 Organizmanın molekül hücre, doku, organ ve sistemler düzeyinde, zamanın ilerlemesi ile ortaya çıkan,geriye dönüşü olmayan, yapısal ve fonksiyonel.

... konulu sunumlar: " Organizmanın molekül hücre, doku, organ ve sistemler düzeyinde, zamanın ilerlemesi ile ortaya çıkan,geriye dönüşü olmayan, yapısal ve fonksiyonel."— Sunum transkripti:

1

2

3  Organizmanın molekül hücre, doku, organ ve sistemler düzeyinde, zamanın ilerlemesi ile ortaya çıkan,geriye dönüşü olmayan, yapısal ve fonksiyonel değişikliklerin tümü olarak tanımlanmakladır.  Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO, 1998) yaşlılıkla ilgili yayınladığı raporlarda ve ülkemizde yaşlılığın başlangıcı 65 yaş olarak belirtilmektedir.

4 Yaşlılık, normal bir süreç olup, bireylerin fizyolojik ve ruhsal güçlerini geri dönüşümsüz olarak yavaş yavaş kaybetme durumu olarak tanımlanabilmektedir. Biyolojik ve psikolojik alandaki kayıplar, sosyal alandaki kayıpları da beraberinde getirmektedir

5  Gerek dünya ülkelerinde, gerekse de ülkemizde yaşlı nüfus sayısı giderek artmaktadır.Genel nüfus içerisinde yaşlı oranındaki bu artış;  Başta tanı ve tedavi yöntemleri olmak üzere sağlık alanındaki çarpıcı ilerlemeler ve hizmetler,  Enfeksiyon ve hastalıklara bağlı ölümlerin azalması,  Bebek ve anne ölüm hızının düşmesi ve doğuştan beklenen yaşam süresinin uzaması,  Yeterli beslenme olanaklarının sağlanması,  Eğitim olanakları ve düzeyinin artması,  İnsanların yaşam standartlarının artması nedeniyledir.

6 Böylece 65 yaş ve üstü nüfusun oranı da artmıştır. Bu bağlamda hızla artan yaşlı nüfusun fiziksel ve mental sağlığını koruyucu önlemler alınmalı, yaşlılıkta ortaya çıkan fizyolojik, psikolojik ve sosyal değişiklikler tanınarak yaşlının tedavi ve bakımı planlanmalıdır.

7

8 2050'li yıllarda 65 yaş üstü nüfusun 15-64 yaş nüfusuna göre gelişmiş ülkelerde 2 kat ve gelişmekte olan ülkelerde ise 3 kat daha hızlı artacağı ve 2025 yılında dünyadaki yaşlı insan sayısının 800 milyonu aşacağı tahmin edilmektedir. Örneğin 2030 yılında ABD' de toplam nüfusun %20'sinin yaşlı olması beklenmektedir.

9

10  Ülkemizde ise 65 yaş ve üzeri nüfus, toplam nüfusumuzun %5-6' sini oluşturmaktadır.  Dünya Sağlık Örgütü' nün 1998 Sağlık Raporu' na göre Türkiye' de toplumun % 38' i 50 yaşına gelmeden ölmektedir.  Ülkemizde de yaşamdan beklenen sürenin uzamasıyla 2025 yılında yaşlı nüfusun %9-10' una ulaşacağı tahmin edilmektedir.

11  Yaşlanma süreciyle birlikte ortaya çıkan fizyolojik ve anatomik değişiklikler tüm sistemleri etkiler ve temel olarak duyusal zayıflıklar, ruhsal sorunlar ve kronik hastalıklar ortaya çıkar, fizyolojik ve anatomik değişiklikler ve eklem romatizması gibi hastalıkların etkisiyle fiziksel güç ve hareketlerde sınırlılıklar yaşanır.  Yaşlılar, stres ve değişen koşullara adaptasyon ve bağışıklığın azalması nedeniyle daha sık hastalanırlar.

12  İleri yaş grubunda bildirimi yapılmayan hastalık sayısı çok yüksektir.  Pek çok sorun, yaşlının kendisi veya yakınları tarafından “Yaşlılıktandır” denerek göz ardı edilmektedir.  Oysa bu belirtiler tedavisi mümkün olan bir hastalığın habercisi olabilir, fakat hekime başvurulmadıkça; ya tedavi edilemez, ya da iyileşmesi gecikerek kişiyi günlük yaşamında bağımlı hale getirir.

13  Yaşlılıkla birlikte duyular zayıflar ya da tamamen kaybedilir; zihinsel süreçlerde meydana gelen değişim nedeniyle algılama, kavrama ve koordinasyonda güçlükler ortaya çıkar.  Bu ve benzeri sağlık sorunları nedeniyle daha önce başarıyla yürütülen pek çok işlev yürütülemez hale gelir.  Tüm bu faktörlere bağlı olarak yaşlılar, sağlık, sosyal ve ekonomik yönden korunmaya, bakıma ve gözetime daha fazla gereksinimi olan insanlardır.

14  65 yaş üzerindeki yaşlıların % 65' inde en az 3 rahatsızlık ve 79 yaşın üzerindekilerin % 75' inde ise en az 4 hastalığın birden görüldüğü belirlenmiştir.( DM, HT,Kronik iskemik kalp hastalığı, demans vs.)  Özellikle; yaşlılar düşme ve diğer kazalar açısından topluma kıyasla 3 kat daha fazla risk altındadırlar. Ayrıca osteoporoz ve osteoartroz gibi kemik yapısında değişikliklerden dolayı kırıklara daha yatkındırlar.

15 Yaşlıların hastane ortamında uzun süre bakılmasının ülkelere getirdiği maddi yük, günümüzde hızla artan nüfus, kişi başına düşen hastane yatak sayısında azalma, hastada hastaneye yatış ile ilgili birçok fiziksel, psikolojik ve sosyal sorunlara neden olabilmektedir. Teknolojik gelişmeler sağlık hizmetlerinin ev ortamında da yapılmasına olanak verebilmektedir. Bunun yanı sıra yaşlıların büyük çoğunluğu kendi ev ortamlarında kalmayı tercih etmektedirler.

16 Tüm bu faktörler yaşlı bireylerin evde bakımını gündeme getirmektedir Kurum bakımının pahalı olması ve bakıma gereksinim duyan bireyi toplumsal hayattan soyutlaması gibi nedenler,günümüzde yakın çevre içerisinde bakıma olanak sağlayacak destek hizmetlerinin yaygınlaştırılmasını gerekli kılmaktadır.

