Sunum yükleniyor. Lütfen bekleyiniz

Sunum yükleniyor. Lütfen bekleyiniz

H.İbrahim AZAK Destek Hizmetleri Müdürü

Benzer bir sunumlar


... konulu sunumlar: "H.İbrahim AZAK Destek Hizmetleri Müdürü"— Sunum transkripti:

1 H.İbrahim AZAK Destek Hizmetleri Müdürü
KAMU İHALE KANUNU H.İbrahim AZAK Destek Hizmetleri Müdürü 02 Ekim 2015

2 4734 / 2886 İki ihale yasamız var; Kamu İhale Kanunu (4734) Harcama yapılan işler. Devlet İhale Kanunu (2886) Gelir getiren işler. (Satım, Kiraya verme, Trampa, Mülkiyetin gayri ayni hak tesisi)

3 İhale Usulünün Yanlış Belirlenmesinin Sorumlusu Kimdir ?
İhale usulünü belirleme yetkisi ihale yetkilisine aittir. İhale komisyonuna verilen yetkiler düşünüldüğünde (6, 7, 39, 40, 60 ve 62) ihale usulünün yanlış belirlenmesinden ihale yetkilisi ile birlikte ihale komisyonu da sorumludur. Kanunun 60 nci maddesinde, 5 inci maddede belirtilen ilkelere ve 62 nci maddede belirtilen kurallara aykırı olarak ihaleye çıkılmasına izin verenler ve ihale yapanlar hakkında da yukarıda belirtilen müeyyideler uygulanır hükmü yer almaktadır.

4 İhale - Harcama Yetkisi
Kamu idarelerine bütçeyle tahsis edilen ödeneklerin kimler tarafından harcanabileceğini gösteren yetkiye “harcama yetkilisi/yetkisi” denilmektedir. Kurum bütçesinden harcama yapılabilmesi, ancak harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. 5018/31’e göre, bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. 5393/63’üncü maddesinde ise, belediye bütçesiyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisinin harcama yetkilisi olduğu belirtilmiştir. Maliye Bakanlığının çıkardığı 1 ve 2 Seri Nolu “Harcama Yetkilileri Hakkında Genel Tebliğ”ler harcama birimi ve harcama yetkilisi ile harcamaya ilişkin diğer usulleri düzenlemiştir. Ayrıca 5018 sayılı Kanunun 31’inci maddesine istinaden İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılan genelge ile belediyelerde harcama yetkisinin kimler tarafından kullanılacağı belirlenmiştir.

5 Harcama Yetkilisi İl ve nüfusu ’den fazla olan ilçe belediyelerinde harcama birimleri müdürlükler ve varsa iç denetim birimi başkanlığıdır. Bu birimlerin amirleri de (müdürler) kendi birimlerine tahsis edilen ödeneklerin harcanma yetkilisidirler. Belediye başkan yardımcıları harcama yetkilisi değildirler. Nüfusu ve aşağı olan ilçe belediyeleri ile belde belediyelerinde harcama yetkilisi belediye başkanlarıdır. Bu belediyelerde birim amirleri harcama yetkilisi değildirler. Ancak belediye başkanı harcama yetkisini devir suretiyle birimlere devredebilir. Norm kadro standardına göre her belediyede özel kalem müdürlüğü kadrosu bulunmaz. Belediyelerde özel kalem müdürlüğü kadrosu yoksa dahi, üst yönetimin giderleri “02- Özel Kalem” kurumsal kodu altında bütçelenir. Norm kadro standardında özel kalem müdürlüğü bulunmayan belediyelerin bütçelerinin “02- Özel Kalem” kurumsal kodundan yapılacak harcamalarda harcama yetkilisi belediye başkanı olacaktır.

6 Destek hizmetleri birimi, harcama birimlerinin ihtiyaçlarını birleştirmek suretiyle 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde karşılayabilir. Birden fazla harcama biriminin doğrudan temin limiti dahilindeki ihtiyaçlarının, destek hizmetleri birimi tarafından birleştirilerek ihale usulleriyle karşılanması da mümkün bulunmaktadır.

7 Yetki devrine istinaden yapılacak bütün alımlarda ilgili birim müdürünün harcama yetkilisi olacağı,
Fen İşleri Müdürlüğü adına Destek Hizmetleri Birimince gerçekleştirilecek alımlarda Fen İşleri Müdürü Kullanılacak bütçenin de adına alım yapılan birim bütçesi olacağı, Fen İşleri Müdürlüğü Harcama yetkisinin sadece ihale yetkisiyle sınırlı olarak devredilmesi ve harcama yetkililiğinin ilgili birim uhdesinde kalmasına işaret edilmesi nedeniyle birim bütçelerinin destek hizmetleri birimine devredilmeyeceği düşünülmektedir.

8 Büyükşehir Belediyeleri
Büyükşehir belediyelerinde memur statüsünde veya meclis üyeleri arasından görevlendirilen başkan yardımcısı bulunmaz. Onun yerine genel sekreter yardımcısı kadrosu bulunur. Genel sekreter yardımcısı, genel sekreter ile daire başkanları arasında bir yönetim kademesidir. Ancak genel sekreter yardımcılığı büyükşehir belediyesinin birimi değildir. Daire başkanı kadrosu büyükşehir belediyeleri ile bağlı idarelerinde bulunmakta olup, bu idarelerin birimleri genellikle daire başkanlığı şeklinde örgütlenmektedir. Daire başkanlıkları büyükşehir ve bağlı idarelerin bir hizmet birimi olduğu gibi, 5018/31-32’nci maddelerine göre bütçe açısından aynı zamanda bir harcama birimidir.

9 Büyükşehir Danışman (0-2 Milyon arası 5 – 2 Milyondan fazla 10)
Büyükşehir belediyelerinde danışmanlık bir kadro değil, bir pozisyondur. Meclis kararıyla ayrıca bir danışman kadrosu ihdas edilmez. Danışman çalıştırılacak pozisyon/sayı kanunda zaten belirtilmiştir. Dolayısıyla danışman atanmaz, danışman görevlendirilir. (0-2 Milyon arası 5 – 2 Milyondan fazla 10) Danışman olarak çalışabilmek için belli bir süre memuriyet ve kamu hizmeti bulunması gerekmediği gibi, belli bir sınava girme şartı da aranmaz. Ancak, danışman olarak çalışabilmek için en az 4 yıllık yükseköğrenim kurumlarından mezun olmak şarttır.

10 Büyükşehir Belediyeleri
Büyükşehir belediyelerinde; Genel sekreterlik, daire başkanlıkları ve müstakil şekilde kurulan müdürlükler harcama birimleri, bu birimlerin amirleri ise harcama yetkilisidirler. Ayrıca büyükşehir belediyelerinde bütçeyle ödenek tahsis edilen ve birim olan teftiş kurulu başkanlığı, iç denetim birimi başkanlığı, birinci hukuk müşavirliği ve özel kalem müdürlüğü harcama birimleridir ve bu birimlerin amirleri de kendilerine tahsis edilen ödeneklerin harcama yetkilisidirler. Büyükşehir belediye başkanları ve genel sekreter yardımcıları harcama yetkilisi değildir. Bağlı idarelerin harcama birimi ve yetkilisi büyükşehir belediyesine benzer şekildedir. Bağlı idarelerin genel müdürleri ve yardımcıları harcama yetkilisi değildirler.

11 Ön İzin Maliye Bakanlığının çıkardığı Harcama Yetkilileri Hakkında (2) Seri Nolu Genel Tebliğ hükümlerine göre belediye başkanları iç kontrol ve ön mali kontrol alanındaki gözetim ve denetim görevleri çerçevesinde, bazı mali işlemleri, işlem sürecine başlanılmadan önce “ön izinlerine” tabi tutabilirler veya bu konuda harcama yetkilisinin üstü konumundaki yönetici kademesindeki kişilere yetki verebilirler. Üst yönetici ön izin verirken, yapılması planlanan harcamanın, kurumun stratejik planına, performans programına, bütçe ilkelerine ve ödenek sınırlarına, ayrıntılı harcama programına uygunluğu, ayrıca nakit yüklenime giriliyorsa, nakit yeterliliği yönlerinden değerlendirir. Bu değerlendirmeleri yaparken Mali hizmetler/Strateji Geliştirme Birimi’nin danışmanlığından yararlanabilir.

12 Ön İzin Örneğin; Trabzon Büyükşehir belediye başkanı harcama yetkilisi olan daire başkanları, teftiş kurulu başkanlığı, iç denetim birim başkanlığı, birinci hukuk müşavirliği, özel kalem müdürlüğü gibi harcama birimlerinin harcama talimatı vermeden önce; TL’yi aşan harcamalarda bağlı oldukları genel sekreter yardımcısından, TL’yi aşan harcamalarda genel sekreterden, TL’yi aşan harcamalarda ise kendisinden ön izin alınması şeklinde bir kontrol sistemi getirebilir. Ön izin kuralı getirilmesi / izni verilmesi ön izin veren hakkında mali bir sorumluluk doğurmaz.

13 İhale Komisyonu İhale yetkilisi; Biri başkan olmak üzere,
İkisinin ihale konusu işin uzmanı olması şartıyla, İlgili idare personelinden en az 4 kişinin, ve muhasebe veya malî işlerden sorumlu bir personelin katılımıyla kurulacak, En az beş ve tek sayıda kişiden oluşacaktır. Asil üye sayısı kadar yedek üyede görevlendirilir. Kadrolu ve geçici ayrımı yapılmaksızın işçiler ile sözleşmeli personel İhale Komisyonu üyesi olabilir. Belediyede hizmet alımı yolu ile çalıştırılan işçiler ihale komisyonu üyesi olamaz.

14 İhaleye Katılamayacak Olanlar
Bu Kanun ve diğer kanunlardaki hükümler gereğince geçici veya sürekli olarak kamu ihalelerine katılmaktan yasaklanmış olanlar ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan veya örgütlü suçlardan veyahut kendi ülkesinde yada yabancı bir ülkede kamu görevlilerine rüşvet verme suçundan dolayı hükümlü bulunanlar. İlgili mercilerce hileli iflas ettiğine karar verilenler. İhaleyi yapan idarenin ihale yetkilisi kişileri ile bu yetkiye sahip kurullarda görevli kişiler.

15 İhaleye Katılamayacak Olanlar
İhaleyi yapan idarenin ihale konusu işle ilgili her türlü ihale işlemlerini hazırlamak, yürütmek, sonuçlandırmak ve onaylamakla görevli olanlar. (c) ve (d) bentlerinde belirtilen şahısların eşleri ve üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci dereceye kadar kayın hısımları ile evlatlıkları ve evlat edinenleri, (d) ve (e) bentlerinde belirtilenlerin ortakları ile şirketleri. Bu kişilerin yönetim kurullarında görevli bulunmadıkları veya sermayesinin % 10’undan fazlasına sahip olmadıkları anonim şirketler hariç.

16 İhaleye Katılamayacak Olanlar
İhale konusu işin danışmanlık hizmetlerini yapan yükleniciler bu işin ihalesine aynı şekilde, ihale konusu işin yüklenicileri de o işin danışmanlık hizmeti ihalelerine katılamazlar. Bu yasaklar bunların ortaklık ve yönetim ilişkisi olan şirketleri ile bu şirketlerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketleri içinde geçerlidir. İhaleyi yapan idare bünyesinde bulunan veya idare ile ilgili her ne amaçla kurulmuş olursa olsun vakıf, dernek, birlik, sandık gibi kuruluşlar ile bu kuruluşların ortak oldukları şirketler.

