Güvenli İlaç Uygulamaları ve Hemşirenin Sorumlulukları

Güvenli İlaç Uygulamaları ve Hemşirenin Sorumlulukları

SAĞLIK KURUM VE KURULUŞLARINDA HASTA VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASI VE KORUNMASINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ RG: 29 Nisan 2009, Sayı : 27214 Amacı, sağlık kurum ve kuruluşlarında hasta ve çalışan güvenliği ile ilgili risklerin azaltılması için hasta güvenliği kültürünün geliştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına, bunu tesis edecek uygun yöntem ve tekniklerin belirlenmesine, hasta ve çalışan güvenliği konusunda geliştirilen iyi uygulama örneklerinin yaygınlaştırılmasına, hizmet içi eğitim yoluyla personelin farkındalığının ve niteliklerinin artırılmasına, hasta ve çalışan güvenliği ile ilgili raporlama sistemlerinin oluşturulmasına, hasta bakım ve tedavi sürecinin güvenlik ve kalitesinin artırılmasına, hasta ve çalışanların sağlık hizmeti sunum sürecinde karşılaşabilecekleri muhtemel risk ve zararlardan korunmasına yönelik, usul ve esasları düzenlemektir. İlaç güvenliğinin sağlanması (Madde 9)

İLAÇ Hatalı kullanıldıklarında, Vücudun işleyişini hasta üzerinde geri
dönüşsüz veya kalıcı olumsuz etki yaratan ilaçlara (örneğin; sakatlık, ölüm) yüksek riskli ilaç denir Vücudun işleyişini etkileyen ve hastalıkları iyileştirmek için kullanılan kimyasal maddelere ilaç denir YÜKSEK RİSKLİ İLAÇ

İlaç Uygulamalarında Hemşirenin Sorumlulukları
İlaç uygulamalarından önce hemşirenin gerekli hazırlığı yapması güvenli ve başarılı bir uygulamayı beraberinde getirir. Nasıl bir hazırlık yapmalı ???

İlaçları hazırlanmadan önce ve sonra elleri yıkamak ve eldiven giymek İlaçları, hekim istemi, tedavi defteri ve ilaç kartlarından kontrol etmek İlaçların son kullanma tarihine bakmak İlaç katı ise el değdirmeden temiz bir ilaç kadehi içerisine bırakmak Sıvı ilaçların doz ayarlamasını göz seviyesinde tutarak yapmak Hazırlandıktan ve kontrol edildikten sonra ilaçları yerine kaldırılmak İlaçların muhafaza kutuları kırılmış veya hasara uğramış ise kullanmamak

Sulandırılan oral süspansiyonlar distile su ile hazırlanmalı İlacın içeriğini ve etki mekanizması bilinmeli İlacın niçin verildiği bilinmelidir. Hastanın teşhisi bilinmelidir. Yere düşen ilaçlar mutlaka atık kutusuna atılmalıdır. Beklenen ve istenmeyen etkiler bilinmeli ve bildirilmelidir. İlaç tedavisi konusunda hasta mutlaka eğitlmelidir. Not: İlaçların, doğru ve güvenli bir şekilde hazırlanmasından hemşire sorumludur.

İlaçlar sakin ortamda/ dikkatli bir şekilde hazırlanmalı İlaçlar hastanın yanında bırakılmamalı Etiketi tam olarak okunmayan ilaçlar kullanılmamalı Hastanın alerjisi olup olmadığı kontrol edilmeli İlaç verildikten sonra mümkün olduğunca en erken zamanda kayıt yapılmalı İlaç hasta tarafından reddedilirse not edilmeli ve hekime bildirilmelidir.

Doktor istemi mutlaka yazılı olarak alınmalıdır. DOKTOR TARAFINDAN VERİLEN YAZILI İSTEMDE BULUNMASI GEREKENLER Hastanın adı soyadı İlaç isteminin tarihi ve zamanı Uygulanacak ilacın adı İlacın dozu ilacın hangi yoldan uygulanacağı ilacın uygulanma sıklığı İstemi yapan doktorun bilgileri

Hemşire hastasına ilacı uygulamadan önce alerjisinin olup olmadığını bilmeli İlaç uygulaması hakkında hastayı bilgilendirmeli Hastaya uygun pozisyonu vermeli İlacı hazırlayan hemşire, mutlaka uygulamayı da kendisi yapmalı İlacın etki süresini bilmeli

İlaçların Emilim Hızları
Deriden Değişir Ağızdan dk. Rektal 5-30 dk. Damar yolu saniye Cilt altı dk. Kasiçi dk. Dilaltı-Tablet 3-5 dk. Endotrekeal 3 dk. İnhalasyon 3 dk.

