BİLGİ KAYNAKLARININ TÜRLERİ DanIşma kaynaklarI: BİlGİYe yönlendİren

... konulu sunumlar: "BİLGİ KAYNAKLARININ TÜRLERİ DanIşma kaynaklarI: BİlGİYe yönlendİren"— Sunum transkripti:

1 BİLGİ KAYNAKLARININ TÜRLERİ DanIşma kaynaklarI: BİlGİYe yönlendİren
BBY153 Bilgi Kaynakları (2012)

2 hatırlatma...

3 ..Bilgi merkezleri açısından bilgi kaynakları..
İçerikleri açısından Biçimleri açısından Kullanım amaçları açısından gruplandırılabilir… 3

4 ..Bilgi merkezleri açısından bilgi kaynakları..
İçerikleri açısından Birincil kaynaklar Arşiv belgeleri Kitap, monograf Süreli yayınlar Resmi yayınlar Teknik yayınlar .. İkincil kaynaklar Birincil kaynaklara erişimi sağlar. Bilginin kendisini içermez, düzenleme, eriştirme ve yönlendirme amacı taşırlar. 4

5 ..Bilgi merkezleri açısından bilgi kaynakları..
Biçimleri açısından Yazılı/Basılı kaynaklar Mikroformlar Grafik kaynaklar Görsel-işitsel kaynaklar Elektronik kaynaklar 5

6 ..Bilgi merkezleri açısından bilgi kaynakları..
Kullanım amaçları açısından Danışma kaynağı sınıfına girmeyen diğer tüm kaynaklar Danışma kaynakları → 6

7 Danışma kaynakları Baştan sonra okunmazlar.
Bilgiye “hızlı” bir şekilde erişmeye yarayan kaynaklardır. Yalnızca bilgi hakkında bilgi (bibliyografik bilgi) ve bazen de içeriğe ait kısa bir özet verebilir (yani içerik vermek yerine bazen yalnızca bilgiye/içeriğe yönlendirebilir). Örn. Bibliyografik veri tabanları, dizinler, özler, bibliyografyalar, kataloglar, .. Bilginin kendisini (içerik / tam metin) verebilir. Örn. Tam metin veri tabanları Aranılan bir sorunun kısa ve net bir biçimde yanıtını (“ready reference”) verebilir. Örn. Ansiklopedi, sözlük, almanak, rehber, .. Baştan sonra okunmazlar. Bilgiye “hızlı” bir şekilde erişmeye yarayan kaynaklardır. Yalnızca bilgi hakkında bilgi (bibliyografik bilgi) ve bazen de içeriğe ait kısa bir özet verebilir (yani içerik vermek yerine bazen yalnızca bilgiye/içeriğe yönlendirebilir). Örn. Bibliyografik veri tabanları, dizinler, özler, bibliyografyalar, kataloglar, .. Bilginin kendisini (içerik / tam metin) verebilir. Örn. Tam metin veri tabanları Aranılan bir sorunun kısa ve net bir biçimde yanıtını (“ready reference”) verebilir. Örn. Ansiklopedi, sözlük, almanak, rehber, ..

8 ..Danışma kaynakları Örneğin; Örneğin;
Bibliyografik bir kaynak aracılığı ile kim hangi konuda neler yazmış bilgisi alınabilir (→bibliyografik bilgi). Bir ansiklopediden bir sorunun direkt yanıtı alınabilir (→ready reference (yanıtı hazır danışma soruları)). Makalelere tam metin (full text) erişim sağlayan veri tabanları aracılığı ile hem kim hangi konuda ne yazmış bilgisi alınabilir hem de yazılan makalelerin tam metinlerine erişilebilir (→hem bibliyografik bilgi (künye) hem de bilginin kendisi (içerik)). Örneğin; Bibliyografik bir kaynak aracılığı ile kim hangi konuda neler yazmış bilgisi alınabilir (→bibliyografik bilgi). Bir ansiklopediden bir sorunun direkt yanıtı alınabilir (→ready reference (yanıtı hazır danışma soruları)). Makalelere tam metin (full text) erişim sağlayan veri tabanları aracılığı ile hem kim hangi konuda ne yazmış bilgisi alınabilir hem de yazılan makalelerin tam metinlerine erişilebilir (→hem bibliyografik bilgi (künye) hem de bilginin kendisi (içerik)).

9 .. Danışma kaynakları Üç grupta incelenebilir:
Bilgiyi denetim altına alan, bilgiye eriştiren ve yönlendiren danışma kaynakları Bibliyografyalar Dizinler (Index) Özler (Abstract) Kataloglar Bilginin kendisini veren danışma kaynakları Ansiklopediler Sözlükler Biyografiler Almanaklar Yıllıklar Rehberler El kitapları Coğrafik kaynaklar Veri tabanları Yeni nesil: “Bibliyografik ve tam metin veri tabanları” Üç grupta incelenebilir: Bilgiyi denetim altına alan, bilgiye eriştiren ve yönlendiren danışma kaynakları Bibliyografyalar Dizinler (Index) Özler (Abstract) Kataloglar Bilginin kendisini veren danışma kaynakları Ansiklopediler Sözlükler Biyografiler Almanaklar Yıllıklar Rehberler El kitapları Coğrafik kaynaklar Veri tabanları

10 Dizinler ve Özler (Index-Abstracts)
Bilgiyi denetim altına alan, bilgiye eriştiren ve yönlendiren danışma kaynakları Bibliyografyalar Dizinler ve Özler (Index-Abstracts) Kataloglar →

