HİDROLOJİK DEĞİŞİMLER ve SIĞ GÖLLERİN EKOLOJİLERİ

... konulu sunumlar: "HİDROLOJİK DEĞİŞİMLER ve SIĞ GÖLLERİN EKOLOJİLERİ"— Sunum transkripti:

1 HİDROLOJİK DEĞİŞİMLER ve SIĞ GÖLLERİN EKOLOJİLERİ
Meryem BEKLİOĞLU ODTÜ, Biyoloji Bölümü

2 Plan Tatlısu kaynakları ve sığ göller Sığ Göllerde hidrolojinin rolü
Su seviyesi değişimi (SSD) SSD nin uzun süreli verilerde suiçi bitki gelişimine etkisi Beyşehir, Uluabat ve Marmara Gölleri SSD nin kısa süreli ama çok sayıda değişkene olan etkişi Eymir ve Mogan Gölleri Sonuç

3 Dünya’daki Suyun Dağılımı
Toplam Su Hacmi (km3) % Oranı Atmosfer 1.3 x 104 0.001 Nehirler 1.2 x 103 0.0001 Tatlısu Gölleri 1.2 x 106 0.009 Tuz Gölleri, İç Denizler 1.0 x 105 0.008 Toprakdaki su 6.6 x 104 0.005 Yeraltı suları 8.2 x 106 0.62 Buzullar 2.9 x 107 2.15 Okyanuslar 1.3 x 109 97.2 Kullanılabilir tatlısu: %0.634 Kullanılamaz tatlısu Moss, 1998

4 Dünya’daki Suyun Dağılımı
Toplam Su Hacmi (km3) % Oranı Atmosfer 1.3 x 104 0.001 Nehirler 1.2 x 103 0.0001 *Tatlısu Gölleri 1.2 x 106 0.009 Tuz Gölleri, İç Denizler 1.0 x 105 0.008 Toprakdaki su 6.6 x 104 0.005 Yeraltı suları 8.2 x 106 0.62 Buzullar 2.9 x 107 2.15 Okyanuslar 1.3 x 109 97.2 Moss, 1998

5 Dünya’daki Göllerde litoral alanının pelajik alanına oranı

6 Sığ Göl nedir? Yaz aylarında kalıcı sıcaklık tabakalaşması olmaz (polimiktik) Birincil üretim büyük ölçüde suiçi bitkilerince yapılır ve geniş littoral bölge komünite yapısını belirler Genelde ortalama derinlik ≤ 3 m Hidrolojik değişimlere çok hassasdır

7

8

9

10 SIĞ GÖLLER Su bitkilerin baskın olduğu berrak su
Fitoplankton/AKM baskın olduğu bulanık su

11 Sığ Göllerde: Submerged plants Submerged plants

12 Plan Tatlısu kaynakları ve sığ göller Sığ Göllerde hidrolojinin rolü
Su seviyesi değişimi (SSD) SSD nin uzun süreli verilerde suiçi bitki gelişimine etkisi Beyşehir, Uluabat ve Marmara Gölleri SSD nin kısa süreli ama çok sayıda değişkene olan etkişi Eymir ve Mogan Gölleri Sonuç

13 Sığ göllerde suiçi bitkilerinin büyümesini etkileyen ana mekanizmalar (Scheffer ve arka., 1993).

14 SU Seviyesi Değişimi (SSD)
Yöresel ve Küresel iklim olayları Havza Karakteri Antropogenik etkiler Su kullanımı (tarım, evsel su kullanımı) İklim değişimi

15 SSD nin Dönemleri Kısa dönemler (rüzgar kaynaklı su hareketleri)
Yıllık Yıllararası Onyıllararası

16 Yıllık Su Seviyesi Değişimi
Karasal ile Sucul Ekosistem arasındaki geçiş zonu nu belirler (ATTZ) Yüksek su seviyesi Düşük su seviyesi Islak çayırlar Suiçi Bitkileri Littoral zon Çamur düzlükleri Suüstü Bitkileri

