KADIN SAĞLIĞI Kadın Doğum Uzmanı Gözüyle Prof. Dr. Serpil Bozkurt

... konulu sunumlar: "KADIN SAĞLIĞI Kadın Doğum Uzmanı Gözüyle Prof. Dr. Serpil Bozkurt"— Sunum transkripti:

1 KADIN SAĞLIĞI Kadın Doğum Uzmanı Gözüyle Prof. Dr. Serpil Bozkurt
Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum ABD Öğretim Üyesi (Maltepe Belediyesi işbirliği ile) Haziran, 2010

2 Dünyada; Her 90 san. de 1 kadın gebelik dolayısıyla ölüyor
Dünyada; Her 90 san.de 1 kadın gebelik dolayısıyla ölüyor! Her yıl 4 milyon yenidoğan yaşamını yitiriyor!

3 Türkiye’de durum (2007) Anne ölümleri Bebek ölümleri
Anne ölüm oranı yüz binde 21,1 (yılda 587 anne!) 2005’te yüz binde 28,5 UNICEF raporunda 171 ülkede 2000’de 70. sıradayken 2005’te 57. sıraya yükseldik (iyiden kötüye) Bebek ölüm oranı binde 16,7 ’te binde 28,7 1998 UNICEF raporunda (kötüden iyiye) 195 ülkede 82. iken 2007’de 92.yiz Türkiye’de durum (2007)

4 Ne yapılabilir? Kadın sağlığının ihmal edilmesi dünya nüfusunun yarısının ihmal edilmesi demektir. Kadına yapılacak yatırım çocukların, ailelerin ve toplumların hayatını daha da iyileştirecektir. Kadın sağlığı dünyanın ve ülkelerin önceliği olmalıdır. Konuya insan hakları açısından yaklaşmak gerekir. Kadın hakları aynı zamanda insan haklarıdır.

5 İnsan Hakları 1776: Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi
1789: Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi 10 Aralık 1948 (BM Genel Kurulu): “Evrensel İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi” Madde 1: Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit dogarlar. Madde 2: Herkes, ırk, renk, cins, dil, din, siyasi veya diger herhangi akide, milli veya içtimai menşe, servet, doguş veya herhangi diger bir fark gözetilmeksizin işbu beyannamede ilan olunan tekmil haklardan ve bütün hürriyetlerden istifade edebilir. Madde 3: Yaşamak, hürriyet ve kişi emniyeti her ferdin hakkıdır. Madde 4: Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz; kölelik ve köle ticareti her türlü şekliyle yasaktır.

6 Türkiye’deki çalışmalar
İlgili Bakanlık temsilcileri ve müsteşarlarından oluşturulan “İnsan Hakları Koordinatör Üst Kurulu” 1998’de Üst Kurul 46 maddeden oluşan düzenlemeler paketini yayınlamıştır. 37. madde: Adli vakalarda vajinal veya anal muayenelerin, hangi koşullarda yapılabileceğini, bekaret kontrolu veya zina iddiası durumlarındaki yaklaşımları belirler.

7 Kadının güçlendirilmesi ve kadın-erkek eşitliğinin sağlanması bir insan hakları sorunudur ve sosyal adaletin şartıdır ve sadece bir kadın sorunu olarak görülmemelidir. Zira insan kavramını kadın ve erkek birlikte oluşturmakta, bu kavrama her iki cins birlikte anlam kazandırmaktadır. Kadın Hakları

8 Kadın Hakları 16. yy.da “Kadın insan mıdır?” tartışmalarının yapılıyor olması bile KH kavramının İH çerçevesinde tartışılmasını zorunlu kılmaktadır. Kadın Haklarının savunulması hareketleri de 18. yy.da başladı. Fransız Devrimi'nin başında (1791) Olympe de Gouges: “Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne” (Kadın ve Kadın Yurttaş Hakları Bildirisi) - İYHB’ne yönelik bir manifesto- 1792: Mary Wollstonecraft'in A Vindication of the Rights of Women (Kadın Haklarının Bir Savunusu) adlı kitabı

9 Kadın Hakları ABD: 1848-New York Kadın Hakları Kongresi Elizabeth Cady Stanton ve Lucretia Mott: Kadın Hakları Bildirisi 1857 (8 Mart) dokuma işçisi kadınların direnişi (BM üyesi ülkelerde 'Uluslararası Kadın Günü‘-1977) Almanya: 1875-August Bebel (Kadın ve Sosyalizm, Die Frau und der Sozialismus, 1883), sosyal demokrat partinin programına kadın-erkek eşitliği Kadın militanlar (Clara Zetkin) partinin kadın kolunu kurarlar. İngiltere: 1903-E. Pankhurst'ün kurduğu Toplumsal ve Siyasal Kadın Birliği

10 19. ve 20 yy boyunca dava sürdü
19. ve 20 yy boyunca dava sürdü. Sayısız kongreler, mitingler… Çok mesafe alındı Ama daha bitmedi!

