PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLERİ

... konulu sunumlar: "PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLERİ"— Sunum transkripti:

1 PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLERİ
EĞİTİMDE TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLERİ Gülser Köksal Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yalova, Haziran 2001

2 SUNUŞ İÇERİĞİ Problem Nedir? Problem Çözme Basamakları
PUKÖ Yönetimi ve Araçları Beyin Fırtınası Kuvvet Alan Analizi Çoklu Oylama Nominal Grup Tekniği Akış Şeması Sebep-Sonuç Diyagramı Yoklama Kağıtları G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

3 SUNUŞ İÇERİĞİ (Devam) Histogram Veri Noktaları Pareto Şeması
Koşu Şeması Kontrol Şemaları Süreç Yeteneği Serpme Diyagramı Yakınlık Diyagramı İlişki Diyagramı Ağaç Diyagramı Diğer Problem Çözme Teknikleri G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

4 PROBLEM NEDİR? Bir problemin yapısında şunlar vardır:
Karar verici(ler) Amaç Kısıtlar En az iki alternatif çözüm G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

5 PROBLEM ÇÖZME BASAMAKLARI
G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

6 PUKÖ YÖNETİMİ VE ARAÇLARI
Bakınız Ek P1 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

7 PUKÖ YÖNETİMİ VE ARAÇLARI
Yoklama kağıtları, Koşu şemaları, Histogramlar, Anketler Karar matrisi, Pareto şemaları, Çoklu oylama Beyin fırtınası, Yakınlık diyagramları, Sebep-sonuç diyagramı, Ağaç diyagramı, İlişki diyagramı, Odak grupları, Kuvvet alanı analizi 4.iyileştirme fırsatları üzerinde odaklaş Akış şemaları, Odak grupları 3. Ölç ve çözümle 2. Mevcut süreci tanımla 5. Temeldeki nedenleri belirle Beyin fırtınası, Odak grupları, Mülakat Beyin fırtınası, Karar matrisi, Ağaç diyagramı 1.Çıktıları, müşterileri ve beklentileri belirle 6. Çözümleri yarat ve en iyilerini seç PLANLA BAŞLA Beyin fırtınası, Kuvvet alanı analizi, Eylem planları, Ağaç diyagramı, Akış şemaları 12. Takip et ve getirileri sürekli kıl 7. Deneme uygulamasını planla UYGULA Yoklama kağıtları, Koşu şemaları, Anketler, Histogramlar, Kontrol şemaları ÖNLEM AL KONTROL ET 11.Değişikliği standardize et 8. Denemeyi gerçekleştir 10. Önemli sonuçları belirle 9. Sonuçları değerlendir Yoklama kağıtları, Histogramlar Kuvvet alan analizi, Beyin fırtınası, Eylem planları, Ağaç diyagramı, Akış şemaları Pareto şemaları, Odak grupları, Kuvvet alanı analizi Yoklama kağıtları, Anketler, Odak grupları, Histogramlar, Koşu şemaları

8 BEYİN FIRTINASI Bir fikir listesi oluşturmak amacıyla yapılır:
-ortak sorunlar -toplanacak veriler -çözüm önerileri -uygulama önerileri -karşılaşılabilecek engeller G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

9 BEYİN FIRTINASI (Devam) Uyulması Gereken Kurallar
Takımın bütün üyeleri katılıma teşvik edilmeli Beyin fırtınası sırasında değil, seansın bitiminde tartışılmalı Kişiler birbirleri üzerinde yargı ve eleştiride bulunmamalı Bütün fikirler takım üyelerinin hepsinin görebileceği bir yere (flip-chart) yazılmalı ve daha sonra üzerinden geçilmeli G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

10 BEYİN FIRTINASI (Devam) Beyin Fırtınası Adımları
1. Beyin fırtınasının konusu, tüm üyelere açık bir dille anlatılır. 2. Herkese düşünmek için bir iki dakika süre verilir. 3. Herkese düşüncesi sorulur. Kimse ve hiçbir düşünce atlanmaz. Açıklama esnasında tartışma ya da kritik yapılmaz. 4. Bir kişi açıklanan tüm fikirleri bir yere yazar. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