Hemşire ilacı hazırlarken tüm dikkatini bu işe vermeli 8 doğru ilkesini bilmeli ve ilacı hazırlarken bu ilkelere uymalı

9 YANLIŞ 8 DOĞRU İLKESİ Yanlış ilaç verilmesi
İlacın yanlış dozda verilmesi İlacın yanlış yolla verilmesi İlacın yanlış zamanda verilmesi İlacın yanlış hızla verilmesi İlacın yanlış hastaya verilmesi İlacın hiç verilmemesi Uygulanan ilacın kayıt edilmemesi, Uygulanan ilacın etkisinin gözlenmemesi. Doğru ilaç – Doğru ilaç şekli Doğru doz Doğru yol Doğru zaman Doğru hız- Doğru veriliş süresi Doğru hasta Doğru yanıt Doğru kayıt- Doğru form

1.Doğru Hasta •Protokolü •Doğum tarihi doğrulanmalı
•Hastanın adı soyadı •Protokolü •Doğum tarihi doğrulanmalı •Kimlik tanımlayıcı kontrol edilmeli •İlacın ismi ve verilme nedeni hastaya açıklanmalı.

2.Doğru İlaç İlacın jenerik ve satış ismi bilinmeli
İlaç isimleri birbirine benzediği için doğru ilaç olduğundan mutlaka emin olunmalı

3.Doğru Doz İlacın minimum ve maksimum dozu bilinmeli
•Önceki dozlardan farklılıklar araştırılmalı •Doğru şekilde hesaplama yapılmalı, gerekirse ikinci bir hemşirenin de fikri alınmalı

Doz Hesaplama cc = ml 1 cc = 1ml 1 ml = 10 Dizyem 1 ml = 100 Ünite
1 ml = 20 damla 1 gr = 1000 mg. 0,5 gr = 500 mg 1mg = 1000 mcgr 1 MU (Milyonünite)=10 mcgr

Doz Hesaplama Doz hesaplamalarında doğru orantı kullanılması önerilir; Eldeki Doz Eldeki Miktar İstenilen Doz İstenilen miktar İstenilen Miktar = İstenilen Doz X Eldeki Miktar Eldeki Doz

Doz Hesaplama- Örnek 1 Hekim orderı; Morfin ampul 1x2 mg IV infüzyon
Stoktaki ilacımız Morfin 0,01 gr (1 ml ampul) ise Hastaya ilac nasıl uygular? 1 ml=100 ünite (insülin enjektörü ile) 10 mg morfin ampul ünite ise 2 mg x X =20 ünite, insülin enjektörü ile morfin çekilerek ve doktor başka şekilde önermedi ise mutlaka %0,9 NaCI ile sulandırarak hastaya uygulanmalı.

4.Doğru Zaman Belli aralıklarla verilen ilaçlar genellikle yarım saat önce ya da sonra verilebilir. •Sabah/öğle/akşam gibi günde 3 kere verilen ilaçlar hastanın yatma/kalkma alışkanlıklarına göre ayarlanabilir. •Saatlik ilaçlar dakik verilmelidir.

5.Doğru Yol İlacın veriliş yolu hekim isteminde belirgin olmalı
Bazı ilaçlar birkaç yolla verilebilir, hekimin istediği hangisi?

İlaçlar, vücuda alındıktan sonra lokal yada sistemik etki gösterirler
İlaçlar, vücuda alındıktan sonra lokal yada sistemik etki gösterirler. Etki etme biçimleri ilacın uygulanma yolu ile yakından ilişkilidir. Verilen herhangi bir ilacın etkisi; Hastaya (yaş vb), ilacın dozuna, ilacın uygulandığı yola ve ilacın metabolizmasına bağlı olarak değişir.