17

18 Evde bakım çok geniş bir hizmet olduğundan farklı alanlarda, bireylerin ihtiyaçlarının karşılanmasına olanak sağlar bakım hizmetleri içerisinde; evde yardım, evde takip hizmetleri, ev sağlık hizmetleri, sürekli bakım, evlere yemek servisi, telefonla yardım servisi ve evlere bakım-onarım hizmeti gibi hizmetler yer almaktadır. Evde bakım hizmetleri ile yaşlı bireylerin kendi evlerinde ya da çevrelerinde bağımsız olarak günlük yaşam aktivitelerini sürdürebilmeleri amaçlanmaktadır

19

20 EVDE YAŞLI BAKIM HİZMETİNİN AMAÇLARI Ev işleri: Çamaşır, alışveriş,temizlik Çamaşır, alışveriş,temizlik Kişisel Acil Müdahale: 24 saat acil yardım hizmeti, 24 saat acil yardım hizmeti, Kişisel bakım: giyinme, banyo ve kişisel hijyene yardım etme yardım etme Evde öğün hazırlama: Yaşlılara evlerinde sıcak Yaşlılara evlerinde sıcak öğünler sunma. öğünler sunma. Hafta sonu için dondurulmuş yiyeceklerle öğün gereksinimlerinin yiyeceklerle öğün gereksinimlerininkarşılanması Arkadaşlık

21 Evde bakımın yaşlılıkta; fiziksel sağlık, psikolojik durum, bağımsızlık düzeyi, sosyal katılım, kişilerarası ilişkiler, kendi potansiyelini gerçekleştirme ve entellektüel gelişim süreçleri üzerinde olumlu etkileri söz konusudur. Ayrıca aile bütünlüğünün korunmasına, stresin azaltılmasına, bireyin alışık olduğu çevrede yaşamına devam edebilmesine, alışık olduğu hobi ve sosyal etkinlikleri sürdürebilmesine imkan tanımaktadır.Yaşlıların sağlıklarının korunması da multidisipliner bir yaklaşımla mümkün olabilmektedir.

22  Ulaşım: Sağlık kontrollerine gitmesi için uygun ulaşım sürecinin sağlanması,  Finansal danışmanlık  Ruh sağlığı,ortopedi/ nöroloji,rehabilitasyon, infüzyon/ onkoloji,yara bakımı gibi sağlıkla ilgili uygulamalar ve  Eğitim gibi konularda yardımcı olabilmektir.

23  Evde bakım hizmetleri ile yaşlı bireylerin kendi evlerinde ya da çevrelerinde bağımsız olarak günlük yaşam aktivitelerini sürdürebilmeleri amaçlanmaktadır.

24  Bilindiği üzere evde bakım hizmetleri özellikle yaşlı hastanın evde bakımı farklı birimlerin katıldığı yaşlının özgül organ, sistem veya hastalık bazında değil işlevsellik bazında ve MULTİDİSİPLİNER yani, tıp alanındaki değişik uzmanlık dallarını bir araya getirecek bir anlayışla değerlendirilmesi gerekmektedir.

25

26  Doktor  Sosyal Hizmet Uzmanı  Psikolog  Hemşire/Sağlık Memuru/ATT  Fizyoterapist  Beslenme uzmanı  Bakım Destek Ve Refakat Personeli  Büro Personeli  Bilgi İşlem Personeli  Ulaşım Sorumlusu bulunabilmektedir.

27

28 ABD’de aileler evde tüm bakımın %80’ini sağlamakta, yaklaşık olarak 15-25 milyon yetişkin ev ortamında bakım vermekte ve 12.8 milyon Amerikalı uzun dönem bakım veren yardımcılara gereksinim duymaktadır. Amerikan Ulusal Evde Bakım Derneği 1994 verilerine göre; ABD’de evde bakım ve destek hizmetleri veren kurum sayısı 15027’dir. İspanya’da evde bakım hizmetlerinden yararlanan kişi sayısı yaklaşık 14 milyondur. İngiltere’de ise yaşlıların 1/6’sı uzun dönem bakım hizmetlerinden yararlanabilmektedir. Japonya’da yaşlıların büyük bölümü geleneksel yapılarına bağlı olarak aileleri tarafından ev ortamında bakılmaktadır

29 Evde bakımın yaşlılıkta; fiziksel sağlık, psikolojik durum, bağımsızlık düzeyi, sosyal katılım, kişilerarası ilişkiler, kendi potansiyelini gerçekleştirme ve entellektüel gelişim süreçleri üzerinde çok önemli yararları vardır. Ayrıca aile bütünlüğünün korunmasına, stresin azaltılmasına, bireyin alışık olduğu çevrede yaşamına devam edebilmesine, alışık olduğu hobi ve sosyal etkinlikleri sürdürebilmesine imkan tanımaktadır.

30

31 Jakopzode tarafından bildirildiğine göre, 65 yaş üzeri nüfusta 1998 yılı itibariyle evde bakım hizmeti alan yaşlı nüfus Kanada’da %17, Amerika’da %16, Avustralya’da %11.7, İsveç’te %11.2, Almanya’da %9.6, Fransa’da %6,1 ve Japonya’da ise %5’dir. Bunların dışında Hollanda,Belçika, Lüksemburg, Portekiz, Danimarka, İrlanda, İtalya, Yunanistan, Endonezya, Tayvan ve Suudi Arabistan gibi pek çok ülkede de evde bakım hizmetleri yürütülmektedir

32

33 Türkiye’de evde bakımla ilgili ilk proje 1993 yılında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü’nce Ankara, Adana, İzmir ve İstanbul illerinde uygulanmış; ancak pilot uygulamalardan etkili sonuç alınamadığı için sürdürülememiştir. 1994 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi bünyesinde kurulan Yaşlılara Hizmet Merkezi ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı bir kuruluş olan İstanbul Sağlık A.Ş.’nin yaşlı hastalar için evde sağlık destek hizmetleri ile birkaç özel kurumda ücretli olarak sürdürülen tıbbi bakım ve refakat hizmetlerinin dışında evde bakım sunulmamaktadır

34

35 Ülkemizde yaşlıların bakımı aile üyeleri, özellikle de kadınlar tarafındanyürütülmektedir. Dramalı ve arkadaşları’nın (1998) evde bakımı içeren çalışmalarında bakım verenlerin %89’unun kadın ve %56’sının eş olduğu bildirilmektedir. Altun’un çalışmasında (1998) ise bu oranlar sırasıyla %78 ve%34 olarak belirlenmiştir. Aksayan ve Cimete’nin (1998) çalışmasında yaşlıların %63,1’inin evde bakımı tercih ettikleri, evde bakımı tercih etme nedeni olarak %86,5’inin aile üyelerinin yanında bulunmayı gösterdiği belirlenmiştir.

