Psikiyatrist Dr. İBRAHİM BİLGEN BİLGEN TERAPİ ENSİTİTÜSÜ

... konulu sunumlar: "Psikiyatrist Dr. İBRAHİM BİLGEN BİLGEN TERAPİ ENSİTİTÜSÜ"— Sunum transkripti:

1 Psikiyatrist Dr. İBRAHİM BİLGEN BİLGEN TERAPİ ENSİTİTÜSÜ
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU Psikiyatrist Dr. İBRAHİM BİLGEN BİLGEN TERAPİ ENSİTİTÜSÜ

2 ONLAR İÇİN ÇEVRESİ NELER SÖYLER
“Grup etkinliklerine katılmak istemiyor ” “ Sınıfta kimse onun yanında oturmak istemiyor ” “ Kurallı oyunlarda sorun çıkartıyor ” “ Yaşına uygun davranışlar göstermiyor“ ‘’Hiç arkadaşı olmadığını söylüyor ” “ Arkadaş partilerine çağırılmıyor’’

3 ONLARA SIKÇA SÖYLENİLEN SÖZLER
Maymun iştahlı; unutkan İşine geldiğinde saatlerce oyun oynar ama iş derse geldiğinde asla… Ödev yaptıramıyoruz. Plansız, ona “hadi” demekten sıkıldım. “Beş dakikası asla bitmez”. Her şeyi son dakikadır. Sırasını bekleyemez, sabırsızdır, hayır denildiğinde çok ısrarcı.

4

5 GÖRÜLME SIKLIĞI ??? Başlangıç Yaşı 3 yaş ama ...
Okul Çağındaki Çocukların %3-5 ‘de.... Erkeklerde kızlara oranla 2-9 kat fazla ama.... Fraktürler, kazalar, acillere sık ziyaret...

6 AİLELERİNDE Depresyon ve Anksiyete Bozukluğu sık görülür.
Anne ve babalar sık sık tartışmak zorunda kalırlar.

7 DEHB “3” TİPTE OLABİLİR:
DEHB- Bileşik Tip. DEHB- Dikkatsizliğin Önde Geldiği Tip. DEHB- Dikkat Eksikliği ve Dürtüselliğin Önde Geldiği Tip.

8 NEDENLERİ ??? GENETİK: % 50, Babasında olanlarda. DRD4 Alel 4
BEYİN HASARI: Travmalar, Enf. vb. NÖROTRANSMİTTERLER: DA; NA ÇEVRESEL ETKENLER: Parçalanmış Aile; Aile İçi Şiddet, Doğum Sırasında Alkol ve Sigara Kullanımı.

9

10 DOPAMİN VE ÖĞRENME Dopamin özellikle matematiksel öğrenme üzerine etkili. MFT pre-frontal kortekste dopamin engeller ve dopamini arttırır. Bu nedenle apatiyi azaltır, motiasyonu arttır. Sağ PFC, davranışları düzene sokan alandır.Dikkatin bölünmesini engelleyen, uzun dikkati sağlayan alandır.

11 PFC Bazal Gangliyonlar; plan yapmakta önemlidir. Serebellum; kognitif yapıdan sorumludur. BG’larda Dopamin, Serebellum’da NA hakimdir. Beyinde dikkat ve vijilans PFC de yoğun şekilde yer alan Noradrenerjik nöronlar tarafından yürütülür.

12

13 DEHB’DE RADYOLOJİK GÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİ

14 DİKKAT EKSİKLİĞİ ! Dikkatini Ayrıntılara Veremez.
Oyunda ve Okulda Dikkati dağılır. Dinlemiyormuş gibi görünür. Üzerine Aldığı Görevleri Düzenleyemez.

15

16 DİKKAT EKSİKLİĞİ ! Çaba Gerektiren Görevleri Sevmez.
Sık Sık Eşyalarını Kaybeder. Dikkati Çabuk Dağılır. Günlük Etkinliklerde Çoğu Zaman Unutkandır.

17

18 DAĞINIKLIK “ Odası Darmadağın” “Sürekli bir şeylerini kaybeder.”
“Üstü başı, masasının üstü darmadağındır.” “Kalem çıkarır sonra kaybeder, tekrar arar bir türlü derse başlayamaz.”

19 DALGINLIK “Kendisi sınıfta ama aklı nerede?”
“Atari oynama dışında sanki yarı uykuda gibi” “Dalıp gidiyor kitabını hiç açmıyor bile” Ondan mutfaktan elma getirmesini istesek….