11 KUVVET ALAN ANALİZİ Bir amaca doğru ilerleme veya iyileştirme için iki yol izlenebilir: 1. Performansı artırıcı kuvvetleri güçlendirmek. 2. Performansı kötüye iten kuvvetleri zayıflatmak veya ortadan kaldırmak. Kuvvet alan analizi bu kuvvetlerin iki türünü de belirlemeye dayanır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

12 KUVVET ALAN ANALİZİ (Devam) Kullanım Amaçları
İyileştirme fırsatlarını belirlemek. Düzeltildiğinde bir problemin çözümüne olumlu katkısı olabilecek temel sebepleri belirlemek. Yeni bir program veya önerilen bir iyileştirmenin, gerçekten, arzu edilen yararları sağlama olasılığını değerlendirmek. Engelleyici kuvvetleri yok etmek ve itici kuvvetleri desteklemek için gerçekçi bir uygulama planı oluşturmak. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

13 KUVVET ALAN ANALİZİ (Devam) Yöntem
1. Planlanan iyileştirme açık bir şekilde tanımlanır ve bu bir hedef cümlesi şeklinde yazılır. 2. Büyük bir kağıdın üstüne, hedefe ilişkin performans düzeyini temsil eden düz bir çizgi çizilir: % %100 3. Mevcut performans düzeyi, kağıdın ortasına çizilen dikey bir çizgi ile temsil edilir G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

14 KUVVET ALAN ANALİZİ (Devam) Yöntem (Devam)
4. Önceden bir analiz yapmadan, performansı etkileyen ilk olarak itici kuvvetler ve sonra da engelleyici kuvvetler beyin fırtınası yoluyla belirlenir. % %100 itici kuvvetler engelleyici kuvvetler 5. Listeler, sadece, amaca ulaşmada en fazla potansiyeli olan kuvvetleri göstermek üzere kısaltılır. Grup üyelerinin gerçekten güçlendirebileceklerini düşündüğü üç veya dört itici kuvvet belirlenir. Aynı şekilde, gerçekten zayıflatılabileceği düşünülen üç veya dört engelleyici kuvvet belirlenir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

15 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

16 ÇOKLU OYLAMA İzlenmesi Gereken Adımlar:
Beyin fırtınası seansında ortaya çıkan fikirlerin en önemlilerini belirlemek için izlenilen bir yöntemdir. İzlenmesi Gereken Adımlar: 1. Bütün fikirleri içeren bir liste hazırlanır ve fikirler teker teker numaralandırılır. 2. Birbirine benzer fikirler, grubun da onayı ile birleştirilir. 3. Bu durumda tekrar numaralandırma yapılır. 4. Her üye bir kağıda, listedeki fikirlerin göreceli olarak daha önemli olduğunu düşündüğü üçte birini yazar. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

17 ÇOKLU OYLAMA (Devam) 5. Üyeler seçimlerini tamamladıktan sonra, listedeki her fikir için oy kullanırlar. 6. Üye sayısı 5 veya daha az ise 1 ya da 2 oy almış fikirler listeden çıkarılır. Eğer üye sayısı 6 ile 15 arası ise, bu sayı 3’e, 15’ten fazla ise 4 oya çıkar. Bu durumda 4 ya da daha az oy almış fikirler listeden çıkarılır. arasındaki adımlar listede sadece birkaç fikir kalıncaya değin sürdürülür. Sonuç olarak en önemli madde (ya da maddeler) belirlenir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

18 NOMİNAL GRUP TEKNİĞİ İzlenmesi Gereken Adımlar:
Bu teknik, fazla iletişim olmayan takımlar için göreceli olarak daha geçerli bir yöntemdir. İzlenmesi Gereken Adımlar: 1. Beyin fırtınasında olduğu gibi takım üyeleri fikirlerini maddeler halinde yazar ve bütün maddeler bir araya getirilerek bir liste oluşturulur. 2. Eğer listede 50’den fazla madde varsa, “çoklu oylama” tekniği ile bu sayı mümkün olduğunca azaltılır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