36 Evde Bakımın Yararları :  Hasta ve bakıma ihtiyacı olan bireylere, kendi ortamında daha özgür yaşama imkanının sunulması,  Hastanın ya da bireyin ailesiyle birlikte ve kendi ev ortamında bulunması,  Yaşlı bireye, kendisini daha saygın hissettiği bir ortamda, sevdikleriyle yakın iletişim içinde olarak tedavi görmesi,  Yaşlı bireyin, bakım sorumluluğunun aile üyelerinin üzerinden alınması ile iş ve sosyal yaşantının kısıtlanma zorunluluğunun ortadan kalkması ve bireylerin tükenmişlik yaşamalarının engellenmesi,

37  24 saat ve hafta sonları hizmet sunma olanağının bulunması,  Yaşlı bireye ve aileye özgü olarak bakımın planlanabilmesi,  Yaşlı bireyin, hastanede enfeksiyon kapma riski yüksektir. Fakat evde bakımda bireyin enfeksiyona yakalanma ihtimali azalmaktadır.  Yaşlı bireyin evde bakım maliyeti hastaneye göre daha uygundur.(Özellikle uzun süreli bakım gerektiren durumlarda.)  Evde bakım hizmetleri ile bireylerin kendi ortamında bakılması tedavi sürecini hızlandırmaktadır.

38

39  Evde bakım hizmetlerinin ortaya çıkışına bakıldığında ilk kapsamlı kayıtların ABD’ye ait olduğu görülmektedir.  19. yüzyılda yaşlının evde hemşirelik bakımı olarak başlayan sağlık hizmetlerinin devamıdır.

40  1883-Evde hemşirelik hizmetleri Lillian Wald tarafından New York’ta başlatılmıştır.  1909-Metropolitan Sigorta Şirketi ‘evde sağlık bakımını’ hizmet kapsamına almıştır.  II.Dünya savaşı sırasında, hekimlerin ev ziyaretlerini azaltmasıyla ‘ziyaretçi hemşirelik hizmetleri’ hızla gelişmiştir.

41

42  ABD’de aileler evde tüm bakımın %80’ini sağlamakta, yaklaşık olarak 15-25 milyon yetişkin ev ortamında bakım vermekte ve 12.8 milyon Amerikalı uzun dönem bakım veren yardımcılara gereksinim duymaktadır.  Amerikan Ulusal Evde Bakım Derneği 1994 verilerine göre; ABD’de evde bakım ve destek hizmetleri veren kurum sayısı 15027’dir.

43  İspanya’da evde bakım hizmetlerinden yararlanan kişi sayısı yaklaşık 14 milyondur.  İngiltere’de ise yaşlıların 1/6’sı uzun dönem bakım hizmetlerinden yararlanabilmektedir.  Japonya’da yaşlıların büyük bölümü geleneksel yapılarına bağlı olarak aileleri tarafından ev ortamında bakılmaktadır.

44  Jakopzode (2000) tarafından bildirildiğine göre ; 65 yaş üzeri nüfusta 1998 yılı itibariyle evde bakım hizmeti alan yaşlı nüfus Kanada’da %17, Amerika’da %16, Avustralya’da %11.7, İsveç’te %11.2, Almanya’da %9.6, Fransa’da %6,1 ve Japonya’da ise %5’dir. Bunların dışında Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Portekiz, Danimarka, İrlanda, İtalya, Yunanistan, Endonezya, Tayvan ve Suudi Arabistan gibi pek çok ülkede de evde bakım hizmetleri yürütülmektedir.

45  Türkiye’de evde bakımla ilgili ilk proje 1993 yılında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü’nce Ankara, Adana, İzmir ve İstanbul illerinde uygulanmış. Ancak pilot uygulamalardan etkili sonuç alınamadığı için sürdürülememiştir.

46  1994 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi bünyesinde kurulan Yaşlılara Hizmet Merkezi ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı bir kuruluş olan İstanbul Sağlık A.Ş.’nin yaşlı hastalar için evde sağlık destek hizmetleri ile birkaç özel kurumda ücretli olarak sürdürülen tıbbi bakım ve refakat hizmetleri devam ettirilmektedir.

47

48 Yaşlı bireyler kendi evlerinde ve aile üyelerinden bakım almayı tercih etse de, evde bakım hizmetlerinin aile üyeleri tarafından verilmesi gittikçe güçleşmektedir.Yaşlıların evde bakımını güçleştiren durumlar arasında hızlı nüfus artışı, endüstrileşme ve kentleşme, iç ve dış göçler nedeniyle çekirdek aileye dönüşüm, ekonomik sorunların varlığı,kadınların çalışma yaşamına katılması, çekirdek aileye dönüşüm sonucu konutların küçülmesi, gençlerin yaşlılığa bakış açısı, kuşaklar arası iletişim bozuklukları, sağlığın bozulması ve bağımlılık sayılabilir

49 Kronik hastalık prevalansının yüksekliği ve bu durumların oluşturduğu kısıtlılıklar nedeniyle yaşlılarda ortaya çıkan sağlık sorunlarının çoğu rehabilitasyon girişimlerini gerektirmektedir. Kapsamlı ve çağdaş rehabilitasyon hizmetlerinin her aşamasında farklı görevlere sahip profesyoneller, multidisipliner ve interdisipliner bir ekip çalışmasıyla yaşlı bireylerin potansiyellerini en üst düzeyde gerçekleştirmelerini amaçlamaktadır

50 Geriatrik rehabilitasyonda amaç, yaşlı bireyin olası en yüksek bağımsızlık düzeyine ulaşmasını sağlamak ve mümkün olduğu kadar günlük yaşam yerine getirebilme yeteneğini yeniden kazandırmaktır. Özellikle,85 yaş üzeri yaşlıların %40’ının günlük yaşam aktivitelerinde yardıma gereksinim duyduğu belirtilmektedir

51

52  Sağlık Bakanlığı tarafından;  2002 yılında geliştirilen “Ulusal Yaşlı Sağlığı Programı” stratejilerinden biri “yaşlıların ülke koşullarına uygun evde bakımına yönelik uygulamaların geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması” dır.

