İçme Suyu Yönetiminin Sağlık Üzerine Etkisi

... konulu sunumlar: "İçme Suyu Yönetiminin Sağlık Üzerine Etkisi"— Sunum transkripti:

1 İçme Suyu Yönetiminin Sağlık Üzerine Etkisi
SU ve SAĞLIK İçme Suyu Yönetiminin Sağlık Üzerine Etkisi Doç.Dr.Ahmet Topuzoğlu

2 SU VE SAĞLIK Suya Ulaşabilme Su ile İlgili Riskler
Su Kaynaklı Salgınlar Su İle İlgili Risk İletişimi Su ile İlgili Hizmetlerin Özelleştirilmesinin Sağlık Üzerine Etkileri

3 SU VE SAĞLIK

4 Su Arzında Azalma

5 Suya Ulaşabilme ve Çocuk Ölümleri

6 İshalli Hastalıklar

7 İshalli Hastalıklar İshalli hastalıklara atfedilen yaşam yılı kayıpları gelişmekte olan bölgeler için çok daha fazladır.

8

9 İshal Nedeniyle Türkiye’de Tedavi gören Çocuklar

10 Türkiye’de 0-14 yaş arası ölüm nedenleri

11 Türkiye’de Su Yönetimi
Atık su, içme suyu altyapısı, gereksiniminin tamamını karşılamamaktadır. Kanalizasyon şebekesine erişimi olan toplam nüfus, ülke nüfusunun % 66’sını; toplam belediye nüfusunun ise % 83’ünü oluşturmaktadır.

12 Türkiye’de Su Yönetimi
Atık su arıtma tesislerinin hizmet verdiği toplam nüfus, ülke nüfusunun yalnızca % 35’i iken, toplam belediye nüfusunun % 44’üdür. Yine 2004 yılı verilerine göre, toplam ülke nüfusu içinde içme suyu hizmeti alan belediye nüfusu oranı % 74 olarak gerçekleşirken; toplam belediye nüfusunun % 94’ü içme suyu hizmetinden faydalanmıştır.

13 İçme Suyu-Mikrobiyolojik etkenler
Bakteri (vibrio kolera, salmonella, E. coli…) Protozoa (giardia lamblia, cryptosporidium…) Virüsler (Rota virüs, norovirüs…)

14 İçme Suyu Kirleticileri-Kimyasal kirleticiler
Petrol ve kömür hidrokarbonları Sentetik organikler (PVC, pestisitler…) Ağır metaller (Kadmiyum, civa, kurşun, arsenik, krom, nikel…) Radyonüklidler (Sezyum-137…) Enfeksiyon önleyiciler (triklor asetik asit…) Endüstiryel atıklar Hane ve tarımdan kaynak alan kimyasallar

15 Pepe'den atık itirafı 06/03/2006
Çevre ve Orman Bakanı Osman Pepe, Türkiye'de evsel ve sanayi atıklarının yüzde 70'inin denize veya doğaya bırakıldığını söyledi. "Şehirlerde çöplerinin yüzde 70'i ya denize dökülüyor, ya doğaya bıraklıyor. Sanayiciler atık sularını arıtmadan doğaya bırakıyor. Atıklar önce küçük derelere, sonra büyük derelere, oradan denize gidiyor. Organize sanayi bölgelerinde de arıtma tesisleri olmasına rağmen sanayi atıkları arıtılmadan denize veya doğaya bırakılıyor. Sanayiciler artık üzerine düşeni yapmalıdır."

16 Pepe'den atık itirafı Türkiye'de 750 bin ton tehlikeli atığın sadece bin tonu, bilemediniz 50 bin tonu bertaraf edilebiliyor. 720 bin ton nereye gidiyor? Nereye gittiğini Tuzla'da gördük. Ya toprağa gömülüyor ya da yeraltı sularının yerine boşaltılıyor. Tuzla

17 Önemli Ağır Metal Kirliliği Kaynakları: Maden Atık Alanları
Balya Bergama-Ovacık Divriği Balya; Maden deresi, Kocaçay, Manyas gölü; ağır metal kirliliği Bergama; Derin kuyulardan aşırı su tüketimi, atık barajı, taşma riski yüzyıllarca sürecek Divriği; Maden atık barajından taşmalar zaten oluyor