11 Türkiye’de Kadın Hakları
Orta Asya’da çeşitli Türk Devletleri’nde kadın hem evde, hem dış alanda, hatta yönetimde önemli ve saygın bir konumda Selçuklu ve Osmanlı dönemi (İslam, Orta Doğu ve Bizans kültürleri etkisi): Dışarıdan soyutlandı, eve kapanıp örtünmeye mahkum edildi. Tanzimat Dönemi: Özgürleşme ve eşitlik hareketleri.19 yy sonları “Hanımlara Mahsus Gazete”. Tanzimat Devri yazarlarının rolü Meşrutiyet Dönemi: Birçok kadın derneği. Okulda eğitim! 1917’de Hukuk-u Aile Kararnamesi I.D.S.: Geri hizmetlerde, asker ihtiyaçları sağlamak için açılan fabrika ve atölyelerde çalışan kadınlar

12   Kurtuluş Savaşı öncesinde kadınlar mitingler ve protestolarla, savaş sırasında da ülke savunmasında önemli roller oynamışlardır.

13 “Erkeklere ilk öğüdü, ilk eğitimi veren ve onun üzerinde ilk analık nüfuz ve tesirini kuran kadındır.” “Şuna inanmak lazımdır ki, dünya yüzünde gördüğümüz her şey kadının eseridir.” “…toplumun başarısızlığının asıl sebebi kadınlara karşı yaplan bilgisizlikten gelir, bir toplumun bir organı faaliyette iken diğer bir organı işlemez ise o toplum felç olur.” “Bizce, Türkiye Cumhuriyeti anlamında kadın, bütün Türk tarihinde olduğu gibi bugün de en muhterem yerde her şeyin üstünde yüksek ve şerefli bir mevcudiyettir.” M. Kemal ATATÜRK

14 Türkiye Cumhuriyeti’nde Kadın Hakları
1924’te Tevhid-i Tedrisat Kanunu: İlk, orta ve yüksek öğrenimin kapıları açıldı (cinsiyet ayrımı gözetmeksizin eğitimde eşitlik!) 1926 Türk Medeni Kanunu: Kadının temel hakları, tek eşliliğin kabulü, boşanmanın yargıya taşınması, mülkiyet edinmede, ücretlerde, miras bölüşümünde eşitlik Ve ardından dünya ülkelerinin çoğundan önce siyasal haklar gelmiştir: 3 Nisan 1930/ 1580 sayılı yasa: Belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı 26 Ekim 1933/ 2349 sayılı yasa: Köy ihtiyar heyetlerine seçme ve seçilme hakkı 1934/ 2599 sayılı yasa: Milletvekili seçme ve seçilme hakkı. 1935 seçimleri: Meclise 18 kadın milletvekili

15 İş Yasası ve Kadın 1475 sayılı İş Yasası ve son zamanlarda düzenlenen Sosyal Güvenlik Yasası ile cinsiyetçi ayrım yapılmaksızın çalışan hakları belirlenmekte; ancak kadınlar lehinde pozitif ayrımcılık olarak kabul edilebilecek düzenlemeler de yapılmaktadır. Bunlar içinde kadının gebelik, doğum ve emzirme dönemlerini kapsayan sağlıkla ilgili düzenlemeler önemlidir: - Doğum öncesi ve sonrası toplam 16 hafta yasal izin, isteği üzerine ücretsiz izin hakkı - Gebe ve emzikli kadınların hangi işlerde ve koşullarda çalıştırılabileceği; - Çocukları için kreş sağlama zorunluluğu - Süt izni hakkı

16 Eğitim ve Kadın BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) Türkiye tarafından 1985’te imzalanmıştır. Uluslararası kuruluşlar, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları işbirliği ile yürütülen “Haydi Kızlar Okula”, “ Baba Beni Okula Gönder” gibi kampanyalar ve “Temel Eğitime Destek Projesi” gibi projeler Anayasanın 42. Maddesi: “İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır” →→EĞİTİM!

