Bilimsel makale hazırlama ve yayınlama

... konulu sunumlar: "Bilimsel makale hazırlama ve yayınlama"— Sunum transkripti:

1 Bilimsel makale hazırlama ve yayınlama
Prof. Dr. Arif Daştan Yazarın izniyle, H. Seçen tarafından BEE dersi için yeniden üretilmiştir.

2 Bilimsel makale nedir? Bilimsel makale, özgün araştırma sonuçlarını tanımlayan, yazılmış ve basılmış bir rapordur.

3 Yazmak zordur... ‘Sadece gözlem yapsa ve hiç yazmak zorunda olmasa bir doğa bilimcinin yaşamı çok zevkli olurdu’

4 Yayın niçin önemlidir? Hikmet, kalemle kaimdir. Atasözü
Söz uçar yazı kalır. Deyim Yayınsız bilim ölüdür. Gerard Piel Bilgi paylaşıldıkça çoğalır. Deyim Bilimsel bir deney, sonuçları ne kadar göz kamaştırıcı olursa olsun, bu sonuçlar yayımlanıncaya kadar tamamlanmış değildir.

5 İşin başında (a) Özgün konular seçilmeli.
Bütçe ve kurumun alt yapısı dikkate alınmalı. İyi bir literatür taraması yapılmalı ve literatür takibi güncel tutulmalı. Sonuçlar ve gözlemler iyi not edilmeli. İlk bulgulardan sonra çalışma devam ederken makale yazımına başlanmalı. (Makale her gün biraz daha olgunlaşır. Robert A. Day) Hızlı yayın ve gerekirse kısa yayın ya da komünikasyon yapılmalı (Erken kalkan yol alır.)

6 İşin başında (b) Teorik bilgilerden faydalanmak elbette gereklidir ve önemlidir. Ancak teorik bilgilere takılı kalarak bunlara uymayan bulgulara şüpheyle bakmak bilimsel bir yaklaşım olmaz. "Eğer ne yaptığımızı biliyor olsaydık, buna araştırma denmezdi” Einstein

7 Dergi seçimi Öncelikle makalenin hangi dergiye sununalacağına karar verilmeli. Çünkü; Dergilerin yazım stilleri farklıdır. Başlangıçta dergi formatına göre yazım sonradan değişiklik yapmaktan daha kolaydır. Mümkünse TEMPLATE (kalıp) dosyalarında yazım tercih edilmelidir. Uygun dergi, uygun editör, uygun hakem ve uygun okuyucu kitlesi demektir.

8 Dergileri inceleyin Derginin yayın kurulu Derginin Editörü
Derginin abone sayısı Derginin baskıya girme süresi Dergiye erişim kolaylığı Bulguların kalitesi ve derginin etki değeri

9 Yazmaya başlarken Dergi formatı (sayfa genişliği, sayfa aralığı, punto, yazı stili vb özellikler) dikkate alınmalı Yazarlara direktifler (Instruction to Authors; Guide for Authors; Guidelines for Submission; Guidelines for Illusrations; Informations for Authors); vb Mümkünse TEMPLATE dosyalarında yazım tercih edilmelidir.

10 Makalenin başlığı Kötü bir başlangıç, kötü bir sonun habercisidir.
1.Başlık binlerce kişi tarafından okunacaktır, özenle seçilmeli ve dikkat çekici olmalıdır. 2.Çalışmanın içeriğini tam olarak yansıtmalıdır. (İkincil kaynaklarda, abstrakt dergilerinde, dizinlerde, bu kısım yer almaktadır). 3. Başlık bir etiket gibi düşünülmeli, bir cümle olmamalıdır. 4. Başlık ne çalışmanın içeriğini ifade edemeyecek kadar çok kısa ne de çalışmayı özetleyecek kadar çok uzun olmalıdır. En iyi başlık genelde 10 kelimeden az olanıdır. 5. Başlıkta kısaltma, kimyasal formül veya patentli isimler kullanılmamalıdır.

11 Sülfonamidlerin E. Coli üzerine etkilerini çalışıyosunuz…
Sülfanamid grubu antibiyotiklerin E.Coli bakterisi üzerine etkilerini inceleyen bir araştırmacının yaptığı makalede; “Antibiyotiklerin Bakteriler Üzerine Etkileri” başlığını kullanması doğru mudur? Cevap tabiî ki hayır olmalıdır. Çünkü yazar ne bütün antibiyotikleri ne de bütün bakterileri çalışmıştır.