19 NOMİNAL GRUP TEKNİĞİ (Devam)
3. Her üyeye belli sayıda küçük kartlar dağıtılır. Eğer madde sayısı 20 ya da daha az ise 4’er kart, 20 ile 35 arası ise 6, 35 ile 50 arası ise 8’er kart dağıtılır. 4. Üyeler listeden en önemli buldukları maddeleri birer tane olmak üzere, kart üzerinde işaretler ve listeden ellerindeki kart sayısı kadar madde seçmek durumundadır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

20 NOMİNAL GRUP TEKNİĞİ (Devam)
5. En önemli buldukları maddeye en yüksek puanı vermek kaydıyla, bu maddeleri puanlandırırlar. Puanlama kart sayısı üzerinden yapılır. (Kart sayısı 4 ise, en önemli maddeye 4 puan, diğerlerine sırasıyla 3,2 ve 1 puan verilir.) 6. Puanlamalar yapıldıktan sonra bu kartlar toplanır ve verilen puanların istatistiği çıkarılır. En yüksek puanı alan madde, takımın seçimi olarak duyurulur. 7. Gerekirse maddeler puanlarına göre bir Pareto şemasında gösterilip üyelere değerlendirmeleri için dağıtılır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

21 Örnek: Bakınız Ek P2 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

22 AKIŞ ŞEMASI Akış şemaları, bir süreçteki bütün adımların resimsel ifadesidir. Olayların sırasını açık olarak anlamaya yardımcı olur. İyileştirme fırsatlarını belirlemeye yardımcı olur. Veri toplanacak alanları ve teknikleri tarif etmeyi kolaylaştırır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

23 AKIŞ ŞEMASI (Devam) Yöntem: 1. Süreçteki bütün olaylar listelenir.
2. Bu olaylar akış şeması sembolleri kullanılarak sınıflandırılır. 3. Semboller isimlendirilerek ve birleştirilerek akış şeması çizilir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

24 AKIŞ ŞEMASI (Devam) Süreci iyileştirmek için:
1. Akış şemasındaki her olay için performans ölçütü değeri gösterilir. (Veri toplamak gerekebilir.) 2. Akış şeması, iyileştirme, tutarsızlıklar, kayıplar v.b. için potansiyel alanlar belirlemek üzere gözden geçirilir. 3. Akış şeması, veri toplanması ve incelenmesi gereken alanları daha iyi görebilmek için kullanılır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

25 Akış Şeması Sembolleri
Bakınız Ek P3 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

26 Örnek: Tipik Bir Süreç Akış Diyagramı
Bakınız Ek P4 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

27 Örnek: İş-akış Şeması Bakınız Ek P5 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

28 SEBEP-SONUÇ DİYAGRAMI (BALIK KILÇIĞI DİYAGRAMI)
Bir problemi doğuran ya da etkileyen sebep ve faktörleri belirlemek amacıyla oluşturulur. Problemlere daha geniş bir çerçeveden bakma olanağı sunar. Problemin teşhisi ve süreç iyileştirmeyi kolaylaştırır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

29 SEBEP-SONUÇ DİYAGRAMI (Devam)
Yöntem: 1. Problemi gösteren bir ok (ana kılçık) çizilir. 2. Bu kılçığın üzerinde, problemin olası ana sebepleri oklarla gösterilir. 3. Her bir ana faktör ile ilgili alt etmenler oklar ile gösterilir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

30 Örnek: Bakınız Ek P6 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

31 YOKLAMA KAĞITLARI (CHECK SHEETS)
Veri kaydetmeyi kolaylaştıran bir diyagram veya tablodur. Bir gözlemi, eylemi veya gerçekleşmeyi yansıtmak için bir “ ” veya “ / ” işareti koymak yeterlidir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

