Çocuklar bugün geçmiştekinden daha fazla enerjimi alıyorlar ? Çocuklukta şişmanlık ve daha sonraki yaşamda hastalıklar ! 20 veya daha fazla yıl.

... konulu sunumlar: "Çocuklar bugün geçmiştekinden daha fazla enerjimi alıyorlar ? Çocuklukta şişmanlık ve daha sonraki yaşamda hastalıklar ! 20 veya daha fazla yıl."— Sunum transkripti:

1

2

3

4 Çocuklar bugün geçmiştekinden daha fazla enerjimi alıyorlar ?
Çocuklukta şişmanlık ve daha sonraki yaşamda hastalıklar ! 20 veya daha fazla yıl önce çocuklar bu günden daha zayıftı . Artan şişmanlık kesinlikle genetik ile değil, beslenme ve azalan fiziksel aktivite ile açıklanmaktadır. Çocuklar bugün geçmiştekinden daha fazla enerjimi alıyorlar ? Hayır ! Son 15 yıldır genel olarak çocukların enerji alımında bir artış yok. Hatta azalma söz konusu , ancak çocuklar daha hareketsiz bir yaşam içerisindeler.

5 Televizyon çocuğun beslenmesini olumsuz yönde etkiler !
Televizyon ve çocuk Beslenmesi ! Televizyon çocuğun beslenmesini olumsuz yönde etkiler ! Televizyon seyretmek enerji harcamasını azaltır, metabolik aktivitenin dinlenme anındaki seviyesine inmesine neden olur. Şişmanlık için zemin oluşur. Enerji harcayabileceği oyunlara zaman ayırmasını önler Televizyon seyrederken kalorisi yüksek gıdaların kontrolsüz tüketimi söz konusu olabilir. Günde 2 saatten fazla televizyon seyreden çocukların serum kolesterol seviyeleri daha aktif çocuklara göre yüksek bulunmuştur. Bu gıdalar genellikle şekerli gıdalar olduğu için diş sağlığı bozulur.

6 Çocukluk dönemindeki şişmanlığın önlenmesi , daha sonraki yaşamında çocuğun kalp ve damar hastalıklarından korunması açısından kritik bir öneme sahiptir !

7 Geniş bir çeşitlilikte gıdalardan oluşan yeterli beslenme
Yetişkinlik döneminde pek çok hastalık için risk oluşturacak yüksek kan kolestrolü, yüksek kan basıncı ve şeker hastalığı verilerine çocukluk döneminde sahip olunur. Bu konuda 2 yaş üzeri tüm çocuklar için öneriler : Geniş bir çeşitlilikte gıdalardan oluşan yeterli beslenme Büyümeyi ve gelişmeyi destekleyecek yeterlilikte veya ideal kiloyu sağlayacak düzeyde enerji alımı Önerilen tüm besin öğelerinin tam olarak alımı

8 Çocukluk döneminde edinilmiş yanlış beslenme alışkanlıklarının ve hareketsiz ( sedantal ) yaşam tarzının yetişkinlik döneminde değiştirilmesi güçtür ! Olumlu davranışların, öneriler ve bilgi ile çocukluk döneminde geliştirilmesi daha kolaydır. Kilolu çocuklarda ağırlık kontrolu çok iyi takip edilmelidir. Obesite veya kilolu yaklaşımları beden kitle indeksleri ile tanımlanmalıdır. Çoğu zaman yanlış uygulamalarla ( ...ekmek yeme vb) veya bilinçsiz zayıflama diyetleriyle çocuğun gelişimi önemli ölçüde etkilenir.Özellikle adolesan çağında aşırı kilo kaybettiren diyetleri uygulayan kişilerin sigara kullanımı, madde bağımlılığı gibi sağlığı tehdit eden davranışlara yatkın oldukları saptanmıştır.

9 Besin öğesi yetersizlikleri çocuğun davranışlarını etkiler mi ?
Besin öğesi yetersizliği olan bir çocuk hasta ve keyifsizdir. Yetersizlik fiziksel ve davranışsal belirtiler gösterir. Protein, enerji, A vitamini, demir ve çinko yetersizliği ülkemizde özellikle çocuklarda sıkça görülen yetersizliklerdir. Bu tip yetersizlikler gelişmiş ülkelerinde sorunudur. İngiltere’de çocukların % 40 ının folatı yetersiz aldığı saptanmıştır. Beyin fonksiyonları sınırda olan yetersizliklere daha hassastır. Kısaca yetersizlik klinik veri göstermeden çok önce beyin fonksiyonlarını etkilemeye başlar .

10 Demir yetersizliği ! Demir yetersizliği, bu gün Türkiye ‘ de özellikle çocuklarda görülen önemli bir beslenme sorunudur. . Kanda oksijen taşıma fonksiyonunun yanı sıra enerji elde edilen reaksiyonlardaki görevi de önemlidir. Demir yetersizliği sadece enerji krizine neden olmamakta aynı zamanda davranışı, modu, dikkat süresini ve öğrenme yeteneğini doğrudan etkilemektedir. Demir minerali beyin ve sinir hücrelerinin bir çok molekülünde anahtar öneme sahiptir. Öğrenme , konsantre olma fonksiyonlarını düzenleyen beyindeki nörolojik taşıyıcıların metabolizması için yeterli demir alımı gereklidir. Demir minerali önce kandaki yetersizliği ile işaret verir. Anemi ( kansızlık ) daha sonra ortaya çıkan bir tablodur.