17 Plan Tatlısu kaynakları ve sığ göller Sığ Göllerde hidrolojinin rolü
Su seviyesi değişimi (SSD) SSD nin uzun süreli verilerde suiçi bitki gelişimine etkisi Beyşehir, Uluabat ve Marmara Gölleri SSD nin kısa süreli ama çok sayıda değişkene olan etkişi Eymir ve Mogan Gölleri Sonuç

18 Araştırmadaki Sığ Göller
Lake Eymir

19 Amaç: SSD ile suiçi bitki gelişimi arasında uzun dönemli verilerle sayısal ilişkiyi bulmak Beyşehir, Marmara, Uluabat Gölleri SSD nin sukuşlarının artmasındaki rolü SSD ile Kısa dönemli çok değişkenli verilerde: Eymir ve Mogan Gölleri Fiziksel Kimyasal Plankton Suiçibitki sukuşu

20 METHODS: Uzun süreli veride egilimi belirlemek için z-skor hesaplandı (gözlem-ortalam/SD) Yüksek Su Seviyesi (YSS): su seviyesinin z-skorunun > > ortalama z-skor Düşük Su Seviyesi (DSS): su seviyesinin z-skorunun << ortalama z-skor Su seviyesinin z-skorları ile suiçi bitkilerin yüzey kaplamasının binari indeksi arasında binari logistik regressyon yapıldı. (Hastie, et al., 2001). Bitkilerin binari indexleri iki kategoriden oluştu (Jeppesen et al., 1994). Yüksek su içi bitki kaplaması (1) : ≥ 30% suiçi bitki yüzey kaplaması Düşük suiçi bitki kaplaması (0): eger <30%

21 BEYŞEHiR GÖLÜ Teknonik orijinli karstik, en büyük tatlısu gölü; alanı: km2, (Zmax: 10 m ve Zmean:6.2 m), havzası: 4086 km2 Statü: İçme Suyu Rezervuarı, A sınıfı sulakalan ve ÖKA. Balıkçılık, saz kesimi, içmesuyu ve tarım amaçlı sulama faaliyetleri Yarar & Magnin, 1997

22 Uluabat Gölü Zmean: 2.5 m & Zmax: 10 m, alanı: 135-240 km2
Sukuşu, balık ve suiçi bitki çeşitliği açısından zengin 1998 de Ramsar Alanı ilan edildi Magnin & Yarar, 1996

23 Marmara Gölü orijinalde acısu sonra hidroloji değiştirilerek tatlısuya dönüşmüştür Zort:1.2 m & alan:3400 ha Sulama ve sazan ve kerevit balıkçılığı ÖKA alanı fakat koruma statüsü yok Yarar & Magnin, 1997

24 Su Seviyesi Değişimi Yıllık SSD Çokyıllık SSD
Beklioglu et al., in press Tan & Beklioglu, submitted

25 Aylık ortalama SS değişimi DSS ve YSS dönemlerinde ve hipsographik (yükseklik-alan)
Beklioglu et al., in press Tan & Beklioglu, submitted

26 SSD ve Suiçi Bitki Yayılımı
Lake Uluabat 9.0 70 SSD ve Suiçi Bitki Yayılımı (m. a. s. l.) 30-55% cover 60 8.0 50 7.0 Cumulative z-score 40 30 Water Level 6.0 20 10 5.0 4.0 -10 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 WL Cumulative z-score 75% 35% cover 50% 100% cover

27 Binary logistik regresyon
SS ve Suiçi bitkileri binary indeksi Marmara Gölü r:-0.384, p<0.001 n:356 Uluabat Gölü r:-0.414, p<0.001 n:192 Beyşehir Gölü r: -0.84, p<0.001, n=273 Beklioglu et al., in press Tan & Beklioglu, submitted