20 UNUTKANLIK “Ummadığınız şeyleri hatırlıyor bir dakika önceki şeyi unutuyor” “Eşyalarını unutuyor” “Bir şey yapmasını istiyorum başka bir şey yapıyor” “ Dinliyor, öğreniyor ama hatırlamıyor”

21 KOORDİNASYON SORUNLARI
“ Çok Sakar” “ Yürürken kapılara eşyalara çarpar” “ O kadar çok düşer ve yaralanır ki yara izi olmayan yeri yok”

22 AİLELERİN İNANÇLARI “İşine geleni gayet iyi anlıyor.”
“Neden bu kadar ısrarcı?” “Ders çalışırken yan odadakini duyuyor ama bilgisayar oynarken…” “Her şeye üşeniyor ama istediği iş olursa asla..” Sürekli neden “hadi”lemek zorundayız?.

23 HİPERAKTİVİTE ??? Kıpır Kıpırdır.
Oturması Beklenen Yerlerden sık sık Kalkar. Koşar ya da Tırmanır. Sakin bir şekilde oturma ya da oyun oynama zorluğu yaşar. Çok Konuşur .

24 DÜRTÜSELLİK ??? Anında Cevabı Verir. Sırasını Bekleyemez.
Başkalarının Oyun ya da Konuşmalarına Burnunu Sokar. Haz ilkesi hakimdir. Sürekli yenilik arayışı Erişkinlerde de stresi tolare edememe vardır.

25 FAKAT BU BELİRTİLER !!!!! 7 YAŞINDAN ÖNCE DE VARDIR.
OKUL, AİLE ve ARKADAŞLARI İLE OLAN İLİŞKİLERİNDE BOZULMA YARATIR. EN AZ İKİ AYRI ORTAMDA BOZULMA YARATIR.

26 TANI 7 YAŞINDAN ÖNCE BAŞLAMALI. EN AZ 6 AYDIR OLMALI.
EN AZ İKİ AYRI YERDE GÖZLENMELİ. “CAS TESTİ”

27 KESİN OLMASA DA... Algıladıklarını organize etmede güçlük (b, d, p harflerini karıştırma) Konum örgütlemesinde güçlük (Sağ-sol karıştırma) Derinlik algısındaki sorunlar (Eşyalara çarpma, sakarlık)

28 ANA SORUNLARDAN BAZILARI
Dikkat Dürtüsellik Hareketlilik Organize olamama Arkadaş ilişkilerinde sorunlar Saldırgan davranışlar Düşük Benlik Algısı Heyecan Arayışı Hayallere Dalmak Koordinasyon Sorunları Bellek Sorunları Israrcı Tutum Tutarsızlık

29 OKULDA VE SINAVLARDA “SİS” düşünmek lazım.
Bazıları dürtüsel bazıları çok temkinlidir. Sınavı yetiştiremeyebilirler. Eşardıl sorularda çok zaman kaybederler. Sınav kaygısı denilen çoğu çocuk… MATEMATİK PERFORMANS KAYGISI. NEDEN BİLGİSAYARA YÖNLENİRLER? KLASİK KOŞULLANMA.

30 AYIRICI TANI 3 YAŞINDAN KÜÇÜK ÇOCUKLAR. ÖĞRENME BOZUKLUĞU.
MENTAL RETARDASYON. DEPRESYON; YAS. UYUM BOZUKLUĞU. EPİLEPSİ.

31 BERABER GÖZLENEN HASTALIKLAR
Karşıt Olma – Karşıt Gelme Bozukluğu.(%35-65) Davranım Bozukluğu.(%10-20) Öğrenme Güçlüğü.(%10-90) Mental Retardasyon. Depresyon (ADHD+Depresyon da intihar riski 3 kat artar ). Anksiyete Bozukluğu. ( Ayrılma Korkusu %25 artar) TİK BOZUKLUKLARI.

32 Kişilere ve Hayvanlara karşı Agresyon
Davranış Bozukluğu Diğer insanların temel hakları ya da yaş ile bağantılı belli başlı sosyal normların ihlal edilmesi şeklindeki davranışların sıkça –son 6 ay içinde aşağıdaki kriterlerden en az birinin, son 12 ay içinde aşağıdaki kriterlerden en az üçünün gözlenmesi halinde teşhis konulabilir. Kişilere ve Hayvanlara karşı Agresyon Diğer insanlara sıklıkla zorbalık yapmak veya onları korkutur. Sıklıkla fiziksel şiddeti başlatır. Diğerlerine fiziksel zararlar verebilecek silahlar kıllandı. Fiziksel olarak geçmişte insanlara şiddet uyguladı. Fiziksel olarak geçmişte hayvanlara şiddet uyguladı. Kurbanla yüzleşiirken çalma eylemini gerçekkleştirdi. Birini cinsel birlikteliğe zorladı Cana veya mala ciddi zarar vermek amacıyla örneğin kasten yangın çıkarma eylemi gerçekleştirdi. Başkalarının mallarına kasten zarar verdi. Başka kişilere ait mülklere hırsızlık amacıyla girdi. Sempati kazanmak veya zorunluluklardan kaçmak amacıyla sıklıkla yalan söyler. Ebeveynlerin koyduğu kural ve yasakları gözetmeksizin geceyi dışarda geçirir veya uzun süre zarfında habersiz bir şekilde evinden uzakta kalır. 13 yaşından önce okuldan kaçma davranışı gösterdi. Davranıştaki bu bozukluk bireyin sosyal, akademik ya da mesleki yaşantısında klinik anlamda önemli zararlara yol açar.