17 İhaleye Katılamayacak Olanlar
Bu yasaklara rağmen ihaleye katılan istekliler ihale dışı bırakılarak geçici teminatları gelir kaydedilir. Ayrıca, bu durumun tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında tespit edilememesi nedeniyle bunlardan biri üzerine ihale yapılmışsa, teminatı gelir kaydedilerek ihale iptal edilir. İhale işlemlerini hazırlayanlar, İhale dokümanını, ihale işlem dosyasını, projeleri, idari ve teknik şartnameleri hazırlayanlar, yaklaşık maliyeti tespit edenler, bu işler yükleniciye yaptırılmış ise bu yükleniciler, İhale işlemlerini yürütenler, İhale komisyonu üyeleri, bu komisyonlara yardımcı olarak katılanlar ve görüş verenler, ihalenin herhangi bir aşamasında görevlendirilenler, İhale işlemlerini sonuçlandıranlar, İhale komisyonu üyeleri,

18 İhaleye Katılamayacak Olanlar
5393/28’inci maddesine göre; Belediye başkanı görevi süresince ve görevinin sona ermesinden itibaren iki yıl, meclis üyeleri ise bir yıl süreyle, 2531 sayılı kamu görevlerinden ayrılanların yapamayacakları işler hakkında kanunun 2’nci maddesine göre; Kanun kapsamına giren yerlerdeki görevlerinden hangi sebeple olursa olsun ayrılanlar, ayrıldıkları tarihten önceki iki yıl içinde hizmetinde bulundukları daire, idare, kurum ve kuruluşlara karşı ayrıldıkları tarihten başlayarak üç yıl süreyle, o daire, idare, kurum ve kuruluştaki görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili konularda doğrudan doğruya veya dolaylı olarak taahhüde giremez komisyonculuk ve temsilcilik yapamaz.

19 Belli istekliler arasında ihale (4734/20) Pazarlık (4734/21)
İhale Usulleri Açık ihale (4734/19) Belli istekliler arasında ihale (4734/20) Pazarlık (4734/21) Doğrudan temin bir ihale usulü olmayıp, bir alım yöntemidir. (4964)

20 Açık İhale Usulü Açık ihale temel ihale usulü olup, şartları sağlayan herkesin teklif verebileceği bir usuldür. Bu usulde ihalenin sonuçlandırılması için asgari teklif sayısı bulunmamaktadır. İhaleye 1 (bir) istekli teklif vermiş olsa da idarenin uygun görmesi halinde bu istekli üzerinde ihale bırakılabilecektir. Ancak bu durumda ihale komisyonunun dikkatli değerlendirme yapması gerekir.

21 3 Hakkında Yanlış Bilinenler
4734/6 İhale işlem dosyasının birer örneği, ilân veya daveti izleyen üç gün içinde ihale komisyonu üyelerine verilir. 4734/20 Belli istekliler arasında ihale usulünde ihaleye davet edilebilecek aday sayısının beşten az olması veya teklif veren istekli sayısının üçten az olması halinde ihale iptal edilir. 4734/21 İlan yapılmayan hallerde en az üç istekli davet edilerek, yeterlik belgelerini ve fiyat tekliflerini birlikte vermeleri istenir. 4734/33 Teklif edilen bedelin % 3’ünden az olmamak üzere geçici teminat alınır. 4734/41 İhale sonucu, ihale kararının ihale yetkilisi tarafından onaylandığı günü izleyen en geç üç gün içinde, ihale üzerinde bırakılan dahil olmak üzere, ihaleye teklif veren bütün isteklilere bildirilir. 4734/55 Şikayet başvurusu üzerine alınan karar, şikayetçi ile diğer aday veya istekliler ile istekli olabileceklere karar tarihini izleyen üç gün içinde bildirilir.

22 Açık ihalede ekonomik açıdan en avantajlı kişi ile pazarlık mümkün mü ?
Mümkün değil, ihale dokümanı gözden geçirilerek tekrar açık ihaleye çıkılabilir.

23 Açık ihalede hiç teklif çıkmaması durumunda ne yapılabilir?
Pazarlık usulü ihale yapılabilir. (4734/21)

24 Belli İstekliler Arasında İhale Usulü
Belli istekliler arasında ihale usulü, yapılacak ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda idarece davet edilen isteklilerin teklif verebildiği usuldür. Bu usul iki durumda kullanılabilir; Yapım işleri, hizmet ve mal alım ihalelerinden işin özelliğinin uzmanlık ve/veya ileri teknoloji gerektirmesi nedeniyle açık ihale usulünün uygulanamadığı işler. Yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısını aşan yapım işi ihaleleri ( :2= ,50) (uzmanlık / teknoloji gerektirmesi aranmıyor)

25 Örnek KİK Kararı Kamu İhale Kurulunun 2007/UY.Z-3128 sayılı kararıyla, “Tıp Fakültesi Eğitim Blokları İkmal İnşaatı”nın, 2007/UY.Z-1400 sayılı kararıyla da, Üniversite Hastanesi Tadilat ve Büyük Onarım İşinin belli istekliler arasında ihale edilmesini Kanunda öngörülen özel uzmanlık veya ileri teknoloji şartı bulunmadığı gerekçesiyle mevzuata aykırı bulmuştur.

26 Örnek KİK Kararı Kamu İhale Kurulunun 2007/UY.Z-3208 sayılı kararında Yapılan incelemede başvuruya konu “Atıksu Arıtma Tesisi Yapımı” işinin idare tarafından uzmanlık gerektiren ve bir çok mekanik ekipmanı içinde barındıran komplike bir sistem olarak değerlendirildiği ve bu nedenle de ihale usulünün belli istekliler arasında ihale usulü olarak tespit edildiği anlaşılmıştır. denilerek atıksu arıtma tesisinin belli istekliler arasında ihale edilmesi mevzuata aykırı bulunmamıştır.

27 Belli İstekliler Arasında İhale Usulünün İşleyişi
Belirtilen asgari yeterlik koşullarını sağlayamayanlar yeterli kabul edilmez. Ön yeterlik ilanında ve dokümanında belirtilmek kaydıyla; yeterlikleri tespit edilenler arasından dokümanda belirtilen kriterlere göre sıralanarak listeye alınan belli sayıda istekli veya yeterli bulunan isteklilerin tamamı teklif vermeye davet edilebilir. (İdarenin takdirinde)

28 Belli İstekliler Arasında İhale Usulünün İşleyişi
İhaleye davet edilebilecek aday sayısının beşten az olması veya teklif veren istekli sayısının üçten az olması halinde ihale iptal edilir. Teklif veren istekli sayısının üçten az olması nedeniyle ihalenin iptal edilmesi durumunda, ihale dokümanı gözden geçirilerek varsa hatalar ve eksiklikler giderilmek suretiyle, ön yeterliği  tespit edilen bütün istekliler tekrar davet edilerek  ihale sonuçlandırılabilir.

29 Belli İstekliler Arasında İhale Usulünde Hiç Teklif Çıkmaması Durumunda Ne Yapılmalıdır?
İhale dokümanı gözden geçirilerek tekrar belli istekliler arasında ihaleye çıkılabilir. Açık ihaleye çıkılabilir. 21/a pazarlık yapılabilir. Ön yeterlilik aşamasında ihaleye davet edilecek asgari kişi sayısı 5 dir. Teklif değerlendirme aşamasında istekli sayısı bakımından asgari kişi 3 dür. Bu sayılar bulunamazsa ihale iptal edilir. (4734/20-4)

30 Pazarlık Usulü Kanunda belirtilen hallerde kullanılabilen, ihale sürecinin iki aşamalı olarak gerçekleştirildiği ve idarenin ihale konusu işin teknik detayları ile gerçekleştirme yöntemlerini ve belli hallerde fiyatı isteklilerle görüştüğü usuldür.

31 Pazarlık Usulü a) Açık ihale usulü veya belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihale sonucunda teklif çıkmaması. b) Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması. c) Savunma ve güvenlikle ilgili özel durumların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması.

32 Pazarlık Usulü d) İhalenin, araştırma ve geliştirme sürecine ihtiyaç gösteren ve seri üretime konu olmayan nitelikte olması. e) İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenememesi. f) İdarelerin yaklaşık maliyeti TL’ye kadar olan mamul mal, malzeme veya hizmet alımları. (Yapım yok)

33 Pazarlık usulünü ikiye ayırarak inceleyebiliriz. İlansız yapılanlar; b
f İlana dayalı yapılanlar; a d e 33

34 21/b Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya İdare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine, ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması (İki şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir) (2007/1115,2008/UYZ-2018,……)

35 Ani ve Beklenmeyen Olaylar
Deprem, heyelan, toprak kayması, yangın, sel baskını, göçük tehlikesi vb. olayların ani ve beklenmeyen olaylar kapsamında değerlendirilerek, bu olaylar sonucunda ortaya çıkan hasar ve arızaların giderilmesi amacıyla yapılacak işlerin veya alınması gereken önlemlerin pazarlık usulü ile ihale edilmesi mümkündür. İdarelerin bu gerekçeye dayanarak pazarlık usulünü kullanması durumunda, ani ve beklenmeyen olaya ilişkin bilgi ve belgelere ihale işlem dosyasında yer vermeleri gerekmektedir.

36 Öngörülemeyen Olaylar
Isıtma, soğutma, elektrik, doğalgaz, su, telefon gibi sistemlerde meydana gelen hasar ve arıza durumlarının idare tarafından önceden öngörülemeyen olaylar kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir. İdareler tarafından öngörülemeyen olayların kapsamı belirlenirken dikkatli davranılmalı, öngörülmesi mümkün olan ve olağan dışı nitelik taşımayan durumların bu çerçeveye sokulmamasına özen gösterilmelidir.

37 Örnek Kik Kararı Süreklilik arz etmeyen ve ihtiyacın gelişim sürecinde de öngörülmezlik şartının oluşmadığı belli olan telefon santrali alımı, ihalesinin iptal edildiği gerekçesiyle 21/b kapsamında ihale edilmesi Kanuna aykırılık teşkil eder. (2004/UK.Z-634) İptal edilen ihaleden sonra üç aylık ihtiyacın temini için pazarlık usulü ihale yapılmasında kanuna aykırılık yoktur. (2005/UM.Z-840, 2005/UH.Z-577, 2004/UK.Z-320)

38 21 / f İdarelerin yaklaşık maliyeti TL’ye kadar olan mamul mal, malzeme veya hizmet alımları 21/f kapsamında sadece mamul mal, malzeme veya hizmet alımları yapılabilir. Yapım işleri bu kapsamda yaptırılamaz.

39 21/f de belirtilen tutara KDV dahil değildir.
21/f uygulamasında idare ayrımı yoktur ( ) limit aynıdır. İhtiyacın kısımlara bölünmek suretiyle 21/f kapsamında yaptırılması Kanunun 5’ıncı maddesindeki temel ilkelere aykırıdır. 21/f kapsamında yaptırılacak işlerde de şartname düzenlenmesi zorunludur. 21/f de belirtilen tutara KDV dahil değildir.

40 Pazarlık Usulü İhalede İlan
Kanunun 21’ıncı maddesinin (b) ve (c) bentlerinde belirtilen hallerde işin ivediliğini, (f) bendinde ise işin tutar olarak küçüklüğünü dikkate alarak ilan yapılmasını zorunlu kılmamıştır. Buna göre, idareler bu bentlere göre yapılacak ihalelerde ilan yapmak mecburiyetinde değildirler. Ancak, ilan yapılmasını zorunlu tutmamış olan kanun koyucu bu bentlere göre yapılan ihalelerde en az 3 isteklinin davet edilmesini zorunlu tutmuştur.