18 BÖLGELER TİFO İNSİDANSI 2005

19 BÖLGELER TİFO HASTALIK ORANLARI 2005

20 BÖLGELER AKUT KANLI İSHAL İNSİDANSI 2005

21 BÖLGELER AKUT KANLI İSHAL HASTALIK ORANLARI 2005

22 Salgın

23 2005 yılı ishal salgınları ANKARA Yatağan-MUĞLA Çine-AYDIN
Doğubeyazıt-AĞRI MALATYA

24 Su numuneleri ( ) 8693 bakteriyolojik su numunesi alınmıştır tanesi uygun çıkmamıştır. 1458 kimyasal su numunesi alınmıştır. 89 tanesi uygun çıkmamıştır. 52381 noktada bakiye klor ölçümü yapılmıştır noktada bakiye klor düşük çıkmıştır.

25 04-13 TEMMUZ 2005 1 kişi 3 kişi 5 kişi 10 kişi

26 Tanılar Shigella sonnei E-coli Entamoeba histolytica

27 Yatağan İlçe Merkezine Su Veren Kaynaklar

28 DİPSİZ SU KAYNAĞINDAN YEŞİLBAĞCILAR,TURGUT,TAŞKESİK,HACIVELİLER,HACIBAYRAMLAR, KIRIKKÖY VE HİSARARDI KÖYLERİNE GİDEN SU KAPTAJI

29 DİPSİZ KAYNAK SU POMPASI

30 Doğubeyazıt ishal salgını

31 Çine ishal salgını Toplam Vaka Sayısı: 620 Tanı: Viral Enfeksiyon

32 Muğla-Yatağan ishal salgını
Toplam Vaka Sayısı: 967

33 Salgın öncesinde olası salgın planının oluşturulması
KONTROL ÖNLEMLERİ ve BİLGİNİN PAYLAŞIMI Salgın hipotezinin kanıtlanması Olguların kişi, yer, zaman özelliklerine göre tanımlanması Atak hızlarının saptanarak salgının boyutunun belirlenmesi Salgın öncesinde olası salgın planının oluşturulması Salgının doğrulanması ve salgın ekibinin oluşturulması Olgu tanımının oluşturulması ve olguların saptanması Salgın hipotezinin oluşturulması Bilginin paylaşımı ve raporlama Salgın kontrolü

34 Toplumla bilginin paylaşımı
Risk iletişimi Toplumun hastalıklarla başa çıkmasında en önemli silah doğru ve zamanında bilgilendirmedir. Toplum sağlığı hizmetlerinin niteliğinde kurumlar ve toplum arasındaki ilişki belirleyicidir ve bu ilşki güvene dayalıdır.

35 Bir işçi yaşamını yitirdi
“Edindiğimiz bilgiye göre Sincan Organize Sanayi Bölgesi’nde Capari Cathering’in yemek dağıttığı şirketlerden birinde çalışan 46 yaşındaki Arif Can isimli işçi, geçtiğimiz cumartesi günü “ishal” şikayetiyle Ankara Dışkapı Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne kaldırıldı. Can, pazartesi günü yaşamını yitirdi. Salı günü Karşıyaka Mezarlığı’na defnedilen Can’ın ölüm nedeni raporlara “kalp ve solunum yetmezliği” olarak yansıdı.

36 “İki işçiye kolera tanısı”
Ekstra Metal işçilerinden Hüseyin Arslanhan şöyle konuştu: “Pazartesi günü hekim bana 2 hap verdi, 2 gün de rapor. Çok ağır bir ishal yaşıyordum. Salı günü öğleden sonra çok kötü oldum beni Dışkapı Hastanesi’ne kaldırdılar. Doktorlar bana ve Ekstra Metal’den arkadaşım Emin Erikçi’ye ‘gıda zehirlenmesi koleraya çevirmiş, kolera oldunuz’ dediler”

37 Ankara ishal salgını

38 Vakaların yerleşim yerlerine göre dağılımı (Merkez ilçeler)

39 Vakaların yerleşim yerlerine göre dağılımı (Perifer ilçeler)

40 KOLERA

41 SALGIN İNCELEMESİ KİŞİ (Kim etkilendi?) YER (Nerede etkilendi?)
ZAMAN (Ne zaman etkilendi?) NASIL? ve NEDEN? 5n 1k; Ne, nerede, ne zaman, neden, nasıl, kim?