32 YOKLAMA KAĞITLARI (Devam)
Kullanım amaçları: Performansı tartışmayı güçlendirmek. Temel nedenleri araştırmak. Bir çözümün veya iyileştirmenin sonuçlarını ölçmek. Performansı izlemek. (Önceki problemlerin tekrar ortaya çıkıp çıkmadığını yoklamak.) G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

33 YOKLAMA KAĞITLARI (Devam)
Örnek kullanım sebepleri: Hatalı yerleri saptamak. Hataların zamana, operatöre, makinaya vs. göre dağılımını bulmak. Boyutlar, sertlik, ağırlık vb.nin dağılımını bulmak. Makina ve aletleri muayene etmek ve işlerliğini yoklamak. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

34 Yoklama Tablosu Örnek Formatı
Bakınız Ek P7 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

35 Örnek: Klavye hatalarını incelemek için bir yoklama kağıdı
Bakınız Ek P8 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

36 HİSTOGRAM Histogram, ölçülebilir bir nitelik ile ilgili gözlem değerlerinin dağılımını gösteren bir çubuk grafiğidir. Farklı dağılımlar Normal dağılım G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

37 VERİ NOKTALARI Toplam Ortalama Medyan Mod Varyans Güven aralığı
G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

38 PARETO ŞEMASI Problemleri veya meydana geliş sebeplerini önem ve sıklık sırasına göre gösteren bir araçtır. Problemlerin (sebeplerin) gözlem sıklıkları ya da önem yüzdelerini gösteren, büyükten küçüğe dizilmiş sütunlardan oluşur. Pareto prensibi: “Sorunun %80’i problemlerin %20’sinden gelir.” En önemli ya da en sık görünen probleme (sebebe) ait sütun şemanın en solunda gösterilir. Amaç, kullanıcının dikkatini bu sütun üzerine çekmek ve vakit kaybını en aza indirmektir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

39 PARETO ŞEMASI (Devam) Kullanım Amaçları:
Problemlerin ya da bu problemlerin meydana geliş sebeplerinin arasında en önemlilerinin görsel olarak saptanıp değerlendirilmesi. Hangi problemler üzerinde durulması gerektiği kararının verilmesi. Değişen zaman içinde performans değişimlerinin gözlenmesi. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

40 PARETO ŞEMASI (Devam) Yöntem:
1. Veri toplamak için bir zaman dilimi belirlenir. 2. İstenen veriler toplanır ve yoklama tablosuna yazılır. 3. Bu veriler, kategorileri azalan puan sırasında sınıflandırılarak özetlenir. 4. Çıkarılan sonuçlar soldan sağa azalacak biçimde Pareto şemasına yerleştirilir. Şemanın dikey ekseni yüzdeleri ya da sıklık miktarını, yatay ekseni ise oluşturulan kategorilerin (problem ya da sebeplerin) isimlerini göstermelidir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

41 PARETO ŞEMASI (Devam) 5. Şemanın sağ dik ekseninde toplam yüzde gösterilir. 6. Her sütun bir solundaki sütunun üstüne eklenmek suretiyle, her sütunun üstündeki toplam yüzde belirlenerek, bu yüzdeler sağ eksende belirtilir. 7. Şemanın ismi verilir. 8. Şema zaman içinde toplanan yeni verilerle değiştirilir ve önceki şema ile farklar değerlendirilir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

42 Örnek: Klavye Hatalarının Pareto Analizi
Bakınız Ek P9 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

43 KOŞU ŞEMASI Her süreçte varyasyonların gözlenmesi kaçınılmazdır. Eğer bu varyasyonlar belli limitlerin içindeyse bunlar sürecin iç dinamiğinden kaynaklanan ve sürecin iyileştirilmesiyle ortadan kalkacak varyasyonlardır. Eğer bunlar limitlerin dışında ise sürece ait olmayan özel sebepler aramak gerekir. Koşu şeması, belli bir zaman diliminde verilere ait noktaların birbirlerine göre dağılımını incelemeye ve varyasyonların sebeplerinin özel ya da genel olup olmadığını saptamaya yarar. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