12 Madde naftaline dönüştü
Bir kimyacı pahalı ve zor yolla elde ettiği A molekülünden çıkarak çok önemli B molekülünü sentezlemek istiyor. Ancak gerçekleştirdiği reaksiyon şartlarında beklediği ürün B’yi elde edemezken anormal ve beklenmedik biçimde çok aşina olduğumuz bir molekül olan naftalini elde ediyor. Araştırmacı her ne kadar hedeflediği molekülü kullandığı metotla sentezleyemese de tesadüfen de olsa kimyada ilginç bir reaksiyon keşfetmiştir ve bunu makaleye çevirmek istemektedir. Makalenin başlığının, “Yeni Bir Yöntemle Naftalın Sentezi” şeklinde verilmesi doğru mudur? Cevap hayır olmalıdır. Çünkü naftalin zaten çok kolay elde edilen bir moleküldür. Bu yolla naftalinin elde edilmesi çok pahalı bir yöntemdir ve ve önemli bir sentez değildir. Oysa burada anormal bir reaksiyonun olması bilimsel bir yenilik olmalıdır. O halde başlık buna vurgu yapmalıdır.

13 Çalışmanın özgün niteliğini başlıkta verebilirsiniz.
The first, An Effective…, Unexpected, Unusual, A simple…. vb kelimelerle ifade edilebilir. Zaten bilimsel araştırma sonucunun farklı olanı ortaya çıkarması, bu farklılığı ortaya koyması bilinen bir olgunun teyit edilmesinden daha anlamlıdır.

14 Yazar sıralaması Bilimsel olarak katkısı olanın ismi makalede olmalıdır, maddi ve fizikî destek sağlayana teşekkür edilmelidir. Katkı nispetinde isim sıralamasında öncelik verilmelidir. Müşterek çalışmalarda, çalışmaya başlamadan önce, iş paylaşımı, muhtemel makaledeki isim sayısı ve ve sırasının önceden belirlenmesi en akılcı yoldur.

15 Robert A Day’dan bir örnek
Varsayalım ki, bilim adamı A yeni bilgi üretecek bir seri deney tasarımı yapmış olsun ve sonra bu bilim adamı, B teknisyenine deneylerin nasıl yapılacağını göstermiş olsun. Deneyler çalışır ve bir metinle sonuçlanırsa, bilim adamı A, B teknisyeni bütün işleri yapmış olsa bile, tek yazar olmalıdır. (Kuşkusuz, B teknisyeninin yardımı Teşekkür kısmında anılmalıdır).

16 Robert A. Day’dan bir örnek
Varsayalım ki, deneyler iyi sonuçlar vermedi ve bunun üzerine B teknisyeni başka bir yol önerdi. Deneyler çalışır ve bir metinle sonuçlanırsa, bilim adamı A, B teknisyeninin ismini de makaleye eklemelidir , çünkü B bilimsel bir katkı sağlamıştır.

17 Robert A Day’dan örnek Bilim adamı kimyacı A yeni moleküller sentezledi. Mikrobiyolog B bilinen yöntemlerle moleküllerin aktivasyonuna baktı. Makalede sadece A yazarının ismi olmalı, B’ye teşekkür edilmeli) ( Bilim adamı kimyacı A yeni moleküller sentezledi. Mikrobiyolog B yeni geliştirdiği bir yöntemle moleküllerin aktivasyonuna baktı. Makalede A yazarının isminin yanında B yazarının ismi de olmalı. Çünkü her ikisi de bilimsel katkı sağladı.

18 Mütercimler, yöneticiler ve maddî destek sağlayanlar makaleye girmemeli
Bilim adamı A bilimsel çalışmayı tamamladı ve Türkçe yazdı. B yazarı İngilizcesi iyi olduğu için bunun çevirisini yaptı. Makalede sadece A yazarının adı olmalı B’ye teşekkür edilmeli. Çünkü B bilimsel katkı sağlamadı. Bilim adamı A, bilimsel çalışmayı tamamladı. Kurumun B Yöneticisi kurumu yönetti, alt yapı problemlerini, finansman sorunları çözdü. Makalede A yazarı olmalı, B’ye teşekkür edilmeli.

19 Özet Özet makalenin kısa bir biçimidir. Bu yüzden makale içeriğini kısa biçimde yansıtmalıdır. Özette, gereksiz süsleme ve kelime israfından (jargon) kaçınılmalıdır. Makalenin ana kısımlarının bir özeti olmalı ve 250 kelimeyi geçmemelidir. Kısa özet okuyucunun kendi ilgi alanıyla ilişkisini saptamaya, bütünüyle okumaya ihtiyaç duyup duymayacağına karar vermesini sağlamalıdır.