42 Kolera Var Mı? Sağlık Bakanı, Ankara’da kolera salgını olduğu iddiaları ile ilgili soruları yanıtlayarak, bakanlığa intikal eden kolera vakası bulunmadığını söyledi. Akdağ, ishal olaylarında mevsimsel artış olduğunu belirterek, vatandaşları ve belediyeleri uyardı NTV 03:05 ET 02 Eylül 2005 Cuma

43 Eurosurveillance-Ekim 2005
“Bulaşıcı Hastalıkların İzlenmesi ve Kontrolünde Avrupa Bilgi Sistemi (Eurosurveillance), Türkiye'ye seyahat eden altı Belçikalı'dan ikisine, ülkelerine döndükten sonra kolera teşhisi konduğunu duyurdu. Belçikalı beş doktorun ilgili raporları, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi destekli Eurosurveillance'ın internet sitesinde 13 Ekim'de yayımlandı. Raporda, olayla ilgili olarak Dünya Sağlık Örgütü, Avrupa Erken Uyarı ve Yanıt Sistemi'nin yanı sıra Türkiye'deki sağlık otoritelerinin de bilgilendirildiğine dikkat çekildi”

44 Malatya Olgusu Malatya'da görülen ishal olgularının çok sayıda sağlık kuruluşlarına başvurusu 21 Kasım 2005 pazartesi günü 529 kişi ile başladı. Salı günü 536, Çarşamba günü 558 ve Perşembe günü de 653 kişi, hastanelere müracaat etmeye devam etti. Dördüncü gününde İl Sağlık Müdürlüğü olgu sayısının 2 bin 276'ya çıktığını bir basın toplantısıyla bildirdi. Dördüncü gün yapılan açıklamada, yetkililer kendi yakınlarında da hastalığın görüldüğünü belirttiler, aynı gün yapılan açıklamada viral bir etkenin hastalığa yol açtığı da bildirildi. Dördüncü gün suyun riskli olup olmadığı ile ilgili bilgi belirsizliğini korumaktaydı.

45 Malatya ishal salgını Toplam Vaka Sayısı: 9563 Tanı: Rota Virüs

46 Malatya Olgusu ''Hastalığın, sudan kaynaklandığı yönünde kesin bir bilgi yok. Su numuneleri Ankara'da inceleniyor. Özellikle hastalıktan korunmaya dikkat edilmesi lazım. Anne sütü ile beslenen çocukların anne sütüne devam etmesi gerekir. Ortam temizliğine dikkat edilmeli.'' İl Sağlık Müdürlüğü

47 5n 1k; Ne, nerede, ne zaman, neden, nasıl, kim?
Ne;Rotavirüs, Nerede; Malatya’da, Ne Zaman; 21 Kasımdan beri, Neden; Alt yapı çalışmaları, su kesintileri, düşük düzeyde klorlama, Nasıl; kanalizasyon atıklarının şehir şebeke suyuna karışması ile, Kim; bebekler, çocuklar, yaşlılar, erişkinler, şebekenin bulaşlı olduğu mahallelerde yaşayanlar.

48 Malatya'daki salgının bazı bölgelerdeki içme suyu şebekesine kanalizasyon suyu karışımıyla ortaya çıktığı şüphesi üzerine, suyu "mikroplu" çıkan 2 çeşmenin bulunduğu bölgedeki şebeke İller Bankası yetkililerince kontrol edildi ve rapor verildi.