53

54 Ülkemizde evde bakım hizmetleri gelişmediğinden hem bakım veren, hem de bakımı alan bireyler pek çok sorunla karşı karşıya kalmaktadırlar. Bireylere kendi yakınları tarafından bakım verilmesi fiziksel ve psikolojik olarak yaşlıların iyilik halini olumlu etkilemesine rağmen, yapılan çalışmalar bakım verenlerin bazı sorunlarla karşılaştıklarını göstermektedir Feldman ve arkadaşlarının (2002) yaptıkları çalışmada bakım verenlerin %36’sının bakım vermede yetersiz kaldıkları belirlenmiştir.

55

56 Bakımı üstlenenlerin uzun süreli bakım vermeleri, kendi sağlık sorunları, ileri yaşta olmaları ve sosyal desteklerinin olmaması sosyal, fiziksel, ruhsal ve ekonomik açıdan çeşitli sorunlar yaşanmasına neden olmaktadır. Evde bakım verenlerin özgürlüklerinin kısıtlandığı, ruhsal durumlarının olumsuz yönde etkilendiği,stres yaşadıkları ve depresyona girdikleri bildirilmektedir

57

58 Aksayan ve Cimete’nin (1998) çalışmasında,aile bireylerinin %66.2’sinin aile içi rollerinin değiştiği, %66’sının yorgunluk,bunaltı, sosyal yaşantı değişikliği yaşadıkları ve bu sorunları çözmek için evde sağlık personeli istedikleri bildirilmiştir. Dramalı ve arkadaşları (1998)çalışmalarında, bakım verenlerin %84’ünün evde hasta bakımına yönelik hiçbir eğitim veya bilgi almadıklarını belirlemişlerdir. Altun (1998)’un çalışmasında ise bakım verenlerin %74.2’sinin bir uzman yardımına gereksinim duydukları bildirilmiştir.

59

60 Günümüzde geçici ya da sürekli bakıma gereksinim duyulan durumlarda bakım sorumluluğunun sadece aile ile çözümlenemeyeceği gerçeği anlaşılmış,topluma da sorumluluklar yüklenmiştir. Ülkemizde yaşlı bakımı ile ilgili sorunlarla başa çıkabilmek için, evde bakım hizmetlerinin profesyonel anlamda oluşturulması gerekmektedir. Evde bakım hizmeti verilecek yaşlıların belirlenmesinde objektif kriterlerin bulunması, evde bakım verenlerin bakım konusunda eğitim ihtiyaçlarının karşılanması, bakım standartlarının oluşturulması ve destekleyici nitelikteki hizmetlerin verilmesi gerekmektedir

61 Hizmet sunumunda modelin belirlenmesi kadar gerekli insan gücü ve alt yapı planlamasının da yapılması önem taşımaktadır. Evde yaşlı bakım hizmeti verebilecek bireylerin eğitilmesi ve istihdamına yönelik düzenlemeler yapılması yaşlılara götürülen hizmetlerin kalitesini arttıracaktır

62

63  2005 yılında evde bakım hizmeti veren sağlık kuruluşlarının açılması, çalışması ve denetlenmesi ile bunları işleten kurum ve kuruluşların, özel hukuk tüzel kişilerinin ve gerçek kişilerin uyması gereken usul ve esasları düzenlemek amacıyla “Evde Bakım Hizmetlerinin Sunumu Hakkında Yönetmelik” hazırlamıştır.

64

65 Artan yaşam süresinin, yaşam kalitesini de beraberinde getirebilmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır (Aydın, 1999). Avrupa ülkelerinde, bakıma muhtaç bireylerin yaşamlarını mümkün olduğunca evinde ya da ailesinin yanında sürdürebilmesi amacıyla evde bakım devlet güvencesi altına alınmıştır

66

67

68  Ocak 2010-Sosyal Hizmetler'in, İzmir'de başlattığı proje kapsamında sertifikalı görevliler 60 yaş üzerindeki vatandaşların haftada iki gün temizliği yapılmakta, çamaşır ve bulaşığı yıkanıp, ilaçları verilmektedir.

69

70  Temmuz 2010-Mersin'in merkez ilçe Mezitli'de kaymakamlık bünyesinde faaliyet gösteren Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı'nca (SYDV) hayata geçirilen projeyle birlikte yatalak olan toplam 50 yaşlıya bir yıl boyunca 'evde bakım hizmeti' verileceği bildirildi.

71  Şubat 2011-Samsun Vezirköprü kaymakamlığı tarafından Sosyal Yardımlaşma Vakfı tarafından “Yaşlılara evde bakım hizmeti” projesi hazırlandı.

72  Proje kapsamında ilçe merkezinde yaşayan kimsesiz maddi durumu yetersiz, yaşlı ve bakıma muhtaç Kaymakamlık Sosyal Yardımlaşma Vakfı tarafından tespit edilen 21 vatandaşın yaşadıkları çevreden koparılmadan -beslenmeleri, -temizlikleri, -ısınma giderleri, -sağlık sorunları ile her türlü bakım ve ihtiyaçları kaymakamlık Sosyal Yardımlaşma Vakfı tarafından giderilecektir.Halk Eğitim Merkezi bünyesinde açtırılacak kurs ile istihdam edilecek bakıcılar eğitimden geçirilerek “ Yaşlı Bakım Sertifikası “ verileceği bildirildi.

73 Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan yaşlı ilkelerinde yaşlının aile ve toplum tarafından desteklenmesi, ihtiyacı olanlara uygun bakım hizmetleri sağlanması ve yaşlıya yönelik hizmetlerin çoğunun devlet tarafından sağlanması gerektiği bildirilmektedir (Fadıloğlu, 2006). Bu hizmetin sadece özel kuruluşlar aracılığıyla karşılanamayacağı göz önünde bulundurulmalı ve evde bakım genel sağlık sistemi içinde ve diğer sağlık hizmeti sunan kuruluşlarla bağlantılı bir kamu hizmeti olarak planlanmalıdır. Bakım ihtiyacının sadece ailenin değil, toplumun ve devletin de sorumluluğu olduğu unutulmamalıdır.