44 KOŞU ŞEMASI (Devam) Yöntem:
1. Verilere ait noktalar eğilim şemasında olduğu gibi yerleştirilir. 2. Verilerin medyanı bulunur. (Medyan, eldeki verileri yarısı kendisinden büyük, kalan yarısı da küçük olmak üzere iki eşit parçaya ayıran noktadır.) Bu noktanın üzerinden cetvel ile yatay bir çizgi çizilir. 3. Bu çizginin alt ve üstündeki noktaların dağılımı incelenir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

45 KOŞU ŞEMASI (Devam) Şemanın İncelenmesi:
A-Medyanın alt ya da üstünde yedi ya da daha fazla ardışık nokta bulunması “koşu” olarak adlandırılır. Bu, süreçteki varyasyonların özel bir sebebi olabileceğinin belirtisidir. B-Normal dışı çok düşük ya da çok yüksek bir verinin gözlenmesi, sürecin kontrol dışı olduğunu gösterir. C-Yedi ya da daha fazla noktanın aşağı ya da yukarı doğru bir eğilim göstermesi de anormal sayılır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

46 KOŞU ŞEMASI (Devam) D-Verilerin aniden farklı bir yöne doğru değişmesi sürecin incelenmesini gerektirir. E-Aşağı ve yukarı doğru zigzag çizen veri grupları değerlendirmeye alınması gereken sebep ya da sebeplerin göstergesidir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

47 Değişik Koşu Şemaları Bakınız Ek P10, Ek P 11
G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

48 KONTROL ŞEMALARI Süreçlerin zaman içinde izlenmesi ve kontrol altında olup olmadığının saptanması için kullanılır. Hataları önlemeye yardımcı olur. Süreç varyasyonunun sebeplerini belirlemeye yardımcı olur. - Özel sebepler (malzeme, makina, eğitim vb. ile ilgili) - Doğal (rassal) sebepler G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

49 KONTROL ŞEMALARI Geliştirme Örneği (X ve R şemaları)
Kalite karakteristiği: Öğrenci ders değerlendirmeleri (1: Çok zayıf,..., 5: Çok iyi) 1. Örnekleme prosedürü belirlenir. - Alt gruplar halinde ölçüm (3-10 parça) - Yeni süreç için en az 25 altgrup 2. İlk veriler toplanır (en az 100 veri) Örnek: Her hafta rastgele 10 kişinin değerlendirmesi G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

50 KONTROL ŞEMALARI Geliştirme Örneği (Devam)
3. Her altgruptaki verilerin ortalaması (X) hesaplanır. 4. Her altgrup için, en büyük veri ile en küçüğü arasındaki fark (R) hesaplanır. 5. Altgrup ortalamalarının ortalaması (X) hesaplanır. Bu süreç ortalaması, X şemasının ana çizgisi olur. 6. Altgrup farklarının ortalaması (R) hesaplanır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

51 Örnekte Ölçülen Değerler
Bakınız Ek P12 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

52 KONTROL ŞEMALARI Geliştirme Örneği (Devam)
7. X ve R şemaları için, Üst Kontrol Limitleri (ÜKL) ile Alt Kontrol Limitleri (AKL) hesaplanır. R şeması için:AKL=D3*R ÜKL=D4*R X şeması için: AKL=X-A2*R ÜKL=X+A2*R 8. Kontrol şemaları çizilir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

53 KONTROL ŞEMALARI Geliştirme Örneği (Devam)
G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

54 Örneğe Ait Kontrol Şemaları
Bakınız Ek P12 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

55 KONTROL ŞEMALARI Geliştirme Örneği (Devam)
9. Kontrol şemaları yorumlanır ve önlem alınır. Örnekte süreç “kontrol altında”değildir. Normal dışı davranışlar gözlendiğinde sistem incelenerek bunun özel sebepleri bulunmalıdır. (Ek P13’e bakınız.) G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

