İnsan Kaynakları Yönetimi Teori ve Uygulama

... konulu sunumlar: "İnsan Kaynakları Yönetimi Teori ve Uygulama"— Sunum transkripti:

1 İnsan Kaynakları Yönetimi Teori ve Uygulama
Beta Yayınları- Şadi Can Saruhan - Müge Leyla Yıldız 1. Baskı Ocak 2012, İstanbul 1

2 İnsanı Nasıl Tanımlarsınız????
2

3 Platon: ‘İki ayaklı tüysüz bir hayvan’
İnsan Tanımı: Filozofik Tanımlar: Platon: ‘İki ayaklı tüysüz bir hayvan’ Aristoteles: ‘Düşünen ve politik bir hayvan’ Marx: Alet kullanan canlı Doğu Kültüründe ‘Tanrı’nın bir parçası’ Mevlana: ‘hem seven hem sevilen bir varlık’ Yanlış değiller ama eksikler 3

4 İnsan Tanımı: Tanımların eksikliğinin temel nedeni, insanın aslında ne olduğunun tanımlanmasıdır. İnsanı düşünmek yazmak gibi yapabildiği veya yapamadığı işlerle tanımlamak yanlış olacaktır. 4

5 Hayvanlar kavramsal değil imgesel olarak algılarlar.
İnsan Tanımı: İnsan soyut ve kavramsal düşünebilme yeteneğine sahip tek canlıdır. İnsanı hayvanlardan ayıran en önemli özellik de, beyin korteksinin gelişiminden kaynaklandığı düşünülen soyut ve kavramsal düşünebilme yeteneğidir. Hayvanlar kavramsal değil imgesel olarak algılarlar. Hepsi öylemidir? Takım çalışmaları hangisi ile ilgilidir? 5

6 İnsan Tanımı: Diğer tüm canlılar gibi insan da çevre şartlarına uyum sağlamıştır ve sağlamaya devam ediyor. Ancak bu uyum sürecinde insanın, diğer canlılardan farklı olarak, iki ayak üstünde durup elleriyle alet kullanmaya başlamasının ve dik yürüyen olmasının gelişiminde oldukça etkili olduğu görülmektedir. Hiçbir canlıda olmayan işlevsel ellere sahiptir. 6

7 Şimdi birlikte tanımlayalım; - Düşünen, - Anatomisi farklı,
İnsan Tanımı: Şimdi birlikte tanımlayalım; - Düşünen, - Anatomisi farklı, - İstekli (sınırsız) - Tüm canlılarla iletişim kurabilen - Tüm canlılara hükmedebilen, - Muhtaç, - Üretken, -Sosyal ve Toplumsallaşabilen……………., ???? 7

8 İnsan Kaynak mı? Kaynak Değil mi?
Kaynak (resources): Ekonomi tanımıyla mal/hizmet üretmek amacıyla üretim sürecine doğrudan yada dolaylı olarak katılan üretim faktörleridir. M/H insanların ihtiyaçlarını karşılamak için üretilir. İhtiyacı karşılanmadığında insanda gerginlik olur. İnsanın ihtiyaçları değişerek ve çeşitlenerek artar, hepsine cevap verebilecek kadar M/H yoktur. Dolayısı ile kaynakların SEÇİMİ söz konusudur. 8

9 İnsan Kaynak mı? Kaynak Değil mi?
Örn: Demir, araba, gemi, köprü, ev ve diğer birçok mal üretiminde kullanılır, bu sebeple kaynağın kullanım alanına dair seçim gereklidir. Dolayısı ile kaynaklar sınırlıdır. 9

10 İnsan Kaynak mı? Kaynak Değil mi?
İşletmelerin üretim faktörlerini 6 grupta toplayabiliriz: Doğal Kaynaklar, İnsan Kaynakları, Finansal Kaynaklar, Fiziksel Kaynaklar, Bilgi Kaynakları, (bilgiyi sadece insan üretir) Soyut Kaynaklar (itibar, tanınırlık, marka). 10