74 YAŞLILARIN EVDE BAKIMINDA HEMŞİRENİN ROLÜ

75 Yaşlının bakım süreci; Veri toplama Bakım planı yapma Gereksinimleri belirleme (tanı) Uygulama Değerlendirme

76

77 1.Veri toplama  Bakıma yönelik kapsamlı bir veri oluşturmak için yaşlının evine yapılan ilk ziyarette;  Yaşlının durumu,  Yakınları ve bakımında yer alanlar,  İhtiyaç duyduğu hizmetler,  Yaşadığı ortam olmak üzere dört temel alanda bilgi toplanır. Yaşlının evde bakımında bu dört alanın bütünleşmesini sağlamak önemlidir.

78  Yaşlının sağlık hikâyesi, fiziksel kapasite ve sınırlılıkları, fonksiyonel durumu, beslenme gereksinimi ve yaşadığı çevre değerlendirilir. Yaşlının ev ortamındaki emniyet ve güvenliğine ilişkin mevcut ve olası sorunlar belirlenir.

79 Yapılan çalışmalarda emniyet ve güvenliği en fazla tehdit eden durumların;  düşmeler,  ateşle ilgili yaralanmalar,  yaşlı istismarı ve yanlış tedavi,  cinsel taciz,  intihar,  travmatik beyin yaralanmaları,  araba kullanma  dolandırılma ile ilgili sorunlar olduğu belirlenmiştir.

80 2.Gereksinimleri belirleme (tanı)  Toplanan verilerden yararlanılarak yaşlının mevcut ve/veya olası gereksinimleri belirlenir. Gereksinimleri belirlemede farklı yöntemler kullanılabilir, önemli olan yaşlının gereksinimlerinin veri tabanına dayandırılması ve anlamlı cümlelerle ifade edilmesidir.

81 3.Bakım planı yapma  Bakım planı yaşlının gereksinimleri doğrultusunda ve yaşlının katılımıyla hazırlanır. Yaşlının örf ve adetleri, dini inançları ve alışkanlıkları da dikkate alınır. Yaşlının/yaşlıya bakım veren kişinin eğitimi bakım planında önemli bir yer tutar. Yapılacak eğitimle yaşlıya kendi bakımı ve bağımsızlığı için gerekli bilgi ve beceriler kazandırılır.

82 Eğitim;  Sağlığın korunması, hastalıkların önlenmesi ve sağlığın geliştirilmesi,  Yaşlanma nedeniyle gelişen fizyolojik, psikososyal değişiklikler ve yaşlılarda sık görülen kronik hastalıklarla başetme, olmak üzere temel iki alanda gerçekleştirilir.

83 4.Uygulama Planlanan bakımın uygulanmasında;  Yaşlının kendi bakımındaki yeterliliğine; yaşlıya verilecek hizmetin iyi bir şekilde koordine edilmesine;  Yaşlı/yakınları ve evde bakım ekibinin üyeleriyle açık iletişimin sürdürülmesine;  Planın uygulanmasında esnek olunmasına;  Verilen bakımın ve sonuçlarının uygun dökümünün yapılmasına dikkat edilir.

84 5.Değerlendirme  Değerlendirme evde bakım ekibi üyeleri, yaşlı ve yaşlıya bakım verenlerle birlikte yapılır. Bu aşamada bakım planındaki hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığı sistematik olarak karşılaştırılarak değerlendirilir. Bakım sonuçlarını izleme ve sonuçları geliştirecek ipuçlarını görme fırsatı verir.  Sağlıkta maliyet etkililiğin önem kazanması, bakımın nesnel ve ölçülebilir sonuçlarla değerlendirmesini gerekli hale getirmiştir. Bununla beraber bakımın değerlendirilmesinde nesnel veriler kadar yaşlının ve ailesinin bakımdan memnuniyeti gibi nesnel olmayan veriler de önemlidir.

85 Eğitim  Yaşlı bakımının önemli bir kısmını yaşlının ve yaşlıya bakım veren kişinin eğitimi kapsamaktadır. Bakıma yönelik temel bilgi ve becerilerin öğretilmesi, yaşlının geri kalan ömrünü fonksiyonel ve daha az sorun yaşayarak sürdürmesine katkıda bulunur. Yaşlı bakımına yönelik eğitim ve uygulamalar yaşlı bakımının temel amaçları doğrultusunda iki aşamada yer alır.

86

87 Yaşlı bakımı, yaşlıların uzun ve fonksiyonel bir yaşam sürdürebilmeleri için daha çok sağlığın korunması, hastalıkların önlenmesi ve sağlığın geliştirilmesine odaklanmaktadır. Bu konuda öğretilmesi gerekenler sağlıklı yaşam ilkelerini, hastalıklar gelişmeden erken dönemde tanınması ve hastalıkların önlenmesi için yapılması gerekenleri kapsamaktadır.

88 Hastalıklar Gelişmeden Erken Dönemde Tanınması İçin Yaptırılması Gereken Sağlık Kontrolleri:  Belirli aralarla kan basıncı ölçümü, akciğer grafisi, solunum testleri, kan ve idrar tetkiki, EKG.  Her yıl görme, işitme, diş muayenesi, dışkıda gizli kan tetkiki, tüberküloz durumunun değerlendirilmesi.

89  Erkekler için her yıl prostat muayenesi ve prostat kanseri için labaratuvar tetkiki, her ay kendi kendine testis muayenesi.  Kadınlar için her yıl mamografi, jinekolojik muayene ve her ay kendi kendine meme muayenesi.

90 Hastalıkların Önlenmesi İçin;  Her yıl grip aşısı yaptırılması,  Altı yılda bir pnömoni aşısı yaptırılması,  Her on yılda bir difteri ve tetanoz aşılarının yaptırılması önerilmektedir.

91 2-Yaşlanma nedeniyle gelişen fizyolojik, psikososyal değişiklikler ve sık görülen kronik hastalıklarla baş etmeye yönelik eğitim  Yaşın ilerlemesiyle hücrelerde meydana gelen değişiklikler bedendeki tüm sistemleri etkilediği gibi, psikolojik ve sosyal değişikliklere de yol açar.

92  Yaşın ilerlemesiyle bellek zayıflar, yakın geçmişteki olaylar daha zor hatırlanır.  Yaşlılarda öğrenme kapasitesinin azalmasına bağlı olarak değişiklik ve yeniliklerden korkma görülebilir.  Yaşlılıkta bireyin kişilik özellikleri abartılı bir şekilde sergilenebilirken, bazen eski kişilik özellikleri tamamen değişebilir.

93  Yaşlanma nedeniyle gelişen sorunları ve bu sorunların çözümüne yönelik eğitim ve uygulamaları yaşlanmanın bedendeki sistemler üzerine etkilerini dikkate alarak belirlemek uygun olur.

