlemleri; biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması, sızması, önlenmesi ve azaltılmasını sağlamalı,  Biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyarı işaretleri de kullanılır,  Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır.  Hijyen önlemleri; biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması, sızması, önlenmesi ve azaltılmasını sağlamalı,  Biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyarı işaretleri de kullanılır,  Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır.

19 Maruizyeti Azaltma Yöntemleri – 3  Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler yapılır,  Atıkların, güvenli bir biçimde toplanması, depolanması, uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun yöntemlerle yapılır,  Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır.  Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler yapılır,  Atıkların, güvenli bir biçimde toplanması, depolanması, uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun yöntemlerle yapılır,  Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır.

20 BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri Bakanlığa verir, İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir, Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri Bakanlığa verir, İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir, Madde 9

21 BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında (işe başlamadan en az 30 gün önce ) ön bildirimde bulunulur;  Grup 2 biyolojik etkenler  Grup 3 biyolojik etkenler  Grup 4 biyolojik etkenler Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm Bakanlığa bildirilir. Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında (işe başlamadan en az 30 gün önce ) ön bildirimde bulunulur;  Grup 2 biyolojik etkenler  Grup 3 biyolojik etkenler  Grup 4 biyolojik etkenler Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm Bakanlığa bildirilir. Madde 15

22 BAKANLIĞA BİLDİRİM İÇERİĞİ Risk değerlendirme sonuçları, İşçilerin biyolojik etkenlere maruz kaldıkları veya kalabilecekleri işler, Biyolojik etkenlere maruz kalan işçi sayısı, İSG’den sorumlu kişilerin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterlilikleri, Çalışma şekli ve yöntemleri de dahil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici önlemler, Grup 3 veya 4’de yer alan biyolojik etkenlere maruziyetten işçilerin korunması için acil eylem planı, Risk değerlendirme sonuçları, İşçilerin biyolojik etkenlere maruz kaldıkları veya kalabilecekleri işler, Biyolojik etkenlere maruz kalan işçi sayısı, İSG’den sorumlu kişilerin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterlilikleri, Çalışma şekli ve yöntemleri de dahil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici önlemler, Grup 3 veya 4’de yer alan biyolojik etkenlere maruziyetten işçilerin korunması için acil eylem planı,

23 KİŞİSEL HİJYEN VE KORUNMA İşverenler, aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür; 1.İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip içmeyeceklerdir. 2.İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanacaktır. 3.İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvaletler sağlanacaktır. İşverenler, aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür; 1.İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip içmeyeceklerdir. 2.İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanacaktır. 3.İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvaletler sağlanacaktır. Madde 10

24 EĞİTİM – TALİMATLAR – BİLGİLENDİRME Temasın olduğu çalışmalara başlanmadan önce, Yeni veya değişen risklere göre uyarlanabilecek, Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak,  Olası sağlık riskleri,  Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler,  Hijyen gerekleri,  Koruyucu ekipman-elbiselerin kullanımı-giyilmesi,  Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce yapılması gerekenler, ………………….eğitimler verilecektir. Temasın olduğu çalışmalara başlanmadan önce, Yeni veya değişen risklere göre uyarlanabilecek, Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak,  Olası sağlık riskleri,  Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler,  Hijyen gerekleri,  Koruyucu ekipman-elbiselerin kullanımı-giyilmesi,  Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce yapılması gerekenler, ………………….eğitimler verilecektir.

25 SAĞLIK GÖZETİMİ Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işverence işçiler; «Çalışmalara başlamadan önce (işe giriş muayenesi) ve düzenli aralıklarla (periyodik muayene)» sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır. Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işverence işçiler; «Çalışmalara başlamadan önce (işe giriş muayenesi) ve düzenli aralıklarla (periyodik muayene)» sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır.

