Sunuyu indir
Sunum yükleniyor. Lütfen bekleyiniz
1
KIZILCAHAMAM ANADOLU LİSESİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENİ
EDEBÎ SANATLAR KIZILCAHAMAM ANADOLU LİSESİ M. ALİ OKCU TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENİ
2
EDEBÎ SANATLAR Edebi metinlerin anlaşılmasında ve
yorumlanmasında edebi sanatların önemli bir yeri vardır. Özellikle Divan edebiyatının anlaşılabilmesi için edebi sanatların çok iyi bilinmesi gerekir. Divan şiirinde sanatsız bir beyit hemen hemen yok gibidir. Divan şairleri sanat yapmaya düşkün olduklarından, bir beyit içinde birkaç sanatı iç içe kullanmışlardır.
3
EDEBÎ SANATLAR Söz sanatı çoğunlukla nazımda ve nesirde
ortaktır. Nazımda yapılan sanatların birçoğu nesirde de yer almıştır. Edebî sanatlar söze güzellik, canlılık vermek ve sözü daha etkili kılmak için yapılır. Edebiyatımızda kullanılan belli başlı sanatlar şunlardır:
4
TEŞBİH(BENZETME) Ahmet boğa gibi kuvvetlidir.
Benzeyen kendine benzetme benzetme yönü benzetilen edatı *Bileği çelik gibi kuvvetli adam. *Nur topu gibi çocuk *Gül yüzünde güller açar. *O adam tilkinin biridir. *İnsan gibi hayaletler *Yolcuyum bir kuru yaprak misali *Bin atlı, akınlarda çocuklar gibi şendik Bin atlı, o gün dev gibi bir orduyu yendik.
5
ÖRNEK SORU
6
ÖRNEK SORU
7
İSTİARE Teşbihin ana unsurlarından biriyle yapılan benzetme sanatıdır.
Açık istiare: Benzeyen yok, kendisine benzetilen var. *Aslanım, koçum, aslansın… *İki kapılı bir handayım *Semanın kandilleri yanıyor. *Yüce dağ başında siyah tül vardır. *Havada bir dost eli başımızı okşuyor.
8
İSTİARE b. Kapalı istiare: Benzeyen var, kendisine benzetilen yok. Kişileştirme(teşhis) olan yerde kapalı istiare vardır. *Ağlıyordu ırmaklar *Tekerlekler yola bir şeyler anlatıyor. *Sanatçılar gülerken perde ağlıyordu. *Ay, zeytin ağaçlarından yere damlıyordu. *Yedi yüz yıl süren hikayemizi Dinlemiş ihtiyar çınarlardan *Çatma kurban olayım çehreni ey nazlı hilal
9
TEMSİLİ İSTİARE
11
ÖRNEK SORU
12
ÖRNEK SORU
13
MECAZ-I MÜRSEL(AD AKTARMASI)
Benzetme amacı olmadan bir sözün başka bir sözün yerine kullanılmasına denir. *Tabağını bitir. *Sobayı yak. *Ankara, savaşta tarafsız kalmayı düşünüyor. *Ahmet Haşim, edebiyatımızın güçlü kalemlerindendir. *Ayağını çıkar, odaya öyle gir. *Ersin’le Tahir sınıfa haber versinler.
14
ÖRNEK SORU Anadolu kelimesinin “Anadolu, hepimize hınç, şüphe
ve ehemmiyetsizlikle bakıyordu.” cümlesindeki kullanılışına benzer bir kullanım aşağıdakilerden hangisinde vardır? A)Ankara, bütün Orta Anadolu’ya bir iç kale vazifesini görmüştür. B)Erzurum, Türkiye coğrafyasına 1890 metreden bakar. C)O günlerde Konya’nın nasıl yaşadığını ve ne düşündüğünü bilmiyoruz. D)İstanbul’un asıl iç manzarasını, bu sivil mimari oluşturmuştur. E)Bursa kadar muayyen bir devrin malı olan bir başka şehir bilmiyorum. ( ÖYS)
15
ÖRNEK SORU
16
ÖRNEK SORU
17
KİNAYE Bir sözün gerçek anlamının söylenip, mecaz anlamının kastedilmesidir. *Bulamadım dünya da gönüle bir mekan Nerede gül bitse etrafı diken (iyilik) (kötülük) * Dursun, gözü açık çocuktur. İçinizden en yürekli olan gelsin. Hatasını söyleyince yüzü kıpkırmızı oldu. Ey benim sarı tamburam/Sen ne için inilersin içim oyuk derdim büyük/Ben onun çün inilerim
18
Aşağıdakilerin hangisinde bir kinaye vardır?