17 Sağlık ve Kadın EĞİTİM PROFİLAKSİ TEDAVİ
Genel okul eğitimi Sağlık eğitimi (Genel, Kadın, Çocuk Sağlığı) PROFİLAKSİ Koruyucu Hekimlik, Önleyici Bakım TEDAVİ SAĞLIK HİZMETLERİNE ULAŞABİLİRLİK Kişinin Sağlık Merkezlerine ulaşımı Sağlık hizmetinin kişinin ayağına getirilmesi

18 Başlıca Kadın Sağlığı Konuları
Beslenme Gebelik öncesi danışma Gebelik takibi Doğum Aile Planlaması Kısırlık Kanserden korunma Cinsel eğitim Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma Menopoz ve Osteoporoz Adet bozuklukları

19 Beslenme Toplum sağlığı açısından (büyüme, gelişme, beden ve ruh sağlığı, hastalıklara direnç) kadının yeterli ve dengeli beslenme konusunda eğitimi önemli Çünkü: Satın alan, hazırlayan, aile için pişiren kadın Karnında bebeğini besleyen kadın Sütüyle bebeğini besleyen kadın Gelişme çağındaki çocuğunu yediren kadın Önce kendi sağlıklı beslenecek, sonra ailenin doğru beslenmesini sağlayacak

20 Beslenme Ne öğretilmeli?
Aile fertlerine gereksinimleri kadar kaliteli besin sunmak Besin değeri kaybını en aza indirgeyerek hazırlama, pişirme koşulları Uygun saklama koşulları Yanlış ve olumsuz beslenme alışkanlıklarının ortadan kaldırılması Besinlerin sağlık bozucu duruma gelmesinin önlenmesi Besin kaynaklarının daha etkin, daha ekonomik kullanılması

21 Beslenme Nasıl öğretilmeli?
Okullarda ev ekonomisi öğretmenleri veya diğer ögretmenler tarafından verilmeli Ancak eğitimi verecek özelikle ana sınıfı ile sınıf ögretmenlerine hizmet içi beslenme eğitimi verilmeli ve son gelişmelerden haberdar edilmeleri El sanatlarına yönelik kurslar almak üzere Halk Eğitim Merkezlerine giden kadınlara haftada bir ya da iki ders saati beslenme eğitimi verilebilir İl ve ilçelerdeki aile ekonomisi beslenme öğretmenleri, eğitici personel, eğitim yapılabilecek binalar ve uygulamalı eğitim yapılabilme imkanı saglayacak meslek liselerinin beslenme bölümlerinin atölyeleri halk eğitimi için kullanılabilir TV ve diğer yayın kanallarında uzman kontrolünde (!) eğitim verilmeli, yanlışlarla dolu yemek programları ciddi olarak denetlenmeli

22 Gebelik öncesi danışma
Amaç maternal ve fetal hastalıkları tedavi etmek değil, önlemek! (Önleyici hekimlik!) “Dept. of Health and Human Sevices” raporunda “gebelik öncesi tarama ve danışma programları, gebelik başlamadan önce maternal risk faktörlerinin tanınması ve hafifletilmesine olanak verir” denmektedir. Bu sayede kontrol altına alınmamış anne hastalıkları, çevre faktörleri, beslenme kusurları saptanıp önlemler alınabilir. Barker hipotezi (1994): “Anne rahmindeki fetal çevre koşullarının, bebeğin ilerki erişkin yıllarındaki sağlık durumu üzerinde muazzam bir etkisi olacaktır.”

23 Gebelik öncesi danışma Yararları (1)
Şeker hastalığı: Gebelik başladığı sırada kan şeker düzeyleri kontrol altındaysa, diabete bağlı gebelik komplikasyonları (fetal anomali, erken doğum, iri bebek, yenidoğan ölümleri) son derece azalır. Epilepsi: İlaçları yeniden düzenlenir. En az teratojenik olduğu bilinen tek ilaçla devam edilir. Folik asid erkenden başlanır. Nöral tüp defekti (1000 doğumda 1-2): Geçmişinde varsa (hatta her kadında) gebe kalmadan önce Folik asid başlanır. Fenilketonüri: Dietten fenilalaninin çıkarılması anomali riskini son derece azaltır. Talassemi: Genetik inceleme ve danışma sonrası gebelik önerilir. Akraba evlilikleri, ailede genetik hastalıklar: Genetik danışma! Geçmişinde düşükler, problemli/ erken doğumlar: Rahim yapı bozuklukları, tümörleri araştırılır, tedavisi yapılır.

