ÇOCUKLARDA DAVRANIŞ YÖNETİMİ

... konulu sunumlar: "ÇOCUKLARDA DAVRANIŞ YÖNETİMİ"— Sunum transkripti:

1 ÇOCUKLARDA DAVRANIŞ YÖNETİMİ

2 “Ebeveyn olarak en önemli görevimiz çocuğumuzu hayata hazırlamaktır.”
İsteklerini bağırarak, tehdit ederek yaptırmaya çalışan, istediği olmayınca inatlaşan, anne babasını yönlendiren, ipleri elinde tutan çocuklar. her gün marketlerde,  alışveriş merkezlerinde,  karşılaştığımız manzaralardır.

3 PEKİ, ÇOCUKLARIMIZA SİNİRLENMEDEN, BAĞIRMADAN NASIL SÖZ GEÇİREBİLİRİZ?
Çocuk merkezli ailelerde herhangi bir problemle karşılaşıldığında  anne ya da baba çocuğa önce “hayır” diyor, çocuk bu hayırı kabul etmeyip direndiğinde, ağlamaya, bağırmaya başladığında ise aile pes edip çocuğun istediğini yapmaya başlıyor. Unutmamak gerekir ki her istediğini, ağlayarak, bağırarak elde eden çocuk mutlu çocuk demek değildir! PEKİ, ÇOCUKLARIMIZA SİNİRLENMEDEN, BAĞIRMADAN NASIL SÖZ GEÇİREBİLİRİZ?

4 1)DOĞRU DAVRANIŞI KAZANDIRMADA SINIR KOYMA YÖNTEMİ
Arabanızla büyük ve kalabalık bir şehrin sokaklarında seyahat ettiğinizi, daha önce hiç gitmediğiniz bir adresi bulmaya çalıştığınızı, ancak kavşaklarda ve dönemeçlerde hiç levha bulunmadığını düşünün. Aradığınız adresi bulmak için kim bilir kaç kez yanlış yola girer, kaç kez kaza atlatırsınız. Doğru ve kabul edilebilir davranışları öğrenmeye çalışan çocuklar için de durum aynıdır. Sınır koymak, çocuğun kendini emniyette hissederek hareket edebileceği alanı belirleyen yardımcı ve yol gösterici işaretleri çocuğa sunmaktır.

5 Sınır Koymanın Faydası Nedir?
Sınırlar çocuklara korundukları ve değer verildikleri duygusu kazandırır. Aile içi kurallara uymalarını, iş birliği yapmalarını, otoriteye saygı duymalarını sağlar. Çocuklara sorumluluk kazandırır.

6 2)HAYATIMIZI DÜZENLEYEN KURALLAR, EVDE DİSİPLİNİ OLUŞTURMA Kurallar evin ve ailenin değer, düşünce ve davranışlarına uygun, yapılması ve yapılmaması gereken davranışları içeren önlemler yani bir davranış düzeni demektir. Akşam yatma saati, yeme düzeni,diş fırçalama gibi durumların sağlıklı ve bilinçli düzenlenmesi düzenli bir yaşam sistemi oluşturmaktadır.

7 Hayatımızı Düzenleyen Kurallar Nasıl Oluşturulmalı?
Evde, hayatınızda birtakım düzeni oluşturan yapılması gereken düzenlemeler aile üyeleri ile beraber bir toplantı yapılarak belirlenebilir. Bu toplantıda anne, baba ve çocuk kendi fikirlerini söyleyerek uyulması gereken kuralları belirlemelidir. Belirlenen kurallar yazılı hale getirilip aile üyelerinin görebileceği bir yere asılabilir. Kurallar neden gerekli olduğu, bu kurallara uymanın herkesin faydasına olacağı açıklanmalıdır. Belirlenen kurallar yazılı hale getirildikten sonra, her kuralın karşısına buna uymamanın sonucunda ne olacağı yazılırsa kurallar daha işlevsel olur.