11 Çocuk beyni ise demir yetersizliğine yetişkinlerden daha hassastır
Çocuk beyni ise demir yetersizliğine yetişkinlerden daha hassastır. Kandaki konsantrasyonu etkilenmeden çok daha önce beyin fonksiyonları etkilenir. Araştırmalar demir yetersizliği ile öğrenme performansının, dikkat süresinin , ilgi düzeyinin kesinlikle azaldığını ortaya koymuştur. Aynı zamanda bu çocukların çevreleri tarafından agresif, uyuşmaz , depresif, hiperaktif , sinir edici .... şeklinde tanımlandığı saptanmıştır.

12 Çocuklar için günün en önemli öğünü gerçekten kahvaltı mıdır?
Evet besleyici bir kahvaltı çocuğun büyüme ve gelişimine önemli katkıda bulunur. Kahvaltı etmeyen yada iyi kahvaltı etmeyen çocuklarda dikkat ve konsantrasyonda azalma, test sonuçlarında başarısızlık ve ağır hareket , geç kalma gibi özelliklerin oluştuğu belirlenmiştir. Kaldı ki kahvaltı eden çocuklarda bile öğleye yakın zamanlarda dikkatte azalmalar olmaktadır. Kahvaltı okul başarısında kritik öneme sahiptir. Okul kuşluk programları bu gereksinimin kısmen karşılanmasında yardımcı olur.

13 Okulda besleyici bir öğlen yemeği nasıl olmalıdır ?
Bir öğlen yemeği, tüm besin öğelerinin günlük alınması gereken miktarının en az üçte birini karşılayacak şekilde düzenlenmelidir. et, yumurta , kurubaklagil, ekmek, sebze ve meyve, tahıllı gıdalar her gün alınması gereken gıda grupları olarak menüde yer almalıdır. Ebeveynler, çocuklarının günlük gereksinimlerinin öğlen yemeğinde alınması gereken miktarının okul zamanında verildiğine güven duymalıdırlar. Çocuklar onlara sunulan her şeyi sevmeyebilirler , öğlen yemekleri çocukların sağlığını koruyacak, yemek istedikleri gıdalardan ancak kesinlikle dengeli hazırlanmalıdır.

14 Amerika’da yapılan bir çalışmada , çocuklarda erken yaşlarda yağ ve tuza ait birleşik bir tadın geliştiği, tuzlu ve yağlı tat da yiyecekler verildiğinde besleyici okul yemeklerini ne kadar sevseler de hemen ret ettikleri ortaya konmuştur. Okulda bulunan kantin çocuklara yoğurt, kuru meyve, taze meyve, meyve suyu, sebze suyu,salata çeşitleri, yağı fazla olmayan ev tipi kek ,poğaça, börek vb gibi seçenekleri de sunacak şekilde düzenlenmelidir.

15 Beslenme eğitimi gerekli mi ?
Şu hedefler için gerekli Sağlık için beslenmenin önemli rolünün ebeveynlere ve çocuklara anlatarak sağlıklı yeme alışkanlıklarının yaşam boyu olmasını sağlanması Gıda servisi yapan ve hazırlayan kişilerin eğitimi ile bu aşamalarda yapılan yanlışların en aza indirilmesi Beslenme eğitiminin sınıf çalışması olmasının sağlanması Bu çalışmaların verimliliği için , sınıf ve yemek zamanının deneyimlerinin birlikte değerlendirebilecek fikirlerin ve yaklaşımların eğitimci pozisyonda olan kişilere aktarılması

16 Çocukların büyürken, sağlıklı gıdalar ile ilgili öğrendikleri her türlü bilgiye, ileride kendi seçimlerini yaparken ve bu seçimleri yaşam biçimi haline getirirken gereksinimleri olacaktır.

17 Beslenme eğitiminde neler verilebilir ?
1. Çocuğun sağlıklı beslenme için gereksinimleri nelerdir 2. Beslenme modeli bu gereksinimlerini karşılıyor mu ? 3. İdeal ağırlığına sahip mi , fiziksel gelişimi normal sınırlarda mı ? 4. İdeal beslenmenin özellikleri nelerdir? 5. Gıdaların besleyicilik kalitesi nedir ? 6. Besleyici ve sağlıklı gıda seçiminde nasıl karar verilir.