24 Gebelik öncesi danışma Yararları (2)
Obesite/ Anoreksi: Gebelik öncesi dengeleme Çevre faktörleri Hastane, kreş çalışanları: Enfeksiyon riski Endüstri veya Ziraatte çalışanlar: Ağır metaller, pestisidler... Anne yaşı: Çok gençse (15-19 yaş): Düşük ağırlıklı bebek, erken doğum, bebek ölüm riski yüksek. Erkenden Fe ve kalorisi arttırılmış diyet (400cal/gün) başlanır. 35 yaş üstü: Artmış kr. hastalık riski, anne ve bebek ölümleri, erken doğum, plasenta ayrılması, bebekte gelişme geriliği… Kromozom anormallikleri! Alışkanlıklar: Alkol, sigara, drug, toprak yeme

25 Gebelik takibi İlk muayene: İlk gebelik kuşkusu doğar doğmaz Amaç:
β-hCG: Yumurtlamadan 8-9 gün sonra + USG: SAT’dan 4-5 hafta sonra + Amaç: Anne ve bebeğin sağlık durumunu belirlemek (Muayene + Lab. Testleri: Kan grubu, AKŞ, TORCH, Hepatit B antijeni, TİT…) Fetus sayısını ve gebelik yaşını tam olarak belirlemek İzlenecek obstetrik bakım için bir plan başlatmak Dış gebelik olasılığını ekarte etmek Kötü alışkanlıklar bıraktırılır (sigara, alkol…) V. Smear alınır (+ gerekirse kültür) Yüksek riskli gebeler belirlenir Annenin hastalıkları, yaşı, kan uyuşmazlığı Kötü obsterik öykü, sık doğumlar

26 Gebelik takibi Sonraki muayeneler: 28 haftaya kadar 4; 36 haftaya kadar 2 haftada bir; sonra haftada bir Sorunlu gebeliklerde 1-2 haftada bir Uygun haftalarda gerekli incelemeler Her kontrolda geb. yaşı, ağırlık, kan basıncı takibi; bebeğin kalp atımları, ölçüleri, pozisyonu, hareketleri, amnion sıvı miktarı, plasentanın yeri 11-14 hafta taraması, NT ölçümü 16. hafta anne serum AFP taraması 16-20 hafta: Amniosentez 22-24 hafta 2. düzey USG 24. hafta OGTT 28 hafta Rhogam enjeksiyonu İleri haftalarda sık USG ve NST kontrolları Vitamin ve mineral (öz. demir) takviyesi Doğuma yakın doğum, annelik ve emzirme eğitimleri (yardımcı personel)

27 Gebelik öncesi danışma/ Düzenli gebelik takibi Nasıl sağlanır? (1)
TV vd. yayın organları ile SB’nca hazırlatılmış kısa ve çarpıcı bilgilendirmeler Resmi veya sivil kuruluşlarca başlatılan kampanyalar ve eğitim programları Hastanelerce yürütülen kampanyalar Aile hekimliğinin yaygınlaştırılması Uzman Dr.un olmadığı yerlerde pratisyen hekimlerin ve ebelerin eğitimlerden geçirilmesi Belediyelerce hazırlanmış bilgilendirme broşürlerinin nikah sırasında verilmesi, hatta nikah öncesi zorunlu eğitim uygulanması

28 Gebelik öncesi danışma/ Düzenli gebelik takibi Nasıl sağlanır? (2)
Düzenlenecek eğitimlerle gebelerin eşlerinin de bilgilendirilmesi ve gebelere verilecek desteğin çok önemli olduğunun bilinmesi ve bu konuda farkındalıklarının arttırılması, Sorunlu gebeliklerin, istenmeyen evlilik, istenmeyen gebelik problemlerinin en aza indirilmesi için üreme sağlığı, aile planlaması ve evlilik öncesi danışmanlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması, Aile okullarının açılması, Kadınların fiziksel ve psiko-sosyal sağlığı için geleneksel ve ailesel baskıların azaltılması