11 Bibliyografya Temel olarak “çeşitli amaçlar için bir araya getirilmiş kitaplar listesi” şeklinde tanımlanabilir: Tek bir yazar tarafından yazılmış kitapların ve/veya o yazar hakkında yazılmış kitapların listesi: Nazım Hikmet Bibliyografyası Mevlana Bibliyografyası Belirli bir konuda yayımlanmış kitapların listesi Türk hukuk bibliyografyası Anadolu Selçuklu dönemi sanatı bibliyografyası Bir yazarın belirli bir eseri meydana getirirken yararlandığı kitapların listesi (Makalelerin sonundaki kaynakça da bu anlamda bir çeşit “bibliyografya”dır) Örnek (Bkz. Appendix I, s.119) Bkz. Milli Kütüphane Temel olarak “çeşitli amaçlar için bir araya getirilmiş kitaplar listesi” şeklinde tanımlanabilir: Tek bir yazar tarafından yazılmış kitapların ve/veya o yazar hakkında yazılmış kitapların listesi: Nazım Hikmet Bibliyografyası Mevlana Bibliyografyası Belirli bir konuda yayımlanmış kitapların listesi Türk hukuk bibliyografyası Anadolu Selçuklu dönemi sanatı bibliyografyası Bir yazarın belirli bir eseri meydana getirirken yararlandığı kitapların listesi (Makalelerin sonundaki kaynakça da bu anlamda bir çeşit “bibliyografya”dır) Örnek (Bkz. Appendix I, s.119) Bkz. H.Ü. Kütüphanesi

12 .. Bibliyografya Başlangıçta yalnızca kitap listesi olarak üretilen bibliyografyalar, teknolojik gelişmeler ve kaynak türündeki artan çeşitlilik sonucu kitapların yanı sıra farklı kaynakları da kapsayacak şekilde hazırlanmaya başlandı: Örn. makaleler, web sayfaları (webliografya), görsel-işitsel materyaller, vb. Bibliyografyalar, bibliyografik denetimin gerçekleştirilebilmesi ve doğu bilgiye hızlı erişim sağlanabilmesi açısından şu özelliklere sahip olmalı: Başlangıçta yalnızca kitap listesi olarak üretilen bibliyografyalar, teknolojik gelişmeler ve kaynak türündeki artan çeşitlilik sonucu kitapların yanı sıra farklı kaynakları da kapsayacak şekilde hazırlanmaya başlandı: Örn. makaleler, web sayfaları (webliografya), görsel-işitsel materyaller, vb. Bibliyografyalar, bibliyografik denetimin gerçekleştirilebilmesi ve doğu bilgiye hızlı erişim sağlanabilmesi açısından şu özelliklere sahip olmalı:

13 Bibliyografya (Özellikleri)
Eksiksizlik: Hedeflediği ya da vaad ettiği alandaki tüm kaynakları içermeli. Yalnızca kolaylıkla elde edilebilen ya da en çok bilinen kaynakları değil, üretilme amacına hitap eden tüm kaynakları içermeli. Örneğin; eğer belirli bir döneme ait bir bibliyografya ise o dönemin tüm kaynaklarına, belirli bir yazarın bibliyografyası ise o yazara ait tüm eserlere, belirli bir konuya ait bir bibliyografya ise o konuya ait tüm kaynaklara yer verilmesi hedeflenmeli. Bibliyografyaların özellikleri: -Eksiksizlik -Erişim noktası -Değişik formlar Eksiksizlik: Hedeflediği ya da vaad ettiği alandaki tüm kaynakları içermeli. Yalnızca kolaylıkla elde edilebilen ya da en çok bilinen kaynakları değil, üretilme amacına hitap eden tüm kaynakları içermeli. Örneğin; eğer belirli bir döneme ait bir bibliyografya ise o dönemin tüm kaynaklarına, belirli bir yazarın bibliyografyası ise o yazara ait tüm eserlere, belirli bir konuya ait bir bibliyografya ise o konuya ait tüm kaynaklara yer verilmesi hedeflenmeli.

14 .. Bibliyografya (Özellikleri)
Erişim Noktası: Konu, eser adı, yazar adı, yayıncı, ISBN, vb. gibi kaynağa ulaşmayı sağlayacak farklı erişim noktaları olmalıdır. Bunun nedeni bibliyografyaların sıklıkla, bir konuda yazılmış kaynaklardan haberdar olmak ve gerektiğinde onlara “erişmek” için kullanılıyor olmasıdır. Değişik Formlar: Kapsamlı bir bibliyografya; kitaplardan makalelere, raporlardan, web kaynaklarına kadar konu ile ilgili yayımlanmış tüm kaynak biçimleri içerir. Çünkü günümüz koşullarında bir konuda kapsamlı bilgi sahibi olmak ya da bir konuyu araştırmak için sadece “kitap” kullanılmıyor. Farklı formatlarda yayımlanmış kaynaklar da en az kitaplar kadar önemli. Erişim Noktası: Konu, eser adı, yazar adı, yayıncı, ISBN, vb. gibi kaynağa ulaşmayı sağlayacak farklı erişim noktaları olmalıdır. Bunun nedeni bibliyografyaların sıklıkla, bir konuda yazılmış kaynaklardan haberdar olmak ve gerektiğinde onlara “erişmek” için kullanılıyor olmasıdır. Değişik Formlar: Kapsamlı bir bibliyografya; kitaplardan makalelere, raporlardan, web kaynaklarına kadar konu ile ilgili yayımlanmış tüm kaynak biçimleri içerir. Çünkü günümüz koşullarında bir konuda kapsamlı bilgi sahibi olmak ya da bir konuyu araştırmak için sadece “kitap” kullanılmıyor. Farklı formatlarda yayımlanmış kaynaklar da en az kitaplar kadar önemli.