41 Pazarlık Usulü İhalede İlan
Davet edilecek isteklilerin seçiminde idarenin taktir hakkı noktasında KİK farklı kararlar vermiştir. Ama artık 6353 sayılı yasa ile 4734 sayılı Kanunun 28 inci maddesine eklenen; İlan yapılmayan ihalelerde, ihale dokümanı sadece idare tarafından davet edilenlere satılır. Pazarlık usulünün b, c, ve f (İlansız) maddesi ile yapılacak ihalelere artık sadece idarenin davet ettiği kişiler katılabilecektir.

42 Pazarlık Usulünde Değişiklikler
(b), (c) ve (f) de malın sözleşme yapma süresi içerisinde teslim edilmesi ve kesin kabulünün yapılması halinde kesin teminat alınması ve sözleşme yapılması zorunlu değil. Buna ilişkin gerekli düzenlemeler ihale dokümanlarında yapılacaktır. Malın sözleşme yapma süresi içerisinde teslim edilmesi ve kesin kabulünün yapılması durumunda kesin teminat alınmayacaktır.

43 Bağlı olunan Bakanlıktan gelen talimatlar gerekçe olabilir.
Örnek KİK Kararları Hastanenin genel temizlik ihalesinin iptali neticesinde yeni ihale yapılıncaya kadar üç aylık pazarlık ihalesine çıkılması mevzuata aykırı değildir. Ortaya çıkan mevzuat değişiklikleri pazarlık ihalesinin kullanılması için gerekçe olabilir. Bağlı olunan Bakanlıktan gelen talimatlar gerekçe olabilir. Yıl sonu ödenek yanacak diye pazarlık ihalesine çıkılması mevzuata aykırıdır.

44 Doğrudan Temin 4734/4 ncü maddesinde Doğrudan Temin; Bu Kanunda belirtilen hallerde ihtiyaçların, idare tarafından davet edilen isteklilerle teknik şartların ve fiyatın görüşülerek doğrudan temin edilebildiği usulü şeklinde tanımlanmıştır. 4734/22 nci maddesinin son fıkrasında; Bu maddeye göre yapılacak alımlarda, ihale komisyonu kurma ve 10 uncu maddede sayılan yeterlilik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilir denilmektedir.

45 Doğrudan Temin İhtiyacın sadece gerçek veya tüzel tek kişi tarafından karşılanabileceğinin tespit edilmesi.   Tüpraştan Bitüm Alımı Bir Cihazın yada otomobilin yedek parça alımı

46 Doğrudan Temin b) Sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili bilimsel, teknik, fikri veya sanatsal nedenlerle özel bir hakka sahip olmasını ifade etmektedir. İdarelerin diğer usullerle temini mümkün olmayan bilimsel yayın, fikir ve sanat eseri, belirli bir akademik kişiden alınacak eğitim, resim, tablo, heykel gibi güzel sanat eserleri v.b. mal veya hizmet alımları bu bent kapsamında temin edilebilecektir.

47 Doğrudan Temin c) Mevcut mal, ekipman, teknoloji veya hizmetlerle uyumun ve standardizasyonun sağlanması için zorunlu olan mal ve hizmetlerin, asıl sözleşmeye dayalı olarak düzenlenecek ve toplam süreleri üç yılı geçmeyecek sözleşmelerle ilk alım yapılan gerçek veya tüzel kişiden alınması. Bilgisayar programı alımı Uyum ve Standardizasyonun sağlanması

48 Doğrudan Temin d) İdarelerin 4734/22 nci maddesinin (d) bendinde belirtilen ve KİK tarafından güncellenen tutarı Büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde bulunan idarelerin , diğer idarelerin (KDV hariç) Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin mal ve hizmetlerin temin edilmesi mümkün bulunmaktadır.

49 Doğrudan Temin e) İdarelerin ihtiyacına uygun taşınmaz mal alımı veya kiralanması. Genel bütçeye dahil idareler ile özel bütçeli idarelerin taşınmaz mal kiralamalarına ilişkin olarak daha önce kiralanmış bulunan taşınmaz malların kira artış oranları, bugüne kadar olduğu gibi bütçe harcamalarına ilişkin yetki ve görevi çerçevesinde Maliye Bakanlığı’nın belirleyeceği esaslar doğrultusunda yapılacaktır.

50 Doğrudan Temin 4734/22 nci maddesi uyarınca doğrudan temin yoluyla alım yapılması halinde alım yapılacak kişi ya da firmanın ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığı teyit ettirilmeyecektir. Ancak, 4734/22/d bendinde belirtilen parasal limit dahilinde yapılan alımlarda, alım yapılacak gerçek veya tüzel kişinin kurumun internet sayfasındaki yasaklılar listesinde bulunup bulunmadığının kontrol edilmesi ve yasaklı olduğunun belirlenmesi durumunda, söz konusu kişiden alım yapılmaması gerekmektedir.

51 Doğrudan Temin Doğrudan teminde, ilan yapılması, teminat alınması,
ihale komisyonu kurulması 10 uncu maddede sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçların temin edilebilmesi öngörülmüşse de, idarenin işin niteliğine göre söz konusu işlemleri yapmasında da hukuki bir engel bulunmamaktadır.

52 Doğrudan Temin 4734/62 inci maddesinin (ı) bendine göre; Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşlar, gerek 21 inci maddenin (f) bendi, gerekse 22 nci maddenin (d) bendi (temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar hariç) kapsamında yapacakları harcamalarda, bütçelerine bu amaçla konulan ödeneklerin % 10 unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadan aşamayacaklardır.

53 Doğrudan Temin Doğrudan temin yoluyla yapılan alımlarda, Kanunun 58 inci maddesine göre ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilebilmesi mümkün değildir. Doğrudan temin yoluyla bedel içeren bir sözleşme kapsamında gerçekleştirilen alımlarda, iş deneyim belgesi düzenlenmesi mümkündür.

54 Doğrudan Temin Devamlılık göstermeyen küçük miktarlardaki alımlar ile zorunluluktan dolayı yapılacak alımlar ve benzeri durumlarda belediye meclis üyesinin sahibi bulunduğu işyerlerinden alım yapılabileceği, bunun dışında sözleşme, şartname ve ilan zorunluluğu bulunan alım, satım ihale gibi işlerin 28'inci madde kapsamında değerlendirilmesi gerektiği, Kamu görevi sayılan işleri ifa edenlerin kamu kurumlarında nüfuzunu kullanarak menfaat sağlamalarını veya üçüncü şahıslara karşı haksız rekabeti önlemek olduğu dikkate alınarak belediye meclis üyelerinden, sözleşme yapılması zorunluluğu bulunmayan, mal ve hizmet alımları için doğrudan temin yöntemi ile alım yapılabileceği düşünülmektedir.

55 2015 Yılı Bütçe Kanunu İ Cetveli
Kamu Mali Yönetimi Ve Kontrol Kanunu Kapsamında Avans Verilmesi Ve Oranlar Ön Ödeme (Avans) (Md. 35) 2015 Yılı Bütçe Kanunu İ Cetveli a) Yapım işleri ile mal ve hizmet alımları için; 1- İllerde, kuruluş merkezlerinde, Büyükşehir belediye sınırları içindeki ilçeler ve nüfusu ’i geçen ilçelerde 1.150 2- Diğer ilçelerde 590 c) Şehit cenazelerinin nakli, firari askerler, şüpheli, tutuklu veya hükümlü askerlerin sevki amacıyla 13.200 ç) Yabancı konuk ve heyetlerin ağırlanması amacıyla görevlendirilecek mihmandarlara 7.700 d) Bakanların katılacağı yurt dışı seyahatlerde kullanılmak üzere 22.000 e) Mahkeme harç ve giderleri için (Diğer) Ankara, İstanbul ve İzmir il merkezleri için 28.000 78.000 e) Doğal afetler nedeniyle oluşacak ihtiyaçlar için 60.300 f) İl dışına yapılacak seyahatlerde kullanılacak akaryakıt giderleri için 5.800

56 Teklif Zarfı Üzerine Yazılacak Hususlar
İsteklinin adı, soyadı veya ticaret unvanı, Tebligata esas açık adresi, Teklifin hangi işe ait olduğu, İhaleyi yapan idarenin açık adresi, Zarfın yapıştırılan yeri istekli tarafından imzalanır ve mühürlenir (kaşe), İdarenin adının yazılması adresi anlaşılır yapıyor, yani adreste karışıklığa meydan vermiyorsa cadde sokak ismi belirtilmediği için değerlendirme dışı bırakılamaz. (2008/UM.Z-1371)

57 Ortak Girişim Tarafından Sunulan Teklif Zarfı
Kamu İhale Genel Tebliğin maddesinde ...Aday veya isteklinin ortak girişim olması halinde zarfın yapıştırılan yerinin ortaklardan herhangi biri tarafından imzalanarak kaşelenmesi veya mühürlenmesi yeterlidir. Ortak girişimlerde zarfın üzerinin ortaklardan biri tarafından doldurulması ve imzalanmasında sakınca yok. (2006/UH.Z-270)

58 İhale dokümanının tamamen okunup kabul edildiği belirtilmeli,
Teklif Mektubu Yazılı olmalı, İhale dokümanının tamamen okunup kabul edildiği belirtilmeli, Teklif edilen bedel rakam ve yazı ile birbirine uygun olarak açıkça yazılmalı, Üzerinde kazıntı, silinti, düzeltme bulunmamalı,

59 Teklif mektubu standart forma uygun olmak zorundadır.
Türk vatandaşı gerçek kişilerin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, Türkiye’de faaliyet gösteren tüzel kişilerin vergi kimlik numarasının belirtilmesi, Ad, soyad veya ticaret unvanı yazılmak suretiyle yetkili kişilerce imzalanmış olması, (ortak girişimlerde ortakların tamamı) Teklif mektubu standart forma uygun olmak zorundadır.

60 Örnek KİK Kararı İnceleme konusu durumda, başvuru sahibi tarafından teklif edilen bedel rakam ile “ ,00 TL” olarak yazılmış ve bu bedel yazı ile yazılırken sehven “birmilyonsekizyüzellüçbin TL” olarak yazılmıştır. Bedele ilişkin yazılan ifade, teklif edilen bedeli anlaşılmaz kılmamakta ve yazılan ifadeden rakam ile yazılan bedel dışında başka bir bedel anlaşılmamaktadır; diğer bir ifadeyle, anılan ifade teklif fiyatına ilişkin tereddüt doğuran bir sonuç ortaya çıkarmamaktadır.

61 Örnek KİK Kararları Teklif mektubunun standart forma uygun olmaması teklifin esasını değiştirecek nitelikte bir eksikliktir İhale götürü bedel olduğu halde, istekli birim fiyat teklif mektubu sunması halinde ihale dışı bırakılmalı (2009/UY.I-1234) İhale götürü bedel olduğu halde isteklilerin teklif mektubu ekinde açıklama mahiyetinde birim fiyat cetvelleri koymaları ihalenin sağlıklı bir şekilde sonuçlandırılmasına engel değil (2008/UH.Z-1337)

62 Örnek KİK Kararı Birim fiyat teklif cetvelinin imzasız olması KİK tarafından ihale dışı bırakılma sebebi olarak kabul edilmektedir. Teklif cetvelinin sayısı birden fazla ise, ilk sayfa imzalanmadan son sayfanın imzalanmış olması halinde de ihale dışı bırakılmalı. (2007/UY.Z-2977) Birim fiyat teklif cetveline fiyatlar yazılmış olsa ancak teklif mektubunda yazılı değilse ihale dışı bırakılmalı.