11 İnsan Kaynak mı? Kaynak Değil mi?
Kaynak doğası itibarı ile kıt ve az bulunur olmalıdır. İnsan sahip olduğu özelliklere göre işletme için kıt bir kaynak yada çok bulunan ve kolaylıkla sermaye ile istihdam ettirilebilen bir unsur olabilir. İnsan kıt bir kaynak mıdır????? 11

12 İnsan Kaynak mı? Kaynak Değil mi? İnsan diğer kaynaklardan farklıdır.
Bu insanların sahip olduğu yetkinliklere göre çalıştığı kuruma farklı katkı miktarı sunabilmesinden kaynaklanır. Yetkinlik (competence): Üstün bir performans elde edebilmek için bilgi, beceri, ve tutumları kapsayan gözlemlenebilir davranışlar bütünüdür. Yetkinlik için bilgi, doğuştan yetenek/sonradan kazanılmış beceri ve bunları kullanabilme tutumu gereklidir. 12

13 İnsan Kaynak mı? Kaynak Değil mi?
O halde, insanı kaynak yapan unsur sahip olduğu eşsiz yetkinlikler ve işletme için yarattığı yada yaratabileceği potansiyel artı değerdir. İşletmeler de nitelikli ve işletmenin temel yeteneklerine uygun yetkinliklere sahip insanlar çalıştırmak ve katma değerlerini artırmak isterler. 13

14 İnsan Kaynak mı? Kaynak Değil mi?
İşletmeler rekabet avantajı sağlayabilmek için temel yeteneklerine odaklanırlar. Temel yetenek (CC): Örgütü diğerlerinden farklı kılan ve rekabet üstünlüğü sağlayan rakipleri tarafından taklit edilmesi zor bilgi, beceri ve yetenekleri ifade eder. İşletmenin rakiplerine oranla en iyi yaptığı şey. Örn: Temel yetenek yenilikçilik olacaksa çalışan seçimi de buna uygun olmalıdır. 14

15 İnsan Kaynak mı? Kaynak Değil mi?
Kaynaklar Yetkinlik Yetenek Temel Yetenekler Rekabet Üstünlüğü (Strateji)+değer 15

16 Yönetim Sanat mı? Bilim mi?
Birden fazla insanın ortak ve paylaşılan bir amacın gerçekleşmesinde birlikte çalışmalarıyla yönetim ilişkisi oluşmaktadır. Örgütler yönetime en uygun ortamlardır. Belirli amaçlar ve bu amaçları gerçekleştirmeye yönelik faaliyetleri söz konusu olduğunda düşünsel bir temele ihtiyaç duyulur. İdare ve yönetim Türkçede iç içe geçmiştir. 16

17 Yönetim Sanat mı? Bilim mi?
İdare: İşletmenin tümüne dair genel amaca ulaşmak için planlar ve programlar yapılmasını ifade eder. Yönetim: Kişileri yönlendirmeyi , farklılıkları koordine etmeyi ve işletme amaçlarına ulaşmayı sağlayan içinde sanatsal özellikler de barındıran bir kavramdır. Yönetim, felsefe, sosyoloji, psikoloji ve birçok bilimle iç içe ve ilişkilidir. 17

18 Yönetim Sanat mı? Bilim mi?
Maslow’a göre yönetim kelimesinin önemi şu benzetmedeki gibidir; Akvaryumdaki balıklar suyun ne kadar özel olduğunu ve hayati bir değere sahip olduğunu sudan çıktıklarında anlamaktadırlar. Yönetim de her zaman içinde yaşadığımız, varlığını ise ancak ortadan kaybolduğu zaman anlayabildiğimiz bir olgudur. ‘Yönetim, grupların ortak belirlenmiş amaçlarını gerçekleştirebilmesi için yürütülen faaliyetler topluluğu’ olarak tanımlanabilir. 18

19 Yönetim Sanat mı? Bilim mi? Yönetim tanımında 3 temel unsur bulunur;
Yönetim ilişkisinin gerçekleşebilmesi için birden fazla insan, İnsanın tek başına üstesinden gelemeyeceği ve tüm grup tarafından paylaşılan bir amacın varlığı, Yönetim planlama, örgütleme, yönetme, koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarından oluşan bir süreç gereklidir. 19