94

95 DERİ :  Deri incelir ve kurur. Derideki yağ ve ter bezleri azalır, kıllar azalır. Dokunma ve ağrı duyusu azalır. Yara iyileşmesi zorlaşır. Derinin rengi açılır, deride lekeler oluşur. El tırnakları incelir ve kolay kırılır. Ayak tırnakları ise sertleşir ve kalınlaşır. Yaşlı kadınların çenelerinde ve dudak üstlerinde tüyler oluşur.

96 EĞİTİM :  Haftada bir veya iki kez ılık suyla duş şeklinde banyo yapılmalı. Saç için yumuşak şampuanlar tercih edilmeli ve saç kremi kullanılmalı.

97  Banyo sırasında deri kızarıklık, sıyrık ve ödem yönünden izlenmeli.  Banyodan sonra yumuşak havluyla baş ve vücut tahriş edilmeden kurulanmalı, koltuk altları ve parmak araları ıslak kalmamalı, deriye nemlendirici krem sürülmeli.  Ayaklar ve ayak parmakları kızarıklık, solukluk, mavimsi-mor renk, kaşıntı, çatlak yönünden izlenmeli, bu değişiklikler varsa sağlık kuruluşuna başvurulmalı.

98  Ayaklar her gün su ve sabunla yıkanıp kurulandıktan sonra teri emen çoraplar giyilmeli. Ayağı sıkmayan, destekleyen, kaymayan deri ayakkabılar tercih edilmeli. Çıplak ayakla dolaşılmamalı.  El tırnakları yuvarlak olarak, ayak tırnakları ise ılık suda yumuşatıldıktan sonra düz olarak kesilmeli.

99  Bedendeki tüylerin temizliğinde jilet gibi kesici aletler kullanılmamalı (tüy dökücü kremler kullanılabilir).  Kulaklar banyo sırasında parmağa dolanan bir bezle temizlenmeli. Kulağı temizlemek için pamuklu çubuk veya kürdan gibi cisimler kullanılmamalı.

100  Burun temizliği yumuşak bir mendille yapılmalı.  Uzun süre güneş ışınlarına maruz kalınmamalı.Yaz aylarında koruma faktörü yüksek kremler kullanılmalı.  İç çamaşırları sentetik olmamalı, pamuklu ya da yünlü olabilir.Sık aralarla değiştirilmeli.

101  Beden ısısının normal sınırlarda olması için sıcak ve soğuk havalara uygun giysiler giyilmeli. Soğukta tek kalın giysi yerine bir- iki kat daha ince giysi tercih edilmeli ve gerektiğinde bir katı çıkarılmalı. Soğuk ortamlarda beden ısısının korunması için hareketli olunmalı.  Tuvalete gitmeden önce ve sonra eller yıkanmalı. Taharetlenme önden arkaya doğru olmalı. Renksiz tuvalet kâğıdıyla kurulanılmalı.

102  Kalp dokusu kalınlaşıp sertleşir. Kalp kapakları da kalınlaşır, sertleşir. Kalp hacmi ve hızı azalır. Damarlar elastikiyetini kaybederek, sertleşir. Organlara kan akımı azalır. Kan basıncı yükselir.

103 EĞİTİM  Sıcak veya soğuk, aşırı ısı değişikliklerinden korunmalı.  Yemekler sık aralarla küçük öğünler şeklinde yenilmeli.  Aktiviteler arasında sık sık dinlenilmeli.  Damar değişikliği nedeniyle bacak ve ayaklarda gelişebilecek sorunlara yönelik bakımın nasıl olacağı açıklanmalı.

104  Kan basıncının nasıl ölçüleceği öğretilmeli. Belli aralarla kan basıncı ölçümü planlanmalı.  Kan basıncı yüksekliği varsa beslenmenin nasıl olacağı açıklanmalı.

105 SOLUNUM SİSTEMİ  Solunum kaslarının gücü ve kuvveti azalır, göğüs duvarı sertleşir. Göğüs kafesinin şekli değişir.  Öksürüğün etkinliği azalır, solunum yollarının kendini temizleme fonksiyonu azalır.  Akciğer dokusundaki değişiklikler nedeniyle gaz değişimi azalır. Akciğerlerde enfeksiyon gelişimi kolaylaşır.

106 EĞİTİM  Solunum kapasitesini artırmak için uygun pozisyon açıklanmalı (yatarken omuzların altı geniş yastıklarla desteklenmeli).  Solunum yollarının temizlenmesi için öksürük ve derin solunum egzersizleri öğretilmeli.  Günlük aktiviteler sırasında yeterince istirahat edilmeli.  Sigara içilen ortamlarda bulunulmamalı.  Yaşanılan mekan sık sık havalandırılmalı.

107  Tat alma duyusu ve tükürük miktarı azalır. Yutma güçlüğü gelişebilir.  Midenin boşalması gecikir, barsak hareketleri yavaşlar.  Öğürme refleksi zayıfladığı için yeme- içme sırasında boğulma riski artar.  Diş kayıpları, diş çürükleri ve diş eti hastalıkları görülebilir.  Karaciğer küçülür ve fonksiyonu azalır.  Safra kesesinin boşalması gecikir ve safra kesesi taşları gelişebilir.

108 EĞİTİM  Diş kayıpları ve diş eti hastalıkları varsa tedavi edilmeli.  Beden ağırlığının normal sınırlarda olması için günlük enerji ihtiyacını karşılayacak temel besin gruplarını içerecek bir beslenme planı yapılmalı.

109  Az ve sık beslenilmeli.  Besinlerin kolay sindirilebilmesi için iyice çiğnenmeli.  Yemekler oturur pozisyonda yenilmeli.  Düzenli aralarla (sabah aç karnına aynı giysilerle) kilo takibi yapılmalı.  Günlük alınan sıvı miktarı ve çıkarılan idrar miktarı izlenmeli.  Yemekleri hazırlamada güçlük çekiliyorsa yardım alınmalı.  Yemekten önce ve sonra eller yıkanmalı, yemekten sonra ağız bakımı yapılmalı.

110  Kabızlığın önlenmesi için; lifli besinler yenilmeli, yeterli sıvı alınmalı (sıvı alımını kısıtlayacak bir durum yoksa günde 6-8 bardak su içilmeli), yürüyüş ve karın adalelerini güçlendirici egzersizler yapılmalı.  Sürekli barsak yumuşatıcı ilaç kullanmanın uygun olmadığı açıklanmalı.