8 Uyulması Gereken Kurallar
Kavga etmek, birbirinin canını acıtmak yok Yatağa zamanında yatılacak Yalan söylemek yok Verilen sözde durulacak Dağıtılan eşyalar toplanacak gibi.

9 İnsan hayatı ve dünyanın düzeni kanunlara ve kurallara bağlıdır
İnsan hayatı ve dünyanın düzeni kanunlara ve kurallara bağlıdır. Bu kurallara uymayan, kuralın şekline ve ciddiyetine uygun bir sonuçla karşılaşır. Mesela kırmızı ışıkta durmayan bir kişi kaza yapar veya para cezası öder. Dikkat ettiğimizde bütün bu olaylarda bir sebep sonuç ilişkisi vardır.

10 Çocuğun ders alması ve davranışını düzeltmesi açısından, sonuç olumsuz davranış ile alakalı olmalıdır. Mesela kardeşine vuran onun canını acıtan bir kişiye bisiklete binmesini yasaklamak uygun değildir. Sebep ve sonuç birbiri ile ilişkili olmalıdır. Dolabı karalayan bir çocuğa dolapları sildirmek, kardeşinin oyuncağını kıran bir çocuğa kendi biriktirdiği para ile oyuncak alması gibi.

11 Kuralların yerleşmesini sağlamak için davranış öncesi, davranış sırasında ve davranıştan sonra yapılması gerekenler vardır. Davranıştan önce; Önleyici açıklama yapmak, kuralları öğretmek. (Sokakta ağlayarak bir şey istemesinden ne kadar rahatsız olduğunuzu, nasıl davranması gerektiğini belirtmek) Çevreyi, koşulu değiştirmek.(Yemek zamanında zor yemek yiyorsa yemek öncesinde abur cubur yemesini engellemek ya da yemek saatini değiştirmek)

12 Örnek olmak (Anne Baba olarak model olmak
Örnek olmak (Anne Baba olarak model olmak. Çocuklarının küfürlü konuşmasını istemeyen anne babanın, kendisinin küfürlü, argo konuşması gibi) Aşamaları öğretmek (Odasını nasıl toplaması gerektiğini aşama aşama öğretmelisiniz. Arabalar buraya, legoların kutusu bu…)

13 Sorun sırasında; Gerçek sebebi anlamaya çalışmak. (Anne-babasının yanında korku sebebiyle yatmak isteyen çocuk, doyuma ulaşmamış bir sevgi gereksiniminde olabilir.) Duygularınızı belirtmek (Yemeğini yemediğin zaman üzülüyorum, beslenemediğini düşünüyorum)

14 Sorundan sonra; Sonuçları değerlendirmek (“Bak odan toplu olmayınca, aradığın oyuncağı bulamıyorsun.”) Sonuçları yaşamasına izin vermek (Duvarını boyayan çocuğun, duvarı temizlemesini sağlamak)

15 Anne-Baba Kurallar Koyarken Nelere Dikkat Etmeli
Bebekliğinden itibaren çocuklara sınırları ve kuralları öğretin. Kurallar önceden belirlenmelidir. Öncesinde konuşulmamış, beklenmedik istekler çocuklarda kaygı uyandırır. Kurallar mümkün olduğunca açık ve net olmalıdır.

16 Kurallar tutarlı olmalıdır
Kurallar tutarlı olmalıdır. Sizin tutarlı olduğunuzu gören çocuğunuz sizin sözünüzü dinlemeye daha istekli olacaktır. İstediğiniz gibi davrandığında ve sözünüzü dinlediğinde onu ödüllendirin. Ödülün “aferin, sözümü dinlediğin için seninle gurur duyuyorum vs.” gibi sözel ödül olması çocuğu daha fazla motive edecektir. Annesi ve babası tarafından kabul gördüğünü ve davranışının beğenildiğini gören her çocuk aynı davranışı tekrarlamak isteyecektir.

