BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU.

... konulu sunumlar: "BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU."— Sunum transkripti:

1 BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU

2  ÜNLÜ HARFLER : Tek başına okunup hece olabilen , ses yolunda hiçbir engele uğramadan çıkan harflerdir. Bunlar çıkış sırasında dilin , dudakların durumu ve ağzın biçimine göre çeşitlenir ÜNLÜ HARFLER A- E- I –İ- O- Ö – U- Ü

3  1) Dilin durumuna göre :
ÜNLÜ HARFLER A- E- I –İ- O- Ö – U- Ü  1) Dilin durumuna göre : Kalınlar ( a - ı - o - u ) İnceler ( e - i - ö - ü ) Dil bu ünlüleri söylerken Dil bu ünlüleri söylerken kalınlaşır incelir.

4  BÜYÜK SES UYUMU Türkçe'de bir sözcüğün ilk hecesinde kalın ünlü varsa ( a, ı, o, u ) sonraki ünlüler de kalın ünlülerle devam eder ve kalın ünlülerle biter. İlk hecesinde ince ünlü varsa ( e, i, ö, ü ) ince ünlülerle devam eder ve ince ünlülerle biter. Dilimizi başka dillerden ayıran bu özelliğe Büyük Ünlü Uyumu denir. Ör : yazı , buğday , çuval , büyük , orman , uykucu , incecik , erkenden , ülkeyi

5 Türkçe bir kelimenin ilk hecesindeki sesli harf ince ise diğer hecelerdeki sesli harflerde ince olur. Öğütlerimiz ö: ince ü: ince e: ince i : ince

6 İlk hecedeki sesli, kalın ise diğerleri de kalın olmalıdır.
koyunlar o: kalın u: kalın a: kalın

7 sınıf-----kalın

8 Çiçek : İNCE

9 oyun----kalın

10 Aşağıdaki sözcüklerin hangisi büyük ünlü uyumu kuralına uymaz?
a) davul b) badem c) öğrenci

11 resim----ince

12 Aşağıdaki sözcüklerden hangisi büyük ünlü uyumuna uyar?
a-fabrika b-sinema c- sevgi

13 Aşağıdaki şehirlerin hangisi kalın sesli harflerden meydana gelmiştir?
a-Kayseri b-Artvin c- Konya

14 Aşağıdaki sözcüklerden hangisi büyük ünlü uyumuna uyar?
a-maneviyat b-devekuşu c-dolapta

15 Aşağıdaki kelimelerin hangisi tamamıyla ince ünlüdür?
a) devlet b) başkent c) kardeş

16 Aşağıdaki kelimelerin hangisinin bütün harfleri kalın ünlüdür?
a) temsilci b) düşman c) araba

17 Arılar çiçeklere konuyor„ cümlesinde kaç tane kalın ünlü vardır?
a) b) c) 5

18 Bu ilacı günde üç kere almalısınız.
”tümcesinde büyük ünlü uyumuna uymayan sözcük hangisidir? a-günde b-kere c-almalısınız d-ilacı

19 “Felaketlerde zarar görenlere,
yoksullara yardım elini uzatır.„ cümlesinde hangi kelime büyük ünlü uyumuna uymaz? a) felaketlerde b) görenlere c) yardım

20 -“Güzellerin talihi çirkin olur
-“Güzellerin talihi çirkin olur. ”atasözünde büyük ünlü uyumuna uymayan sözcük hangisidir? a-güzellerin b-talihi c-çirkin d- olur

21 BÜYÜK ÜNLÜ UYUMUNA AYKIRI DURUMLAR
Büyük ünlü uyumuna uymayan bir sözcük Türkçe değildir. Fakat dilimize sonradan girmiş bazı sözcükler büyük ünlü uyumuna uyarlar. ( horoz , hasta ,mendil , elektrik , müzik ... ) gibi.

22 BÜYÜK ÜNLÜ UYUMUNA AYKIRI DURUMLAR
Karındaş (kardeş) Alma ( elma ) Ana ( anne ) Duşman ( düşman ) Kangı ( hangi ) Ataş ( ateş ) Inan (inanç ) Kanı ( hani ) Şışman ( şişman ) Yukarıdaki sözcükler gibi Türkçe olup da zamanla değişikliğe uğrayarak büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükler de vardır.

23 TÜRKÇE ÜNLÜ UYUMUNA AYKIRI DURUMLAR
Dilimize yabancı dillerden girmiş olan sözcükler büyük ünlü uyumuna uymazlar. Ör : Aile,valiz,dükkan, kitap, televizyon, tiyatro, seyahat , evlat, kalem, anten, telefon, insan, sandalye, otel ... gibi.