63 Örnek KİK Kararı Tekliflerde para biriminin yazılmaması noktasında, idari şartnamelerdeki “Teklif ve Ödemelerde Geçerli Para Birimi” kısmındaki düzenleme önem arz etmektedir. İhalenin yabancı isteklilere açık olmasına göre birden fazla para birimi yazılmışsa ve teklif mektubunda para birimi belirtilmemişse ihale dışı bırakılmalı, tek bir para birimi belirtilmişse teklifin o para biriminde verildiği kabul edilmeli. (2007/UH.Z-4041) Kısmi teklif verilebilen ihalelerde, kamu ihale mevzuatında tek bir birim fiyat teklif mektubu verileceğine ilişkin olarak sınırlayıcı bir düzenleme bulunmadığından, farklı kalemlere ait birden fazla teklif mektubu ile ihaleye teklif verebilirler. (2007/UM.Z-892)

64 Teklif Geçerlilik Süresi
Tekliflerin geçerlilik süresi; isteklinin kabulü kaydıyla en fazla ihale dokümanında belirtilen teklif geçerlilik süresi kadar uzatılabilir. Bu süre bir defada uzatılabileceği gibi teklif geçerlilik süresini aşmayacak şekilde birden fazla da yapılabilir. İstekli teklif geçerlik süresinin uzatılması talebini kabul etmek zorunda değildir, başka bir anlatımla bu talebi kabul edip etmemek tamamen isteklinin takdirindedir. İsteklinin bu teklifi kabul etmemesi halinde geçici teminatı iade edilir.

65 Teminat Olarak Kabul Edilecek Değerler
a) Tedavüldeki Türk Parası.            b) Bankalar ve özel finans kurumları tarafından verilen teminat mektupları. c) Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri ve bu senetler yerine düzenlenen belgeler. Geçici Teminat teklif edilen bedelin % 3’ünden, Kesin Teminat Teklifin % 6 sından az olmaz.

66 Teminat Olarak Kabul Edilecek Değerler
Genel tebliğin maddesinde; 4734 sayılı Kanunun Teminat Olarak Kabul Edilecek Değerler başlığını taşıyan 34 üncü maddesinin (a) bendinde nakit olarak sadece tedavüldeki Türk Parasının sayılması nedeniyle yabancı para birimi üzerinden teklif alınsa dahi yabancı para birimi cinsinden nakit teminat verilmesi mümkün değildir. Nakit verilen teminat dışındaki teminatlar ise ihalede isteklilerce teklif edilen bedel hangi para birimi ise teminat olarak sunulacak değerin de o para birimi cinsinden olması gerektiğinden, teklif edilen bedel ile teminat olarak getirilecek bedelin farklı para birimi olarak sunulması mümkün değildir.

67 Teminat Olarak Kabul Edilecek Değerler
Dolayısıyla, idari şartnamenin teklif ve ödemelerde geçerli para birimi başlıklı maddesinde yabancı para birimi veya yabancı para birimleri cinsinden teklife izin verilmesi durumunda; istekliler, teminat mektuplarını tekliflerine esas para birimi üzerinden düzenleyeceklerdir. Teminat mektuplarının altına teyide yönelik ibare eklemek isteyen bankaların “…” şeklinde not koymaları mevzuata aykırı değildir. “…” “Bu teminat mektubunun teyidi için, (… .com.tr) posta adresine veya (…) nolu faksa teminat mektubu içeriğindeki bilgileri içeren yazı yazılarak idarelerce bu teminat mektubu ile ilgili teyit alınabilir. Buna karşılık bankamız tarafından, idarelerce elektronik posta yoluyla teyit alma taleplerine yönelik olanlar dahil, ancak resmi yazışma yoluyla veya faks yoluyla teyit yapılacak olup, faks ile yapılan teyitlerin bankamızın genel müdürlüğünde veya ilgili şubesinde görevli en az iki yetkilinin imzasını taşıması gerekir”

68 İdare, 4734/35 inci maddesini esas alarak, teklif geçerlilik süresinin bitimi tarihine 30 gün eklemek suretiyle bulduğu tarihi idari şartnamenin “geçici teminat” başlıklı maddesine yazacaktır. Tip idari şartnamelerin geçici teminata ilişkin maddeleri gereğince geçici teminat olarak sunulan teminat mektubunda geçerlilik tarihi belirtilmeli ve bu tarih, idari şartnamede öngörülen tarihten önce olmamalıdır. Bu çerçevede, asgari süreyi karşılayan veya asgari sürelerden daha uzun süreleri içerir geçici teminat mektuplarının geçerli kabul edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, süresiz geçici teminat mektupları da kabul edilecektir. (Asgari süre teklif geçerlilik süresinden en az 30 gün fazla süreli)

69 4734 sayılı Kanunun 34/VI maddesi gereği; Teminatlar, teminat olarak kabul edilen diğer değerlerle değiştirilebilir. Teminat mektupları da standart forma uygun olmak zorundadır. İsteklinin ortak girişim olması halinde toplam teminat miktarı ortaklık oranına bakılmaksızın ortaklardan biri veya birkaçı tarafından karşılanabilir. Limit içi ve limit dışı ibaresi taşıyan teminat mektupları kabul edilmelidir.

70 Tekliflerin Alınması ve Açılması (Açık Oturum)
İhale saati geldiğinde ihale komisyonu öncelikle ihale saatine kadar kaç teklif verilmiş olduğunu bir tutanakla tespit eder ve bunu hazır bulunanlara duyurur. Bu duyurunun ardından hemen ihaleye başlanır. Öncelikle teklif zarfları alınış sırasına göre incelenir ve bu inceleme neticesinde Kanunun 30/I maddesine uygun olmayan zarflar bir tutanak ile belirlenerek değerlendirmeye alınmaz. Söz konusu tutanağa teklif zarfının neden uygun olmadığına ilişkin gerekçelerin yazılması gerekmektedir.

71 Kamu İhale Genel Tebliğinin 16.2.1. Maddesi
Başvuru ya da teklif zarfının Kanunun 30 uncu maddesinin birinci fıkrasına uygun olmadığının anlaşılması halinde, söz konusu zarfın ön ve arka yüzünün fotokopisi çekildikten sonra başvuru veya teklif zarfı açılmaksızın iade edilecektir. Başvuru veya teklif zarfının fotokopisi ise idare tarafından ihale işlem dosyasında muhafaza edilecektir.

72 Teklif zarflarının incelenmesinin ardından, teklif zarfları açılmadan önce yaklaşık maliyet açıklanacak ve bu husus tutanağa bağlanacaktır. Ancak, isteklilerce sunulan teklif zarflarının hiçbirinin Kanunun 30/I maddesine uygun olmadığının anlaşılması halinde yaklaşık maliyet açıklanmayacaktır. Ancak pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde yaklaşık maliyetin son yazılı fiyat teklifleri ile birlikte açıklanması gerekmektedir.

73 Bu usulde son yazılı fiyat teklifini sunmayan isteklilerin ilk teklifleri son teklifi olarak kabul edileceğinden, son yazılı tekliflerin verilip verilmediğine, teklif zarfları ve tekliflerin usulüne uygun olup olmadığına bakılmaksızın, son yazılı fiyat tekliflerinin verileceği tarih ve saatte yaklaşık maliyet açıklanacaktır.

74 Kısmi teklif verilmesine imkan tanınan ihalelerde, ihale komisyonu, yaklaşık maliyetin açıklanacağı aşamada, toplam yaklaşık maliyet tutarı ile her bir kısım için belirlenen yaklaşık maliyet tutarını ayrı ayrı açıklayacaktır.

75 Ayrıca kısmi teklif verilmesine izin verilen mal alımı ihalelerinde, ihale komisyonu her bir kısma ilişkin yaklaşık maliyet tutarını okuyarak açıklayabileceği gibi her bir kısmın yaklaşık maliyet tutarının yer aldığı bir çizelgenin fotokopisini dağıtmak suretiyle de yaklaşık maliyet tutarlarını açıklayabilir.

76 Zarflar isteklilerle birlikte hazır bulunanlar önünde alınış sırasına göre açılır.
İsteklilerin belgelerinin eksik olup olmadığı ve teklif mektubu ile geçici teminatlarının usulüne uygun olup olmadığı kontrol edilir. Belgeleri eksik veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmayan istekliler tutanakla tespit edilir. Zarf Açma ve Belge Kontrol Tutanağı İle İsteklilerce Teklif Edilen Fiyatlar Formunun onaylı suretini almak isteyenlere de ihale komisyonu başkanı tarafından onaylanmış suretleri verilecektir.

77 Son olarak bu aşamada; hiçbir teklifin reddine veya kabulüne karar verilmez, teklifi oluşturan belgeler düzeltilemez ve tamamlanamaz. Teklifler ihale komisyonunca hemen değerlendirilmek üzere oturum kapatılır.

78 Belgenin eksik olduğu ilk oturumda fark edilmemişse, KİK 2007/UH
Belgenin eksik olduğu ilk oturumda fark edilmemişse, KİK 2007/UH.Z-2673 sayılı Kararında, zarf açma ve belge kontrol tutanağının “iş deneyim belgeleri” sütununun “var” şeklinde doldurulmasının, başvuru sahibinin geçersiz olan teklifinin değerlendirmeye alınmasını gerektirmez yorumunu yapmıştır.

79 Tekliflerin Değerlendirilmesi (Kapalı Oturum)
Belgeleri eksik olan veya teklif mektubu ile geçici teminatı usulüne uygun olmadığı ilk oturumda tespit edilen isteklilerin ihale dışı bırakılması Tekliflerin incelenmesi sırasında isteklilerden yazılı olarak net olmayan hususlarla ilgili tekliflerini açıklamalarını isteme Bilgi tamamlatılması (belge tamamlatılamaz) Aritmetik hata kontrolü ve aritmetik hata olanların ihale dışı bırakılması Yeterlik kriterlerine ve ihale dokümanlarına uygunluğun incelenmesi

80 Aritmetik Hata Tebliğin maddesi: Birim fiyat teklif cetvelindeki çarpım ve toplamlarda hata olması durumunda aritmetik hata olduğu kabul edilecek ve teklif doğrudan değerlendirme dışı bırakılacaktır. Kısmi teklif verilmesine imkan tanınan ihalelerde, isteklinin aritmetik hata yapılan kısma ilişkin teklifi değerlendirme dışı bırakılarak, teklif verdiği diğer kısımlar üzerinden ihale sonuçlandırılacaktır.

81 Kısmi Teklifte Aritmetik Hata
… Her kısım için verilen tekliflerin ayrı ayrı değerlendirilerek, aritmetik hata tespit edilen tekliflerin değerlendirme dışı bırakılması söz konusu olmakla birlikte, ihaleye verilen kısmi tekliflerin toplam tutarlarının ihalenin sonucuna yönelik bir anlam ifade etmediği, birim fiyat teklif cetvelindeki kalemlerin toplamı ve çarpımı açısından herhangi bir hata olmayıp, bu rakamların genel toplamasında yapılan hatanın aritmetik hata olarak kabul edilmemesi gerektiği sonucuna varıldığından başvuru sahibinin iddiası uygun bulunmamıştır. (Karar No : 2010/UM.III-1973)

82 Virgülden Sonra Kaç Basamak…
Kısmi teklife izin verilip verilmediğine bakılmaksızın, birim fiyat üzerinden teklif alınan tüm ihalelerde istekliler, birim fiyatları ve birim fiyatla miktarın çarpılması sonucu bulunan tutarları, virgülden sonra iki ondalık basamaklı sayıdan fazla olacak şekilde verebileceklerdir. Ancak, toplam teklif tutarı virgülden sonra en yakın iki ondalık basamaklı sayıya yuvarlanarak yazılacaktır. Yuvarlama işleminde yarım kuruş ve üzerindeki değerler bir kuruşa tamamlanacak; yarım kuruşun altındaki değerler ise dikkate alınmayacaktır. 82 82

83 Virgülden Sonra Kaç Basamak...
Kısmi teklifin tek kalemden oluşması durumunda birim fiyatla miktarın çarpılması sonucu bulunan tutar, en fazla virgülden sonra iki ondalık basamaklı olacak şekilde verilebilecektir. Kısmi teklifin birden çok kalemden oluşması halinde ise bu kalem tutarlarının toplanması sonucu bulunan kısım toplam tutarı en fazla virgülden sonra iki ondalık basamaklı olacak şekilde verilebilecektir. 83 83

84 Virgülden Sonra Kaç Basamak…
Kamu İhale Genel Tebliğ İşçilik maliyetini oluşturan unsurlar sosyal güvenlik mevzuatı kapsamında kanunla ve idari düzenlemelerle belirlenmiş olup; bu çerçevede 1 TL’nin altındaki tutarlar iki ondalık basamaklı sayıya yuvarlanarak yazılmaktadır. Sosyal güvenlik mevzuatındaki düzenlemeler emredici nitelikte olduğundan dolayı uygulanması zorunludur. Hizmet alımı ihalelerinde birim fiyat teklif cetvelinde yer alan ve işçi sayısı üzerinden teklif alınan işçilik kalemlerinin birim fiyatları ile birim fiyatla miktarın çarpılması sonucu bulunan tutarları, virgülden sonra en yakın iki ondalık basamaklı sayıya yuvarlanarak yazılacaktır.