29 Türkiye’de üreme sağlığı için neler yapılıyor?
Halen SB, belediyeler, üniversite ve bakanlık EAHleri ve kamu-sivil toplum kuruluşlarınca yürütülen pek çok eğitim, kampanya ve proje bulunmakta. Ayrıca UNICEF,UNFPF ve AB desteği mevcut. Neler yapılıyor? Sağlık personeli eğitimleri Anne ve anne adayı eğitimleri Üreme sağlığı hizmet standartları uygulama modeli Bilgilendirme çalışmaları ve toplumsal duyarlılığı arttırma faaliyetleri (107 STK, 88 proje, 19 milyon €/AB) Neonatal Resisütasyon Kursları (SB-UNICEF) Bebek Dostu Hastane Projesi (SB-UNICEF) Şartlı Nakit Transferi Uygulaması Gebelere ücretsiz demir verilmesi (DSÖ desteği) Anne ve bebek ölümleri geri bildirimleri

30 Yine de… Bebek ölümleri hala binde 16,7 Anne ölümleri hala
yüzbinde 21,1 ! Bebek ölümleri hala binde 16,7 Anne ölümleri hala yüzbinde 21,1 !

31 Bazı istatistikler Doğum öncesi bakım alma oranı 1998’de %68, 2003’te % 81 ve 2007 ‘te % 88 Sağlık kuruluşlarında gerçekleşen doğum oranı da, 2003’te % 78, 2007’de % 83 Gebeliğe bağlı anne ölümlerinin %45’i (ilk 3 sıra) önlenebilir nedenlere bağlı!: Kanama %17,2 Hipertansif hastalıklar %15,7 Enfeksiyon %12,6

32 Daha ne yapılabilir? (SB hedefleri)
*Riskli gebelikleri 2010 yılına kadar % 50 oranında, yılına kadar % 75 oranında azaltmak, *Akraba evliliklerini % 15 seviyelerine indirmek, *Riskli 33 ilde, evlenecek çiftlerin tümüne ulaşarak hemoglobinopatiler açısından taranmalarını sağlamak, *İstenmeyen gebelikleri minimuma indirmek ve doğum sonu aile planlaması hizmetlerine özel önem vermek, *Doğum öncesi bakım alan hamilelerin oranını 2008’de %90’ın, 2015’te % 98’in üzerine çıkarmak, *Bölgesel farklılıkları 2015’te tamamen ortadan kaldırmaktır.

33 Aile Planlaması Aile planlaması ‘kısırlaştırma’ veya ‘gebeliği önleme’ anlamına gelmez. Fertilitenin (doğurganlığın) istemli olarak kontrolüdür. Genel olarak şöyle tanımlanır: “Çiftlerin istedikleri zaman ve arzu ettikleri aralıklarla, istedikleri kadar çocuk sahibi olabilmeleridir.”

34 Üreme sağlığı açısından Aile Planlaması
Gebeliğin engellenmesi Cinsel yolla bulaşan hastalıkların (CYBH) engellenmesi Kontrasepsiyon (gebelikten korunma) yöntemleri ülkemizde de giderek daha yaygın olarak uygulanmakla birlikte, cinsel yönden aktif çiftlerin önemli bir kısmı (%37,4) hiçbir yönteme başvurmamakta ve her yıl yaşları arasında değişen her 100 kadından ikisi kürtaj için başvurmaktadır.

35 Aile Planlaması – Niçin?
Türkiye’de 100 gebeliğin 28’i düşükle sonlanmakta (%18’i isteyerek, %10’u kendiliğinden). Düşükten sonra: %39’u herhangi bir yöntem yok %27’si geri çekme %34’ü modern yöntem Türkiye’de her yıl yaklaşık ~600 kadın gebelik, doğum ve lohusalık ile ilgili nedenlerle ölmektedir. %2 – İstenmeyen gebelik 12 Kadın boşu boşuna ölmekte (!)

36 SB yetkilisinin açıklaması
2003 yılı için %6 olarak tespit edilen karşılanmamış aile planlaması ihtiyacı tüm Türkiye’de ve coğrafi bölgeler ve yerleşim birimleri bazında 2013 yılında tamamen ortadan kaldırılacaktır. Aile Planlamasında 2003 yılında modern yöntem kullanım oranı % 42,5 olarak saptanmış olup 2007 yılında modern yöntem kullanım oranı % 48 olarak hesaplanmaktadır.