20 Özet Can alıcı noktalar bu kısımda mutlaka verilmelidir.
Özet asla yeni bilgi veya makalede belirtilmeyen bir sonuç vermemelidir. Kısaltma, şekil, tablo, kaynak veya atıf olmamalıdır. Yani tek başına bir bütün olmalıdır Kısa özet, geçmiş zamanda yazılmalıdır.

21 Kötü bir özetle sunulan makalenin başına gelen...
Dergi Editörü bir makalenin özetini hakeme gönderdi ve kabul ederse makalenin aslını göndereceğini söyledi. Makaleyi henüz incelemeden hakemin yazdığı cevap şuydu: Dear Editor, Please do not send the manuscript itself. Due to the style and the contents of its abstract I can not recommend it for publication .

22 Adres Bir makalede yazar adresleri oldukça açık bir şekilde verilmelidir. Bu iki açıdan önemlidir. 1-Okuyucu yazar ile irtibat kurmak istediğinde doğru adrese kolaylıkla ulaşabilmelidir. 2-Kurumların bilimsel performanslarının belirlenmesinde ancak doğru adreslerle yapılan makaleler ile doğru verilere ulaşılabilmektedir.

23 Adresin önemi Hasan Seçen, 24 Nisan 2004, Cumhuriyet Bilim Teknik

24 Anahtar kelimeler Makalenin işlediği temayı en iyi ifade eden birkaç kelime ya da kelime grubu anahtar kelimeler kısmına yerleştirir. Anahtar kelimeler çeşitli abstrakt dergileri ve ikincil kaynaklar tarafından da kullanılacağı ve pek çok kişi anahtar kelimeleri kullanarak bu makaleye ulaşacağı için anahtar kelimeler özenle seçilmelidir. Yazarın kendi kendine sorması gerekir ‘’Ben araştırmacı olsam böyle bir çalışmayı hangi anahtar kelimelerle arardım?’’

25 Sıra Dergi formatına göre değişebilir
Genel olarak IMRAD sırası kullanılır Introduction Methods Results And Discussion

26 Giriş Konu ile alâkalı literatürdeki çalışmalardan bahseder.
Eğer aynı araştırma çalışmasından bu konuda daha önce bir komünikasyon varsa ondan bahseder. Literatürdeki boşluktan ve bu boşluğun mevcut çalışma ile bağlantısı izah edilir. Mevcut çalışmanın mantığı ve yöntemi kısaca açıklanır.

27 Materyal ve yöntem Bilimsel makalede elde edilen bulgular açık ve net bir dille makaleye aktarılmalıdır. Kavram, yöntem ve metotların açıklanmasından çok ayrıntıya ya da çok basite inilmemeli ancak okuyucunun zihninde soru işaretleri bırakacak yüzeysellikte de olmamalıdır. Makalenin en geniş bölümünü oluşturduğu için gerekirse alt başlıklar kullanılabılır. Eğer deneysel kısım yoksa kullanılan malzemenin türü, kaynağı, temin edilme şekli, saflık derecesi vb kavramlar bu bölümde verilmelidir.

28 Sonuç ve tartışma Bu makale literatüre ne kazandırmıştır?
Literatürde muğlâk olan hangi kavram açıklığa kavuşmuş hangi kavram ile ilgili muğlâklık devam etmektedir? Bundan sonrası için öneriler nelerdir? vb kavramlar bu kısımda verilmelidir.

29 Deneysel Bilimsel bir makalede sunulan sonuçlarını TEKRARLANABİLİR olması çok önemlidir. Yani aynı çalışma bir başkası tarafından yapıldığında aynı sonuçları vermelidir. Kullanılan malzemenin kaynağı ve özellikleri belirtilmelidir. Örneğin kullanılan malzeme bir kimyasal ise saflık derecesi verilmelidir. Bir hücre üzerine çalışma yapılmışsa hücrenin kaynağı, türü, cinsiyeti, alt türü, ırkı, vericinin yaşı vb özelliklerin belirtilmesi gerekir. Ölçümlerde bilimsel notasyon kullanılmalıdır. Bir tutam, bir çorba kaşığı, biraz, birazcık, çok az, az miktarda vb ölçüler bilimsel ölçüler olamaz. Mutlaka tartılabilir, ölçülebilir değerler verilmelidir. Bu yapılan çalışmanın tekrarlanabilir olması için de önemlidir. 1 gr, 1.0 gr ve 1.00 gr çok farklı kavramlardır. Bunlar derginin istediği formata uygun olmalı ve birbiriyle uyumlu olmalıdır.