İlaçların Uygulama Yeri ve Uygulama Yolu
Lokal Uygulama Yeri Uygulama Şekli Epidermal (cilt üzeri) Merhem, pomad, krem, losyon, pudra, solüsyon, Konjonktiva kesesi Kolir : Oftalmik damla ve merhem İntranazal Nazal (burun) damla ve spreyi, İntravajinal Vajinal ovül(süpozituvar, tablet, merhem, jel, köpük Bukal (ağız içine) Pastil, solüsyon, Rektal Merhem, süpozituvar, enema, Kolon Lavman, Dış kulak yolu Otik (kulak) damlası (solüsyon, süspansiyon)

Sistemik Uygulama Yeri Uygulama Şekli Oral (ağızdan) Katı Şekiller : tablet, draje, kapsül, film kaplı tablet, barsakta açılan (enterik) tablet, çiğneme tb, efervesan tb, kaşe, granül, pilül (hap), SR(modifiye) tb, Sıvı Şekiller : Şurup, eliksir, solüsyon, süspansiyon, damla (konsantre solüsyon), emülsiyon, Parenteral (sc, im, iv) İnjeksiyonluk solüsyon veya süspansiyon, emülsiyon (ampul, flakon, sulandırılacak toz), implantasyon peleti İnhalasyon Gaz, buhar, aerosol, inhalatör, nebülizör, disk, Transdermal Flaster (TTS), merhem,

6.Doğru Etki İlacın beklenen etkisi ve yan etkisi bilinmeli
İlacın başka ilaçlarla ya da besinlerle etkileşimi olup olmadığı bilinmeli

7. Doğru ilaç Formu Aynı ilacın birden fazla formu olabilir. (kapsül, tablet gibi)

8.Doğru Kayıt Verildikten sonra en kısa sürede kayıt yapılmalıdır.
DİKKAT: Başkasının verdiği ilacın kaydını yapmayın.

YÜKSEK RİSKLİ İLAÇLAR ADRENALİN İNSULİN PREPERATLARI EFEDRİN AMPUL
BELOC AMPUL HEPARİN PREPERATLARI HYPNOMİDATE CORDARONE AMPUL KETALAR DİGOXİN AMPUL PENTOTAL DİLTİZEM AMPUL COUMADİN İSOPTĠN AMPUL PROTAMİN AMPUL NİPRUSS AMPUL ATROPİN RYTMONORM AMPUL ACTİLYSE TEDAVİ SETİ TRENTAL AMPUL AGGRASTAT NİTROGLİSERİN FLAKON STREPTASE FLAKON DOBUTAMİNE FLAKON TRASYLOL DOPMİN AMPUL PERLİNGANİT AMPUL CALCİUM AMPUL MAGNEZYUM SÜLFAT POTASYUM KLORÜR AMPUL

SAĞLIK ÇALIŞANLARI İÇİN EN RİSKLİ İLAÇLAR
Radyoaktif ilaçlar Anestezik ilaçlar Antineoplastik ilaçlar Suistimal edilen ilaçlar

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ENFEKSİYON RİSKİ
Kan ve vücut sıvıları veya bütünlüğü bozulmuş deri ve mukoza ile temastan önce eldiven giyiniz. İki hasta bakımı arasında eldiven değiştiriniz. Eldiven çıkarıldıktan sonra ellerinizi yıkayınız. Yapılacak işlem sırasında vücut sıvısı sıçrama ihtimali varsa maske, gözlük ve önlük kullanınız. Kullandığınız iğneleri kılıfına geçirmeyiniz, ucunu bükmeyiniz, delinmeyen kaplar içerisinde biriktiriniz. Kan ve vücut sıvılarıyla kirlenen çarşaf ve diğer materyalleri özel torbalar içinde taşıyınız. Eksudatif deri lezyonu varsa iyileşene kadar doğrudan hasta bakımı veya araç-gereç bakımı ile ilgilenmeyiniz. Bu önlemleri tüm hastalar için uygulayınız.

Hemşirelerin çalışma ortamlarında karşılaştıkları risklere karşı alınması gereken bireysel önlemler
Eldiven, maske, gerektiğinde gömlek kullanmak, Enfeksiyonlardan korunmaya yönelik gerekli tedbirleri almak, Kişisel hijyen kurallarına uymak, Aşı yaptırmak, Dezenfeksiyona önem vermek, Radyasyon ve kemoterapik ilaçlardan korunmaya çalışmak, Sorunları yetkililere zamanında iletmektir.

