AİLE(FARKINDALIK) EĞİTİMLERİ. ERGENLER NE ÇOCUK NE YETİŞKİNDİR. İki ana dönem arasında kalan, kimi zaman durgun kimi zaman sancılı gecen süreçtir. Bu.

... konulu sunumlar: "AİLE(FARKINDALIK) EĞİTİMLERİ. ERGENLER NE ÇOCUK NE YETİŞKİNDİR. İki ana dönem arasında kalan, kimi zaman durgun kimi zaman sancılı gecen süreçtir. Bu."— Sunum transkripti:

1 AİLE(FARKINDALIK) EĞİTİMLERİ

2 ERGENLER NE ÇOCUK NE YETİŞKİNDİR. İki ana dönem arasında kalan, kimi zaman durgun kimi zaman sancılı gecen süreçtir. Bu dönemin amacı çeşitli sosyal ve bilişsel görevlerin yerine getirilmesi ve bazı yeteneklerin kazanılmasıdır.

3 ERGENLİK -YETİŞKİNLİK DÖNEMİ Bu görevlerin en önemlisi ergenin kendi kimliğini kazanması, bir birey olduğunu kanıtlamasıdır. Kimlik oluşumu sırasında olumlu ( kurallara uymak, okulda başarılı olmak, sanatsal faaliyetlere yönelmek, spor aktivitelerinde bulunmak…) veya olumsuz ( madde kullanımı, kurallara uymamak, suça yönelmek, okulda başarısızlık…) girişimlerde bulunurlar.

4 ERGEN -YETİŞİKİN DÖNEMİ Bu konularda değerlendirme yaparken ergenlik göz önüne alınmalıdır. Ergen; çocuk değildir ama çocukça davranır, yetişkin değildir ama yetişkinliğe öykünür. Bu gelgiti bol dönemde ergen kendini ispat etmek, yetişkinliğini onaylatmak adına suç içeren davranışlara yönelebilir.

5 ERGEN -YETİŞKİN DÖNEMİ VE İLETİŞİM KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLER YANLIŞLAR YAKLAŞIMLAR SAĞLIKLI İLETİŞİM

6 ERGENLİK DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ ■ Arkadaşlarına çok önem verirler : Arkadaşlarını sevmediğinizi belli etmeyin. Yaşantılarına dahil olmaya çalışın. Böylece yakından takip etme şansı yakalarsınız. Arkadaşlarını eve davet edin, tanışmak için fırsatlar yaratın, ısrarcı görünmeyin. ■ Anne-babası ile kavga eder : Ergen, diğer bir deyişle delikanlıdır. Atalarımız der ki ; “Deliyle deli olunmaz”. Bu söz çok doğrudur. O sinirliyken siz de sinirli olursanız iletişim kopar. İsteklerinizi, beklentilerinizi o sakinken iletin. Sinirliyken üstüne gitmek sizi olumlu sonuca asla götürmeyecektir.

7 ERGENLİK DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ ■ Çelişkileri vardır : Henüz kafasında hiçbir konu tam olarak oturmamıştır. Yaklaşık 20’li yaşların ortasına kadar da fikirleri sürekli değişim gösterecektir. Bugün ateşli bir biçimde savunduğunu yarın kötü bir fikir olarak değerlendirir. Bu nedenle ortaya attığı her fikri ciddiye alıp tartışmanıza gerek yok. Bir süre sonra kendiliğinden fikri değişecek, ilgisi başka yöne kayacaktır. ■ Sabırsızdır : Ergene göre o dünyanın merkezidir. Her söylediği hemen yapılmalı ve asla bekletilmemelidir. Henüz olgun ve sabırlı olması için çok zamana ihtiyacı vardır. Siz sabırlı olarak ona örnek olun.