A) Gönül sevdiğinden soğur Görülmeyi görülmeyi B) Gölgesinde dinlendiğim Koca çamlar yerinde mi C) Şu karşıma göğüs geren Taş bağırlı dağlar mısın D) Elbet bir devasız dertten Doğan göz bir zaman ağlar E) Uçtu kuşların kervanı Her biri bir dala gider ( ÖYS)
19
ÖRNEK SORU
20
TEŞHİS(KİŞİLEŞTİRME)
Kişileştirme demektir. Teşhis, insan dışındaki canlı ve cansız varlıkları düşünen, duyan ve hareket eden bir insan kişiliğinde göstermek, kişileştirmektir. * Toros dağlarının üstüne Ay un eledi bütün gece * Öldüğü gün gök ağlamıştı. * Atıyor her tepe gül-deste
21
ÖRNEK SORU “Menekşeler külahını kaldırır.”
dizesindeki edebi sanat, aşağıdaki dizelerin hangisinde vardır? Güzel gitti diye pınar ağladı. Ak kuğular sökün etti yurdundan Gül budanmış dal dal olmuş Kara yerde mor menekşe biter mi? Gözlerim kapıda, kulağım seste. 1981-ÖYS
22
ÖRNEK SORU
23
İNTAK(KONUŞTURMA) İnsan kişiliğinde canlandırılan bu varlıkları konuşturmaya intak denir. İntakta kesinlikle teşhis vardır. Çünkü konuşan tek canlı varlık insandır. Fakat, teşhiste her zaman intak olmayabilir. Teşhis ve intak sanatına en çok masallarda ve fabllarda başvurulur. Adam, tam koparacağı sırada menekşe: ” Bana dokunma!” diye bağırdı. Leylek Tilki’ye:”Merhaba” dedi.
24
ÖRNEK SORU Kütüphanede bir gürültü koptu. Şiir kitapları
orada bulunanlara: “Niye bize bakmıyorsunuz?” diye bağırdı. Bu cümledeki en belirgin söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir? A) Teşbih (benzetme) B) Tezat C) İstiare D) Kinaye E) İntak (konuşturma)
25
ÖRNEK SORU
26
TECAHÜL-İ ARİF Bir anlam inceliği oluşturmak için bildiğini
bilmezlikten gelmeye denir. *Şakaklarıma kar mı yağdı ne var? Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz? (C. Sıtkı) * Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer
27
ÖRNEK SORU
28
ÖRNEK SORU
29
HÜSN-İ TÂLİL Ateşten kızaran gül arar da
Güzel bir nedene bağlama demektir. Edebiyatta, herhangi bir gerçek olayın meydana gelmesini, hayali ve daha güzel bir nedene bağlama sanatıdır. Ateşten kızaran gül arar da Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi F.N.Çamlıbel *Yeni bir ülkede yem vermek için atlarına Nice bin atlı kapılmıştı fetih rüzgarına Y. Kemal *Hâk-i payine yetem der ömürlerdir mutttasıl Başını taştan taşa vurup gezer âvâre su Fuzuli
30
ÖRNEK SORU
31
ÖRNEK SORU
32
TEVRİYE Tevriye; örtmek, meramı gizlemek demektir.