111 BÖBREKLER VE İDRAR YOLLARI  Böbreklerin fonksiyon gören dokusu azalır. Böbreklere gelen kan akımı azalır.  İdrar yoluyla ilaç atılımı azaldığından ilaçlara bağlı zehirlenme riski artar.  Mesane kapasitesi azalır, buna bağlı sık idrar yapma ve gece idrar yapma görülebilir.  Mesane enfeksiyonu kolaylıkla gelişebilir. Kadınlarda daha sık olmak üzere idrar kaçırma görülebilir. Erkeklerde prostatın büyümesine bağlı sık idrar ve damla damla idrar yapma görülebilir.

112 EĞİTİM  İdrar kaçırma yaşlıyı çok rahatsız eden bir durumdur. Yaşlının utanmasına, sosyal ilişkilerini kesmesine yol açabilir. Ayrıca cilt tahrişine, idrar yolu enfeksiyonuna da yol açabilir. Bu durumun pek çok kişide görülebildiği, alınacak önlemlerle ve uygun tedaviyle yaşamın normal şekilde sürdürülebileceği açıklanmalı.

113  İdrar kaçırmanın nedeni araştırılmalı ve nedene göre tedavi edilmeli.  Kullanılan ilaçların (örneğin; idrar söktürücü ve sinir sistemin baskılayan ilaçlar) idrar kaçırmaya etkisi olup olmadığı araştırılmalı.  İdrar yapmayı kontrol eden adaleleri güçlendirme egzersizleri öğretilmeli.

114  Mesane eğitimi (önce 30 dakikada bir idrar yapma, giderek idrar yapma aralığını 2-3 saate kadar çıkararak idrar yapma sıklığını azaltma) öğretilmeli.  Alt bezlerinin nasıl kullanılacağı, bu bölgenin nasıl temiz ve kuru tutulacağı öğretilmeli.  İdrar kaçırma korkusu nedeniyle az sıvı almanın sağlıklı olmadığı açıklanmalı.  İdrar söktürücü ilaçlar, gece idrar yapmayı önlemek için sabah saatlerinde alınmalı.

115 ÜREME SİSTEMİ  Kadınlarda; östrojen hormonu yapımı azalır, yumurtalıklar ve rahim küçülür.  Vajen küçülür ve elastikiyetini kaybeder. Cinsel birleşme sırasında karında ağrı ve mesanede rahatsızlık hissedilir.  Menopoz sonrası uygulanacak hormon tedavisinin yararları ve riskli yönleri açıklanmalı.

116  Erkeklerde; testosteron hormonunun azalmasına bağlı testisler küçülür, sperm sayısı ve sperm sıvısı yoğunluğu azalır. Prostat bezi büyüyebilir. Cinsel birleşme isteği azalabilir.  Cinsel yaşamın ömür boyu sürmesinin normal olduğu açıklanmalı.

117  Düzenli seksüel aktivitenin, seksüel becerilerin korunmasına yardımcı olacağı açıklanmalı.  Prostat hastalıkları belirtileri öğretilmeli.  Cinsel yaşama yönelik sorunları çözümlemede üroloji uzmanından yardım alınabileceği açıklanmalı.

118  Kas- iskelet sistemindeki değişikliklere bağlı olarak osteoporoz, kırıklar, kemik ağrısı, boyda kısalma, sırtta kamburlaşma ve hareketlerde yavaşlama görülür.  Kas kitlesi ve gücü azalır. Kol ve bacaklar daha ince ve kemikli görünür. Kemik kitlesi ve yoğunluğu da azalır.  Eklem yüzeyleri bozulur, eklem hastalıkları gelişir.

119 EĞİTİM  Yeterli protein, kalsiyum ve D vitamini almanın önemi açıklanmalı.  Kas-kemik kayıplarını önleyecek egzersizlerin düzenli yapılmasının önemi açıklanmalı.

120  Düşmelerin önlenmesi için yapılması gerekenler açıklanmalı.  Ağrıyla baş etme yolları açıklanmalı.  Eklemleri zorlamamak için yardımcı aletler kullanılmalı.

121 SİNİR SİSTEMİ  Sinir hücreleri sayısı, bağlantıları ve beyin kitlesi azalır. Beyine kan akımı azalır.  Yeni bilgileri öğrenme ve akılda tutma zorlaşır, yakın bellek bozulur.  Sinirsel uyarılara verilen tepki yavaşlar. Uykuya dalma zorlaşır, gece sık sık uyanılır, derin uyku azalır ve düşme riski artar.

122 EĞİTİM  Yaşlıya öğretim sessiz ve sakin bir ortamda yapılmalı. Öğretim seansları aralıklı olmalı, öğretim süresi kısa tutulmalı.

123  Hatırlamayı kolaylaştırıcı yöntemler (saat alarmı kurmak, randevuları takvime kaydetmek, sorunları ve soruları küçük kâğıtlara not etmek gibi) öğretilmeli.  Gündüz dinlenme saatlerinde uyumanın gece uykusuzluğa yol açacağı açıklanmalı.

124  Uyumadan önce yatak odası havalandırılmalı.  Uyku geldiğinde yatağa girilmeli.  Yatak odasında TV bulundurulmamalı.  Yatarken ayakları sıcak tutmak için çorap giyilmeli.

125  Görme: yakını görememe, katarakt, gece görme güçlüğü gelişir.  Görme niteliği azalır.  Gözyaşının azalmasına bağlı gözde kuruluk ve yanma görülebilir.

126 EĞİTİM  Görmeye ilişkin sorun tedavi edilmeli (gözlük kullanma, göz damlası, ilaç kullanma, ameliyat gibi).  Her yıl göz muayenesi yapılmalı.  Günlük aktiviteler yapılırken ortam daha iyi aydınlatılmalı.  Işık değişikliğine gözün uyumu azaldığı için yatak odasında gece lambası bulundurulmalı.

127  Parlak yüzeylerden yansımayı önleyecek şekilde ışık düzenlemesi yapılmalı.  Saat, takvim, telefon numaraları büyük ve koyu renk olmalı (yaşlılar en iyi siyah rengi görürler).  Evde eşyaların yeri değiştirilmeden önce söylenilmeli.

128  İşitme: İşitme kanalında atrofi oluşur. Dış işitme kanalındaki sekresyon azalır ve koyulaşır. Ses titreşimlerini ileten kemikler sertleşir. İşitme kaybı gelişir.