30 Teşekkür Çalışmaya fikir olarak ve fizikî emek olarak katkısı olanlara teşekkür edilmelidir. Çalışmayı yürütülmesinde maddi destek (laboratuar desteği, burs vb) sağlayan birimlere teşekkür edilmelidir. “Teşekkürün gerekçesi açıkça ifade edilebilir ancak teşekkür ifadesi kişileri makaledeki yanlışlıklardan sorumlu tutacak biçimde olmamalıdır.

31 Siz bizi unutursanız, biz sizi nasıl hatırlayabiliriz?
İnsanların çoğu için teşekkür, sadece daha büyük yardımlar için gizli bir umuttur” La Rochefoucauld Siz bizi unutursanız, biz sizi nasıl hatırlayabiliriz?

32 Teşekkür örneği “OECD Main Science and Technology Indicators, 2010/1”, ve “UNESCO Science Report 2010” belgelerini sağlayan Yrd. Doç. Dr. Suat Çelik’e, grafiklerin oluşturulmasındaki katkılarından dolayı Yrd. Doç. Dr. Kadem Meral ve Doç. Dr. Ahmet Mavi’ye, yararlı eleştirileri için Prof. Dr. Arif Daştan’a içten teşekkürlerimi sunarım.

33 Kaynaklar İlk izlenimler önemlidir. Bazı hakemler ilk önce kaynaklara bakarak ön bir yargıda bulunabilirler. Makalenin hazırlanması aşamasında faydalanılan fikir ve sonuçlara kaynaklar kısmında mutlaka yer verilmelidir. Başkalarının düşüncelerini, görüşlerini bilgi kaynağını bildirmeden ve atıfta bulunmadan bilinçli olarak ya da farkında olmadan alıp kullanmak ve kendi görüşünüz gibi sunmak “Aşırma”(intihal), olarak adlandırılmakta ve bu etik dışı yani bilimsel bir suç sayılmaktadır. Gereksiz kaynak vermeyiniz.

34 Kaynaklar Mümkün olduğunca bilimsel makaleler kaynak olarak verilmelidir. Eğer web adresi kaynaklarda verilecekse mutlaka bilginin web’den alındığı tarih belirtilmelidir. Kaynaklar listesi başka bir dokümanın kaynaklar listesinden oluşturulmamalı, özgün yazının tümü gözden geçirildikten sonra kaynaklar listesine eklenmelidir.

35 Kısaltmalar Kaynaklar oluşturulurken dergi adı kısaltmaları keyfi olarak yapılamaz. Kısaltmalarda bilimsel kurallara uyulmalıdır. Örnek The Journal of Organic Chemistry dergisinin kısaltması J. Org. Chem. şeklindedir JOC, Jour. Organ. Chem. vb kısaltmalar yanlıştır.

36 Ek/Destek materyal Basılı metinlerde fazladan yazılmış bir kelimenin 12 sent ekstra masraf getirdiği ifade edilmektedir. Gereğinden fazla geniş tutulmuş bir makalenin özününün okura ulaşması daha zordur. Çünkü dokümanın tamamına göz atmak okuyucu için sıkıcı olabildiği gibi, asıl can alıcı noktalar da detaylar içerisinde kaybolur. Deney detaylarını, spektrumları, cihaz çıktılarını, resimleri veya filmleri makaleden ayrı olarak Supplemantary Material olarak olarak arşivlerine eklerler ve ihtiyaç duyan okuyucuyla ücretsiz olarak paylaşırlar. Supplemantary material’lar ayrıca hakemin makaleyi daha sağlıklı olarak değerlendirmesine olanak sağlar. Sağlıklı verilerden oluşan bu belgeler makalenin kabulü için artı bir puan demektir.

37 Dil düzeltmesi yaptırın
Makaleyi yazdığınız dili ana dili olarak konuşan ve konuyu bilen birine gönderin.

38 Makaleyi editöre tanıtan bir mektup yazın
Makale hangi dergiye sunulmuştur? Çünkü makalenin gönderildiği editör birkaç derginin editörü olabilir. Makale ilk sunum mu yoksa bir düzeltme (revision) midir? Ne tür bir alanda ne tür bir yenilik içermektedir? vb konularda editöre bilgi verilmelidir. Makale konusunda uzman olan bilim adamlarının isimleri

39 Telif hakkı devri Makaleye sunulan çalışmaya ait yayın, baskı, çoğaltma, vb hakların ilgili dergiye verilmesi zorunludur. Bu yüzden makaleyle beraber Copyright formunun doldurularak her bir yazar tarafından veya sorumlu yazar tarafından imzalanarak ilgili dergiye makale dokümanları ile beraber sunulması gerekir. Bu form gönderilmeden makaleler değerlendirilmeye alınmaz veya kabul edilse bile baskıya girmez.