15 Bibliyografya (Kullanım amaçları)
Bibliyografyalar şu amaçlarla kullanılır: Belirleme ve doğrulama: Normal bir bibliyografik künyede, çoğu katalogda bulunan bilgilerin benzeri verilir. Bu bilgiler çoğu kez “bibliyografik doğrulama” için kullanılır. Bunlar; yazar adı, eser adı, basım bilgisi, yayın yeri, yayıncı, yayın tarihi, fiziksel tanımlama (sayfa sayısı, resimli olup olmaması, boyutları), fiyatı, ISBN numarası, vb. Bibliyografyanın kullanım amaçları: -Belirleme ve doğrulama -Bulma ve elde etme -Seçme Bibliyografyalar şu amaçlarla kullanılır: Belirleme ve doğrulama: Normal bir bibliyografik künyede, çoğu katalogda bulunan bilgilerin benzeri verilir. Bu bilgiler çoğu kez “bibliyografik doğrulama” için kullanılır. Bunlar; yazar adı, eser adı, basım bilgisi, yayın yeri, yayıncı, yayın tarihi, fiziksel tanımlama (sayfa sayısı, resimli olup olmaması, boyutları), fiyatı, ISBN numarası, vb.

16 .. Bibliyografya (Kullanım amaçları)
Bulma/Elde Etme: Bir kaynak nerede, ne zaman yayımlanmış, bir yazarın hangi eserleri var, belirli bir konuda hangi yayınlar yapılmış, bu kaynaklar nereden ve ne kadara satın alınabilir gibi bilgileri bulmak için bibliyografyalara başvurulabilir. Eğer kaynak elektronik ortamda (online/çevrimiçi) ise ya da bir veri tabanı veya bir web sitesi ise, bu kaynakların çevrimiçi erişim adresi de gösterilmelidir. Bulma/Elde Etme: Bir kaynak nerede, ne zaman yayımlanmış, bir yazarın hangi eserleri var, belirli bir konuda hangi yayınlar yapılmış, bu kaynaklar nereden ve ne kadara satın alınabilir gibi bilgileri bulmak için bibliyografyalara başvurulabilir. Eğer kaynak elektronik ortamda (online/çevrimiçi) ise ya da bir veri tabanı veya bir web sitesi ise, bu kaynakların çevrimiçi erişim adresi de gösterilmelidir.

17 .. Bibliyografya (Kullanım amaçları)
Seçme: Bibliyografyalar bilgi merkezlerinin önemli işlevlerinden birine de hizmet eder. Bu işlev kullanıcı için en yararlı olan kaynağın seçilmesidir. Bibliyografyalarda belli bir konuda eserler ve bu eserlerin bazı özellikleri hakkında bilgi verildiğinden alınacak kaynağın yetkinlik, yeterlilik, doğruluk ve maliyet gibi değerlendirmeleri bibliyografyalar aracılığı ile yapılabilir. Seçme: Bibliyografyalar bilgi merkezlerinin önemli işlevlerinden birine de hizmet eder. Bu işlev kullanıcı için en yararlı olan kaynağın seçilmesidir. Bibliyografyalarda belli bir konuda eserler ve bu eserlerin bazı özellikleri hakkında bilgi verildiğinden alınacak kaynağın yetkinlik, yeterlilik, doğruluk ve maliyet gibi değerlendirmeleri bibliyografyalar aracılığı ile yapılabilir.

18 Bibliyografya (Türleri)
Ulusal Bibliyografyalar: Bir ülkede yayımlanmış tüm kaynakları zaman, mekan, dil, konu ya da kaynak biçimi sınırlaması olmaksızın listeleyen bibliyografyalardır. Ulusal boyuttaki toplu kataloglar (union catalog) ya da ulusal kütüphanelerin katalogları da bu ulusal bibliyografyalar içerisinde değerlendirilebilir. Örneğin: National Union Catalog (ABD), British National Bibliography (İngiltere), French National Bibliography (Fransa), The National Bibliography of Canada, vb. Ulusal Bibliyografyalar: Bir ülkede yayımlanmış tüm kaynakları zaman, mekan, dil, konu ya da kaynak biçimi sınırlaması olmaksızın listeleyen bibliyografyalardır. Ulusal boyuttaki toplu kataloglar (union catalog) ya da ulusal kütüphanelerin katalogları da bu ulusal bibliyografyalar içerisinde değerlendirilebilir. Örneğin: National Union Catalog (ABD), British National Bibliography (İngiltere), French National Bibliography (Fransa), The National Bibliography of Canada, vb.

19 Türkiye’nin Ulusal Bibliyografyası (?)

20 “Türkiye Bibliyografyası”

