ANADOLU MİTOLOJİSİNDE ŞAHMERAN

... konulu sunumlar: "ANADOLU MİTOLOJİSİNDE ŞAHMERAN"— Sunum transkripti:

1 ANADOLU MİTOLOJİSİNDE ŞAHMERAN
ÇEŞME ULUSOY MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ

2 ANADOLU MİTOLOJİSİNDE ŞAHMERAN
Doğu ve Batı kaynaklı birçok efsane ve edebi eserde “yılan kadın imgesi” kültürel, dini ve artekipsel bir anlamla yüklüdür. Binbir Gece Masallarında “Yılanların Kraliçesi Yemlika’nın Hikayesi” olarak bilinen ve Anadolu’nun farklı bölgelerinde değişik anlatım biçimleri olan Şahmeran Hikayesi, aslında Mezopotamya kültürlerinin ortak bir motifidir.

3 ŞAHMERAN KİMDİR/NEDİR?
Halkımız arasında Şahmeran ve Şahmaran olarak bilinen insan başlı, yılan gövdeli bu mitolojik yaratığın adı, Farsça’dan “yılanların şahı” anlamına gelen “Şah-ı maran”dan gelir. Bununla birlikte Ashab-ı Kehf efsanesindeki yedi kişiden, adı “hükmetmek ve hükümdar olmak” anlamına gelen “Yemliha”, Şahmeranın adlarından biridir.

4 ŞAHMERAN KİMDİR/NEDİR?
Şahmeranla ilgili efsanelerin kökeni oldukça eski dönemlere uzanmaktadır. Nitekim kaynaklardan edinilen bilgiye göre 2000 yıl öncesine ait Tarsus (Mersin) sikkelerinin üzerinde, şahmeranın öldürüldüğünü öğrenen yılanların intikam almak amacıyla şehre saldırmalarının canlandırıldığı tespit edilmiştir.

5 ŞAHMERAN KİMDİR/NEDİR?
Tarsus ve çevresinde anlatılan şahmeran konulu efsanelerin Ceyhan (Adana), Mardin, Adana ve Manisa çevresinde de çeşitli varyantları bulunmaktadır. Hatta bunlardan bazısının yurdumuzun birçok köşesinde masal şeklinde yaygın olarak anlatıldığı da görülmektedir.

6 Camasb ve Şahmeran Hikâyesi
Şahmeran ile ilgili anlatılanların kaynağı İran ve Türk edebiyatında önemli bir yere sahip olan ” Câmasbnâme” adlı esere dayanmaktadır. Eserin aslı Farsçadır. Türk edebiyatında bu konudaki en önemli çalışmayı Musa Abdi yapmıştır. Çalışmasında Şahmeran efsanesinin şu üç efsane varyantı yer alır: Camasb ve Şahmeran Hikâyesi Belkıya’nın Hikâyesi Cihanşah’ın Hikâyesi

7 Camasb (Camsap) ve Şahmeran’ın Hikâyesi
Camsab yoksul bir ailenin oğlu olup evinin geçimini odunculuk yaparak sağlamaktadır. Bir gün arkadaşlarıyla birlikte ormanda içi bal dolu bir kuyu bulan Camsab, balı çıkarması için arkadaşları tarafından kuyuya indirilir, balın çıkartılması sona erince de kuyuda bırakılır. Kuyunun içinde yardım beklerken bir ışık sızıntısı görür, ışığın geldiği yeri açarak büyük bir bahçeye çıkar. Burada bir tahtta oturan üst tarafı insan alt tarafı yılan şeklinde olan ve bir insan gibi konuşan Şahmeran ile karşılaşır.

8 Yılanların şahı olup yer altında diğer yılanlarla birlikte yaşayan Şahmeran, Camsab’a korkmamasını ve bir süre kendilerinin misafiri olacağını söyler. Burada çok iyi ağırlanan Camsab, aradan yıllar geçtikten sonra sıkılmaya ve ailesini özlemeye başlayınca evine dönmek için izin ister. Şahmeran ise ölümünün bir insan elinden olacağını, eğer kendisini bırakırsa yerinin insanoğlu tarafından hemen bulunabileceğini söyleyerek Camsab’ın gitmesine izin vermek istemez. Ancak ısrarlara dayanamaz ve yerini kimseye söylememesi şartıyla Camsab’ı evine gönderir.

9 Bu sırada Tarsus padişahı, bir hastalığa yakalanır
Bu sırada Tarsus padişahı, bir hastalığa yakalanır. Dönemin tanınmış hekimleri hastalığa bir türlü çare bulamazlar, fakat büyü işleriyle de ilgilenen vezir, padişahın hastalığının Şahmeranın etinin yenilmesiyle geçeceğini söyler. Bunun üzerine Şahmeranın yerini bilene büyük vaatlerde bulunulur, ancak kimse ortaya çıkmaz. Vezir, Şahmeranı gören kişinin sırtının yılan derisi gibi pul pul olduğunu padişaha söyleyince herkesin hamama gelerek yıkanması emri verilir.