17 Çocuğunuzla iyi iletişim kurmanız önemlidir
Çocuğunuzla iyi iletişim kurmanız önemlidir. Çünkü ancak iyi iletişim kurduğunuzda çocuğunuz sizi dinlemeye ve istediğinizi yapmaya istekli olacaktır. Anne ve baba kuralları uygulama konusunda kararlı ve tutarlı olmalıdır.

18 Çocuğunuzun hatırlamakta zorluk çektiği kurallar için; küçük yaşlarda resimli tablolar, büyük yaşlarda ise, yazılı anlaşmalar kullanabilirsiniz. Çocuğunuz, koyduğunuz bir kurala uymuyorsa, önce sakin bir ses tonu ile uymasını istediğiniz kuralı tekrarlayın. Bunu yaparken, onunla aynı seviyede olmayı ve göz kontağı kurmayı unutmayın.

19 Kuralı tekrarlarken, “Lütfen, rica etsem, yalvarırım…” gibi söylemler yerine, kararlı, ancak sert olmayan bir ses tonu ile , “……. yapmanı bekliyorum.” deyin. Yüksek ses, bağırma, şiddet uygulama, aşırı öfkelenme gibi tavırlar içinde olmayın.

20 NOT. Bu anlatılanlarda aşırı kuralcılıktan bahsetmiyoruz
NOT!Bu anlatılanlarda aşırı kuralcılıktan bahsetmiyoruz. Her şeye kural koyup da çocuğunuzu engellemeyin. Çocuk tabi ki rahat bırakılacak özgür olup bir şeyleri keşfedecek ama daha mutlu bir hayat sürebilmesi için de neyi yapıp neyi yapmaması gerektiğini bilmeli. Okulda, sosyal yaşamda, evde hepimizin uyması gereken kurallar vardır.

21 ÇOCUKLARDA DAVRANIŞ YÖNETİMİNİ SAĞLAYAN YÖNTEMLER
1)SAKİNLEŞME TEKNİĞİ Etkili problem çözümünde kullanılan bir yöntemdir.Bu durumu mola zamanı olarak da algılayabiliriz. Örn:” Sanırım her ikimizde biraz sakinleşmek için zamana ihtiyacımız var. Beni odanda bekle, beş dakika sonra konuşalım”

22 2)TEKRAR DENE TEKNİĞİ Basit bir yanlış davranıştan sonra, kesin sınır koyulması ve çocuğun doğru davranışı ‘tekrar denemesine imkân tanınması gerekir. Örneğin;Kapıyı çalıp girmesini isteme. Ellerini yıkayıp gelmesini isteme.

23 3)MOLA YÖNTEMİ Mola yöntemi çocuklara doğru mesajlar iletir.
Yanlış davranışı durdurur. Mola, çok açık bir davranışsal mesajdır. Hepsinden öte, mola yöntemi süreçtekilerin hiçbirinin duygularını incitmeden amaca ulaşılmasını sağlar.

24 Ne yazık ki, mola yöntemi oldukça yanlış anlaşılmıştır
Ne yazık ki, mola yöntemi oldukça yanlış anlaşılmıştır. Mola yöntemi ceza olarak algılanıp uygulanmıştır. (Ana-baba bağırarak) “Şimdi odana git! Sessizce yatağında otur ve ben sana söyleyene kadar da dışarı çıkma! En ufak bir ses duymak istemiyorum.”

25 Mola Yönteminde Dikkat Edilecek Hususlar
İlk defa uygularken, uygulamaya geçmeden önce molanın ne demek olduğunu, niçin kullandığımızı anlatmamamız gerekir. Mola verdikten sonra zaman takibi yapılmalıdır. Uygulama sırasında mümkün olduğunca, çocuğa ceza alıyormuş kanaati verecek kızgın ses tonu ve kızgın yüz ifadesi kullanmamamız gerekir.

26 Çocuğun olumsuz davranışını gördüğümüz anda derhal durdurun ve mola verin.
Molayı mümkün olduğunca hakaret içeren ve şiddet içeren davranışlarda kullanın. Mola için seçilen yer çocuk için çekici olmamalıdır. Yalnız çocuğu korkutan bir yerde olmamalıdır.