18 7. Bitkisel ve hayvansal gıdaların özellikleri
8. Gıda ile ilgili reklamlar hakkında bilinmesi gerekenler 9. Besin etiketini okuma, anlama 10. Sağlıklı tarifler ! 11. Açlık ile savaş ! ve beslenme sorunlarını önleme 12. Beslenme konusunda yanlış bilinenler

19 Çocukların tercihleri ,
Yemek Zamanı ! Çocukluk yılları bir anne ve babanın çocuğun gıda seçimlerini etkilemek için sahip olabilecekleri son şanslı zamanlarıdır. Çocukların tercihleri , Çocuklar, sadece sebzeler dışında diğer gıda gruplarından besleyici olan gıdaları doğal olarak sevmektedirler. Bir çok çocuk yumuşak, hafif lezzetli, çıtır yapıda, çok pişmemiş, parlak renkte ve yemesi kolay sebzeleri yemeği tercih ederler . Havuç, bezelye ve mısır gibi yumuşak lezzetli gıdalar brokkoli veya turp gibi gıdalara göre daha fazla tercih edilir. Çünkü çocukların tadı algıladıkları ağız içinde bulunan tat tomurcukları yetişkinlere göre daha hassastır. Baharat , acı, tatlı tüm lezzet algıları onlar tarafından daha yoğun hissedilir.

20 Aynı hassasiyet sıcak , soğuk içinde geçerlidir
Aynı hassasiyet sıcak , soğuk içinde geçerlidir. Pişmiş gıdalar ılık servis yapılmalıdır . Çocuklar tanıdıkları gıdaları yemeği tercih ederler. Yeni gıdalara karşı korku tüm dünya çocukları için evrenseldir. Yeni gıdaların ilk seferde çocuk açken ve küçük porsiyonlarda verilmesi ve emirden ziyade öneri şeklinde sunulması en iyi yöntemdir. Snack gıdalar, Öğün araları yenen kraker, gofret, küçük sandoviç gibi atıştırmalar snack gıdalardır. Ara öğünlerde bu tip gıdaları fazla tüketen çocuklar yemek zamanı aç olmazlar.Ancak bu ara öğün yiyecekleri basit, besleyici ve özellikle porsiyon miktarı ayarlanmış olursa özellikle çocuğun günlük besin öğeleri gereksinimini karşılamada yardımcı olurlar.

21 Yemek ortamı , alışkanlıklar !
Aydınlık, telaşsız bir atmosfer ve sakinlik iyi iştaha yardımcı olur. Anne veya yemeği servis yapan kişinin sakin huzur veren tarzı çocuğun stressiz yemek yeme ile güzel anıları olmasını sağlayan bir ortam yaratır. Zorlayan , emir veren,yalvaran ve sıcak bir yemek ortamı hazırlamayan ebeveynlerin çocukları için yemek zamanı bir işkenceye dönüşür. ‘’Bak ellerini yıkamamışsın tabağını temizle,’’ gibi ifadeler çocuğun midesinin strese karşı verdiği tepkilerine yol açar.Zaman zaman çocukların yemek hazırlığına yardımcı olması onların yeteneklerini geliştirerek ve eğlenerek ilerisi için pozitif bir deneyim yaşamlarını sağlar.Bu deneyimlerde alacakları bir aferin çocuğunu gururunu okşarken daha sonra sağlıklı gıdalara karşı pozitif bir yaklaşım sahibi olmalarını sağlayacaktır.

22 Sağlıklı yeme alışkanlıkları ve gıda ile pozitif ilişkiler çocuklukta öğrenilir. Bu en iyi, çocuğa örnek olmak ile sağlanabilir ! Bir çok anne baba çocuklarının gıda alışkanlıklarını etkileyen tek ve en önemli faktörün kendi gıda alışkanlıkları olduğunu görmezden gelirler.Havuç hazırlamayan,servis etmeyen,yemeyen bir annenin çocuğunun havuç sevmesi de beklenemez. Bir çocuk en iyi taklit ederek öğrenir.Besleyici bir gıdayı tüketirken beğenilerimize ait her duygumuz,sözlerimiz önemlidir.Gıda hazırlarken,servis yaparken,yemek sofrasını zevk haline getirirken çocuğun sadece fiziksel gelişimini değil duyusal gelişimini de sağlarız.

23 SON SÖZ Yeterli gıda alamayan veya beslenmesi gıda çeşitliliğine dayanmayan çocukların gelişme ve öğrenme potansiyellerinin tam olarak gerçekleşmediği pek çok çalışma ile ortaya konmuştur. Bu çocukların iyi beslenen çocuklara göre daha sık hastalandığı ve okul devamsızlıklarının daha fazla olduğu bilinmektedir. Öğrencilerin özellikle kötü beslenme alışkanlıklarını erken yaşta fark etmeleri, daha ileri ki yaşlarında sağlık durumlarını belirleyecektir. Beslenme konusundaki eğitim , öğrencilere yaşam boyu sağlıklı beslenme alışkanlıklarını edinme ve uygulama becerisini kazandırırken, sosyal bilim, matematik, tüketici bilimi, düşünme ve karar verme, tanımlama, sınıflama gibi diğer ilgili bilim dallarını ve beceri alanlarını kullanmalarına yardımcı olur.

24 Teşekkür ederim. Prof. Dr. Sedef Nehir El