49 Su dağıtım şirketi Nüfus (1851 yılı) Kolera Ölümleri (Sayı)
Tablo 1.Londra’da iki değişik su dağıtım şirketinin su sağladığı bölgelerde olan kolera ölümleri (8 Temmuz-26 Ağustos 1854) Su dağıtım şirketi Nüfus (1851 yılı) Kolera Ölümleri (Sayı) Kolera Ölüm Hızı (binde) Southwark 167,654 844 5.0 Lambeth 19,133 18 0.9

50 SALGIN RİSKİ OLUŞTURAN ETMENLER
Düşük klorlama Kazı çalışmaları Su kesintileri Sıcak hava

51 Walkerton Trajedisi-Kanada
Mayıs 2000’de Ontario Walkerton’da şebeke suyuna bakteriyel kontaminasyon sonucu bir salgın oluştu bu Kanada tarihindeki su şebekesinden kaynaklanan en büyük halk sağlığı felaketiydi. Yedi kişi öldü ve 2300 kişi hastalandı. Kamu alt yapı operatörleri ve kamu alt yapı komisyonu, çevre bakanlığı ve yerel hükümet salgınla ilgili sorumlulukları açısından incelendiler. Alt yapı profesyonellerinin uygulama hataları, sistemik hileli uygulamaları, şebeke suyu denetimlerinin yeni özelleştirilmiş olması ve yeterli bir test uygulama yönergesinin oluşturulmamış olması ve sonuçların çoklu bir şekilde otoritelerle paylaşılmaması bu krizin çıkışında rol oynamıştır. Ayrıca bütçe kesintileri güvenli su kalitesinin tutturulmasını sağlayan kontrollerin yapılmasını da engellemiştir. Factors that led to the Walkerton tragedy. Salvadori MI, Sontrop JM, Garg AX, Moist LM, Suri RS, Clark WF. Department of Pediatrics, Children's Hospital, London Health Sciences Centre, London

52 Aksaray’da Salgın Belediye Başkanı Nevzat Palta’nın "Aldığımız su numuneleri temiz çıktı" demesine rağmen Sağlık Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada "Hastalarda Adenovirüs, Rotavirüs, Norovirüs gibi viral etkenler ve koliform bakterileri tespit edildiği, vakaların su kaynaklı bir bulaşma şeklinde başladığı" belirtildi.

53 Hasta sayısı 11 bin oldu, o hálá içiyor
Aksaray'da salgından etkilenenlerin sayısı 11 bine ulaşırken Belediye Başkan Vekili Sadi Özdil, şebeke suyunun temiz olduğunda ısrar ettiğini belirtti. Özdil, "Hálá musluktan su içiyorum. Susadığım anda elimin altında ne varsa onu içiyorum" diye konuştu.

54 Manisa Manisa Belediye Başkanı Bülent Kar gerçekleştirdiği konuşmasında, Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan incelemede Manisa'nın sularının çok temiz olduğunu ve bu sebepten dolayı ilgili bakanlıktan Manisa Belediyesi'ne teşekkür belgesinin gönderildiğinin haberini verdi. Kar'ın açıklamasından sonra AKP Manisa Milletvekili Arınç, Manisa'nın herkese örnek olması gerektiğini ifade etti.

55 Gökçek: Asıl İzmir'in Suyu Arsenikli 15.06.2008
Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek, Ankara'nın suyunun temiz olduğunu, İzmir'in şebeke suyunda ise arsenik değerlerinin sınırların üzerinde olduğunu söyledi.

56

57 Her şeyin başlangıcı mı?

58 1- Yaşanan olay bir salgın hastalıktır.
Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dallarınca ortak olarak değerlendirilmiş ve aşağıdaki hususların kamuoyu ile paylaşılmasına karar verilmiştir. 1- Yaşanan olay bir salgın hastalıktır. 2- Bu salgına il merkezi içme suyunun kontaminasyonu yani kirlenmesi neden olmuştur. 3- Ayrıca İl Sağlık Müdürlüğünden gelen raporlardan da anlaşılacağı üzere şehir suyundaki serbest klor düzeyi son derece yetersizdir. 4- Kirli su ile çok çeşitli hastalıklar bulaşabilir. Şu anda hastaların yakınmalarına yol açan ajanlar rotavirus ve koli basili olarak tespit edilmiş olmasına rağmen farklı mikrobik etkenlerin kuluçka sürelerinin daha uzun olduğu düşünüldüğünde önümüzdeki gün ve haftalarda bu suyu içen kişilerde Hepatit A, Tifo, Dizanteri gibi farklı hastalık salgınları da görülebilir.