37 Ülkemizde tercih edilen kontraseptif yöntemler ve sıklıkları:
RIA 18.3 Kondom 6.6 Hap 4.9 Tüp Ligasyonu 2.9 Diğer Modern 1.3 Vazektomi 0.0 Norplant Enjeksiyon Geri çekme 26.2 Diğer geleneksel 1.9 Yöntem kullanmayanlar 37.4

38 Tüm çiftlerin uyguladığı ay sayısı toplamı
Pearl indeksi 100 kadın yılında rastlanan gebelik oranı Gebelik Sayısı x 1200 P.İ.= Tüm çiftlerin uyguladığı ay sayısı toplamı

39 Coitus interruptus = Geri çekilme yöntemi
Dünyada 85 milyon çiftin bu yöntemi tercih ettiği tahmin edilmektedir. Avantajları: Kolay ve anında uygulanabilir Bedava Dezavantajı: Erkeğin kontroluna bağlı Risk: Gebelik Ek yararlar: HIV (+CYBH?) riskinde azalma Etkinlik: 100 kadın-yılında 4-27 gebelik

40 Takvim yöntemi “Ovulasyon dönemine isabet eden fertil günlerde ilişkiden kaçınmak esasına dayanır.” Güvenirliği çok düşük! DSÖ’nün 5 ülkede yürüttüğü çalışmada, 3 aylık eğitim sonrası, bir yıldaki gebelik oranı: %3,1. Bu yöntemin uygulandığı gelişmekte olan ülkelerde 100 kadın-yılında 24 gebelik! Ovulasyon zamanına, Spermin yaşam süresine güven olmaz!

41 Bariyer yöntemleri. Kondom
Bariyer yöntemleri * Kondom * Vajinal diafram (spermisidlerle kullanılırlar)

42 Ek yararları 1. CYBH riski↓
Ek yararları 1. CYBH riski↓ - gonore, ureaplazma, chlamydia, HSV 2, hepatit B, HPV! - PID, tubal infertilite riski ↓ Rahim ağzı kanseri ve kanser öncüsü hastalıkları riski ↓ %60-80 ↓

43 Rahim içi araç (RİA)

44 Hormonal kontrasepsiyon
(Sentetik östrojen + Sentetik progesteron) *Oral kontraseptifler (doğum kontrol hapları) *Transdermal bandlar *Enjektabl preparatlar *Subdermal implantlar *Vaginal halkalar Güvenirlik: Kombine OKS’ler: 100 kadın-yılında 0,2-0,3 gebelik

45 Sterilizasyon En kesin yöntem Geri dönüşü yok

46 Kanser ve Kadın Sağlığı

47 Kanser ve Eğitim Ailedeki kanserler bilinmeli
Ailevi yönü olan kanserler ayrılmalı Her kanser için risk faktörleri bilinmeli Her kanserin seçtiği yaşlar bilinmeli Toplumdaki riskli kişiler belirlenmeli Riskli kişiler/ aileler öncelikle eğitilmeli Bu kişiler uygun zaman aralıkları ile incelenmeli Toplum geneline yaygınlaştırılabilecek tarama yöntemlerinden her kadının yararlanması sağlanmalı Taramaların tekrarlanabilirliği sağlanmalı Hangi kanserin hangi belirtileri verdiği öğretilmeli

48 Meme kanseri – Kliniği ve risk faktörleri
Yaş: 35 yaştan (yüz binde 66) itibaren giderek artar, arası pik (yüz binde 400) Belirtiler: Meme kontüründe düzensizlik, asimetri,meme başı veya derisinde çekilme, Ele gelen kitle, Meme başı akıntısı (yeşilimsi, kanlı) Risk faktörleri: 1. derece yakınında meme kanseri Geçmişte “proliferatif hastalık” veya “atipik hiperplazi” Emzirmenin koruyuculuğu: Tartışmalı

49 Meme kanseri - Korunma Klinik meme muayenesi: 40 yaşında başlamalı (yılda bir) Kendi kendini muayene: Her yaş (ayda bir) Mammografi (+ meme ultrasonu): 40-49 yaş: 1-2 yılda bir (Aile öyküsü+ : 35’te başlanır) 50-74 yaş: Yılda bir

50 Rahim kanseri – Kimler riskli?
Hiç doğurmamışlar (x2-3) Kısırlık, Polikistik over Geç menopoz (>52 yaş) (x2,4) Obesite (x3-10) Östrojen salgılayan over tm.leri Menopozda yalnız östrojen tedavisi (4-8) Tamoksifen tedavisi (x2-3) Diabet (x2) HNPCC sendromu (%40-60 risk ↑) Atipik endometrial hiperplazi (Hipertansiyon, hipotiroidi)