21

22

23

24

25 .. Bibliyografya (Türleri)
Konu Bibliyografyaları: Belli bir konuda çıkmış kaynakları listeleyen bibliyografyalardır. Konu bibliyografyaları da genel konulu veya özel bir konuda hazırlanmış olabilir. Türkiye’de hazırlanmış özel konulu bibliyografya örnekleri (H.Ü. Kütüphanesinden erişilebilir): Anadolu Selçuklu dönemi sanatı bibliyografyası Türklerle ilgili İngilizce yayınlar bibliyografyası: Onbeşinci yüzyıldan onsekizinci yüzyıla kadar Devlet Opera ve Balesi'nde sahnelenen eserler bibliyografyası Türkiye coğrafya bibliyografyası: kitaplar ve makaleler Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti konusunda yurtdışında yayınlanmış kitaplar bibliyografyası … Konu Bibliyografyaları: Belli bir konuda çıkmış kaynakları listeleyen bibliyografyalardır. Konu bibliyografyaları da genel konulu veya özel bir konuda hazırlanmış olabilir. Türkiye’de hazırlanmış özel konulu bibliyografya örnekleri (H.Ü. Kütüphanesinden erişilebilir): Anadolu Selçuklu dönemi sanatı bibliyografyası Türklerle ilgili İngilizce yayınlar bibliyografyası: Onbeşinci yüzyıldan onsekizinci yüzyıla kadar Devlet Opera ve Balesi'nde sahnelenen eserler bibliyografyası Türkiye coğrafya bibliyografyası: kitaplar ve makaleler Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti konusunda yurtdışında yayınlanmış kitaplar bibliyografyası …

26 Genel bibliyografyalar
Konu bibliyografyaları Milli Kütüphane tarafından hazırlanan bibliyografyalar.

27 .. Bibliyografya (Türleri)
Ticari Bibliyografyalar: Bir ülkede ya da uluslararası pazarda yayımlanan yayınlara yönelik bibliyografyalardır. Kapsamı dünya çapında olabileceği gibi ülke, bölge, şehir ya da daha küçük yerleşim birimi ile de sınırlandırılabilir. Örneğin, “Bowker’s Global Books in Print” adlı ticari bibliyografya, ABD, İngiltere, Avustralya, Kanada gibi çok sayıda ve çok farklı uluslararası pazarlarda satışa sunulmuş basılı ve e-kitapları, görsel ve işitsel kaynakları (dvd, vcd, cd, gibi..) listeler (bu kaynağa proxy ayarlarınızı yaparak adresinden erişebilirsiniz). Ticari Bibliyografyalar: Bir ülkede ya da uluslararası pazarda yayımlanan yayınlara yönelik bibliyografyalardır. Kapsamı dünya çapında olabileceği gibi ülke, bölge, şehir ya da daha küçük yerleşim birimi ile de sınırlandırılabilir. Örneğin, “Bowker’s Global Books in Print” adlı ticari bibliyografya, ABD, İngiltere, Avustralya, Kanada gibi çok sayıda ve çok farklı uluslararası pazarlarda satışa sunulmuş basılı ve e-kitapları, görsel ve işitsel kaynakları (dvd, vcd, cd, gibi..) listeler (bu kaynağa proxy ayarlarınızı yaparak adresinden erişebilirsiniz). Bowker’s Global Books in Print hakkında detaylı bilgi için:

28 Tüm dünya pazarında satışa çıkmış olan, baskısı devam eden (in print) ve yakında yayımlanacak olan (forthcoming) “bilgi bilim” ile ilgili “kitap”ları arayalım.

29 Gelen sonuç listesi içinden “Straight from the Virtual Stacks: A Firsthand Guide to Careers in Library and Information Science” başlıklı kitabı seçip ayrıntılı kayıt bilgisine bir göz atalım. (Eğer sonuç listesi içinden adı geçen kitabı kolayca bulamıyorsanız direkt olarak bu kitabı da arayabilirsiniz. Hızlı sonuç almak için “Keyword” yerine “Title (exact) tarama seçeneğini işaretleyin). Kitapla ilgili incelediğimiz kayıtta kitabın tüm tanımlayıcı bilgileri ve ne hakkında olduğu ile ilgili kısa bir özet yer alıyor. Ayrıca Yayıncı bilgileri Kitap hakkında tanıtım/eleştiri yazıları (reviews) Kitabın yayımlanmış diğer formatları Piyasadaki satış durumu İçindekiler sayfası gibi daha detaylı bilgiler elde etmek istersek ilgili sekmelere tıklamamız yeterli.

30 Örneğin kitabın incelenmeye, okunmaya ya da satın almaya değer olup olmadığını anlamak için kitap hakkında yazılmış eleştiri yazılarına bir göz atalım. Bunun için “Title Reviews” sekmesine tıklıyoruz.

31 Kitabın içindekiler sayfası.

32 ..Hatırlatma - Tanım Özellikleri Kullanım amaçları Türleri Ulusal Bibliyografyalar Konu Bibliyografyaları Ticari Bibliyografyalar Bibliyografyaların Bibliyografyası Kitap Dışı Materyaller Bibliyografyası Kütüphane Katalogları Bilgiyi denetim altına alan, bilgiye eriştiren ve yönlendiren danışma kaynakları: Bibliyografyalar Dizinler ve Özler (Index-Abstracts) Kataloglar

33 Soru Global Books in Print ücretli bir kaynak. Peki aynı işi gören ücretsiz kaynaklar bulunabilir mi? Örneğin Hacettepe Üniversitesi kütüphaneleri bu yıl sonunda bu kaynağa aboneliğini sona erdirse (ücretsiz) alternatifi ne olabilir?

34 Yanıt Tam olarak aynı detayda bilgi vermese de özellikle “bibliyografik doğrulama” ya da kaynakların güncel fiyat bilgilerini elde etmek, hakkında yazılmış okuyucu yorumlarına ulaşmak için şu ücretsiz alternatifler de kullanılabilir: amazon.com idefix.com worldcat.org (bilgi için ayr. bkz.