10 Camsab, Şahmerana söz verdiği için hamama gitmez; fakat bir süre sonra sadece kendisinin yıkanmaya gitmediği anlaşılınca hamama gitmek zorunda bırakılır. Camsab’ın sırtının yılan derisi gibi olduğu görülünce, kendisinden zorla şahmeranın yeri öğrenilir. Vezir, Camsab’ın gösterdiği kuyunun başında büyülü sözler söyleyerek Şahmeranı ortaya çıkartır.

11 Şahmeran kaderini bildiği için karşı koymaz ve Camsab’a ölümünden sonra etini kaynatarak ilk suyu vezire, ikincisini padişaha içirmesini, üçüncüsünü de kendisinin içmesini tembihler. Şahmeran, hamama götürülerek burada öldürülür ve eti kaynatılır. Vezir ilk suyu Camsab’ın içmesini ister. Camsab, Şahmeranın dediklerini yaparak ilk suyu vezire verir. Vezir, bunu içer içmez ölür. İkinci suyu içen padişah iyileşir, üçüncüsünü içen Camsab ise aklı ve zekâsı daha da güçlenir. Şehirden ayrılıp kendini dağlara vurur. Kırlarda dolaşırken birden çiçeklerin, bitkilerin dile geldiğini ve hangi hastalığa iyi geldiklerini söylemeye başladıklarını duyar. Bütün bunları defterine geçirince dönemin en iyi Lokman hekimi olur.

12 Şahmeran Hamamı, Tarsus(Mersin)
Tarsus'ta bulunan Şahmeran Hamamı'nda (Ki rivayete göre Şahmeran burada öldürülmüştür ve duvarlardaki ve göbek taşındaki kırmızılığın ondan sıçrayan kan olduğuna ve bir türlü silinmediğine değinilir.) göbek taşına uzananın şifa bulduğu, gençleştiği rivayet edilir.

13 “TÜRK EDEBİYATINDA ŞAHMERAN”
* SENNUR SEZER- ŞAHMARAN

14 * TOMRİS UYAR-ŞAHMERAN HİKÂYESİ

15 * ERHAN BENER-ŞAHMARAN
*MURATHAN MUNGAN-ŞAHMERANIN BACAKLARI * HİLMİ YAVUZ-KUYU

16 “TÜRK SİNEMASINDA ŞAHMERAN”
*FİLM YÖNETMENİ RAHMİ KAFADAR-ŞAHMERAN, 1972 *FİLM YÖNETMENİ ZÜLFÜ LİVANELİ-ŞAHMERAN, 1993 * FİLM YÖNETMENİ YAVUZ FİGENLİ-ŞAHMERAN, 2004

17 “TÜRK TİYATROSUNDA ŞAHMERAN”
ŞAHMERAN’IN BACAKLARI (YAZAN:MURATHAN MUNGAN)UYARLAMA/YÖNETMEN : UFUK TAN ALTUNKAYA

18 Gülşah Gülebenzer’in yazdığı Semah Tuğsel’in yönettiği “Şahmeran” adlı oyundan bir sahne

19 Antalya Devlet Tiyatrosu

20 “SERGİLERLE ŞAHMERAN”
Düş ya da Gerçek "Şah-ı Maran" Sergisinden Tablolar "Her kim bu Şahmeran duasını okusa veya yanında götürse bin türlü derde dermandır." Haza Şerhi Şahmera

21 “SERGİLERLE ŞAHMERAN”
Düş ya da Gerçek "Şah-ı Maran" Sergisinden Tablolar "Her kim Şahmeran duasını okusa veya yanında götürse bin türlü derde dermandır." Haza Şerhi Şahmera

22 “SERGİLERLE ŞAHMERAN”
Düş ya da Gerçek "Şah-ı Maran" Sergisinden

23 “SERGİLERLE ŞAHMERAN”
Batman’da 38. Turizm Haftası etkinliklerinden Şahmeran

24 “TÜRK RESMİNDE ŞAHMERAN”
FİKRET OTYAM (RESSAM) Yavuz KILIÇER, Şaziye EREL, Serpil AKYIL, Ayhan TOMAK’ın da ŞAHMERAN TABLOLARI bulunmaktadır.

25 “TÜRK EL SANATLARINDA ŞAHMERAN”
GÜMÜŞ ve BAKIR İŞLEMECİLİĞİ, KUMAŞ İŞLEME SANATI Şahmeran

26 “TÜRK EL SANATLARINDA ŞAHMERAN”
GÜMÜŞ, PORSELEN, CAM, KUMAŞ ve KEÇE İŞLEMECİLİĞİ, Şahmeran

27 “TÜRK EL SANATLARINDA ŞAHMERAN”
PORSELEN, AHŞAP SANDIK EL YAPIMI, SERAMİK İŞLEMECİLİĞİ Şahmeran