33 Önemli Noktalar: Çocuklukta başlayan Tür: çocuk 10 yaşından önce davranış bozukluğu belirtilerinden en az birini göstermesi; Ergenlikte başlayan Tür: kişi 10 yaşından önce hiçbir belirti göstermemesi; Başlangıcı Belirlenemeyen Tür: Davranış bozukluğu kriterleri uyuşuyor, fakat kişinin 10 yaşından önce veya sonra ilk belirtileri gösterip göstermediği belirlenememesi. Kişinin Toplum Yanlısı Duygularında eksiklik Hissediliyorsa: Bu durum söz konusu olduğunda son 12 ay içinde kişinin aşağıda bahsedilen özelliklerden en az ikisini göstermiş olması gerekir. Bu özellikler kişinin genel anlamda diğer insanlarla olan iletişim biçimini ve duygusal işlevselliğini yansıtır. Bu nedenle bu kriteri ölçmek için birçok alanda bilgi edinilmesi gerekir. Vicdan veya Suçluluk Duygusunda Yoksunluk: Kişi yanlış bir şey yağtığında kötü veya kendini suçlu hissetmez (bir ceza karşısında duyduğu suçluluk durumları dışında). Kişinin yaptığı hareketlerin olumsuz sonuçları karşısında gözle görülür şekilde endişe yoksunluğu vardır. Empati Yoksunluğu: Başka insanların duygularını gözardı eder veya bu konuda endişe duymaz. Kişi bu durumlarda soğuk veya ilgisiz olarak tanımlanır. Kendi hareketlerinin için, başkalarına büyük zarar getireceğini bilse bile, bu hareketlerin diğer insanlara olan etkilerinden çok, yine kendilerine olan etkileri ile ilgilenir. Performans Konusunda Endişesizlik: Okuldaki veya iş yerindeki performansı ile ilgili belirgin bir kaygısızlık gösterir. İyi bir performans sergilemek için yeterince çaba sarf etmez, buna gerek duymaz. Ayrıca tipik olarak başarısızlık durumlarında diğer insanları suçlama eğilimindedir. Sığ veya Yetersiz Duygusal Yakınlık: Diğer insanlara duygularını göstermez. Eğer gösterirsa bu yüzeysel bir şekildedir (Bu durum dengesizdir, kişinin duygudurum geçişleri hızlıdlr). Kişi eğer duygusal yakınlık gösteriyorsa bu bir çıkarı olduğunun göstergesidir (manipülasyon ya da korkutma amaçlı)

34 Bu durumun Yoğunluğunu Belirleyiniz:
Az: Davranış problemleri diğer insanlara küçük/önemsiz zararlar verir (yalan söyleme, okulu asma, izin almadan geceyi dışarda geçirme, kural kırma vs.) Orta: Davranış problemleri diğer insanlara orta büyüklükte zararlar verir (çalma davranışı, şiddet girişimi vs.) Yüksek: Yukarıda bahsedilen ve teşhis koymak için yeterli sayıda belirtiye sahip kişilerde görülür. Ayrıca davranış problemlerinin sonuçları diğer insanlara ağır zarar verir (tecavüz, cinsel ilişkiye zorlama, fiziksel şiddet uygulama, silah kullanma, hırsızlık, haneye tecavüz vs.).

35 Karşı koyma ve Kural Tanımama Bozukluğu
Öfke modu, kural tanımama ve kindar davranış biçimidir. 6 aydan uzun süren ve aşağıdaki belirtilerden en az 4’ünü kardeş haricinde herhangi bir bireyle etkileşim halindeyken gösteren kişilerde gözlenir. Kızgın/Asabi Ruh Hali Sık sık öfkeden gözü kararır. Her zaman öfke halindedir. Her zaman öç almaya hazırdır. Tartışma/Karşı Gelme Davranışı Otorite figürleri ile sıklıkla çekişme halindedir. Çocuklar ya da ergenler yetişkinlerle bir çekişme halindedir. Otorite figürlerinin isteklerine ya da kurallarına uymayı sıklıkla reddetme davranışı içerisindedir. Kasten ve sıklıkla diğerlerini sinir etme eğilimindedir. Sıklıkla kendi hataları ya da hatalı davranışları için başkalarını suçlar. Kindarlık Son 6 ay içinde en az 2 kez kincilik davranışı gösterir.