85 Virgülden Sonra Kaç Basamak…
Yapım İşlerinde; Birim fiyat teklif cetvelinde iş kalemleri için teklif edilen birim fiyatlar ve analizlerdeki rayiç fiyatlar, virgülden sonra iki ondalık basamaklı sayıdan fazla olacak şekilde yazılabilecektir. Birim fiyat teklif cetvelinde, her bir iş kaleminin miktarı ile bu iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın çarpımı sonucu bulunan tutar, analizlerde de her bir girdi miktarı ile rayicinin çarpımı sonucu bulunan tutar, virgülden sonra iki ondalık basamaklı sayıdan fazla olacak şekilde yazılabilecektir. Ancak toplam teklif tutarı, virgülden sonra en yakın iki ondalık basamaklı sayıya yuvarlanarak yazılacaktır. Yuvarlama işleminde yarım kuruş ve üzerindeki değerler bir kuruşa tamamlanacak; yarım kuruşun altındaki değerler ise dikkate alınmayacaktır 85 85

86 Bilgi Eksikliklerinin Tamamlatılması
Geçici teminat ve teklif mektuplarının Kanunen taşıması zorunlu hususlar hariç olmak üzere, bilgi eksikliklerinin giderilmesine ilişkin belgeler, Aday ve isteklilerce sunulan ve başka kurum, kuruluş ve kişilerce düzenlenen belgelerde, belgenin taşıması zorunlu asli unsurlar dışında, belgenin içeriğine ilişkin tereddüt yaratacak nitelikte olan ve belgeyi düzenleyen kurum, kuruluş veya kişilerden kaynaklanan bilgi eksikliklerinin giderilmesine ilişkin belgeler,

87 Bilgi Eksikliklerinin Tamamlatılması
Bilgi tamamlamayanların geçici teminatları gelir kaydedilecektir. Ancak idare tarafından bilgi tamamlama yoluna gidilirse teminat gelir kaydedilmeyecektir. Bilgi tamamlama için idareler tarafından en az 2 gün verilmek durumundadır.

88 Örnek KİK Kararı Bilanço ve gelir tablosunda yer alan karın birbirine uygun olmaması bilgi eksikliği kapsamında tamamlatılabilir. (2009/UH.I-1378)

89 Örnek KİK Kararı Başvuru sahibi tarafından ibraz edilen iş deneyim belgesinde mührün bulunmamasının iş deneyim belgesini düzenleyen idareden kaynaklandığı anlaşıldığından söz konusu eksikliğin anılan Kanun hükmü uyarınca bilgi eksikliği kapsamında değerlendirilerek tamamlatılması yönünde işlem tesis edilmesi gerekirken söz konusu işlemler tesis edilmeden belirtilen gerekçeyle başvuru sahibinin teklifinin değerlendirme dışı bırakılması anılan mevzuat hükümlerine aykırıdır. (2009/UY.I )

90 Örnek KİK Kararı İhaleye katılma şartı olarak istenilmesi gereken belgelerin istenilmemesi halinde, bu belgeler bilgi eksikliği kapsamında tamamlatılamayacaktır. Başvuru sahibinin bilanço ve gelir tablolarındaki TÜRMOB kaşesinin 4734 sayılı Kanunun 37 nci maddesi kapsamında tamamlanmasının istenmesi ve bu aşamadan sonraki işlemlerin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir. (2010/UM.I - 40)

91 Kısmi Teklife Açık İhalelerde Değerlendirme
Yeterlik değerlendirmesi her bir kısım için ayrı yapılacaktır. Her bir kısım için ayrı sözleşme imzalanabilir. Ancak işin tamamına veya bir kısmına teklif veren isteklinin teklif verdiği kısım veya kısımlardan birkaçı veya tamamı için ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi olarak belirlenmesi söz konusu olduğunda, yapım işleri ihaleleri hariç, bu istekli ile tek bir sözleşme imzalanacaktır.

92 Kısmi Teklife Açık İhalelerde Değerlendirme
Ancak, mal ve hizmet alımlarında bir idareye bağlı birimlerin ihtiyaçlarının bir merkezden yapılan ihale ile karşılanması amacıyla kısmi teklife imkan verilen ihalelere münhasıran ve idari şartnamenin “Kısmi teklife ilişkin açıklamalar” başlığı altında idarece bu hususun düzenlenmiş olması kaydıyla her bir kısım için ayrı ayrı sözleşme imzalanabilecektir.

93 Şikayet olan kısımlar hariç, diğer kısımlara ilişkin sözleşmeler imzalanabilir.
Ayrı ayrı sözleşmeye bağlanacak her kısım için ayrı kesin teminat alınacaktır. Aritmetik hata bulunması halinde, sadece hatanın bulunduğu kısım değerlendirme dışı bırakılır. Kısmi teklife açık ihalelerde aritmetik hata kalem bazında değerlendirilmeli hata bulunmayan diğer kalemlere verilen teklifler değerlendirme dışı bırakılmamalıdır ve 2009/UM.III-2200

94 Aşırı Düşük Teklif Sorgulaması
Komisyon 37 nci maddeye göre değerlendirme yaptıktan sonra, diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit eder. Bu teklifleri reddetmeden önce, belirlenen süre içinde teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğunu tespit ettiği bileşenler ile ilgili ayrıntılar yazılı olarak istenir.

95 İhale Komisyonu İmalat sürecinin, verilen hizmetin ve yapım yönteminin ekonomik olması,   Seçilen teknik çözümler ve teklif sahibinin mal ve hizmetlerin temini veya yapım işinin yerine getirilmesinde kullanacağı avantajlı koşullar,            Teklif edilen mal, hizmet veya yapım işinin özgünlüğü, hususlarında belgelendirilmek suretiyle yapılan yazılı açıklamaları dikkate alarak, aşırı düşük teklifleri değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda, Açıklamaları yeterli görülmeyen, Yazılı açıklamada bulunmayan, isteklilerin teklifleri değerlendirme dışı bırakılarak reddedilir.

96 Ortalamalar, belirlemeye yetkilidir.
Aşırı Düşük Teklif Belirlemesinde İhale Komisyonu Hangi Kriterleri Esas Alır ? İhale komisyonu, aşırı düşük tekliflerin tespiti ve değerlendirilmesinde Kurum tarafından belirlenen kriterleri esas alır. Kurum bu maddenin uygulanmasında; aşırı düşük tekliflerin tespiti, değerlendirilmesi ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi amacıyla; Sınır değer, Sorgulama kriterleri, Ortalamalar, belirlemeye yetkilidir.

97 Örnek KİK Kararı İhale konusu iş malzeme nakli işi olup, malzeme nakli işlerine ilişkin sınır değer tespitine ve değerlendirmesine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Kamu ihale mevzuatında yer alan hükümler doğrultusunda aşırı düşük tekliflerin belirlenmesinde idarenin takdir hakkı bulunmakta olup yaklaşık maliyete ve diğer tekliflere göre idarenin aşırı düşük teklif olarak değerlendirmediği teklife ilişkin açıklama istememesi işleminde mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.

98 Hizmet Alım İhaleleri İçin Özel Düzenlemeler
İhale komisyonu tarafından, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihaleleri ile personel çalıştırılmasına dayalı olmamakla birlikte ihale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılacağı hizmet alımı ihalelerinde asgari işçilik maliyeti, sözleşme giderleri ve genel giderler ile varsa malzeme ve diğer maliyet kalemleri, bunlar dışında kalan hizmet alımı ihalelerinde ise ihale dokümanında belirtilen teklif fiyata dahil giderler dikkate alınmak suretiyle tekliflerin değerlendirilmesi yapılarak 4734 sayılı Kanunun 38 inci maddesi uyarınca teklifi aşırı düşük görülen isteklilerden işin niteliğine göre ihale komisyonunca belirlenen önemli teklif bileşenleri ile ilgili açıklama istenecektir.

99 Hizmet Alım İhaleleri İçin Özel Düzenlemeler
İdarelerce aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazıda, teklifte önemli olduğu tespit edilen bileşenlerin belirtilmesi ve açıklama için isteklilere üç (3) iş gününden az olmamak üzere makul bir süre verilmesi gerekmektedir. Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde, kar hariç yaklaşık maliyet tutarının üzerindeki teklifler aşırı düşük teklif olarak kabul edilmeyecektir.

100 Hizmet Alım İhaleleri İçin Özel Düzenlemeler
İsteklilerin açıklamalarına dayanak teşkil eden bilgi ve belgeler; Tedarikçi veya üreticilerden alınan proforma faturalar, Fiyat teklifleri, Kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan mal ve hizmetlere ilişkin ilan edilmiş fiyat tarifeleri veya bunlardan alınmış fiyat teklifleri, Kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilgili mala ilişkin ilan edilen asgari fiyatlar, Perakende satış yapan zincir mağaza veya marketlerin yayımladıkları fiyat kataloglarında yer alan fiyatlar,

101 Hizmet Alım İhaleleri İçin Özel Düzenlemeler
Ticaret borsalarına kayıtlı mallara ilişkin olarak 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 51 inci maddesinin (c) bendi uyarınca borsa idaresi tarafından düzenlenen ilgili malın fiyatını gösteren belgeler, Yaş sebze ve meyve için, Yaş Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname uyarınca faaliyet gösteren toptancı hali idaresi tarafından düzenlenen ilgili malın fiyatını gösteren belgeler, İsteklinin ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ilişkin maliyet/satış tutarı tespit tutanaklarıdır.