27 Mola yönteminin kullanırken çocuğun kişiliğine değil, olumsuz davranışının üzerinde durun.
Moladan sonra çocuğunuzla aranızda temiz bir sayfa açın. Olay üzerine konuşmayın. Çocuğunuza sevgi ile yaklaşın.

28 Mola Yöntemi Çocuklara Neler Kazandırır?
Çocuklar mola süresince kızgınlıklarını bastırma ve yeniden düşünme fırsatı bulacaklar, davranışları kontrol etmeyi ve anlaşmazlıkları doğru yolla çözmeyi öğreneceklerdir.

29 Molayı Ne Zaman Kullanmalı?
Sınırları test eden davranışlar Saygısız davranışlar Meydan okuyan davranışlar Kin dolu ve inciten davranışlar Şiddet dolu ve saldırgan davranışlar Öfke nöbetleri

30 NOT!Mola yöntemi çocuğu bir yere kapatıp orada bekletmek olarak algılanmamalıdır. Mola yöntemi sadece çocuğu yaptığı davranışı düşünmesini sağlaması için belli bir süre seçilen yerde vakit geçirmesidir.

31 Çocuklara Baskı Yapmadan Nasıl Söz Geçirebiliriz?
1)İsteklerinizi belirtirken açık ve net ifadeler kullanın. Anne babalar çoğu kez bir şeyi doğrudan söylemek yerine, çocuklara ne yapmalarını istediklerini belirten ipuçları kullanırlar. ‘’ keşke … yapsaydın ne iyi olurdu, ….. yapmanı gerçekten çok isterdim ‘’ gibi ifadeler çocuklar için açık net ve kesin ifadeler değildir. Anne babalar taleplerini açık net ve kesin olarak ifade etmelidir. Örnek:‘‘kitaplarını çantana yerleştir’’ daha net bir ifadededir.

32 2)Olumlu cümlelerle, sorumluluklarını yerine getirdikten sonra belli ayrıcalıkları yapabileceğini söyleyin. Olumsuz cümleler yerine olumlu cümleler kurmak işbirliğini artırır. Örnek:“Ödevini yapmadan televizyon izleyemezsin, odanı toplamdan dışarı çıkamazsın’’ yerine ‘’Ödevini bitirdikten sonra tv izleyebilirsin’’, ‘’Odanı topladıktan sonra dışarı çıkabilirsin’’

33 3)Defalarca aynı şeyi söylediğiniz halde çocuğunuz sanki sizi duymuyor mu?
Söylenmek, sürekli ders vermek, uzun tartışmalar yapmak, uzun açıklamalarda bulunmak ‘’ebeveyn sağırlığına’’ neden olur. Örnek: ‘‘Yine tv mu seyrediyorsun, dersinin başında değilsin, ne zaman sorumluluklarını öğreneceksin, hep benim hatırlatmama mı gerekiyor, ödevini yapmadan tv izlemek yok demiştim, çabuk tv kapak ödevinin başına geç …..’’yerine kısa net ‘’önce ödev, sonra tv seyret’’ demek daha doğru olur.

34 4)Sevecen bir tavırla sakin bir şekilde yöneltilen yardımcı olacak sorular sorun.
Çocuğa tehditkar olmayan sorular sorar, verdiği cevapları sakin bir şekilde dinler, kendimiz nasihatte bulunmadan onu kendi çözümlerini bulmaya yönlendirebiliriz. Örnek:Bu durumdan sen memnun musun? Bu sorunu farklı şekilde nasıl çözebilirdin?

35 5)İstediğinizi dayatma yerine seçenek sunarak yaptırın.
Çocuklar kendi seçtiklerini yapmayı çok sever. Çocuğa baskı altında olmadığı kontrolün kendisinde olduğu hissini verir. Seçenek sunmak çocuğunuzun özgüvenini doğru kararlar alma yeteneğini geliştirmesini de sağlar.