26 SAĞLIK GÖZETİMİ Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri tanımlamalıdır; Bir işçinin, bir enfeksiyona ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar, Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir, Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri tanımlamalıdır; Bir işçinin, bir enfeksiyona ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar, Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir,

27 SAĞLIK GÖZETİMİ Maruziyetin sona ermesinden sonra sağlık gözetimi ile ilgili olarak, işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir, sağlık eğitimleri yapılır, İşçinin kişisel sağlık durumu yeniden değerlendirilir, mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutulur, İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilirler, ilgili işçiler veya işveren, sağlık gözetim sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilirler, Maruziyetin sona ermesinden sonra sağlık gözetimi ile ilgili olarak, işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir, sağlık eğitimleri yapılır, İşçinin kişisel sağlık durumu yeniden değerlendirilir, mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutulur, İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilirler, ilgili işçiler veya işveren, sağlık gözetim sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilirler,

28 TIBBİ LİSTELER VE KAYITLAR Sağlık gözetiminin yapıldığı durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az 10 yıl süre ile saklanır, İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesini, maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır, Sağlık gözetiminin yapıldığı durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az 10 yıl süre ile saklanır, İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesini, maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır,

29 TIBBİ LİSTELER VE KAYITLAR Kişisel tıbbi kayıtların bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile saklandığı koşullar; 1.Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olan, 2.Hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen, 3.Hastalıktan önce uzun kuluçka dönemi olan, 4.Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden, 5.Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara, ………………….sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette Kişisel tıbbi kayıtların bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile saklandığı koşullar; 1.Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olan, 2.Hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen, 3.Hastalıktan önce uzun kuluçka dönemi olan, 4.Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden, 5.Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara, ………………….sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette

30

31 ENFEKSİYON ZİNCİRİ

32 1 1 Patojenite (Bir enfeksiyon etkeninin hastalık yapabilme yeteneği) Virülans (Bir etkenin ağır/öldürücü bir hastalığa yol açma yeteneği) Patojenite (Bir enfeksiyon etkeninin hastalık yapabilme yeteneği) Virülans (Bir etkenin ağır/öldürücü bir hastalığa yol açma yeteneği) 2 2 Bulaşma yollarına (Temas, ortak kullanılan cansız maddeler, hava- vektörler) 3 3 Konakçının duyarlılığına, 4 4 Çevresel etmenlere; (Isı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava akım hızı, kimyasal maddeler, gazlar, toksinlere vb. bağlıdır) Sırası / Nedir? /

33 RİSK ALTINDAKİ İŞLER Tarım (ürünün yetiştirilmesi ve hasadı), Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık, Tarım ürünleri (gıda paketleme), Depolama (tahıl siloları, tütün ve diğerleri), Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi, Tekstil fabrikaları, Ağaç işleme (marangozhaneler), Laboratuvar hayvanlarının bakımı, Tarım (ürünün yetiştirilmesi ve hasadı), Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık, Tarım ürünleri (gıda paketleme), Depolama (tahıl siloları, tütün ve diğerleri), Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi, Tekstil fabrikaları, Ağaç işleme (marangozhaneler), Laboratuvar hayvanlarının bakımı, RİSK ALTINDAKİ İŞLER Sağlık (hasta bakımı, tıbbi ve dental), Kişisel günlük bakım (saç bakımı, vücut bakımı), Biyoteknoloji (üretim işlemleri), Farmasötik (ilaç üretimi), Klinik ve araştırma laboratuvarları, Bina onarımı, Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi, Endüstriyel atıkların yok edilmesi, Sağlık (hasta bakımı, tıbbi ve dental), Kişisel günlük bakım (saç bakımı, vücut bakımı), Biyoteknoloji (üretim işlemleri), Farmasötik (ilaç üretimi), Klinik ve araştırma laboratuvarları, Bina onarımı, Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi, Endüstriyel atıkların yok edilmesi,

34 RİSK ALTINDAKİ İŞLER İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin tayininde, daha ziyade; 1.Tarım işçileri, 2.Sağlık çalışanları, 3.Laboratuvar çalışanları……………..üzerine yoğunlaşılmıştır. İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin tayininde, daha ziyade; 1.Tarım işçileri, 2.Sağlık çalışanları, 3.Laboratuvar çalışanları……………..üzerine yoğunlaşılmıştır.