35 .. Bibliyografya (Türleri)
Bibliyografyaların Bibliyografyası: Bibliyografyaları listeleyen bibliyografyalardır. Belli başlı bibliyografyalar konularına ya da türlerine göre listelenir. Bu kaynaklara ait ayrıntılı bibliyografik bilgiler verilir. Bibliyografik bilgi veren kaynaklar başlangıçta yaygın şekilde “bibliyografya” sözcüğü kullanılarak adlandırılsa da zaman içinde kaynaklar temel olarak benzer özellikler gösterdiğinden bunları adlandırmak için kullanılan terimler birbirinin yerine kullanılmaya başlanmıştır. “Bibliyografyaların bibliyografyaları” için verilebilecek en önemli örnek kaynaklar da yukarıda belirtildiği gibi farklı şekillerde adlandırılabilmektedir. Bunların ortak özellikleri çok farklı danışma kaynakları hakkında küresel düzeyde ve detaylı bilgiler vermeleridir. Bibliyografyaların Bibliyografyası: Bibliyografyaları listeleyen bibliyografyalardır. Belli başlı bibliyografyalar konularına ya da türlerine göre listelenir. Bu kaynaklara ait ayrıntılı bibliyografik bilgiler verilir. Bibliyografik bilgi veren kaynaklar başlangıçta yaygın şekilde “bibliyografya” sözcüğü kullanılarak adlandırılsa da zaman içinde kaynaklar temel olarak benzer özellikler gösterdiğinden bunları adlandırmak için kullanılan terimler birbirinin yerine kullanılmaya başlanmıştır. “Bibliyografyaların bibliyografyaları” için verilebilecek en önemli örnek kaynaklar da yukarıda belirtildiği gibi farklı şekillerde adlandırılabilmektedir. Bunların ortak özellikleri çok farklı danışma kaynakları hakkında küresel düzeyde ve detaylı bilgiler vermeleridir.

36 .. Bibliyografya (Türleri)
Bibliyografyaların bibliyografyası (Örnekler): The New Walford: Guide to Reference Resources (Publisher: Facet) Volume 1: Science and technology and medicine (2005). Volume 2: The social sciences (psychology, sociology and social work, politics and government and law, finance and industry and business, education and sport and media and information) (2007). Volume 3 (yakında): The Arts: Visual Arts, Music, Language and Literature (2013). Guide to Reference Books (Publisher: American Library Association (ALA), 1996) “With nearly 16,000 entries, this landmark edition organizes and describes the most important reference works for today's research and scholarship.” Bibliyografyaların bibliyografyası (Örnekler): The New Walford: Guide to Reference Resources (Publisher: Facet) Volume 1: Science and technology and medicine (2005). Volume 2: The social sciences (psychology, sociology and social work, politics and government and law, finance and industry and business, education and sport and media and information) (2007). Volume 3 (yakında): The Arts: Visual Arts, Music, Language and Literature (2013). Guide to Reference Books (Publisher: American Library Association (ALA), 1996) “With nearly 16,000 entries, this landmark edition organizes and describes the most important reference works for today's research and scholarship.”

37 Neden son yıllarda konu bölümlemesine gidilmiş olabilir?
ALA, genel danışma kaynaklarını listelediği Guide to Reference Books adlı kaynağı 1996’da yayımladıktan sonra danışma kaynaklarını konulara göre bölümleyerek yayımlamış. Aşağıdaki kaynaklar 2011 basımı: Guide to Reference Books adlı kaynağın son baskısının ne zaman yapıldığını nasıl buluruz? ALA, genel danışma kaynaklarını listelediği Guide to Reference Books adlı kaynağı 1996’da yayımladıktan sonra danışma kaynaklarını konulara göre bölümleyerek yayımlamış. Aşağıdaki kaynaklar 2011 basımı: Guide to Reference Books adlı kaynağın son baskısının ne zaman yapıldığını nasıl buluruz? Neden son yıllarda konu bölümlemesine gidilmiş olabilir? Neden son yıllarda konu bölümlemesine gidilmiş olabilir?

38 Bilgi merkezlerinin danışma koleksiyonlarına dahil edilebilecek kaynaklar hakkında “online” olarak bilgi edinmek için: ALA: Guide to Reference ( “ “” Bilgi merkezlerinin danışma koleksiyonlarına dahil edilebilecek kaynaklar hakkında “online” olarak bilgi edinmek için: ALA: Guide to Reference ( Guide to Reference adlı kaynağı kullanarak neler yapılabileceğini öğrenmek için şu videoyu izleyin:

39 .. Bibliyografya (Türleri)
International Bibliography of Bibliographies in Library and Information Science and Related Fields: (Publisher: Cengage Gale, 2002) “Reflecting the changing face of librarianship, the International Bibliography cumulates over 10,000 bibliographies arranged in two sections. Part I covers 9 general fields, such as international bibliographies. Part II lists bibliographies of 52 special disciplines and topics, including indexing and abstracting, printing, automation, and computerization.”

40 .. Bibliyografya (Türleri)
Kitap Dışı Materyaller Bibliyografyası: Hareketli resimler, ses kayıtları, videolar, CD/DVD’leri, vb. listeleyen bibliyografyalardır. Örnekler: A-V Online – Yayıncı: Ovid (1900’den günümüze kitap dışı materyallere ait ’den bibliyografik kayıt listeleyen veri tabanı) “From the National Information Center for Educational Media (NICEM), A-V Online is a comprehensive database of educational audiovisual materials for educators, market analysts, trainers, journalists, and media specialists. Media covered includes videotapes, films, audio cassettes, filmstrips, as well as coverage of motivational and recreational programming, genre classics, and independent avant-garde productions. With some records dating back as far as 1900, more than 640,000 items indexed, and approximately 20,000 changes made each year, A-V Online contains documentaries, as well as instructional, informational, and recreational programs. Materials are in English, Spanish, French, German, and 63 other languages.” Guide to Microforms in Print , Yayıncı: De Gruyter Saur (uluslararası platformda yayımlanmış ’den fazla mikroformu listeler).