56 Kontrol Dışı Süreçler Bakınız Ek P13 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

57 KONTROL ŞEMALARI (Genel)
Şema Türü Veri Türü Çizilen X ve R şeması Sürekli Ortalama değerleri ve farklar X ve R şeması Sürekli Medyan değerleri ve farklar X şeması Sürekli Altgrup büyüklüğü=1 P şeması Niteliksel Hata oranı np şeması Niteliksel Hata sayısı c şeması Niteliksel Hata sayısı/ürün (Ek P14) u şeması Niteliksel Hata sayısı/birim G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

58 SÜREÇ YETENEĞİ Kontrol limitleri arasında performans gösteren bir süreç hala kötü ürün/servis sunuyor olabilir. Süreç yeteneği, sürecin doğal değişimi altında (müşteri) spesifikasyonlarını karşılamadaki gücünü gösterir. Değişik süreç yetenek endeksleri vardır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

59 SÜREÇ YETENEĞİ (Devam)
Örnek: Cp = (Üst spek. Limiti - Alt spek. limiti) / (6s) ÜSL - ASL = Tolerans 6s = ÜKLX - AKLX = (ÜKLX - AKLX)(Altgrup büyüklüğü)(1/2) G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

60 Değişik Süreç Yetenekleri
Bakınız Ek P15 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

61 Kontrollü, Yeteneksiz Süreçler
Bakınız Ek P16 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

62 SERPME DİYAGRAMI Serpme diyagramı, bir değişken ile bir diğeri arasındaki ilişkiyi çalışmak amacı ile kullanılır. Olası sebep/sonuç ilişkilerini araştırmaya yardımcı olur. Bir serpme diyagramının yatay x ekseni değişkenlerden birinin aldığı değerleri, dikey y ekseni ise diğer değişkenlerin karşılığında aldığı değerleri gösterir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

63 SERPME DİYAGRAMI (Devam)
Bakınız Ek P17 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

64 Serpme Diyagramlarının Yorumu
Bakınız Ek P18 G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

65 YAKINLIK DİYAGRAMI Pekçok fikir, görüş, konu veya faaliyet içinden temel olanları bulmak için kullanılır. Bu fikirler, görüşler, konular önce türetilir, sonra bunlardan birbiri ile doğal ilgisi olanlar gruplanır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

66 YAKINLIK DİYAGRAMI (Devam)
1. Doğru takım oluşturulur. · 4-6 kişi · Değişik bakış açıları · Yaratıcı, açık-fikirli insanlar 2. Ele alınacak konu belirlenir. · Geniş kapsamlı, yansız cümle · Açıkça ifade edilmeli, iyi anlaşılmalı 3. Fikirler yaratılır ve kaydedilir. · Beyin fırtınası yaklaşımı izlenir · Her fikir kartlar üzerine kaydedilir · Tek bir kelimeden oluşan kart olmaz G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

67 YAKINLIK DİYAGRAMI (Devam)
4. Tamamlanan kartlar gelişigüzel bir şekilde duvara, masaya v.b. serilir. 5. Kartlar ilgili gruplara ayrılır. · Sessizlik içinde · Düşünülür, hareket edilir · Çabuk süreç · Eğer anlaşmazlık olursa, kartlar, istenen yere taşınır, tartışılmaz · Dikey sütunlar · 5-10 grup · Sadece açıklığa kavuşturmak için tartışılır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

68 YAKINLIK DİYAGRAMI (Devam)
6. Başlık kartları yaratılır. · Kısa, öz, tam, tek başına bir anlam ifade etmeli · Tek kelimeli başlık olmaz · İsim ve yüklem içermeli · Altındaki bütün fikirlerin ana bağını yakalamalı · Her grubun başına yerleştirilir 7. Biten yakınlık diyagramı çizilir. · Başlıkları, altbaşlıkları ve altındaki bütün kartları birleştiren çizgiler çizilir. · Takım gözden geçirir. · Önemli ‘takım-dışı üyeler’ gözden geçirir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