8 ERGENLİK YETİŞKİN DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ ■ Özgürlüklerine son derece düşkündürler : Belli etmeden kontrol edin. Çok serbestlik de çok sıkmak da kötü sonuçlar doğurur. Ona kontrol edildiği ve halen çocuk olduğu hissini yaşatmadan dengeli bir biçimde yaklaşmalısınız. ■ Kendisine hiç zarar gelmeyecek sanır : Ergenler henüz yeterince deneyim sahibi olmadıklarından ve içinde bulundukları dönemin bilişsel yanıltması sebebiyle kendilerini yenilmez, ölümsüz, çok güçlü, çok akıllı sanırlar. Başlarına asla bir şey gelmeyeceğini düşündüklerinden olaylara, sonucunu düşünmeden atlarlar. Tehlikeli durumlara girmek, arkadaşları arasında prim toplayacağından çekici gelir. Yaşadıklarını da abartarak anlatma eğilimindedirler. Her anlattığını gerçek sanıp heyecanlanmayın. Yine ona fazla belli etmeden, nasihat vermeden, belki geçmişinizden veya duyduklarınızdan örnekler vererek yönlendirmeler yapabilirsiniz

9 ERGEN -YETİŞKİN DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ ■ Sınır koymayı bilmez : Henüz böyle bir yeteneği yoktur ve sınırları gereksiz bulur. Bu konuda örnek olmalısınız. ■ Sorumlulukları başkalarına yükler : Sorumluluk almaktan kaçar, gereksiz bulur. Hayatında zaten yeterince sorumluluk ( okul, ev ödevi, oda toplama…) vardır ve yenilerine ihtiyaç yoktur. Kesinlikle ona verilen sorumlulukları üstlenmeyin, onun yerine yapmayın. İleride sorumsuz bir yetişkin olmasına katkıda bulunmuş olursunuz. Fiziksel yeterliliğine ve becerilerine uygun sorumluluklar verin ve yüreklendirin.

10 BEKLENTİLER ÇATIŞIR Yok’u kolay kolay kabul etmezler,her şey kabul edilmeli,yapılmalıdır. Hayatın en önemli çağında sorumluluk üstlenmekten kaçınırlar,yetişkin gibi özgür olmak ister;sorumluluklarında hala çocuk gibi davranırlar Anne –baba beklentisi ile onların arzuladıkları arasında farklılık vardır

11 ERGEN -YETİŞKİN DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ Kuralsızdırlar,dünya onların çevresinde döner gibi hissederler,enerji doludurlar. Küçük şeyleri büyütürler Anlaşılmaz olurlar,değer yargıları kesindir. Neden olmuyor,niçin yapılmıyor,nasıl olmaz gibi kesin tepkileri vardır. Küsmeleri de,barışmaları da yüzeyseldir.

12 HAYAT KENDİLERİNE ANLATILDIĞINDAN FARKLIDIR Sosyal çevre ile iletişimleri artmıştır,küçük masallar artık önemini yitirmiştir. Dünya anne-babanın anlattığından daha farklıdır Kurallar artık çiğnenmek içindir. Bildiğimiz çocuklar gitmiş,yerlerine başkaları gelmiş hissi uyandırırlar

13 ERGEN -YETİŞKİN ÖZELLİKLER Yetişkinlerle her şeyi paylaşmazlar,en sıkı dostları akranlardır. Sır,gizem,sadakat,arkadaşlık bağı,önemlidir Kendilerine göre güçlüdürler Yetişkinler onu anlamayanlardır. Sorunlar karşısında çaresiz kalırlar,ama gururludurlar

14 VUCÜTLARI DEĞİŞMEKETDİR Vücutlarındaki değişimin etkisindedirler. Beğenilme,beğenme,karşı cinse ilgi duyguları artar Bazen değişim sancılı olur,yeterli,yetersizlik,güzellik,çirkinlik gibi zıtlıklar arasında gelgitler yaşarlar Hayal dünyası başlamıştır,ekranda gördükleri aşklar yaşanabilir sanırlar.

15 ERGEN -YETİŞKİN DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ Popüler olmak,kendini göstermek,farklı olmak bu dönemin yansımalarıdır. Saç şekilleri,kıyafetleri artık özenlidir. Yakışıklı olmak,güzel gözükmek,tercih edilmek,hakkında güzel konuşulmak hoşlarına gider. Özentiler artar

16 ÇELİŞKİLER Yetişkin gibi düşünmezler,yetişkin olduklarını söylerler Bedenleri büyürken,istekleri artarken,görevleri ve sorumlulukları küçülür Sevinçleri ile öfkeleri anlık olabilir,tez parlayıp tez sönerler Meydan okuma,kendini ispatlamak isterler,ama cesur değildirler çok

17 AMAN DİKKAT!!!! Çabuk gaza gelirler Meydan okuma Kendini ispatlama Erkek olduğunu ispatlama Kavga,şiddet Farklı olduğunu ispat etme Suça eğilim gösterme