20 Yönetim Sanat mı? Bilim mi?
ÖZET: Yönetim, bir grup insanın belirli amaçları etkili ve verimli bir şekilde gerçekleştirebilmek için örgüt kaynaklarının kullanımında planlama, örgütlenme, yöneltme (koordinasyon) ve kontrol fonksiyonlarından oluşan sistemli bir süreçtir. Şekil-1-Sayfa 14 20

21 Yönetim Sanat mı? Bilim mi?
Planlama: Geleceğe yönelik faaliyetler doğrultusunda öngörüde bulunma işidir. NE? NEREDE? NE ZAMAN? NASIL? NEDEN? Sorularına cevap verir 21

22 Yönetim Sanat mı? Bilim mi?
Örgütleme: İşlerin kim tarafından, ne kadar yetki ve hangi fiziksel ortamda yapılacağının belirlenmesidir. Kim ne yapacak? Kime rapor edecek? Yetki ve sorumluluğu nedir? Yönetme: Astlara işlerin istek ve işbirliğiyle yaptırılması önemlidir. Amaçlar için motivasyon yaratma. Koordinasyon: tüm faaliyetlerin birbirini takip edecek şekilde, birbiriyle zaman ve mekan bakımından uyumlu olmasının sağlanmasıdır. 22

23 Motivasyonun amacı ne? Şirketin ve işçinin amaçlarını birleştirmek ve çalışanı buna inandırmak. Motive olan çalışanın gözetimi- denetimi daha kolay ve az masraflıdır. 23

24 Yönetim Sanat mı? Bilim mi?
Kontrol: yapılanların planlanan ile elde edilen arasında olumlu veya olumsuz bir sapma olup olmadığını tespit eder ve gerekli önlemleri alır/değişiklikleri yapar. Yönetim süreci sürekli bir süreçtir. Bilim Nedir? Önce özelliklerine bakalım…. Olgusal (gerçekleşmiş her şey; gözlemlenebilir), mantıksal açıdan tutarlı, objektiftir, sistematik ve düzenlidir, birikimseldir, bilimsel yöntem kullanır, 24

25 Yönetim Sanat mı? Bilim mi?
Belirli nedenlerin belirli sonuçlar yaratacağı yada aynı nedenlerin aynı şartlarda aynı sonuçları vereceğidir. Bu araştırmanın nedeni başka bir araştırmanın sonucu olabilmektedir. Buna determinizm denir. Determinizme göre aynı nedenler aynı sonuçlara yol açıyorsa kesin ve değişmezdir ve dolayısıyla doğadaki tüm olgular kesin, değişmez ve öngörülebilirdir. Tüm olgular ve olaylar gözlemciden bağımsızdır. 25

26 Yönetim Sanat mı? Bilim mi?
Bilim, bilimsel yöntemlerle yapılan araştırmalar sonucu genellemelere ulaşmaya çalışan birikimsel olarak ilerleyen sistematik nesnel bilgiler bütünüdür. (Formel bilimler-matematik, istatistik, vb., Normatif Bilimler- eğitim sağlık vb., Pozitif Bilimler- doğa+sosyal bilimler) Sanat: Duyguların dışa vurumu, hayal gücü ve yaratıcılığın yansımasıdır: 26

27 Yönetim Sanat mı? Bilim mi?
Sonuç: Önceden yönetimin insanları etkileme sanatı idi, Günümüzde ise, insan ilişkilerinin ve insan davranışlarının yönlendirilmesi uyumlu olabilmesi için kullanılan bir sanat ve bilimsel yöntemlerin kullanıldığı, bilimsel bilginin değerli olduğu bir bilim dalıdır. 27

28 İnsan Kaynakları Yönetimi
Temel İş: İşletmedeki İK ihtiyacını belirleyip ihtiyaca uygun çalışan seçmektir. İK Yönetimi kendini geliştiren, süreklilik sağlayan yetenekli, enerjik ve verimli, katma değer yaratan insanlar ile ilgilidir. Eğer, istenilen işlere doğru insanlar yerleşmezse uzun dönemli başarı elde edebilmesi oldukça düşük olur. 28