102 Örnek KİK Kararı Proforma faturanın SMMM tarafından onaylandığı, ancak mükellefle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından proforma fatura üzerine; Birim satış tutarının, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre çıkartılan ve tarafımdan onaylanan maliyet/satış tutarı tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama birim maliyet tutarının altında olmadığını beyan ederim. ibaresinin yazılmadığı tespit edilmiştir. 2010/UH.I-2835

103 Örnek KİK Kararı Kamu İhale Genel Tebliğinde yapılan değişiklikler uyarınca, hizmet alımı ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin açıklanmasında, isteklilerin teklif fiyatlarını stoklarda bulunan mallara/malzemelere dayandırması ve bu çerçevede stok tespit tutanağı sunmaları mümkün değildir. İstekli tarafından sunulan ve standardı Tebliğ ekinde yer alan Ek-O.8 numaralı “Stok Tespit Tutanağı” formu ise ancak Tebliğin 45 inci maddesi altında ( ve ) düzenlenen yapım işleri ihalelerindeki aşırı düşük teklif açıklamaları kapsamında kullanılabilecektir. Açıklamalar ve fiyat tevsiki bu nedenle mevzuata uygun görülmemiştir. 2010/UH.III-3131

104 Hizmet Alım İhaleleri İçin Özel Düzenlemeler
İsteklinin açıklamalarını kendi ürettiği, aldığı veya sattığı mallara dayandırması durumunda ihale konusu işte kullanılması öngörülen mala ilişkin ağırlıklı ortalama birim maliyetin veya ağırlıklı ortalama birim satış tutarının belirtildiği “maliyet/satış tutarı tespit tutanağı” sunulacaktır. İsteklilerce teklif edilen tutara ilişkin birim fiyatlar, Maliyete dayalı açıklama yapıldığında, ağırlıklı ortalama birim maliyetin, Satışlar üzerinden açıklama yapıldığında, ağırlıklı ortalama birim satış tutarının % 80’inin, altında olamaz. İsteklinin satışlar üzerinden açıklama yapabilmesi için malın ticareti ile iştigal ediyor olması; maliyete dayalı açıklama yapabilmesi için ise, son geçici vergi beyanname döneminde ihale konusu işte kullanılmasını öngördüğü mal miktarının en az yarısı kadar alış yapmış olması gerekmektedir.

105 Hizmet Alım İhaleleri İçin Özel Düzenlemeler
İsteklinin son geçici vergi beyanname döneminde 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelere açıklama konusu mala ilişkin satış yapmış ve satılan malın idarece kabul edilmiş olması durumunda “maliyet/satış tutarı tespit tutanağı” sunmasına gerek bulunmayıp sadece söz konusu satışa ilişkin fatura suretleri ile de belgelendirme yapılabilecektir. İstekli tarafından perakende satış yapan zincir mağaza veya marketlerin yayımladıkları fiyat kataloglarının kullanılması halinde, ilgili mala ait sadece ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olan bir fiyatı gösteren mağaza veya market yönetimince onaylanmış kataloğu sunması yeterlidir.

106 Örnek KİK Kararı İstekli tarafından perakende satış yapan zincir mağaza veya marketlerin yayımladıkları fiyat kataloglarının kullanılması halinde, bu kataloğun ilgili mala ait sadece ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olan fiyatları göstermesi, mağaza veya market yönetimince onaylanmış olması gerekmektedir. 2011/UH.I-851 Kararı

107 Yaklaşık Maliyetin Üzerindeki Tekliflere Ne Yapılır ?
Kabul edilir mi ? İhale verilebilir mi ? Yaklaşık maliyet hesap edilirken hata mı yapıldı ? Yaklaşık maliyet hatalı mı güncellendi ? Teklifler rayiçleri yansıtıyor mu ?

108 Bütün Tekliflerin Reddedilmesi ve İhalenin İptali
İhale komisyonu kararı üzerine idare, bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. 02/02/2009 Tarih ve 2009/UY.I-502 sayılı kararda ihalenin iptal gerekçelerinin kanuna aykırı olduğu iddiası üzerine 4734 sayılı Kanunun 5812 sayılı Kanun ile değişik 56 ncı maddesinin birinci fıkrası uyarınca ihalenin iptaline ilişkin işlem ve kararlardan, sadece şikayet ve itirazen şikayet üzerine alınanlar itirazen şikayete konu edilebilmektedir. Bu kapsamda bulunmayan ihalenin idarece, şikayet ve itirazen şikayet başvurusu olmadan iptal edilmiş olması nedeniyle görev yönünden başvurunun reddi gerekmektedir.

109 İhalenin Karara Bağlanması ve Onaylanması
Ekonomik açıdan en avantajlı teklif, sadece fiyat esasına göre veya fiyat ile birlikte işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlenir. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde, ihale dokümanında bu unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları belirlenir.

110 İhalenin Karara Bağlanması ve Onaylanması
İhale dokümanında yerli istekliler lehine fiyat avantajı sağlanacağı belirtilen ihalelerde, bu fiyat avantajı da uygulanmak suretiyle ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenerek ihale sonuçlandırılır. En düşük fiyatın ekonomik açıdan en avantajlı teklif olarak değerlendirildiği ihalelerde, birden fazla istekli tarafından aynı fiyatın teklif edildiği ve bunların da ekonomik açıdan en avantajlı teklif olduğu anlaşıldığı takdirde, fiyat dışındaki unsurlar dikkate alınmak suretiyle ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenerek ihale sonuçlandırılır.

111 İhalenin Karara Bağlanması Ve Onaylanması
İhale komisyonu gerekçeli kararını belirleyerek, ihale yetkilisinin onayına sunar. Kararlarda isteklilerin adları veya ticaret unvanları, teklif edilen bedeller, ihalenin tarihi ve hangi istekli üzerine hangi gerekçelerle yapıldığı, ihale yapılmamış ise nedenleri belirtilir. İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder.

112 İhalenin Karara Bağlanması Ve Onaylanması
İhale; kararın onaylanması halinde geçerli, iptal edilmesi halinde ise hükümsüz sayılır. İhale kararları ihale yetkilisince onaylanmadan önce idareler, ihale üzerinde kalan istekli ile varsa ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi isteklinin ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığını teyit ettirerek buna ilişkin belgeyi ihale kararına eklemek zorundadır. İki isteklinin de yasaklı çıkması durumunda ihale iptal edilir.

113 Fiyat Dışı Unsurlar (Mal-Hizmet-Yapım)
İhale konusu iş göz önünde bulundurularak işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi unsurlar fiyat dışı unsur olarak belirlenebilir Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin, fiyat ile birlikte fiyat dışı unsurların da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde; fiyat dışı unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları ile hesaplama yöntemi ve bu unsurlara ilişkin değerlendirmenin yapılabilmesi için sunulacak belge (Mal alımlarında numune) idari şartnamede açıkça belirtilir.

114 Fiyat Dışı Unsurlar Fiyat dışı unsurlar, bir marka veya model esas alınarak rekabeti sınırlayıcı şekilde belirlenemez Fiyat dışı unsurlara, bu unsurların parasal değerlerine veya nispi ağırlıklarına ve hesaplama yöntemine yönelik düzenlemeyi yapan birim veya görevliler tarafından gerekçeli bir açıklama belgesi hazırlanır ve bu belge ihale onay belgesinin ekinde yer alır. Mal alımlarında; Ekonomik ve mali yeterlik kriterleri ile iş deneyim belgesi fiyat dışı unsur olarak öngörülemez, diğer alım yöntemleri için böyle bir sınırlama bulunmamaktadır.

115 Neler Fiyat Dışı Unsur Olarak Belirlenir ?
Bakım aralıkları, bakım süreleri, bakım maliyeti, Malın kullanılabilmesi için gerekli diğer maliyet kalemleri, tükettiği enerji, kullanabilecek insan sayısı ve niteliği, işletilmesi için gerekli diğer giderler, En az maliyetle en fazla ürün veya iş sağlayan mallar verimli kabul edilecektir, Malın kalitesi ve kalitenin etkilendiği tasarım, üretim ve servis imkanları, İş güvenliği açısından uygun olma, taşınabilir olma, ileri teknolojileri adapte edebilme v.b.

116 Aynı Fiyatın Teklif Edildiği Haller (Hizmet Alımlarında)
Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin sadece fiyat esasına göre belirlendiği ihalelerde, birden fazla istekli tarafından teklif edilen fiyatın en düşük fiyat olması durumunda, ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi amacıyla aşağıda belirtilen fiyat dışı unsurlar esas alınarak değerlendirme yapılır. Bu çerçevede isteklilere; a) İsteklinin ve tüzel kişiliğinin yarısından fazla hissesine sahip ortağına ait iş deneyim belgesi kullanılmış ise bu ortağının, ilan veya davet tarihinden geriye doğru son iki yıl içinde 4735 sayılı Kanun kapsamında sözleşme imzalamamış olması veya imzaladığı sözleşmelerin toplam bedelinin ihale konusu işin yaklaşık maliyetinden daha düşük olması durumunda 2 puan, yaklaşık maliyet tutarı ile yaklaşık maliyetin iki katı arasında olması durumunda 1 puan, (EKAP verileri)

117 Aynı Fiyatın Teklif Edildiği Haller (Hizmet Alımlarında)
b) İsteklinin ticari merkezinin ilan veya davet tarihinden geriye doğru en az bir yıldır ihaleyi yapan idarenin bulunduğu ilin mülki idari sınırları içindeki ticaret ve/veya sanayi odasına ya da ilgili meslek odasına kayıtlı bulunması durumunda 1 puan, (İsteklinin teklifi kapsamında sunulan belgeleri) c) İstekli veya tüzel kişiliğinin yarısından fazla hissesine sahip ortağına ait iş deneyim belgesi kullanılmış ise bu ortağı hakkında, ilan veya davet tarihinden geriye doğru son iki yıl içinde ihaleyi yapan idareye karşı yüklenimde bulunduğu hizmet alımı işlerinde, işçilerin ücretlerinin tam ve zamanında ödenmediğine ilişkin idarece tespit yapılmamış olması durumunda 1 puan, verilir. (İdarece tutulan kayıt ve tutanaklar)

118 Aynı Fiyatın Teklif Edildiği Haller (Hizmet Alımlarında)
(2) Ortak girişimlerin katıldığı ihalelerde birinci fıkra kapsamında puan alabilmek için belirtilen kriterlerin tüm ortaklarca sağlanması gerekmektedir. Bu çerçevede, birinci fıkranın (a) bendi kapsamında yapılacak değerlendirmede, tüm ortaklara ve bunların iş deneyim belgesi kullanılan ortaklarına ait toplam sözleşme tutarı esas alınacak, (b) ve (c) bendi kapsamındaki kriterlerin de tüm ortaklar tarafından sağlanması halinde ortak girişime puan verilecektir. (3) Birinci fıkrada yer alan kriterleri sağlayamayan isteklilere puan verilmez. Yapılan değerlendirme sonucunda daha yüksek puana sahip istekli ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi olarak belirlenir. Ancak bu değerlendirme sonucunda eşitliğin bozulmaması durumunda, puanları eşit olan istekliler davet edilmek suretiyle, ihale komisyonu tarafından kura yöntemine başvurulur. Kura sonucunda tespit edilen istekliler, ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi ve ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olarak belirlenir.

119 Aynı Fiyatın Teklif Edildiği Haller (Hizmet Alımlarında)
(5) Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyatla birlikte fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlendiği ihalelerde, tekliflerin birbirine eşit olması durumunda fiyat teklifi düşük olan istekli ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi olarak belirlenir. Fiyat tekliflerinin de eşit olması durumunda, idari şartnamede yer alan fiyat dışı unsurların öncelik sıralaması esas alınarak ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenir.

120 Aynı Fiyatın Teklif Edildiği Haller (Mal Alımlarında)
İdare, ekonomik açıdan en avantajlı teklifin sadece fiyat esasına göre belirlendiği ihalede, birden fazla istekli tarafından teklif edilen fiyatın en düşük fiyat olması ve bu fiyatların da birbirine eşit olması durumunda ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesine ilişkin kriterleri aşağıdaki hususları esas alarak idari şartnamede belirtir: a) Fiyat dışı unsur veya unsurlar, istekli tarafından teklif edilen malın yerli malı olması ile iş deneyimini gösteren belgedeki belge tutarı, değerlendirme kriteri olarak öngörülebilir. Fiyat dışı unsurlar ile istekli tarafından teklif edilen malın yerli malı olmasının değerlendirme kriteri olarak öngörülmesi idarenin takdirindedir. Ancak, her ihalede, tekliflerin eşitliği durumunda iş deneyimini gösteren belgedeki belge tutarının bir değerlendirme kriteri olarak düzenlenmesi zorunludur.