18 KIRMIZI IŞIK Sigara,alkol,zararlı maddeleri denemek isteyebilirler Asi olmak,cesur olduğunu,korkmadığını ispatlamak için yanlışlar yapabilirler Çocuk olmadığını ispat için düşünmeden deli cesareti sergileyebilirler Yaşına uygun olmayan davranışlar,özentiler içinde olabilir Çok çabuk kandırılabilirler Yanlış yapmak,yapabilmek büyümenin göstergesi gibi algılanabilir

19 AİLELERE TAVSİYELER İyi bir dinleyici olmalısınız. Çünkü tepki vermek için önce durumu anlamak gerekir. Anlamak için de etkili dinleme gereklidir. Bunun için göz kontağı kurmalısınız. Önce tepki vermeden sözünün sonuna kadar dinleyin. Kendi cümlelerinizle doğru anlayıp anlamadığınızı kontrol edin. Daha sonra hissettiği duyguları tanımlayın ve doğruluğunu anlayın. Hemen öfkenize kapılmayın. Eğer o anda öfkenizi kontrol edemiyorsanız konuşmayı erteleyin. Bunun için bir tarih ve saat belirleyin ki erteleme havada kalmasın. Ergenler zaman zaman büyüdüklerini ispat için ve kazanma duygusunu yaşamak için sizinle bilerek tartışmaya girerler. Sizi de tartışmaya dahil etmek için tahrik ederler. Bu tahriklere kapılmayın.

20 AİLELERE TAVSİYELER Tepki vermeden önce olayın dışına çıkıp öyle değerlendirmelisiniz. Çocuğunuzu değiştirmek istiyorsanız işe kendinizden başlamanız gerekecek. Ergen sağlıklı düşünce sürecini yaşayamıyorsa ilk adımı siz atmalısınız. Tepki verirken şiddet içeren yöntemler kullanırsanız, çocuğunuza şiddeti öğretmiş olursunuz. Araştırmalara göre çocuklukta şiddet gören erkeklerin ileride eş ve çocuklarına şiddet uygulama oranı % 70 civarındadır. Kız çocuklarında ise, çocuklarına terbiye verme yöntemi olarak yüksek oranda yine şiddet kullanılmaktadır. Görüyoruz ki şiddet şiddeti doğuruyor. Küçük yaşlardan beri şiddetle tanışıp büyüyen çocuk için şiddet normal birşeymiş gibi algılanır. Bu algılama da uygulamayı kolaylaştırır.

21 AİLELERE TAVSİYELER Çocuğunuzla konuşurken suçlama içeren cümleler kurmayın. Özellikle genelleyen suçlamalardan kaçının. Sadece davranışını hedef alan cümleler sarf edin. “ Sen zaten yalancısın, sorumsuzsun, başarısızsın, saldırgansın…” gibi kişiliğine saldırı ve genelleme içeren cümleler çocukta aşağılanma duygusuna sebep olur. Bu aşağılanma duygusu öfkeye, içe dönmeye, saldırganlığa yol açar. “……. davranışın bana kendimi …….. hissettirdi” cinsinden davranış odaklı ve ben dili ile kurulmuş cümle kalıpları kullanmalısınız. Örneğin; eve geç kalan çocuğa “sen zaten sorumsuzsun, kurallara uymuyorsun, baş belasısın …” gibi bir yaklaşım ergenin öfkelenmesine, empati kuramamasına ve iletişimi koparmasına sebep olurken, “eve geç kalman beni endişelendirdi. Başına kötü bir şey geldiğini sanıp korktum” şeklindeki yaklaşım karşı tarafı suçlama içermez ve empatiye yöneltir. Ergen hissettiklerinizi duyduğunda o an için tepkisiz kalsa da daha sonra geciktiğinde suçlanmayacağından emin olduğu için haber verecektir. Ergenlerin sadece olumsuz davranışlarından bahsetmek haksızlık olur. Elbette ki her insan gibi ergenlerin de hataları olacaktır. Buna keza olumlu davranışlarını da görmezden gelmemek gerekir. Olumlu bir davranışını övmek davranışı pekiştirir.