69 İLİŞKİ DİYAGRAMI Bir dizi fikir arasındaki sebep ve sonuç bağlarının grafiksel gösterimidir. Ne Zaman Kullanılır? · Ana sebepler belirlenmek istendiğinde · Daha iyi tanımlanması gereken, birbiri ile ilişkili fazla sayıda konu varsa · Ana sebepleri belirlemek için veri olmadığında · Kısıtlı kaynaklara dikkatlice odaklanmış bir gayret gerektirdiğinde. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

70 İLİŞKİ DİYAGRAMI (Devam)
1. Doğru takım oluşturulur. · 4-6 kişi ideal; daha büyük takımlar da mümkün. · Konu hakkında bilgili kişiler. 2. Bir problem üzerinde anlaşmaya varılır. · Yakınlık diyagramı, sebep-sonuç diyagramı, ağaç diyagramı gibi kaynaklardan yararlanılabilir: 3. Konu / problem hakkında fikirler türetilir ve bunlar sergilenir. · Herbir fikir çember içine alınır, başlıkları A, B, C gibi isimlendirilir. · Fikirler gelişigüzel veya bir çember üzerinde dağıtılır. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

71 İLİŞKİ DİYAGRAMI (Devam)
4. İlişki okları çizilir. · Herbir fikir için şu tip bir soru sorulur: ‘A fikri B fikrine yol açar mı?’, v.b. · Sebep fikirden sonuç fikir yönüne doğru tek yönlü bir ok çizilir. · Okun yönü konusunda anlaşmazlık var ise o ok hiç çizilmez. 5. Herbir fikirden kaynaklanan ok sayısı bulunur. 6. Sonuç çıkarılır. · Temel faktörler/sebepler belirlenir. · En fazla sayıda dışarı giden ok, o fikrin temel sebep/sürükleyici fikir olduğunu gösterir. · En fazla sayıda içeri gelen ok, o fikrin temel sonuç olduğunu gösterir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

72 AĞAÇ DİYAGRAMI Belli bir amaca erişmek için izlenmesi gereken yolların, sistematik bir şekilde giderek artan bir detay düzeyinde grafiksel ifadesidir. Ne Zaman Kullanılır? · Genel amaçların özel uygulama detayına indirgenmesi gerektiğinde, · Bütün uygulama seçeneklerinin belirlenmesi gerektiğinde, · Temel sebepleri belirlemek için, (örneğin, neden-neden diyagramı) (sebep-sonuç diyagramına alternatif) · Fikirlerin açığa kavuşması için, · Bir uygulama gerçekleşirken olabilecek engeller/aksaklıkların ve bunların etkilerini azaltmak için ne yapılabileceğinin belirlenmesi amacıyla. (Örneğin, süreç-karar program şeması) G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

73 AĞAÇ DİYAGRAMI (Devam)
1. Amaç belirlenir. · İlişki diyagramındaki temel sebep/sonuçlar · Yakınlık diyagramındaki başlıklar · Uzlaşma tartışması 2. Doğru takım oluşturulur. · Detaylı uygulama bilgisine sahip hareket planlayıcıları 3. Ana amaç ile ilişkili olan alternatif sebepler, taktikler veya işler belirlenir. · Beyin fırtınası kullanılabilir. · Herbir alternatif, kart veya post-it üzerine yazılabilir. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

74 AĞAÇ DİYAGRAMI (Devam)
4. Fikirler değerlendirilir ve makul bir sayıya düşürülür. 5. Ağaç oluşturulur. · 1.düzey: Genel amaç, kavram, fikir. · Diğer düzeyler: Her seferinde bir basamak olmak üzere, neden, nasıl ve ne gibi soruların cevapları. G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

75 Başka Problem Çözme Teknikleri
Matris diyagramı Öncelik matrisleri Gantt şeması Ok diyagramı Radar şeması G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

76 Başka Problem Çözme Teknikleri (Devam)
Tasarıma Yönelik Teknikler: Kalite İşlev Konuşlandırma (QFD) Hata Tipi ve Etkisi Analizi (FMEA) Hata Ağaç Analizi (FTA) Deney Tasarımı (DOE) G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001

77 Başka Veri Toplama Araçları
Anketler G. KÖKSAL , ODTÜ Haziran 2001