36 Örnek:Uykuya gitmekte zorlanan pijamalarını giymek istemeyen bir çocuğa, pijamalarını giyelim mi? Diye sormadan, ‘kuşlu pijamanı mı, ayılı pijamanı mı giymek istersin?’ diye sormak inatlaşmasını kırıp işbirliğini artırabilir. Örnek:Oyuncaklarını toplamadan kahvaltıya gelme yerine oyuncaklarını kahvaltıdan önce mi yoksa sonra mı toplarsın.

37 Yapılacak işle ilgili tek seçenek olduğu zamanlarda, en iyisi zamanı veya sırayı seçenek olarak sunmaktır. Örnek: ‘televizyonu 10 dk sonra kapat’ demek yerine, televizyonu 5 dk mı, yoksa 10 dk sonra mı kapatmak istersin? Diye sormak işbirliğini artırır.

38 Çocuğunuz seçeneklerden birini seçme konusunda isteksizse, ‘seçimini kendin yapacak mısın yoksa ben mi seçeyim?’ diye sorabilirsiniz. Hala seçim yapmamakta direnirse ‘görüyorum ki benim seçim yapmamı istiyorsun’ deyip seçim yapabilirsiniz.

39 Eğer çocuğunuz sizin seçeneklerinizi kabul etmez ve kendi seçeneğini sunarsa,
Örnek: yatma zamanı geldi ve çocuğunuza ‘önce pijamalarını mı giymek, dişlerini mi fırçalamak istersin’ sorusuna, o da ‘ben tv seyretmek istiyorum‘ dedi. Yumuşakça ve gülümseyerek ‘ama o seçenekler arasında yoktu’ deyip ilk sorunuzu tekrarlayabilirsiniz.

40 6) 5–3–1 Haydi gidiyoruz yöntemi
Çocukların bir aktiviteyi bitirmelerine yardımcı olmak için fiziksel olarak değişmelerini beklemeden önce zihinsel olarak bu değişikliğe hazırlanmalarını sağlayacak bir zaman tanımalıyız.

41 Örnek:Parkta oynarken gitme hazırlığı için parmağımızla da göstererek ‘5 dakika sonra gidiyoruz’ birkaç dk sonra ‘3 dk sonra gidiyoruz’ biraz sonra da ‘1dakika sonra gidiyoruz’ deyip, hemen ardından bir kere daha kaydırak mı, salıncak mı istersin? diye seçenek sunarsak ve kaydırağın ardından ‘gitme zamanı’ deyip, hemen ardından koşalım mı, hoplayarak mı gidelim? deyip, seçenek sunarsak çocuğun hoplaya zıplaya evin yolunu tuttuğunu görebiliriz.

42 UNUTMAYIN! Olumsuz davranışların iyileşmesi zaman içinde olacaktır. Belli bir süreç gereklidir. Bu süreç içerisinde sabırlı olmanız gereklidir.

43 Anne baba sözlerinde ve davranışlarında tutarlı olmalıdır.
Anne ve babalar aynı davranışa aynı tepkide bulunmalıdırlar. Annenin hayır dediğine baba evet derse çocuğun kafası karışır. Çocuk neyin doğru neyin yanlış olduğunu anlayamaz.

44 Anne ve baba bir gün doğru dediğine hep evet demelidir
Anne ve baba bir gün doğru dediğine hep evet demelidir. Bir gün hayır dediğini de hep hayır demelidir. Eğer çocuğunuz ağlayarak istediğini yaptırmaya çalışırsa yapmayın. İstediklerini ağlayarak yaptıran çocuk mutlu çocuk değildir!

45 İlk zamanlar davranışın şiddeti (kötüye gitmesi) artacak sonra iyileşecektir. Buna sönme denir. Bu durum davranışın düzeleceğinin işaretidir.

46 Dinlediğiniz için teşekkür ederim…