Edebiyatta, nükte yapmak amacıyla iki anlamı bulunan sözcüğün uzak anlamını kastederek kullanma sanatıdır. *Beyefendi grubumuzun güneşi, sen de ayısın. *Tahir Efendi bana kelp demiş İltifatı bu sözde zahirdir Mâlîki mezhebim zira benim İtikadımca kelp Tahirdir (Nef’i)
33
ÖRNEK SORU
34
ÖRNEK SORU
35
MÜBALAĞA(ABARTMA) Edebiyatta sözün etkisini artırmak için bir şeyi
olamayacağı biçimde yahut olduğundan çok az gösterme sanatıdır. Ancak bu aşırı anlatma soğuk olmamalı, nükteli ve zarif olmalıdır. Divan şairlerinin daha çok medhiye, fahriye ve hicviyelerde başvurdukları bir sanattır. *Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle (Y. Kemal) *Akdeniz’in dalgası gönlüm kadar taşmadı. *Ateş kesilir geçse saba gülşenimizde *Alem sele gitti gözüm yaşından *Merkez-i hâke atsalar da bizi Küre-i arzı patlatır çıkarız (N. Kemal)
36
ÖRNEK SORU Aşağıdaki dizelerin özellikle hangisinde bir abartma vardır? A) Bir ah çeksem dağı taşı eritir Gözüm yaşı değirmeni yürütür B) Bu topraklar ecdadımın ocağı Evim, köyüm hep bu yerin bucağı C) Ne doğan güne hükmüm geçer Ne halden anlayan bulunur D) Derdim çoktur hangisine yanayım Yine tazelendi yürek yarası E) Yükseğinde büyük namlı karın var Alçağında mor sümbüllü bağın var ( ÖYS)
37
ÖRNEK SORU
38
TEZAT Edebiyatta iki düşünce, duygu ve hayâl
arasında birbirine karşıt olan nitelikleri bir arada söyleme sanatı. *Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz *Âdular kahkaha eyler, güruh-ı dostan ağlar *Gerçek mi yalan mı duyduğum haber *Neden böyle düşman görünürsünüz Yıllar yılı dost bildiğim aynalar *Ağzı yok dediler Dediklerince var imiş
39
ÖRNEK SORU
40
ÖRNEK SORU
43
ÖRNEK SORU
44
İRSAL-İ MESEL
45
ÖRNEK SORU
46
TENASÜP Bir konu üzerinde, aralarında türlü ilgiler bulanan en
az iki sözcük, terim ve deyimi bir dize ya da beyit içinde rast gele, sıralama amacı gütmeden kullanmaktır. Ancak bu sözcükler arasında karşıtlık ilgisi bulunmaması gerekir. *Aşk derdiyle hoşem, el çek ilacımdan tabip Kılma derman kim, helakim zehr-i dermanımdadır *Gonca gülsün gül açılsın cûy feryâd eylesin Sen sus ey bülbül biraz gül-şende yârim söylesin(Nabi)
48
ÖRNEK SORU
49
NİDA
50
ÖRNEK SORU
51
ÖRNEK SORU
52
TEKRİR(YİNELEME) *Ey varlığı varı var eden var
Sözün etkisini güçlendirmek için bir sözcüğü ya da söz kümesini art arda tekrar etme sanatıdır. *Ey varlığı varı var eden var Yok yok sana yok demek ne düşvâr (Z. Paşa) * Büyüksün İlahi büyüksün büyük Büyüklük yanında kalır pek küçük (Ali Haydar Bey) *Senin şem’-i cemâlinde vücûdum Münevverdir münevverdir münevver (Nesimi)
53
ÖRNEK SORU
54
ÖRNEK SORU
56
ÖRNEK SORU
57
ÖRNEK SORU
58
CİNAS Söylenişleri ve yazılışları aynı, anlamları farklı olan
kelimeleri bir arada kullanma sanatıdır. *Kısmetindir gezdiren yer yer seni Göğe çıksan âkıbet yer yer seni (İbni Kemal) *Bülbül eder güle naz/ Gül eder bülbüle naz Bugün bir şehre vardım/Ağlayan çok gülen az *Eyleme vaktini zâyi’ deme kış yaz oku yaz (Sünbülzâde Vehbi) *Bağda meyler içilir nâleler eyler neyler Sesi çıkmaz acaba bülbül uyur mu neyler
59
ÖRNEK SORU
60
ÖRNEK SORU
61
LEFF Ü NEŞR Genellikle bir beyit içinde, birinci dizede en az iki şeyi
söyleyip, ikinci dizede bunlarla ilgili benzerlik ve karşılıkları verme sanatıdır. Divan şiirinde çok sevilmiş ve kullanılmış bir sanattır. *Bakıp ol şûh ile nâz ü niyâze meşkederiz Gülün tebessümüne bülbülün temanesine (Nedim) *Yâkût-sirişkiz yerimiz dîde vü dildir Ateşle sudan hâsıl olur bir güheriz biz (Ş. Galip)
63
ÖRNEK SORU
64
TELMİH Söz arasında, geçmişteki herkesçe bilinen bir
olaya, ünlü bir kişiye, bir inanca ya da yaygın bir atasözüne işaret etmek, onu hatırlatmaktır. Telmih edilen şey uzun uzadıya açıklanmaz, bir iki sözcükle anımsatılır. * Gökyüzünde İsa ile Tûr dağında Musa ile Elindeki âsâ ile Çağırayım Mevlam seni (Yunus Emre) Bedr’in aslanları ancak bu kadar şanlı idi (M. Akif)
67
ÖRNEK SORU
68
ALLİTERASYON Bir ahenk meydana getirmek amacıyla bir
dizede aynı sessiz harfin tekrar edilmesine aliterasyon denir. *Eylülde melûl oldu gönül soldu da lâle Bir kaküle meyletti gönül geldi bu hâle (Edip Ayel) *Dost-bûsi arzusuyla ger ölürsem dostlar Kûze eylen toprağım sunun ânınla yâre su (Fuzuli)
69
ÖRNEK SORU
70
ÖRNEK SORU
71
SECİ Divan edebiyatında nesirdeki(düzyazı) kafiyeye denir.