121 Aynı Fiyatın Teklif Edildiği Haller (Mal Alımlarında)
b) Değerlendirme kriterlerinde öncelik, sırasıyla; fiyat dışı unsur veya unsurlara, isteklilerce teklif edilen malın yerli malı olmasına ve iş deneyimini gösteren belgedeki belge tutarına verilir. c) İhaleye katılımda yeterlik kriteri olarak iş deneyimini gösteren belgelerin istenilemediği veya istenilmediği ihalelerde de tekliflerin eşitliği durumunda ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi için iş deneyimini gösteren belgedeki belge tutarına değerlendirme kriteri olarak yer verilir. Bu ihalelerde, benzer işe yönelik düzenleme yapılması idarenin takdirindedir. Benzer iş düzenlemesi yapılmayan ihalelerde, isteklilerce sunulan iş deneyimini gösteren belgedeki ihale konusu işe ilişkin iş deneyim tutarı esas alınarak değerlendirme yapılır.

122 Aynı Fiyatın Teklif Edildiği Haller (Mal Alımlarında)
ç) İş deneyimini gösteren belgedeki belge tutarı daha fazla olan istekli, ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi olarak belirlenir. İş ortaklığında, ortakların hisse oranına bakılmaksızın pilot ortağa ait iş deneyim tutarı, konsorsiyumda ise koordinatör ortağa ait iş deneyim tutarı dikkate alınarak ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenir. d) Yerli malı teklif edenler lehine fiyat avantajı sağlanmayan ihalelerde de istekli tarafından yerli malı teklif edilmesi, tekliflerin eşitliği durumunda ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesinde bir değerlendirme kriteri olarak öngörülebilir.

123 Aynı Fiyatın Teklif Edildiği Haller (Mal Alımlarında)
 Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyatla birlikte fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlendiği ihalelerde, tekliflerin eşit olması durumunda fiyat teklifi düşük olan istekli ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi olarak belirlenir. Fiyat tekliflerinin de eşit olması durumunda, idari şartnamede yer alan fiyat dışı unsurların öncelik sıralaması esas alınarak ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenir. Fiyat dışı unsurların da eşit olması durumunda ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi, yerli malı teklif eden isteklidir. İsteklilerin teklif ettikleri malın yerli malı olmaması veya birden fazla isteklinin teklif ettiği malın yerli malı olması durumunda, iş deneyimini gösteren belgedeki belge tutarı esas alınarak ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi belirlenir.

124 Aynı Fiyatın Teklif Edildiği Haller (Mal Alımlarında)
Tekliflerin eşit olması durumunda ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenirken idari şartnamedeki kriterlerin öncelik sıralaması esas alınır. Bir sıralama kriterindeki değerlendirme sonucunda ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenememesi halinde diğer sıralama kriterine geçilir. Üst sırada yer alan kritere göre yapılan değerlendirme sonucunda, birden çok isteklinin tekliflerinin birbirine eşit olması veya ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenememesi durumunda, sadece kriteri sağlayan isteklilerin teklifinin diğer kriter veya kriterler açısından değerlendirilmesine devam edilir.

125 Aynı Fiyatın Teklif Edildiği Haller (Mal Alımlarında)
 İhaleye katılımda yeterlik belgesi olarak istenilmeyen belgenin veya belgelerin, tekliflerin eşit olması durumunda ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesi için istenildiği ihalelerde, bu belge veya belgeleri sunmayan isteklinin teklifi değerlendirme dışı bırakılamaz. Ancak, tekliflerin eşit olması ve ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenebilmesi amacıyla istenilen belge veya belgeleri, teklifleri kapsamında sunmayan eşit teklif sahibi istekli veya isteklilere bu belge ya da belgeleri sunmaları için yeterli süre verilir. İstenilen belge veya belgeleri süresi içerisinde sunan isteklilerin belgeleri, idari şartnamede yapılan düzenlemeye göre değerlendirilerek ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi belirlenir. Ancak isteklilerce sunulacak yerli malı belgesinin ihale tarihinden önce düzenlenmiş olması; iş deneyimini gösteren belgeye konu işin ise ihale tarihinden önce gerçekleştirilmiş olması zorunludur. Yerli malı ve fiyat dışı unsurlardan birine veya ikisine öncelik verilerek ve mutlaka her durumda iş deneyim belgesine göre idarelerce idari şartnamede gösterilecektir.

126 Yerli İstekliler Lehine Fiyat Avantajı Uygulanması
Kanunun 63 üncü maddesine göre ihale dokümanında yerli istekliler lehine fiyat avantajı sağlanacağı belirtilen ihalelerde, bu fiyat avantajı da uygulanmak suretiyle ekonomik açıdan en avantajlı teklif belirlenerek ihale sonuçlandırılacaktır.

127 İhale Komisyonunun Karar Alması
İhale komisyonu kararında 4734/40’ıncı maddesinde öngörüldüğü üzere; İsteklilerin adları veya ticaret unvanları, Teklif edilen bedeller, İhalenin tarihi İhalenin hangi istekli üzerine hangi gerekçelerle yapıldığı, İhale yapılmamış ise nedenleri, hususlarına yer verilmesi zorunludur.

128 İhale Yetkilisinin Görevi Ve Hakları
4734/40’ıncı maddesi uyarınca iki seçenek vardır: İhale kararını onaylamak ya da gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle ihaleyi iptal etmek İhale yetkilisinin, komisyon karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde işlem tesis etmesi gerekmektedir. İhale yetkilisinin nihai komisyon kararının kendisine sunulması aşamasında düzeltici işlem tesis etme yetkisi bulunmamaktadır. Onaya çıkarılan en avantajlı teklifle ikinci en avantajlı teklif sahiplerinin ikisinin de yasaklılık teyidi yapılacak. Sözleşme imzalanmadan önce tekrar kontrol edilecektir.

129 Kesinleşen İhale Kararının Bildirilmesi
İhale kararının ihale yetkilisi tarafından onaylandığı günü izleyen en geç üç gün içinde, ihale üzerinde bırakılan dahil olmak üzere, ihaleye teklif veren bütün isteklilere bildirilecektir. Bu kapsamda teklif zarfı değerlendirmeye alınmayan veya teklifi değerlendirme dışı bırakılanlara da bildirim yapılacaktır. Bildirim yapılırken, teklifin değerlendirmeye alınmama veya uygun bulunmama gerekçelerine de yer verilir. Kesinleşen ihale kararları bildirileceği zaman, ekine ihale komisyonu karar tutanağı da eklenecektir.

130 Kesinleşen İhale Kararının Bildirim Usulü
İmza karşılığı elden, İadeli taahhütlü mektupla, KİK Elektronik ortamda, Faksla, bildirilmesi mümkündür.

131 Sözleşmenin İmzalanabileceği En Erken Tarih
İhale sonucunun bütün isteklilere bildiriminden itibaren; 21 inci maddenin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on gün geçmedikçe sözleşme imzalanamaz.

132 Sözleşmenin İmzalanabileceği En Erken Tarih
Şikayet başvurusu, ihale sürecindeki işlem veya eylemlerin hukuka aykırılığı iddiasıyla bu işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden itibaren 21 inci maddenin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde beş (5) gün, diğer hallerde ise on (10) gün içinde ve sözleşmenin imzalanmasından önce, ihaleyi yapan idareye yapılır.

133 Sözleşmenin İmzalanabileceği En Erken Tarih
Böylece, kesinleşen ihale kararının bildiriminden itibaren maddede belirtilen süreler geçmedikçe sözleşmenin imzalanmayacağı kuralı getirilerek ihalelere yönelik başvurular güvence altına alınmıştır. Başvuruya konu ihalede, başvuru sahibinin tarihinde idareye şikayet başvurusunda bulunduğu, şikayet başvurusu üzerine on gün içinde idarece bir karar alınmadığı, Kuruma yapılacak itirazen şikayet başvurusu için öngörülen on günlük itirazen şikayet süresi beklenilmeden tarihinde 4734 sayılı Kanunun 55 inci maddesine aykırı olarak sözleşmenin imzalandığı tespit edilmiştir. (2009/UY.III-1497)

134 Sözleşmeye Davet 41 inci maddede belirtilen sürelerin bitimini, Ön mali kontrol yapılması gereken hallerde ise bu kontrolün tamamlandığı tarihi izleyen günden itibaren üç gün içinde ihale üzerinde bırakılan istekliye, sözleşmeyi imzalaması hususu bildirilir.

135 Yabancı istekliler için bu süreye oniki gün ilave edilir.
İhale Üzerinde Bırakılan İstekliye Sözleşmeyi İmzalaması İçin Tanınan Süre İstekli,  sözleşmeye davet yazısını tebellüğ ettiği tarihini izleyen on gün içinde kesin teminatı vermek suretiyle sözleşmeyi imzalamak durumundadır. Yabancı istekliler için bu süreye oniki gün ilave edilir. Sözleşmeden önce kesin teminat alınmayan danışmanlık hizmet ihalelerinde sözleşmeye davet ise, kesin teminat istenilmeksizin yapılır.

136 Kesin Teminat İhale üzerinde kalan istekliden ihale bedeli üzerinden hesaplanmak suretiyle % 6 oranında kesin teminat alınır. 21’ıncı maddenin b, c ve f bendi kapsamında yapılan mal alımlarında, malın sözleşme süresi içinde teslim edilmesi halinde kesin teminat alınması zorunlu değil. Yapım işlerinde, aşırı düşük değerlendirme sonucunda ihalenin sınır değerin altında teklif veren isteklilerden biri üzerinde bırakılması halinde, kesin teminat sınır değerin yüzde altısı oranında alınır. Danışmanlık hizmet alım ihalelerinde dokümanda belirtilmek kaydıyla kesin teminat hakedişlerden kesinti yapılmak suretiyle alınabilir.

137 Sözleşme Yapılmasında İsteklinin Sorumluluğu
İhale üzerinde kalan istekli kesin teminatı vererek sözleşmeyi imzalamak zorundadır. Sözleşmeyi imzalamazsa geçici teminatı gelir kaydedilir ve altı aydan az olmamak üzere bir yıla kadar ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilir. İhale yetkilisinin fiyatı uygun görmesi kaydıyla ikinci en iyi teklif sahibiyle sözleşme imzalanabilir. İkinci en iyi teklif sahibi de sözleşmeyi imzalamazsa geçici teminatı gelir kaydedilerek altı aydan az olmamak üzere bir yıla kadar ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilir ve ihale iptal edilir.

138 İdarenin Sorumluluğu İdare, 42 ve 44 üncü maddede yazılı süre içinde sözleşme yapılması hususunda kendisine düşen görevleri yapmakla yükümlüdür. İdarenin bu yükümlülüğü yerine getirmemesi halinde, istekli sürenin bitmesini izleyen günden itibaren en geç beş gün içinde, on gün süreli bir noter ihbarnamesi ile bildirmek şartıyla, taahhüdünden vazgeçebilir. Bu takdirde geçici teminat geri verilir ve istekli teminat vermek için yaptığı belgelendirilmiş giderleri istemeye hak kazanır. Bu zarar, sebep olanlara tazmin ettirilir ve ayrıca haklarında 60 ıncı madde hükümleri (disiplin cezası) uygulanır. İdare tarafından sürelere uyulmazsa istekli vazgeçmediği müddetçe sözleşme imzalanabilir.