129 EĞİTİM  İşitme kaybı varsa işitme cihazı kullanılmalı. İşitme cihazının nasıl kullanılacağı, nasıl temizleneceği ve bataryasının nasıl değiştirileceği öğretilmeli.

130  Kapı zilinin ve telefonun sesi yükseltilmeli  Yaşlılar yüksek sesle söyleneni daha zor duyabileceklerinden, yüksek olmayan sakin bir ses tonuyla konuşulmalı.

131

132  artrit,  katarakt,  kalp hastalığı,  varis,  şeker hastalığı,  kanser,  osteoporoz,  kalça kırığı,  inmedir Yaşlılarda görülen sağlık sorunlarının başlıcaları ;

133  Kronik hastalıklarla baş etmeye yönelik eğitimde aşağıda yazılanlar yer almaktadır: 1. Hastalığın ne olduğu ve beden üzerine etkileri. 2. Uygulanacak ilaç ve diğer tedavilerin neler olduğu. 3. Hastalıkla ilgili olarak günlük yaşamda ve kendine bakımda yapılması gereken düzenlemeler. 4. Hastalık nedeniyle aktivite sınırlaması ve diyet düzenlenmesi yapılacaksa, bunların nasıl planlanacağı.

134 5. Kan basıncı, beden ısısı ve nabız ölçülmesi gerekiyorsa, bunların nasıl ölçülüp kayıt edileceği. 6. Şeker hastalığı nedeniyle insülin uygulanması gerekiyorsa, özel ölçüm cihazıyla kan şekerinin nasıl ölçüleceği ve insülin enjeksiyonunun nasıl yapılacağı. 7. Kan şekeri düşüklüğü ve yüksekliğinin belirti ve bulgularının neler olduğu, bu durumda yapılması gerekenler. 8. Sağlık kuruluşuna başvurulmasını gerektiren durumların neler olduğu.

135 İlaçlarla ilgili olarak:  İlacın alınış nedeni, dozu, sıklığı, yan etkileri, ilacın etkinliğinin nasıl izleneceği, diğer ilaçlarla ve besinlerle etkileşimi.  İlacın yanlışlıkla alımının önlenmesi için yataktan uzakta güvenli bir yerde bulundurulması.

136  İlaçların kullanım talimatının siyah mürekkep ve büyük harfle yazılması.  İlaç uygulamaları için saat kurma, takvime işaretleme, günleri belirten kutular kullanma gibi uygun bir yöntem geliştirilmesi.

137  Çeşitli doktorlara gitme, ilaç ve tedavi planlamasında sorun yaratabileceğinden tek bir doktor kontrolünde olmanın önemi.  Evdeki görevlerin belli bir düzende yapılabilmesi için günlük ve haftalık yazılı görev listesinin nasıl hazırlanacağı.  Evde daha bağımsız fonksiyon görebilmede yardımcı olacak gereçlerin (hastanedeki gibi fonksiyonel yatak, tekerlekli sandalye, baston, yürüteç, tuvalet ve banyo sandalyesi, kolay tutulur ve kaymayan bardak gibi) neler olduğu.  Aile üyeleri ve arkadaşlarla iletişimde olmanın; bahçe, ev, el işleri yapmanın; boyama yapma, kitap okuma, çocuk bakma, yardım kuruluşlarında çalışma gibi aktivitelerde bulunmanın önemi.

138 YAŞLI HASTALARDA EVDE BAKIM HİZMETLERİNDE KARŞILAŞACAĞIMIZ SORUNLAR Sosyo ekonomik ve kültürel sorunlar ve kültürel sorunlar Koruyucu sağlık hizmetleri hizmetleri açısından ortaya çıkabilecek sorunlar Yaşlı hastalarda birden fazla kronik hastalığın birlikte olması olması İdari sorunlar

139  Çekirdek aile modelinin artması  Günümüzde ekonomik sebeplerden dolayı kadınların çalışma hayatına katılması yaşlılıktandır psikolojisi ve söylemi,hasta ve yakınlarının ilgisizliği  Ekonomik yetersizlikten dolayı yaşlı sağlığı için gerekli ev ortamlarının oluşturulamaması

140  Kazalardan korunma  Bağışıklama ve Aşılama  Beslenme yetersizlikleri / Dengesiz yanlış beslenme  Egzersiz  Hastane sonrası bakım sorunları gibi

141  Birinci basamakta evde bakım gerektiren pek çok hastada karşılaşılan sorunlardan biri de bu hasta gruplarında takip edilmesi gereken birden fazla kronik rahatsızlığın bir arada bulunması sayılabilir.  Bir çok hastada DM, HT, Kronik iskemik kalp hastalığı, demans vs. gibi takibi ve bakımı zorlaştıran bir çok hastalık bir arada görülmektedir. Bir çok kronik hastalığın bir arada bulunması da yaşlı hastaların evde bakım ve takibini zorlaştırmaktadır. Bir çok kronik hastalığın bir arada bulunması da yaşlı hastaların evde bakım ve takibini zorlaştırmaktadır.

142  Evde bakım hizmetlerinin tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaygınlaşması ve verilen hizmet kalitesinin artırılması amacıyla 2005 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından “Evde Bakım Hizmetleri sunumu” hakkında bir yönetmelik ve 2010 yılında da bu yönetmelik kapsamında “Evde Sağlık hizmetlerinin uygulama usul ve esasları hakkında bir yönerge “ yayınlanmıştır.

143  2010 yılında çıkarılan yönerge ile evde bakım hizmetleri adı altında aile hekimlerine kayıtlı bulunan tüm nüfusa evde verilmesi planlanan bir sağlık hizmetinden bahsedilmektedir. Böylelikle aile hekimleri her an evde birilerine sağlık hizmeti vermekle yükümlü gibi görülmekte ve yapılan yönerge de bunu açıkça ortaya koymaktadır.

144

145  http://www.ssyv.org.tr http://www.ssyv.org.tr  Yaşlanann Toplum ve Yaşlının Evde Bakımı, Prof. Dr. Fethiye ERDİL  Yaşlılık ve Evde Bakım, Aynur BAHAR, Serap PARLAR  Yaşlı Hastanın Evde Bakımındaki Sorunlar, Dr.İsmail SAYAR Yaşlılıkta Evde Bakım, Azize KARAHAN, Seval GÜVEN Geriatri 2002, Cilt:5, Sayı:4, Sayfa 156-157  Yaşlılık ve Evde Bakım, Aynur BAHAR, Serap PARLAR Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, Cilt:2 Sayı:4 Sayfa: 35-36

146