51 Rahim kanseri – Belirtileri neler?
Yaş: 55-70; pik 61 (% 75 menopozda) %5 hiç belirti yok Menopoz öncesi düzensiz, inatçı kanama Menopozda kanama Akıntı (iltihaplı, kokulu) Pelvik baskı

52 Rahim kanseri – Erken tanı
Tanı ve maliyet açısından uygun test yok Pap test yetersiz Endometrial sitoloji nonspesifik, yararsız TV ultrason: Tarama için yüksek maliyet Endometrial biopsi: Maliyet, invazif (!) Sadece yüksek riskliler: ½ kanser yakalar SONUÇ Peri-/ postmenopozal kanama → uygun testler → > erken tanı > zamanında tedavi > yüksek iyileşme oranı

53 Rahim ağzı kanseri Ort 47 yaş; 34-39 ve 60-64 yaş arası iki pik
%90 öncü hastalığı takiben Önlenebilir hastalık! %30-60’ı hiç Pap-test yaptırmayanlarda Yıllar içinde sıklığı↓, erken tanı↑, yaşam↑

54 Rahim ağzı kanseri – Risk faktörleri
birden fazla cinsel eş, yüksek riskli eş, cinsel aktiviteye erken yaşta başlama (<16y) CYBH hikayesi, sigara (x2-4), immün yetmezlik, düşük sosyoekonomik durum çok doğurma, uzun süre OKS kullanımı HPV enfeksiyonu (x250!!!)

55 Rahim ağzı kanseri – Belirtileri neler?
hiç belirti olmayabilir anormal vaginal kanama, kötü kokulu akıntı ileri hastalıkta pelvik ağrı, idrar ve gayta kaçırma, obstruktif üropati, halsizlik, kilo kaybı, anemi

56 Rahim ağzı kanseri - Korunma
Pap test (smear ) yönteminin bulunması Öncü hastalığın tanınmış ve tarif edilmiş olması Öncü hastalık döneminin uzun sürmesi %90 öncü hastalığı izliyor oluşu %90 HPV enfeksiyonu ile ilişkili olması HPV aşısının bulunmuş olması → Her yıl smear testi yaptıran Zamanında aşı olan kadın ciddi ölçüde korunmuş demektir

57 Smear fırçaları

58 Smear alma yöntemi

59 Yumurtalık Kanseri – Risk faktörleri
Yumurtlama travması Kr. anovulasyon, çok doğurmuşluk, emzirme koruyucu Gebelik (gebelik başına %13-19) koruyucu Kısırlık ted→ risk ↑ Erken menarş, geç menopoz →risk ↑ Doğum kontrol hapı (≥ 5 yıl kullanım: Risk %50 ↓) Diyet Doymuş hayvansal yağlardan zengin beslenme Alkol (?), süt ürünleri (?) Talk pudrası Genetik eğilim (%5-10): BROC Sendromu HNPCC Sendromu

60 Yüksek riskli kişilere öneri
Genetik danışma; risk saptanırsa BRCA1 ve BRCA2 testi 6 ayda bir vaginal ultrason (+CA 125) Doğum kontrol hapı Fertilite tamamlanınca her iki yumurtalığın çıkartılması (peritoneal kanser riski!) 30 yaşından itibaren yıllık mammografi HNPCC Sendromu: Periyodik mammografi, kolonoskopi, endometrial biyopsi

61 Yumurtalık kanseri – Klinik özellikler ve belirtiler
Jinekolojik kanserler arasında görülme sıklığı açısından 2. sırada Ölüm oranı açısından 1. sırada Jinekolojik kanserlerden dolayı ölümlerin %50’sinin nedeni > %80 menopoz sonrasında (pik: yaş) Tanı konduğunda: 2/3 olgu ileri evrede Erken dönemde: - adet düzensizliği (premenopozal ise), - sık idrar/ kabızlık (bası varsa) Geç dönemde: Batında şişkinlik, kabızlık, aşırı zayıflama, ağrı

62

63 Yumurtalık kanseri – Erken tanı
Mümkün değil (rastlantı!) Fizik muayene Ultrason (+ Doppler) Tümör belirteçleri (CA 125) PM adneksiyel kitle + CA 125>200U/ml: %96 habis Servikal sitoloji (smear) ? Endometrial örnekleme Kolonoskopi - Gastroskopi Laparatomi: Kesin tanı