40 Makalenin dergiye sunumu
Sunum için iki alternatif vardır: 1- Adi posta 2-Elektronik sunum (electronic submission veya online submission).

41 Editör kararı Doğrudan ret Düzeltme İncelemeye alındı

42 Doğrudan ret Thank you very much for your submission the manuscript "Synthesis and biological evaluation of some ". Unfortunetely, I can not proceed it to the review process for some reasons : (a) The hypothesis of the manuscript is unclear. (b) The synthesis of compounds , are well known. (c) There are only four new compounds presented in the manuscript: But their characterizations should have been supported with 13-c nmr data. (d) There are no elemental analyses data for all compounds: This is very important for biological activity test. I am waiting for your new manuscripts. Sincerely Yours,

43 Editör düzeltme istiyor
We have received your manuscript . Before the review process, I have to look over the manuscripts as the editor. However, your manuscript is not suitable for the review process at this stage because: (i) Your hypothesis is not clear. What is the real advantage of the catalystxxxx? Please look over two pdf file prepared on this purpose. (Please cite only concerning references.) (ii) I think that compound A is a very polar compound. How is it being solved in hexane? (iii) Our journals publishes the articles with the experimental, physical and spectral data. Therefore you should give physical and 1H/13C-nmr data for all synthesized compounds. If you can complete the requested items, I can consider your manuscripts for the review process. I am waiting for your answer.

44 Editör makaleyi işleme aldı
Thank you for your submission of the manuscript After the review process I will inform you again.

45 Hakem raporlarından sonra
Direk kabul (%5’i geçmez). Düzeltme istemi RET

46 Çok karşılacağınız mektup örneği
You will find three referee reports for your manuscript. Please correct your manuscript according to the referee reports. In addition you should give H-nmr spectra with J coupling constants and you should give 1H-nmr and 13C-nmr for all compounds. Again, you should give the literature and compare the physical and spectral data with those compounds known in the literature (please see the zipped file). And you should give the references according to the rules of our journal. Please send me your revised manuscript by the 1st December xxx.

47 Hakem raporlarını dikkate alarak editör makaleyi reddediyor
Attached you will find two referee reports for your manuscript Considering the referee reports, unfortunately, we are unable to publish your manuscript. I will wait for your new manuscripts.

48 Makaleniz red edildi ise
Hakem/editör gerekçilerinde haklı ise ısrarcı olmamak gerekir. Eğer yazar tenkitlere katılmıyorsa gerekçeleriyle cevap yazabilir, yeniden değerlendirme isteyebilir hattâ hakem değişikliği talep edebilir.

49 Yeniden sunum Düzeltme için Cover Letter hazırlanmalı
Yazar/ ve Editörün direktifleri doğrultusunda neler yapıldı? Yazar/ ve Editörün direktifleri katılmadığımız noktalar ve gerekçeleri.

50 Kabul edildikten sonra....

51 Matbaa provasına dikkat!
Kabul edilmiş makale, dergiye ait dizgi bölümünde dergi formatına göre yeniden dizgiye alınır. Bu aşama baskıya gönderilmeden önce, gözden kaçan küçük hatalar ve dizgi aşamasında bozulan veya kaybolan metin, şekil, tablo vb öğelerin yeniden gözden geçirilmesi gerekir. Bunu en iyi yapacak kişi tabiî ki yazarlar olmalıdır.

52 Makaleyi geri çekme Eğer baskıya giren yada baskı aşamasında olan makalede çok büyük bilimsel eksikler/hatalar görülürse, Doğrulama için ilave deneylere ihtiyaç varsa, Bilerek yada bilmeyerek duplikasyon yapılmışsa, makalenin geri çekilmesi gerekir. Dergi, online baskısında bunu makale PDF’si üzerine işler, basılı örneğinde bunu yapamayacağı için yeni bir sayıda okuyucuyla paylaşır.

53 Kaynaklar 1-) How to Write and Publish a Scientific Paper, Robert A. Day, ISI Publication, Türkçe çevirisi, “Bilimsel Bir Makale Nasıl Yazılır ve Yayınlanır” Gülay Aşkar Atay, TÜBİTAK Yayınları 2000, Ankara. 2-) Bilimsel Bilgiye Erişim ve Bilgiyi Sunma Ders notları, Prof. Dr. Arif Daştan, Erzurum, 2009. 3-) “Kimya Literatürü” Ders notları, Prof. Dr. Arif Daştan, Erzurum, 2009.