29 İnsan Kaynakları Yönetimi
İK Yönetimi TANIM: Örgütün ihtiyaçları doğrultusunda en uygun insan kaynağının ve en ekonomik şekilde temin etme (seçme ve işe yerleştirme), geliştirme ve yetiştirme, performans ölçme, kariyer planlama ve ücretini belirlemeye yönelik sürecini içermektedir. 29

30 Entelektüel Sermaye Unsuru Olarak İnsan
Entelektüel Sermaye işletmenin defter değeri ile piyasa değeri arasındaki fark olarak tanımlanabilir. Yüksek katma değer yaratan maddi olmayan varlıkların sağladığı değerdir. Soyut unsurlar; marka, patent, vb. Sayfa 23 Henry Ford ??? ES bilgi temelli bir altyapının kurulabilmesi ve stratejik değer yaratabilecek bir yönetim felsefesinin benimsenmesi ile mümkün. 30

31 Entelektüel Sermayenin 3 öğesi
İnsan Sermayesi: Çalışanın kişisel gelişim sonucu edindiği bilgi ve tecrübe işten ayrılmasıyla örgütten ayrılacaktır. Bunu engellemek için bilginin açık hale getirilerek tüm örgüt çalışanları tarafından paylaşılmasını sağlayan bilgi sistemlerinin kullanılması ve etkin yönetimi gerekir. Yapısal (Org.) Sermaye: İnsan sermayesi işten ayrılsa bile işletmede kalan, işletmenin sahip olduğu kültür, marka, entelektüel mülkiyetler, bilgi teknolojileri, süreçler ve sosyal sorumluluktur. 31

32 Entelektüel Sermayenin 3 öğesi
Müşteri Sermayesi: Müşteri sadakati ve kurum imajının olumlu olmasıdır. Diğer 2 sermaye de bunu korumayı amaçlayarak oluşturulur. Yüksek müşteri sermayesi sadık müşterilerden oluşur. Burada da temel unsur bilgidir. Entelektüel sermayelerde en önemli sermaye diğer ikisini de oluşturacak olan insan sermayesidir. Ve bunlarla işletmenin yaşamını sağlayacak olan müşteri sermayesini artırmaktır. 32

33 Kurumsal Performans ve IKY
Kurumsal Performans: İşletmenin üretim sürecinin sonucu ve ister M/H üretsin yarattığı değerin ölçütüdür. Kurumsal Performans bütünün tüm alt birimlerin değerlendirme sonucudur. Kriterler; Etkinlik, Verimlilik ve İktisadi Kavramlar: Etkinlik(effectiveness): Müşteri tatmini sağlayabilmek için kaynakların en uygun şekilde düzenlenerek en kısa zamanda M/H sağlanmasıdır. Etkinlik: Gerşekleşen= Elde Edilen =1 (%100) Planlanan Hedeflenen Sonuç: Bir amacı en kısa zamanda gerçekleştirmektir. 33

34 Kurumsal Performans ve IKY
Etkinlik, Verimlilik ve İktisadi Kavramlar: Verimlilik(productivity): Amaçların gerçekleşmesi için kaynakların doğru kullanılmasıdır. Doğru yapılması başarısını gösterir. (1000 adet üretilen terlik satışı) Verimlilik: Çıktı = Üretim Sonuçları > 1 Girdi Üretim Unsurları Amaç: Minimum girdi ile maksimum sonuç elde etmek. Örn. Hastahane aylık 1. milyon TL ciro, 800 bin maliyete katlandıysa: 1.000K/800K=1,25 ver. oranı 34

35 Kurumsal Performans ve IKY
İktisadilik (economical): İktisadilik, en az kaynakla en fazla üretim miktarını sağlamayı hedeflemek. İktisadilik: Satış Gelirleri = > 1 Üretim Maliyetleri Sonucun 1’e yakınlığı işletmenin ekonomikliğinin göstergesidir. 1’den büyük olması faaliyetlerin ekonomik şekilde yürüyor demektir. . 35