41 Soru... Discography Videography Filmography Webliography Nedir?
Bu listedekilerin Bibliyografya ile nasıl bir bağlantısı olabilir? (Bu sorunun yanıtını dersin ödev platformuna yüklemeniz gerekmiyor.)

42 .. Bibliyografya (Türleri)
Kütüphane Katalogları Bir kütüphanede bulunan kaynakların tam bir listesini sunan erişim aracıdır ve kaynaklara ilişkin bibliyografik bilgi verdikleri için bu anlamda “bibliyografya” olarak da değerlendirilebilmektedirler.

43 .. Bibliyografya Elektronik ortamın yaygınlaşmasıyla birlikte bilgi kaynakları arasındaki keskin farklar yavaş yavaş ortadan kalkmaya başladı. Örneğin bibliyografyalar çoğu zaman dizin özelliği göstermekte, dizin olarak adlandırılan bazı kaynaklar katalog işlevi görebilmekte, kataloglar bibliyografya olarak değerlendirilebilmektedir. Birbirine benzer bilgiler veren ve benzer amaçlarla başvurulabilecek bu kaynaklarla ilgili önemli olan bunların nasıl, ne zaman ve hangi amaçla kullanılması gerektiğinin bilinmesidir.

44 Dizinler (İndeksler – Indexes) ..
Tanım 1: Kitap sonu dizinleri Bir kaynağın içindeki terimler listesidir. İndeks, fihrist şeklinde de adlandırılabilir. Bir terimin herhangi bir kaynak içerisinde geçtiği yerleri göstermeye yarar. Bu tip dizinler basılı bir kaynak içerisinde belirli bir konu başlığı ya da terimin geçtiği yerleri daha hızlı bulma olanağı sağlar. Aynı zamanda kaynağın içeriği hakkında daha detaylı fikir sahibi olabilmek için başvurulur. Farklı bölümlerden oluşan basılı bir monografın tam olarak aradığınız bilgiyi içerip içermediğini nasıl anlarsınız? Tanım 1: Kitap sonu dizinleri - Bir kaynağın içindeki terimler listesidir. - İndeks, fihrist şeklinde de adlandırılabilir. - Bir terimin herhangi bir kaynak içerisinde geçtiği yerleri göstermeye yarar. - Bu tip dizinler basılı bir kaynak içerisinde belirli bir konu başlığı ya da terimin geçtiği yerleri daha hızlı bulma olanağı sağlar. - Aynı zamanda kaynağın içeriği hakkında daha detaylı fikir sahibi olabilmek için başvurulur.

45 Kitap sonu dizinlerine örnek

46

47 .. Dizinler Tanım 2: Basılı dizinler Tanım 2: Basılı dizinler
Özellikle bilimsel yayınlara erişmek ya da literatür taraması için en sık başvurulan kaynaklardır. Bu kaynaklar Internet yaygınlaşmadan önce basılı olarak üretiliyordu. Basılı dizinler “belirli bir konuda ya da belirli bir tarih aralığında, kimler, hangi kaynaklarda, hangi yayınları yapmış” bilgisini veriyordu. Bu bilgiler bazı kriterleri yerine getiren, prestijli, nitelikli olarak kabul edilen ve çoğunlukla hakemli olan akademik dergilerden derleniyor yani bu dergilerde yayımlanmış makaleler çeşitli yayıncı kuruluşların ürettiği basılı dizinlerde “indeksleniyor” / “dizinleniyor”du. Tanım 2: Basılı dizinler Özellikle bilimsel yayınlara erişmek ya da literatür taraması için en sık başvurulan kaynaklardır. Bu kaynaklar Internet yaygınlaşmadan önce basılı olarak üretiliyordu. Basılı dizinler “belirli bir konuda ya da belirli bir tarih aralığında, kimler, hangi kaynaklarda, hangi yayınları yapmış” bilgisini veriyordu. Bu bilgiler bazı kriterleri yerine getiren, prestijli, nitelikli olarak kabul edilen ve çoğunlukla hakemli olan akademik dergilerden derleniyor yani bu dergilerde yayımlanmış makaleler çeşitli yayıncı kuruluşların ürettiği basılı dizinlerde “indeksleniyor” / “dizinleniyor”du.

48 .. Dizinler (basılı) Basılı dizinler genelde dizinledikleri kaynakların (örneğin makalelerin) yalnızca bibliyografik künyelerini veriyordu (yani “belirli bir konuda, kim, hangi dergide, hangi tarihte, ne yazmış” gibi). Araştırmacı, araştırmasının ilk aşamasında bu dizinler aracılığıyla araştırdığı konuda ihtiyaç duyduğu yayınların (makalelerin) hangi dergilerde olduğunu belirliyor ve bir sonraki aşamada yayınları elde edebilmek için genellikle o dergilerin basılı versiyonuna ulaşmaya çalışıyordu. Bazı dizinler bibliyografik bilginin yanı sıra yayınların özetlerine (abstract) de yer veriyordu. Bu sayede basılı dizinlerden arama yapan kişi yalnızca aradığı konu ile ilgili yayınların bibliyografik künyelerine değil aynı zamanda özetlerine de ulaşma şansı buluyordu. Böylece ulaştığı makalenin gerçekten araştırdığı konu ile ilgili olup olmadığını daha rahat anlıyordu. Bu tip özet veren dizinlere “Öz/Abstrakt (Abstract)” adı veriliyordu.