59 MALATYA –İnönü Üniversitesi Önerileri
1- Şehir şebeke suyunun kirlenme noktalarının tespit edilerek acilen giderilmesi, 2- Bilimsel veriler ve ilgili yasal düzenlemelerin öngördüğü şekilde şehir suyunda klorlamanın ve kontrollerin yapılması, 3- Su içilebilir hale gelinceye kadar çeşme sularının içme suyu olarak kullanılmaması, çiğ meyve ve sebzelerin çeşme suyu ile yıkanmaması çeşme suyu kullanmak mecburiyeti var ise mutlaka kaynatılarak kullanılması, 4- Resmi makamlarca ısrarla suyun içilebilir olduğu şeklindeki açıklamaların yapılmaması halk sağlığı açısından zorunluluktur. 5- Konunun anlaşılması ve çözümüne yönelik olarak resmi makamlarca şu ana kadar üniversitemizden herhangi bir yardım talebinde bulunulmamıştır. Bu talep olduğu takdirde İnönü Üniversitesi gereken her tür bilimsel desteği vermeye hazırdır."  29 Kasım 2005 Salı - Malatyahaber.com

60 Nüfusunun yarısından azına içilebilir su ulaştırabilen ülkeler

61 5 yaşına ulaşamadan çocukların %15’inden fazlasının öldüğü ülkeler

62 Özel şirketler ödenebilir ve eşit düzeyde su hizmetleri verebilir mi?
Zaten, Sahra Altı Afrika’nın 18 ülkesinde ezici bir çoğunlukla üç Fransız kökenli çok uluslu şirket (Saur, Suez, Vivendi) su hizmetleri kontratlarına sahiptir. Bir çok ayrı nedenle Dünya Bankası ve uluslar arası ticaret örgütü, gelişmekte olan ülkelere su hizmetlerini özelleştirmeleri ve uluslar arası rekabete açmaları için artan baskı uygulamaktadır.

63 Ekolojik bir bakış açısıyla
Çokuluslu şirketlerin içme suyu hizmetleri verdikleri bir çok Sahraaltı Afrika ülkesi’nde suyla bulaşan hastalıklardan çocuk ölümleri azalmadan sürüyor.

64 Özel şirketler ödenebilir ve eşit düzeyde su hizmetleri verebilir mi?
Su hizmetlerinin özelleştirilmesinin toplumlara zarar verdiği ve özellikle de artan su fiyatları ve azalan ulaşılabilirlik nedeniyle en yoksulları etkilediği açık bir gerçektir. Suyun kesilmemesi gereklidir Bebek, yaşlı, hasta bakımı sürekli temiz su gerektirir

65 Özel şirketler ödenebilir ve eşit düzeyde su hizmetleri verebilir mi?
“Özel çokuluslu şirketler gelişmekte olan ülkelerde daha yoksul toplulukların olduğu bölgelerden düşük kậr beklentisi nedeniyle çekilmektedir”. “Pete Hardstaff, World Development Movement,”

66 Kậr amacı=Niteliksiz su hizmetlerine kilitlenme
Temel amaç kậr olduğunda toplum sağlığı öncelikler arasında yer alamaz. Özel şirketler için daha iyi arıtma, yoksul ama daha fazla gereksinimi olanlara suyu ulaştırma, düzenli olarak çok çeşitli kirleticiler için test uygulama her zaman maliyetli olacaktır.

67 Türkiye’de su ve sağlık zemini
İçme suyu alt yapısı Kirleticilerin kontrolü Düzenli su kalitesinin izlenmesi Yetişmiş insan gücü Kamu kaynaklarının koruyucu sağlığa ayrılması Yöneticilerin koordinasyonu Yönetenlerin toplumla risk iletişiminin yetersizliği Her zaman toplum sağlığını riske edecek bir potansiyeli taşımaktadır. Bu yapı içinde özelleştirme sadece riskleri büyütmek anlamına gelir.