36 Kurumsal Performans ve IKY
Kalite Odaklılık ve Yenilikçilik diğer KP göstergeleridir. Kalite: Tolerans sınırları içindeki (/standartlara göre) optimum seviye olarak tanımlanır. Ancak günümüzde Ü/H satabilmek için önce hedef pazarın belirlenmesi sonra tüketicinin istek ve ihtiyaçlarını karşılayacak M/H üretilmesi gerekiyor. Bu durumda kalite, müşteri ihtiyaçlarına uygun beklediği standartlarda ü/H sunabilmektir. 36

37 Kurumsal Performans ve IKY
Toplam kalite anlayışı da bugün müşteri odaklı bir yaklaşım üzerine kuruludur. TKY:kavramı işletmenin tüm fonksiyonlarına yayılmıştır. Tüm işletme çalışanlarını içermektedir. Üretim sürecinin çeşitli aşamalarında meydana gelebilecek hatalar da en aza indirgenir. İşletmede oluşabilecek türlü kayıplar azalır, stoklar düşürülür, zamandan tasarruf sağlanır ve maliyetler düşer. En önemli unsur müşterinin talep ve beklentileri de zamanında ve istenilen şekilde karşılanır. 37

38 Kurumsal Performans ve IKY
TKYönetimi örgütün kalitesinin artırılmasıdır. Temel ilkeleri Müşteri odaklılık Sürekli Eğitim, Katılımcı Yönetim, Etkin Liderlik, Sürekli Geliştirme, İyileştirmedir (Kaizen) 38

39 Kurumsal Performans ve IKY Yenilik (Innovation)ve Üretici İnsan:
In: eşsiz ve modaya uygun Nova: Bilinmeyen yeni yıldız Türkçeye inovasyon olarak adapte edildi. Yenilik: Yeni fikirlerin ve yaratıcılığın ticari bir değere dönüştürülmesi sürecidir. Müşteri tatmininin sağlanması için yeni kaynakların yaratılmasıdır. Buluş (Invention): Üreticiliğin ve yeniliğin açığa çıkmasıdır. Yenilik ile eş anlamlı değiller. Buluş fikir değil bir sorun olmasını gerektirir. (gece karanlıkta kitap okuma isteği) 39

40 Kurumsal Performans ve IKY
İnsanın Yenilik Yaratma Süreci: Bilgi Toplama, Kuluçka, (çözüme yönelik fikir geliştirme), Aydınlanma, (uygulama aşamalarının oluşumu) Formülleştirme, (Üretim aşamaları) Ticari hale getirme (talep olması) Şekil2: Yenilik Yaratma Süreci – Sayfa 33 40

41 Kurumsal Performans ve IKY Yenilik Türleri: Hizmet yeniliği,
Ürün Yeniliği, Dizayn yeniliği, Süreç Yeniliği, Örgütsel Yenilik, Strateji Yeniliği 41

42 Kurumsal Performans ve IKY
Finansal Değerleme Kriterleri Finansal yapı oranları, Faaliyet oranları Karlılık 42

43 Kurumsal Performans ve IKY Dengeli Sonuç Kartı (Balanced Scorecard)
1990 Robert Kaplan ve David Norton Finansal ölçüler geçmişteki ölçütleri gösterir DSK geçmiş performans ile gelecekte sağlayacakları ölçütlerle bütünleştirir. İşletme vizyon ve stratejisine göre belirlenir. Şirket 4 farklı açıdan değerlendirilir. Finansal Boyut - İçsel Süreçler Boyutu Müşteri Boyutu - Öğrenme Boyutu 43

44 Kurumsal Performans ve IKY
Amaç IK stratejik bir varlık olarak yönetmek ve IK işletmenin kurumsal performansındaki finansal sonuçlara etkisini ortaya koymaktır. İK dengeli sonuç kartı modeli; Yüksek performanslı çalışma sistemi, IK sistem uyumu, IK etkinliği, IK sonuçları olmak üzere 4 temel boyutu var. İşletme istihdam ettiği insanların uzmanlıklarını ve amaçlarını açıkça belirler ve etkin şekilde kullanırsa rekabet avantajı sağlar. 44