49 .. Dizinler (basılı) Basılı dizinler aracılığıyla tarama yapmak genelde çok zor ve özel eğitim/bilgi gerektiren bir işti. Bu kaynaklar aynı zamanda belirli aralıklarla güncellenmesi gereken (haftalık/aylık/yıllık, vb.) çok ciltli ve kullanımı zor kaynaklardı. Bu kaynaklar içerisinden yalnızca birkaç dergiyi ve 5-10 yıllık süreleri kapsayan taramalar yapmak saatler hatta konunun detayına göre günler sürebilmekteydi. Bu kaynakları kullanmayı bilmeyen araştırmacıların genellikle bir uzmandan (kütüphaneciden) yardım alması gerekiyordu. Kaynakların tam metinlerini elde etmeye çalışmak da araştırmacılar için ayrı bir zaman kaybıydı.

50 .. Dizinler (basılı) Çünkü dizin içerisinde yapılan tarama sonucunda elde edilen yayınların (araştırmacının konusu ile ilgili yayınların) yalnızca bibliyografik bilgilerine ve özetlerine ulaşılabiliyordu. Bu aşamadan sonra araştırmacı bu yayınların tam metnine erişebilmek için tek tek ilgili dergilerin belirtilen sayılarına gitmek, belirtilen sayfa aralıklarından istediği makaleleri bulmak ve bulduğu yayınların çoğunlukla fotokopisini çektirmek zorundaydı.

51 .. Dizinler (elektronik / veri tabanları)
Dizinler, elektronik ortam ve elektronik kaynakların yaygınlaşmasıyla birlikte Internet üzerinden erişilebilen veri tabanları şeklinde hizmete sunulmaya başlandı. Günümüzde bu veri tabanlarından genelde Internet erişimi olan herkes tarama yapabilmekte ve çeşitli konularda yayımlanmış en eski tarihli ya da en güncel yayınların bibliyografik künyeleri ve özetlerine (bibliyografik veri tabanları), hatta çoğu zaman tam metinlerine de (tam metin veri tabanları) çok hızlı bir şekilde ulaşabilmektedir. Bu taramaları yapmak genelde Internet üzerinde herhangi bir arama motorundan tarama yapmaktan çok da farklı değildir. Veri tabanlarının arama seçenekleri birbirine benzer özellikler taşımakta, genelde basit ve yardım almadan kullanılabilecek şekilde tasarlanmaktadır. Hatta farklı veri tabanlarından ayrı ayrı tarama yapmak yerine bir çok farklı veri tabanından aynı anda (tek bir arayüz üzerinden) tarama yapabilmek için bazı yazılımlar ya da Internet arama motorları da kullanılabilmektedir (örneğin Google Scholar bu amaçla kullanılabiliyor). Basılı dizinler Internet’in yaygınlaşması ile veri tabanlarına dönüştü. Veri tabanları bibliyografik ve tam metin olarak ayrılmaktadır. Tarama mantıkları basittir, web arama motorlarına benzer. Çok çeşitli veri tabanları var, kapsamlı bir literatür taraması için hepsini tek tek kullanmak yerine tek bir ara yüzle yüzlerce veri tabanını taramak mümkün: örn. Google Scholar ya da kütüphanelerin satın aldığı özel yazılımlarla.

52 .. Dizinler (basılı ve elektronik)
Veri tabanları son derece pahalı kaynaklardır ve genelde araştırmacılar bu kaynaklara bireysel olarak abone olmayı tercih etmezler. Bu kütüphanelerin işidir. Kütüphaneler kullanıcıları için uygun veri tabanlarını seçer ve abone olurlar. Bu sayede, yukarıda anlatıldığı biçimde arama yapan araştırmacı eğer kütüphane veri tabanına aboneyse aradığı kaynakların tam metinlerine genellikle çok kısa sürede, ücret ödemeden ve çok kolay bir biçimde erişme şansı bulur. - Veri tabanları abonelik gerektirir. Bu sayede makalelerin tam metinlerine ulaşılabilir.

53 Dizinler (Atıf Dizinleri)
Atıf dizinleri günümüzde bibliyografik veri tabanları şeklinde tasarlanmaktadır. Dünya üzerinde yayımlanan bilimsel nitelikleri yüksek kabul edilen dergiler ve buralarda yayımlanan makalelerle ilgili çeşitli bilgilere ulaşmamızı sağlar. Atıf dizinleri sayesinde; Bir bilimsel çalışmaya kimin atıf yaptığı ve söz konusu çalışmanın güncel araştırmaları desteklemekte nasıl kullanıldığı keşfedilebilir; Bir bilim dalına mensup araştırmacıların araştırma faaliyetleri takip edilebilir; İlk ortaya çıkışından bugüne bir fikrin veya bir metodun tarihçesi takip edilebilir. - Atıf dizinleri günümüzde bibliyografik veri tabanları şeklinde tasarlanmaktadır. - Dünya üzerinde yayımlanan bilimsel nitelikleri yüksek kabul edilen dergileri ve makalelerle ilgili çeşitli bilgilere ulaşmamızı sağlar. - Atıf dizinleri sayesinde; Bir bilimsel çalışmaya kimin atıf yaptığı ve söz konusu çalışmanın güncel araştırmaları desteklemekte nasıl kullanıldığı keşfedilebilir; Bir bilim dalına mensup araştırmacıların araştırma faaliyetleri takip edilebilir; İlk ortaya çıkışından bugüne bir fikrin ve ya bir metodun tarihçesi takip edilebilir.