*Dost yolunda nistlik gerek, yâr önünde pestlik gerek, ten cübbesi çâk gerek, gönül evi pâk gerek.
72
ÖRNEK SORU
73
ÖRNEK SORU
74
ÖRNEK SORU
75
ÇALIŞMA SORULARI
76
ÖRNEK SORULAR Nedir can kim anı sen nâzenin cânâne vermezler
Sana âşık olanlar yoluna cânâ ne vermezler Bu dizelerde olduğu gibi, söylenişleri bir, anlamları ayrı iki sözü bir arada bulundurma sanatı aşağıdakilerden hangisidir? Cinas B) Hüsn-i tâlil C) Teşhis D) Tevriye E) İntak
77
ÖRNEK SORULAR İlahi, kabul senden ret senden; şifa senden, dert
senden… İlahi, iman verdin, daim eyle; ihsan verdin, kaim eyle. Bu parçada altı çizili sözcükler aşağıdakilerden hangisine örnektir? İmale B) Seci C) Alliterasyon D) Redif E) Cinas 1987-ÖYS
78
ÖRNEK SORULAR Kalem böyle çalınmıştır yazıma
Yazım kışa uymaz, kışım yazıma Bu iki dizedeki söz sanatı, aşağıdakilerden hangisidir? Benzetme(teşbih) B) Cinas C) Kişileştirme(teşhis) D) Abartma(mübalağa) E) İstiare 1986-ÖYS
79
ÖRNEK SORULAR Yapıtlarında daha çok kırsal kesim insanlarını anlatan birkaç yazar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’yla görüşmeye gider. Bu ilgiden çok hoşnut olan Yakup Kadri, bir ara merakla konuk yazarlara, nerelerden geldiklerini sorar.Yazarlardan biri gülerek: “Yaban’dan geliyoruz üstat, Yaban’dan!” der. Bu parçada geçen “Yaban’dan geliyoruz!” sözünde, aşağıdaki açıklamaların hangisinde uygun bir söz sanatı vardır? Bir anlam inceliği yaratmak için bildiğini bilmezlikten gelme Bir sözcüğü alışılmış anlamının dışında bir anlamda kullanma Söylenmek isteneni en az sözcükle anlatma Bir gerçeği sezdirmek için bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamıyla kullanma Söz arasında, bilinen bir duruma işaret etme 1990-ÖYS
80
ÖRNEK SORULAR Anavarza at oynağı/ Kana bulanmış gömleği/ Kıyman a
zalimler kıyman/ Koca karının bir değneği Yaşlı bir kadının öldürülen tek oğlu için duyduğu acıyı dile getiren bu dörtlükte, aşağıdaki açıklamalardan hangisine uygun bir söz sanatı vardır? A) Bir anlam inceliği yaratmak için bildiği şeyi bilmez görünme B) Bir sözcüğü, iki anlamını birden sezdirecek biçimde kullanma C) Bir sözcüğü, gerçek anlamı dışında başka bir sözcük yerine kullanma D) Bir olgunun gerçek etkenini bir yana bırakarak olguyu başka bir nedene bağlama Birkaç şeyi söyledikten sonra onlarla ilgili başka şeyleri bir sıra gözeterek anlatma 1988-ÖYS
Benzer bir sunumlar