36 Not: Bu tür davranışların sıklığı ve kalıcılığı normal davranışlar ve semtomstik davranışlar arasında ayrım yapmak amacıyla kullanılmalıdır. 5 yaşından küçük çocuklar için, aksi belirtilmediği sürece en az 6 ay süresince ardı ardına bu tür bir davranış meydana geldiyse bu önemlidir (Kriter A8). 5 yaşından büyük cocuk ve erişkinler için bu tür davranışlar 6 ay içinde en az haftada 1 kez meydana geldiğinde bu rahatsızlığa işarettir (Kriter A8). Davranışta bozukluk bireyin kendinde ya da sosyal ortamındaki (aile, meslektaşlar vs.) stres ile ilişkilendirilir, ya da kişinin sosyal, mesleki eğitimsel ya da daha başka önemli ortamlarını olumsuz yönde etkiler. Bu davranışlar Psikotik, madde bağımlılığı, depresif ya da iki uçlu duygulanım bozukluğu durumlarında tek başına kendini göstermez. Son Durumdaki Belirtilerin Yoğunluk Durumunu Belirleme Az: Belirtiler sadece bir durum veya ortamda kendini gösterir (ev, okul, iş yeri vs.) Orta Yoğunlukta: Bazı belirtiler ez az iki durum veya ortamda kendini gösterir. Çok Yoğun: Bazı belirtiler 3 ya da daha fazla durum veya ortamda kendini gösterir.

37 TEDAVİ Erken Tanı ve Tedavi ile hızlı ve kolay yanıt alınır.
İLAÇ TEDAVİSİ. DAVRANIŞSAL TERAPİ. AİLE DANIŞMANLIĞI. OKULA YÖNELİK YAKLAŞIMLAR.

38 TEDAVİ EDİLMEZ İSE NE OLUR?
Kişiye göre değişir. Herkesin parmak izi gibi… Hiperaktif olanlar, dürtüsel olanlar, sadece dikkat eksikliği olanlar… Öncelikle kime ilaç kime terapi ve neden ilaç? İnternette çıkan haberler? İLAÇ NE YAPIYOR?

39 RİTALİN NEDİR ??? % 70-80 Etkili. 6 yaşından sonra.
Etkisi 4-5 saattir. Tatil günlerinde genelde kullanılmaz. Karşı gelme, Dikkat Eksikliği, Saldırgan Tutumlar, Davranım Boz. ‘da ETKİLİDİR.....

40 YENİ GELİŞMELER “DRD4 4- ALEL GEN” varlığı MTFDT tedavisine yanıtın iyi olacağını gösterir. Concerta; Atomoxetin; Klonidin diğer kullanılan ilaçlardır. Yan etkiler erişkinlerde çocuklara göre daha fazla gözlenmektedir. Özellikle hiperaktif-impulsif tipinde başlangıç 4 yaş civarında olurken 7-8 yaşında pik noktaya ulaşır. Dikkat eksikliği tipi ise 8-9 yaşlarında pik yapar. Adolesan dönemde hiperaktivite teşhisi koymak zorlaşabilir. Bu çocuklarda hareketlilik azalır.

41

42 SONUÇ OLARAK !!! % 30’u tamamen iyileşir.
% 40’ı erişkin dönemde de sürer. % 30’da ise: Alkol ve Uyuşturucu Bağımlılığı; KİŞİLİK BOZUKLUĞU. Gelişebilir.

43 ERİŞKİNDE DEHB Rahat Oturamaz.
Sürekli Heyecanlı İş ve Eğlenceler Arar. Atak ve Dürtüseldir. Sessiz Sakin Etkinlikleri Sürdüremez. Kelime Dağarcığında Azalma, Okuma Güçlülüğü,

44 ERİŞKİNDE DEHB. Artmış İş Değiştirme Sıklığı.
Hem Kendilerinde Hem de Ailelerinde, Artmış Evlilik Sorunları ve Boşanmalar. Erken yaşta Alkol ve Uyuşturucu Kullanımı.

45

46

47

48 KADER BİR ŞANS OYUNU DEĞİL, SEÇİM SORUNUDUR.. BEKLENECEK DEĞİL,
ELDE EDİLECEK BİRŞEYDİR William Bryan