54 ..Dizinler (Atıf Dizinleri)
Atıf dizinlerinin temel amacı yalnızca bibliyografik bilgi vermektir. Atıf dizinleri aracılığı ile ulaşılan yayın künyelerine ait tam metinlere de erişilmek istenirse bu yayın künyeleri ayrıca tam metin veri tabanlarından taranmalıdır. Bazen, farklı yazılımlar aracılığı ile atıf dizinleri ve kütüphanelerin abone olduğu diğer veri tabanları ortaklaşa çalışıp abone olunan bazı kaynakların tam metnine atıf dizini ara yüzünden erişme şansı da sunabilir. En bilinen örnekler: ISI Web of Knowledge (Sciece Citation Index, Social Sciences Citation Index, Arts and Humanities Citation Index, Proceedings Index) Scopus - Atıf dizinlerinin temel amacı yalnızca bibliyografik bilgi vermektir. - Atıf dizinleri aracılığı ile ulaşılan yayın künyelerine ait tam metinlere de erişilmek istenirse bu yayın künyeleri ayrıca tam metin veri tabanlarından taranmalıdır. - Bazen, farklı yazılımlar aracılığı ile atıf dizinleri ve kütüphanelerin abone olduğu diğer veri tabanları ortaklaşa çalışıp abone olunan bazı kaynakların tam metnine atıf dizini ara yüzünden erişme şansı da sunabilir. - En bilinen örnekler: ISI Web of Knowledge (Sciece Citation Index, Social Sciences Citation Index, Arts and Humanities Citation Index, Proceedings Index) Scopus Neden iki farklı veri tabanı var? İkisinden de “atıf taraması” yapılmalı mı?

55 Dünyada en fazla kullanılan atıf dizinlerinden biri: ISI Web of Science

56 - “Kütüphaneler ve danışma kaynakları” konusunda neler yazılmış?
- Bunun için “Search” sekmesini kullanıyoruz.

57 Atıf dizinlerinde ilk tarama örneği:
Aradığımız konuda yazılmış 49 tane yayın bulundu. Sonuçlar içinden seçilen bir makalenin detaylı bibliyografik bilgilerini, özetini ve kimlerin bu yayına atıf yaptığını görebilmek için örneğin 6. sırada listelenen makaleye tıklayalım.

58 ! Bkz. slayt no. 55 “The structure and form of folksonomy tags” başlıklı makaleye atıf yapan başka makalelerin bibliyografik bilgilerine ulaşabileceğimiz bağlantı. 12 farklı yayında bu çalışmaya atıf yapılmış. “The structure and form of folksonomy tags” başlıklı makalenin atıf yaptığı makalelere ait bibliyografik bilgiler. Yani adı geçen makalenin “kaynakça”sını buradan görebiliyoruz. - Detaylı kayıtta makalenin standart bibliyografik bilgilerinin yanı sıra özeti de var. Bunların dışında makalenin kaç kaynağa atıf yaptığını, bunların neler olduğunu ve makaleye kaç kaynağın atıf yaptığını ve yine bunların hangi yayınlar olduğunu görebiliyoruz. Kütüphanenin sunduğu olanaklar sayesinde yayının tam metnine de ulaşabiliyor gibi görünüyoruz. Yani bu demektir ki kütüphane makalenin dizinlendiği bir veri tabanına abone ve o veri tabanı ile WoS arasında bağlantı kuran bir yazılım sayesinde tam metnine ulaşmamız mümkün. Burada tam metni sağlayanın WoS olmadığını vurgulamakta yarar var. WoS bibliyografik bir kaynak.

59 Atıf dizinlerinde ikinci tarama örneği:
- Bir yazarın farklı yayınları belirli bir zaman aralığında ne kadar atıf almış? Bunun için “Cited Reference Search” sekmesine tıklanmalı. Şunu arıyoruz: Yaşar Tonta’nın çalışmalarına yılları arasında kimler/hangi yayınlar atıf yapmış?

60 Yazarın atıf yapılan makalesinin yayımlandığı dergi
Atıf yapılan makalenin yayımlandığı derginin yıl, cilt , sayı ve sayfa numarası bilgisi Atıf taraması yapılan yazar Yazarın bu çalışmasına atıf yapan makale sayısı

61 Kataloglar Kaynaklar hakkında niteliksel bilgiler verir ve bu kaynaklara eriştirmeyi amaçlar ve yönleriyle bibliyografyaya benzer. Bir dermede (koleksiyonda) bulunan kaynakların listesi şeklinde tanımlanabilir. Örn. Kütüphane katalogları Belirli bir konu ile ilgili olarak derlenmiş bilgi kaynaklarının listesi olarak da tanımlanabilir. Örn. Yayıncı katalogları

62

63

64

65

66 Bilginin içeriğine eriştiren danışma kaynakları
Haftaya: Bilginin içeriğine eriştiren danışma kaynakları

67 Kaynaklar ve okuma listesi:
Katz, William. (1987). Introduction to Reference Work: Basic Information Sources (Vol.1, Part 2 & 3). New York: McGraw-Hill. Thomson Scientific & Mikro Bilgi. (2006). Web of Science Kısa Kullanım Kılavuzu. (Çevrimiçi) Slaytlar hazırlanırken ayrıca aşağıda listelenen bazı yayımlanmamış ders notlarından yararlanılmıştır: Dr. Dilek Köprülü. BBY 103 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri I. Hacettepe Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Dr. Coşkun Polat. BBY 12 Bilgi Kaynakları ve Hizmetleri I. Atatürk Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Nevzat Özel. BBY 101 Genel Danışma Kaynakları I. Ankara Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.