22 AİLELERE TAVSİYELER Onu överken bir yetişkini över gibi konuşmalısınız. Ergenler, bebek muamelesi görmekten nefret ederler. Büyüdüklerinin fark edilmesini isterler. Övgüleri abartıp gerçekdışı hale sokmamak da önemlidir. Bu şekilde ciddiyetini yitirir. Zaman zaman da maddi ödüller işe yarar. Gitmek istediği bir yere göndermek veya yapmak istediği bir aktiviteye izin vermek de oldukça etkin yöntemlerdendir. Ödül veya ceza uygularken dikkat edilecek noktalardan biri de sebebin açıklanmasıdır. Ergenin sebep-sonuç ilişkisi kurma yeteneğini geliştirmesi için bu gereklidir.

23 AİLELERE TAVSİYELER Ergene sorumluluk verirken bunun hep beraber verilen bir karar olmasına özen gösterin. Anne-babanın ergene sormadan onun sorumlulukları ile ilgili karar vermesi çocuğun bu sorumluluğu reddetmesi ile sonuçlanabilir. Sorumluluğu içselleştiremeyeceği için yapsa bile zamanında yapmaz, doğru yapmaz, erteler, unutur, şikayet eder ve zorlanmış hisseder. Anne-baba-çocuk üçlüsünün birlikte konuşarak vereceği karar ergen için karar mekanizmasına dahil olmak demektir. Verilen kararda kendini emir alan gibi hissetmez. İsteklerini iletebilir ve sorumluluğun düzenlemesi yapılırken kendine göre fikrini aktarır. Söz konusu olan sorumluluğun; zamanı, süresi, şekli, ebeveynlerin bu sorumluluktan beklentisi, yerine getirilmediğinde uygulanacak yaptırım, yerine getirildiğinde elde edilecek kazanım veya ödüller açıklanmalıdır. Ergenin kafasında sorumluluğu mantık kazanmalı, gerekliliğini algılamalı, sebebini kabul etmeli ve sonuçlarını göze almalıdır.

24 ERGEN YETİŞKİN İLETİŞİM EMİR KİPİNDEN UZAKLAŞIN DİNLEMENDEN YARGILAMAYIN İKNA ETMEK,DAYATMAKTAN DAHA ETKİLDİR

25 KIZGINKEN KONUŞMAYIN Anlamaz,dinlemez,yapmaz,umursamazlar Kesin tepkileri vardır,direnç gösterirler Kurallar uymuyorsa değiştirmek isterler Sonuçlarını,neticelerini görmeden hareket ederler Tehlikeden,hatalardan,yanlışlardan haberdar değillerdir,yasakları saçma bulurlar,öfke patlaması yaşarlar

26 TEPKİLERİ YÜZEYSELDİR Kalp kırma,bağırma çağırma,öfke patlamaları yaşayabilirler,sakin iken konusunca duygu ve düşünceleri değişir. İstediklerini elde edinceye kadar duygu sömürüsü yapabilirler,’beni sevmiyorsun,önemsemiyorsun’ Ya da ağlama,içine kapanma,kendini dışa kapatma davranışı sergileyebilirler

27 DİKTE ETMEK DERT EKLEMEKTİR Doğru-yanlışları sürekli ezber etmeyin Başkaları ile karşılaştırma yapmayın Yenmemiş elmanın tadı,anlatmakla hissettirilmez Uzaktan takipte olun,tehlike varsa müdahaleci olun Yasak koymak,çiğnemesine özendirmek olabilir,inat için yanlış içine girebilir

28 KENDİNİZLE ÇELİŞMEYİN Kural koyarken,çiğneyen sizseniz sözünüzün etkinliği düşebilir Yanlışa farklı farklı tepkiler göstermeyin,farklı davranışlar sergilemeyin(anne başka-baba başka) Ceza(para,istediğini almama vs) varsa ikinci günü gidip kıyamamalık içinde olmayın Dakika geçmeden hadi affettim demeyin,sözün değerini düşürmeyin

29 ZEHİRLİ SEVGİ Her istediğini yapmak, Her istediğini almak Aşırı koruyucu olmak Her şeyi olmaya çalışmak Sorumluluklarını üstlenmek Sürekli,koşulsuz affetmek Yanlışında bile arkasında durmak

30 UNUTMAYINIZ Okuyan çocuk adam olur değil,iyi yetişen çocuk okur anlayışını benimseyin İyi yetişen çocuk,kişilik sahibi olur, İyi yetişen çocuk,karakterli olur İyi yetişen çocuk,gerçekten adam olur Çocuklar emanettir,tapusu bizde değil geleceklerindedir,karşılıksız sevmek,ölümsüz sevgiyi yakalamaya olanak verir.