139 İhalelere Yönelik Başvurular (Şikayet - İtirazen Şikayet)
Şekil şartlarına aykırı dilekçeler varsa, şikayet veya itirazen şikayet süresi dolmadan bu eksiklikler giderilebilir. İdarenin veya Kurumun müştekiye bildirim zorunluluğu yok. KİK’in iddiaları inceleme yetkisi ortadan kalktı. Şikayet ve itirazen şikayet aday veya istekliler ile istekli olabilecekler tarafından yapılır. İhalelerden yasaklı olan bir firmanın şikayet ehliyeti bulunmamaktadır ve 2009/UH.II-2124

140 İhalelere Yönelik Başvurular (Şikayet - İtirazen Şikayet)
İstekli olabilecekler şikayet ve itirazen şikayette bulunabilecek. İstekli olabilecek: İhale konusu alanda faaliyet gösteren ve ihale veya ön yeterlik dokümanı satın almış gerçek veya tüzel kişi ya da bunların oluşturdukları ortak girişim. Kurul tarafından ilgililer dinlenebilecek. İhtisas sahibi kişilerden yardım alınabilecek. Dinamik Alım Sistemi, Elektronik Eksiltme ve Çerçeve Anlaşmalar için ayrı bir şikayet yönetmeliği getirilecekti; ancak, mevcut şikayet yönetmeliğine bazı maddeler eklenmek suretiyle çerçeve anlaşma ihaleleri yönetmelik kapsamına alındı. Kararlar bültende yayımlanacak.

141 İhalelere Yönelik Başvurular (Şikayet - İtirazen Şikayet)
Şikayet başvuru süresi şikayete konu işlemin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihten itibaren onbeş günden, 21 inci maddenin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde beş güne, diğer usullerde ise on güne düşürülmüştür. İlanda yer alan hususlara yönelik başvuruların süresi ilk ilan tarihinden, ön yeterlik veya ihale dokümanının ilana yansımayan diğer hükümlerine yönelik başvuruların süresi ise dokümanın satın alındığı tarihte başlar. İlk ilan tarihi olarak Kamu İhale Bülteninde yayımlandığı tarih esas alınmalıdır.

142 İhalelere Yönelik Başvurular (Şikayet - İtirazen Şikayet)
İlan, ön yeterlik veya ihale dokümanına ilişkin şikayetlerin en geç ihale veya son başvuru tarihinden üç iş günü öncesine kadar yapılması gerekmektedir. Şikayet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunabilmek için; dokümanın ihale veya son başvuru tarihinden en az üç iş günü öncesi alınmış olması gerekmektedir. İhale kararına karşı yapılacak şikayet başvurularında sürenin başlangıcı ise, ihale kararının isteklilere tebliğ tarihidir. Teklifleri değerlendirmeye alınmayanların açıklama talebinde bulunmaları halinde sürenin başlangıcının açıklamanın bildirim tarihi, diğerlerinde ihale kararının bildirim tarihi olacağı şeklindeki ayrım da ortadan kalkmıştır.

143 KİK Kararı Pazartesi ihale tarihi olan ihalede, dokümana şikayet en geç Salı günü yapılması gerektiğinden tarihinde yapılan şikayet başvurusunun reddedilmesi gerekmektedir. (2009/UH.III ) İsteklilerin, yeterlik başvurularının veya tekliflerin sunulması, değerlendirilmesi ve ihalenin sonuçlandırılmasına ilişkin idari işlem veya eylemler hakkında başvuruda bulunabileceği düzenlenmiş olup, başvuru sahibi tarafından ihaleye teklif verildiği göz önünde bulundurulduğunda başvuru sahibinin dokümana yönelik şikayet ehliyeti bulunmadığı sonucuna varılmıştır. (2009/UH.III-1496)

144 Şikayet Başvurusu Üzerine İdarenin Yapacağı İşler
Şikayetlerin her halde ihale tarihinden önce karara bağlanması Esastır, 10 gün içinde karar verilmesi, Örneğin şikayet başvurusu ihale tarihinden 15 gün önce yapılmışsa, başvurunun 10 gün içinde yani ihale tarihinden 5 gün önce karara bağlanmış olması gerekmektedir. İdare şikayet başvurusunu ihale tarihinden önce karara bağlayacak olmakla birlikte, bildirim karar tarihinden itibaren üç gün içinde yapılacağından, dokümana itiraz eden istekli olabileceklerin ihale tarihinde kendilerine henüz bildirim yapılmamışsa, bir hak kaybına uğramamak için ihaleye teklif vermeleri gerekmektedir.

145 Şikayet Başvurusu Üzerine İdarenin Yapacağı İşler
Şikayet başvurusu üzerine tespit edilen ihale dokümanındaki hatalar nedeniyle ihale iptal edilmeyerek, 29 uncu maddedeki hüküm gereği ihale tarihi zeyilname ile en fazla yirmi gün ertelenecektir. …en az on gün öncesinde bilgi sahibi olmalarını temin edecek şekilde ihale  dokümanı  alanların  tamamına gönderilir. Örneğin ihale tarihi ve dokümana yönelik şikayet başvurusu tarihinde yapılmış, dolayısıyla hata bu tarihte fark edilmişse, zeyilnamenin düzenlenerek aynı gün bildirim yapıldığı taktirde yeni ihale tarihi en erken olabilecektir.

146 Şikayet Başvurusu Üzerine İdarenin Yapacağı İşler
Kanunun 55 inci maddesinde ihale tarihinin erteleneceği ifade edilmiş olsa da, şikayet başvurusu erken yapılmış ve dolayısıyla ilk ihale tarihinden on gün öncesine kadar dokümanda yapılan değişikliklerin istekli olabileceklere bildirilme imkanı varsa ihale tarihinin ertelenmesine gerek bulunmamaktadır. 55 inci maddedeki değişiklik sonucu istekli olabilecekler tarafından yapılan şikayet sonucu ihale tarihi ertelenebilecekken, idarece hatanın tespit edilmesi ve zeyilnamenin ihale tarihinden on gün öncesinden bildirilmesinin mümkün olmaması halinde ihale tarihinin ertelenmesi söz konusu olmayacak ve ihale iptal edilecektir.

147 İlana Yansıyan Hükümlerde Hata
İhale dokümanının ilana yansıyan hükümlerinde hata yapılmışsa, hem ihale dokümanında düzeltilecek hem de Kanunun 26 ncı maddesine göre düzeltme ilanı yapılacaktır. Düzeltme ilanının süresi Kanunun 26 ncı maddesinde on gün olarak belirlenmişken, yapılan değişiklikle yirmibeş ve kırk günlük ilan süresi bulunan ihalelerde ilânların yayımlanmasını takip eden onbeş gün diğer ihalelerde ise on gün içinde düzeltme ilanı yapılmasına imkan tanınmıştır.

148 KİK’e İtirazen Şikayet
Kararın bildirim tarihinden itibaren on gün içinde Kuruma itirazen şikayet başvurusunda bulunulabilecektir. İtirazen şikayet başvurusunda şikayet başvurusundaki 21 inci maddenin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on günlük süre yerine tek bir süre belirlenmiştir. İhalenin iptal kararlarına karşı yapılacak itirazen şikayet başvurularında ise süre beş gündür tarih ve 2009/UY.I-636 sayılı kararda 5 gün geçtiğinden dolayı başvuru reddedilmiştir. Şikayet ve itirazen şikayet üzerine alınan iptal kararları hariç, diğer iptal kararları itirazen şikayete konu edilemeyecektir.

149 Kurumun itirazen şikayete konu edilenler dışındaki hususlarda re’sen inceleme yetkisi kaldırılmıştır. Kanunun 56 ncı maddesinde yapılan değişiklikle, itirazen şikayet başvuruları üzerine Kurum’un nihai karar verme süresi olan kırkbeş gün, genel olarak yirmi güne; 21 inci maddenin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihaleler ile ihalenin iptal edilmesi işlemine karşı yapılacak başvurularda on iş gününe indirilmiştir.

150 Kurum tarafından zamanında karar alınmamış olsa dahi sözleşme imzalanamayacak, karar beklenecektir. Kurum tarafından nihai karar verilmeden sözleşme imzalanamaz. (Kn.md.55) İtirazen şikayetten feragat edilmesi ve usulüne göre sözleşme imzalanmamış olması halinde de Kurum inceleyebilecek. Feragat edilmesi halinde de incelemenin yapılacak olması, isteklilerin menfaat temin etmelerinin önüne geçmek içindir. Şikayet başvurusu bir menfaat ve tehdit aracı olarak kullanılamayacaktır.

151 İhalenin iptali, Düzeltici işlem,
Alınacak Kararlar İhalenin iptali, Düzeltici işlem, Başvurunun reddi ve başvuru teminatının (Kurulun görev alanında bulunmaması hali hariç) gelir kaydedilmesi,

152 Başvurunun reddi için;
Alınacak Kararlar Başvurunun reddi için; Başvurunun süre, usul ve şekil kurallarına uygun olmaması, Usulüne uygun olarak sözleşme imzalanmış olması, Şikayete konu işlemlerde hukuka aykırılığın tespit edilememesi, İtirazen şikayet başvurusuna konu hususun Kurulun görev alanında bulunmaması.

153 İtirazen Şikayet başvuru bedelinin dört katına kadar başvuru teminatı alınabilecek.
Başvurunun süre, usul ve şekil kurallarına uygun olmaması, Usulüne uygun olarak sözleşme imzalanmış olması, Şikayete konu işlemlerde hukuka aykırılığın tespit edilememesi, İtirazen şikayet başvurusuna konu hususun Kurumun görev alanında bulunmaması hallerinde başvurunun reddine. Kurumun görev alanında bulunmaması hali hariç, başvurunun reddedilmesi halinde, başvuru teminatı yatırılan hallerde teminatın gelir kaydedilmesine karar verilebilecek.

154 Elektronik Ortamda (aynı gün teyit zorunlu.)
Bildirimler İmza karşılığı elden İadeli taahhütlü mektupla. Tebligatın bu tarihten önce muhataba ulaşması halinde fiili tarih esas alınır. Elektronik Ortamda (aynı gün teyit zorunlu.) Faksla (aynı gün teyit zorunlu) Elektronik imza kullanılarak yapılan işlemlerde teyit aranmaz. (Teşvik var.)

155 Doküman satın alındığına veya EKAP üzerinden e-imza kullanılarak indirildiğine ilişkin formda ya da başvuru veya teklif mektubunda elektronik posta adresinin ve/veya faks numarasının belirtilmesi ve bu adrese veya faks numarasına yapılacak bildirimlerin kabul edileceğinin taahhüt edilmesi kaydıyla, idare tarafından elektronik posta yoluyla veya faksla bildirim de yapılabilir. İhale doküman satış formunda isteklilerin bildirimleri nasıl yapacağına dair hususa yer verdiğinden Teklif mektubunun 5. maddesinin doldurulmaması elenme sebebi olarak görülmemelidir ve 2009/UM.I-2140 Elektronik posta yoluyla veya faksla yapılan bildirimlerde, bildirim tarihi tebliğ tarihi sayılır. Aynı gün idare tarafından teyit edilmesi zorunlu. Teyit işleminin gerçekleşmiş kabul edilmesi için tebligatın iadeli taahhütlü mektupla bildirime çıkarılmış olması yeterlidir.

156 E-posta veya faksla yapılan bildirimler ayrıca belgelenir.
E-posta kullanılırken idarenin resmi e-posta adresi kullanılmalıdır. İstekli olabilecekler ile aday ve istekliler tarafından idareyle yapılacak yazışmalarda elektronik posta ve faks kullanılmaz. Dokümanın posta yoluyla satılmasının öngörülmesi halinde, dokümanın satın alınmasına ilişkin talepler faksla bildirilebilir.

157 SABIRLA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM


"H.İbrahim AZAK Destek Hizmetleri Müdürü" indir ppt

Benzer bir sunumlar


Google Reklamları