64 Son Zamanlarda Yürütülen Projeler

65 “Anne Baba Çocuk Eğitimi Projesi”
Anne, baba ve çocukların eğitim ihtiyaçları tespit edilmekte Bu ihtiyaçlar doğrultusunda düzenlenen eğitim programları → toplumun bilinç düzeyinin geliştirilmesi ve statülerinin yükseltilmesi Üreme sağlığı, ergen ilişkileri, aile içi ilişkiler, kadının toplumdaki yeri ve önemi, ders başarısı ve benzeri konularda konferans, panel, kurs, ev ve köy ziyaretleri 1998–2008 arasında kadın, erkek olmak üzere toplam kişiye “Aile İçi Şiddet, Aile Planlaması, Gençlerin Kötü Alışkanlıklardan Korunması, Töre Namus Cinayetleri, Kadına Karşı Şiddet, Çocuk İstismarı” vb. konularda eğitim verilmiştir.

66 “Kardelenler-Çağdaş Türkiye’nin Çağdaş
“Kardelenler-Çağdaş Türkiye’nin Çağdaş Kızları Projesi” / özel sektör ve sivil toplum işbirliği Maddi yetersizliği nedeniyle öğrenimlerine devam edemeyen kız çocuklara eğitimde fırsat eşitliği sağlanması, Kız çocuklarının meslek sahibi, ufku açık "birey"ler haline gelmelerini amaçlamaktadır. öğrenciye burs verilmiş, 7380 öğrenci liseden mezun olmuş, 950 öğrenci üniversiteyi kazanmış, 67 öğrenci ise üniversiteden mezun olmuştur. Proje başarısı nedeniyle 2015 yılına dek uzatılmıştır.

67 “Ulusal Eğitime Destek Projesi”
Ülke genelinde açılan Okuma-Yazma kursları (en çok yararlanan kadın kursiyerler) Benim Ailem, Anne Çocuk Eğitim Programı Baba Destek Eğitim Programları ile farkındalık yaratma ve zihniyet dönüşümünün sağlanması ile risk önlemeye yönelik eğitim faaliyetleri devam etmekte Amaç: Kadınların toplumsal fırsatlardan eşit biçimde yararlanmalarının sağlanması Kadının insan haklarının korunması Kadına yönelik şiddetle mücadele konularında koruyucu, önleyici hizmetlerin yaygınlaştırılması

68 Eğitim kitaplarında cinsiyet eşitliği
Milli Eğitim Bakanlığı, ders kitapları ve eğitim materyallerini; temel insan haklarına aykırılık taşıyıp taşımadığı; cinsiyet, ırk, dil, din, renk, siyasi düşünce, felsefi inanç, mezhep ve benzeri ayrımcılık içerip içermediği yönüyle incelenmekte, ders kitapları ve eğitim materyallerinde cinsiyet eşitliğinin sağlanması ve kadına karşı ayrımcılığın engellenmesi amacıyla, kadın-erkek ile kız ve erkek çocuklara ait bilgi, fotoğraf ve resimlerde niceliksel açıdan eşitlik sağlamaya çalışmakta, geleneksel olarak kadın için uygun görülen roller/işlerde (öğretmenlik, annelik, hemşire, ev kadınlığı gibi) ya da önemsiz rollerde gösterilen kadınlar yerine, toplumda aktif olarak rol alan “başarılı kadın” vurgusuna yer verilmekte, erkeğin güçlü, başarılı, zeki, aktif ve bağımsız; kadının ise uysal, düzenli, duygusal gibi özelliklerle tanımlanmasından kaçınılmaktadır. Ancak halen eğitim materyallerinde cinsiyetçi öğelerin varlığı söz konusudur.

69 Belediye hizmetleri İstanbul Büyükşehir Belediyesi:
(Sağlık ve Hıfzıssıhha Müdürlüğü bünyesinde) sağlık merkezi: jinekolojik muayene, kemik ölçümü, rahim ağzı ve meme kanseri taraması, eğitim ve danışmanlık hizmetleri İzmir Büyükşehir Belediyesi Kadın Danışma Merkezi Kadın Sığınma Ara İstasyonu  Kadın Dostu Kent Projesi (BM) Diyarbakır Bağlar Belediyesi Kardelen Kadın Evi

70 “Amaca giden yolda hizmette sınır olmamalı, yeter ki, toplumun tüm kesimlerine ulaşılabilsin; bu uğurda yalnızca kadınlar değil, erkekler (belki de öncelikle erkekler) bilinçlendirilebilsin!” Teşekkür ederim