35

36 BAKTERİYEL ENFEKSİYONLAR BAKTERİYEL ENFEKSİYONLAR VİRAL ENFEKSİYONLAR VİRAL ENFEKSİYONLAR MANTAR ENFEKSİYONLAR MANTAR ENFEKSİYONLAR 1.Tüberküloz, 2.Menengokoksik, 3.Menenjit, 4.GİS Enf, 5.Lejyoner Hast, 6.Difteri, 7.Boğmaca, 1.Tüberküloz, 2.Menengokoksik, 3.Menenjit, 4.GİS Enf, 5.Lejyoner Hast, 6.Difteri, 7.Boğmaca, 1.Hepatit-B, 2.AIDS, 3.Kızamık, 4.Kızamıkçık, 5.Kabakulak, 6.Suçiçeği, 7.Herpes Enf, 8.Sitomegalovirüs 1.Hepatit-B, 2.AIDS, 3.Kızamık, 4.Kızamıkçık, 5.Kabakulak, 6.Suçiçeği, 7.Herpes Enf, 8.Sitomegalovirüs 1.Histoplazmosis, 2.Candidadis, 1.Histoplazmosis, 2.Candidadis, SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA EN SIK GÖRÜLEN BİYOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ PARAZİT ENFEKSİYONLAR PARAZİT ENFEKSİYONLAR 1.Ankilostomiasis, 2.Necatoriasis, 1.Ankilostomiasis, 2.Necatoriasis,

37 Hastalık riskli gruplar ilişkisi

38 Etken Bir DNA virüsüdür Epidemiyoloji Kanla sık teması olanlar, homoseksüeller, iv- yolu kullanan ilaç bağımlıları, taşıyıcı anne bebekleri, huzurevi, düşkünler yurdu vb. yerlerde yaşayanlar daha çok risk altında Bulaşma Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişki Klinik Akut enfeksiyonda %90 sarılık gelişmez. %10 kronikleşme olasılığı var. Kronik aktif hepatit, Siroz, Hepatosellüler karsinom riski Tanı Serum ALT ve AST düzeylerinin yükselmesi, Virüse ait serolojik işaretler Tedavi Kişilerin belirli sağlık sorunları ile karşılaşma olasılıklarının, risklerinin belirlenmesini inceler Korunma Kaynak ve bulaşma yollarına yönelik, Sağlam insanlara yönelik Aşı 0-1-6 Aylarda 20mg İ.M

39

40 HBsAg (+) Hastanın İğnesiyle Temas? Sağlık personelinin hepatit B parametrelerine bakılır; 1.Personel aşılı ve daha önce Anti-HBs titresi 10 U/lt’den fazla olduğu biliniyorsa tek doz aşı yapılması yeterlidir. 2.Personel aşısız veya aşıya rağmen daha önce Anti-HBs titresi <10 U/lt fazla olmamışsa 48 saat içinde hiperimmunglobulin (0,06ml/kg) yapılmalı ve eş zamanlı aşı programı başlanmalı Sağlık personelinin hepatit B parametrelerine bakılır; 1.Personel aşılı ve daha önce Anti-HBs titresi 10 U/lt’den fazla olduğu biliniyorsa tek doz aşı yapılması yeterlidir. 2.Personel aşısız veya aşıya rağmen daha önce Anti-HBs titresi <10 U/lt fazla olmamışsa 48 saat içinde hiperimmunglobulin (0,06ml/kg) yapılmalı ve eş zamanlı aşı programı başlanmalı