28 Sukuşu Yoğunluğu Uluabat Gölü Beyşehir Gölü Lake Mogan
Abundant vegetation 1999 Düşük suiçi bitki yayılımı yüksek suiçi bitki yayılımı düşük suiçi bitki yayılımı Lake Mogan Abundant vegetation Sparse vegetation Sparse vegetation * the largest number of waterfowl recorded on any Turkish wetland since 1970

29 Sonuç: Beyşehir, Uluabat, Marmara Göllerinde DSS suiçi bitki yayılımını artırmıştır. Suiçi bitkilerinin yaygın olduğu dönemlerde göllerde sukuşları artmıştır Koruma degeri artmıştır Biyoçeşitlilik değeri artmıştır

30 Plan Tatlısu kaynakları ve sığ göller Sığ Göllerde hidrolojinin rolü
Su seviyesi değişimi (SSD) SSD nin uzun süreli verilerde suiçi bitki gelişimine etkisi Beyşehir, Uluabat ve Marmara Gölleri SSD nin kısa süreli ama çok sayıda değişkene olan etkişi Eymir ve Mogan Gölleri Sonuç

31 EYMİR GÖLÜ Ankara’nın 20 km güneyinde Alan: 1.05-1.25 km2
Zmax: m, Zort: m

32 Mogan Gölü Zmak:4.5 ve Zort:2.30 m alan: 6 km2 Statü: IBA,
Özel Çevre Koruma Rekreasyonel kullanım

33 İzleme Programı 1997 başladı -devam ediyor
Fiziksel ve kimyasal: oksijen, sıcaklık, ışık, pH, silicate, ASK,tuzluluk, azot, fosfor, klorofil-a Biyolojik: fitoplankton, zooplankton, bitki haritası (GIS), sukuşu, balık stoku Bu veriler haftalık/15 günlük periodlarla ölçülmektedir Hidroloji: EIE’den sağlanmakta

34 Hidroloji: Su seviyesi değişimi
Kurak yıl Kurak yıl + yanlış su yönetimi

35 MOGAN GÖLÜ 2002 2001 2003 18% 80% 24% Tan & Beklioglu, 2005
Beklioglu & Tan, baskıda

36 Mogan Gölü Sukuşları Bitki fazla Bitki fazla Bitki az Bitki az

37 EYMİR GÖLÜ Biyomanipülasyon Öncesi Biyomanipülasyon sonrası 50% 75% 2%
40% 90% 6% Beklioglu et al., 2003, Tan & Beklioglu, 2005 Beklioglu & Tan, 2005a EYMİR GÖLÜ

38 Fiziksel ve Kimyasal değişkenlerin DSS ve YSS dönemlerinde Mogan Gölü ve Eymir Gölü değişimi
* *** *** NS *** *** NS

39 Mogan Gölü Eymir Gölü Beklioglu & Tan, 2005a, b

40 Beklioglu & Tan, 2005a

41

42 Plan Tatlısu kaynakları ve sığ göller Sığ Göllerde hidrolojinin rolü
Su seviyesi değişimi (SSD) SSD nin uzun süreli verilerde suiçi bitki gelişimine etkisi Beyşehir, Uluabat ve Marmara Gölleri SSD nin kısa süreli ama çok sayıda değişkene olan etkişi Eymir ve Mogan Gölleri Sonuç

43 Sonuç: Ekolojik yapılarının daha yakından izlenen Eymir ve Mogan Gölleri hidrolojik değişimlere duyarlıdırlar Tuzluluk ve Elektiriksel iletkenelik Besin tuzları Plankton Suiçi bitki gelişimi Su kuşları Beyşehir Gölü Uluabat Gölü Marmara Gölü

44 Günümüzeki bu sinyallerin iklimsel değişimle ilgisi nedir ???
Anadolu daki y değişime bakıldığında göller çok defa tuzlanıp tatlanmışlar ve yokolup tekrar ortaya çıkmışlar (Karabiyikoğlu et al., 1999). Günümüzeki bu sinyallerin iklimsel değişimle ilgisi nedir ??? Eger kuvvetli ise değişen fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapları tanıplayıp yönetim planları geliştirmek çok önemli olacaktır.