41 Etken Bir DNA virüsüdür Epidemiyoloji Kanla sık teması olanlar, homoseksüeller, iv- yolu kullanan ilaç bağımlıları, taşıyıcı anne bebekleri, huzurevi, düşkünler yurdu vb. yerlerde yaşayanlar daha çok risk altında Bulaşma Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişkiyle. Kan nakilleriyle bulaşma riski daha yüksektir Klinik Hepatit-B’ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir Tanı Virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur Tedavi Özgün bir tedavi yoktur Korunma Korunma, kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan hastalıklara karşı alınacak önlemler çerçevesindedir Aşı Özgün bir aşısı yoktur

42 Etken Bir virüstür Epidemiyoloji kronik Hepatit-B hastalarını ve HBsAg taşıyıcılarını tehdit eder Bulaşma Etken çoğalmak için mutlaka HBsAG’ye ihtiyaç gösteren bir virüstür Klinik Hepatit-B’ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir Tanı Virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur Tedavi Hepatit-B tedavisi Korunma Hepatit-B’ye karşı korunma aynı zamanda Hepatit-D’ye korunma demektir Aşı Özgün bir aşısı yoktur

43 Etken İnsan bağışıklık yetersizliği virüsü (Human Immun Deficiency Virüs- HIV) Epidemiyoloji Sağlık çalışanları için Hepatit-B’ye göre daha küçük risk. Bir iğne kazasında bile Hepatit-B’nin bulaşma şansı %20-30 iken, EBYS için bu oran 1/650’dır Bulaşma Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişki Klinik Virüs özellikle hücresel savunma sistemini çökertir. Bunun sonucu oluşan enfeksiyonlar ve/veya bazı kanserler hastalık tablosuna ve giderek ölüme yol açar. Virüsün organizmaya girmesi ile ölüm arasında 10 yılı aşkın süre olabilir Tanı Serumda virüse karşı antikor gösterilmesi ile konur. Kişi -henüz- sağlam taşıyıcılıktan, ölümcül duruma kadar uzanan bir spektrum içinde olabilir Tedavi Özgün bir tedavi yöntemi yoktur Korunma Kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan hastalıklara karşı alınacak önlemler Aşı Henüz etkin bir aşı geliştirilememiştir

44

45 GENEL ÖNLEMLER 1.Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması, 2.Personel eğitimi,  Çalışmalara başlanmadan önce verilecek,  Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak,  Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır, 3.Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi, 4.Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu, 5.Uygun yalıtım-gözlem ve dezenfeksiyon önlemleri, 6.Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem, 7.Aktif immünizasyon (aşılama) ve serum, 8.Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon), 1.Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması, 2.Personel eğitimi,  Çalışmalara başlanmadan önce verilecek,  Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak,  Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır, 3.Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi, 4.Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu, 5.Uygun yalıtım-gözlem ve dezenfeksiyon önlemleri, 6.Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem, 7.Aktif immünizasyon (aşılama) ve serum, 8.Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon),

46

47

48 ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER 1.Ağızla pipet kullanılmaması, 2.Pipetle çalışırken baloncuk oluşmasına dikkat edilmesi, 3.Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması, 4.Özelerin kullanılmadan önce soğutulması, 5.Tüp kapakları açıldığında tüp ağzının alkollü bez ile örtülmesi, 6.Tüm tehlikeli işlemlerin Biyolojik Güvenlik Kabininde yapılması, 7.Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp kullanılması 8.Parenteral enjeksiyon ve aspirasyon iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması, 9.Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması, 10.Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi, 11.Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplara alınması, 12.Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması, 13.Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması, 14.Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması. 1.Ağızla pipet kullanılmaması, 2.Pipetle çalışırken baloncuk oluşmasına dikkat edilmesi, 3.Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması, 4.Özelerin kullanılmadan önce soğutulması, 5.Tüp kapakları açıldığında tüp ağzının alkollü bez ile örtülmesi, 6.Tüm tehlikeli işlemlerin Biyolojik Güvenlik Kabininde yapılması, 7.Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp kullanılması 8.Parenteral enjeksiyon ve aspirasyon iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması, 9.Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması, 10.Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi, 11.Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplara alınması, 12.Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması, 13.Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması, 14.Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması.

49