İzleme İlaçların hastaya etkilerini izleme
İşbirliği içinde izleme (doktor, hemşire, hasta, eczane, laboratuar) İlaç hatalarının raporlanması İlaçların yan etkilerinin izlenmesi ve kaydı Hangi etkilerin kaydedileceğinin tanımlanması

ÖRNEK “Yüksek dozda piridostigmin bromür alan hasta acil servise getiriliyor. Parasempatomimetik doz aşımlarında antidot olarak doktor tarafından 2mg atropin sülfat istemi yapılıyor. İlaç uygulamasından bir dakika sonra hastada taşikardi gelişiyor. Atropin ambalajının adrenalinle karıştırılması sonucu hasta kaybediliyor.” Hasta İstem Uygulama Sonuç Piridostigmin bromür doz aşımı 2mg atropin sülfat IV yolla 2mg adrenalin HCl IV yolla Yanlış ilaç uygulanması sonucu ölüm

Hastanın beraberinde getirdiği ilaçların yönetimine ilişkin düzenleme bulunmalıdır
Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlar hemşire tarafından teslim alınmalıdır. Teslim alınan ilaçların miat kontrolü yapılmalı, İlaçlar hekim tarafından da kontrol edilmelidir. ilaçlar hemşire tarafından uygulanmalıdır.

İsmi ve Söylenişi Benzer İlaç Listesi

Benzer görünümlü ilaçlar

Olgu Örnekleri

Kısaltma ve Sembollerin Doğru ve Yanlış Kullanımı

Örneğin yukarıdaki tabloda belirtilen “
Örneğin yukarıdaki tabloda belirtilen “.5mg”şeklinde yazılmış bir kısaltmada, 5 rakamının önündeki “. (nokta işareti)” görülmeyerek yanlışlıkla 5 mg ilaç uygulamasına neden olabilmektedir. Bunu önlemek amacıyla bu ifade 0.5 mg şeklinde açıkça ve kısaltma kullanılmadan yazılmalıdır.

Okunuşu/Görünüşü Benzeyen İlaçlar Sözel istemin yanlış anlaşılmasından dolayı
• Azithromycin yerine Erythromycin verilmesi, • Clonodine 0.1 ml yerine Klonopin 0.1 mg verilmesi, Hemşire tarafından eczaneden telefon ile istenen Viscerol’un Vistaril olarak algılanması

İlaç Hatalarını Önlemek İçin Kurumlarda Neler Yapılabilir ???
Yazılı prosedürler oluşturulmalı, Yapılan hatalar kaydedilmeli, İstemleri yazılı ya da elektronik ortamda alınmalı, Hastayı ilaç ve uygulaması konusunda eğitmeli, İlaç dozu hesaplama becerilerini geliştirmeli, İlaç uygulama hataları ile ilgili makaleleri yakından takip etmeli,

İstemin doğru okunduğundan emin olmalı, Hastanın hangi ilaçlara alerjisi olduğu, mevcut ve eşlik eden hastalıklarının hangi ilaçları kullanmaya sakınca oluşturduğunu bilmeli, İlaç uygulamalarında 8 ilkeye dikkat etmeli Yukarıdaki 8 ilkeye aykırılık istemden kaynaklanıyorsa hekimi uyarmalı,

Uygulamaya yoğunlaşmayı engelleyen etmenlerden uzak durmalı, Hasta bireye ilaç uygulamayı etkileyecek fiziksel ve laboratuvar özellikler bilinmeli, İlacın etkileri bilinmeli, beklenmeyen etki oluştuğunda hekim uyarılmalı, Diğer sağlık çalışanlarıyla ve hastalarla etkin iletişim kurmalı.

Pediatrik dozda kullanılacak ilaçlara yönelik tedbirler alınmalıdır
Pediatrik dozdaki ilaçların listeleri ilgili bölümde bulunmalıdır. Pediatrik dozdaki ilaçların dolaplardaki yerleşimi diğer ilaçlardan ayrı raﬂarda yapılmalıdır. Acil kullanılabilecek pediatrik ilaçların kilograma göre dozları listelenmeli,o listeler ilgili bölümde bulunmalıdır

Uluslararası Hizmet Kalite Standartlarında İlaç Güvenliği
Benzer isimli ilaçların yanlış kullanımını önlemeye yönelik benzer isimli ilaç listeleri bulunmalıdır. Sözel orderlerın doğrulanmasına yönelik prosedür belirlenmelidir. Tedavi planı; ilaç adı, dozu, zamanı ve uygulama şeklini içerecek şekilde, okunaklı olarak her bir hasta tabelasına hastanın kendi doktoru tarafından yazılmalıdır. İlaçların güvenli uygulamasına yönelik bir prosedür bulunmalıdır. Hastane yönetimi; adı, ambalajı, birbirine benzeyen ilaçlar, farklı dozdaki aynı ilaçlar ve farklı uygulama formu bulunan ilaçların kullanımı ve yönetimi konusunda bir politika belirlemelidir. Yüksek riskli ilaçların (konsantre elektrolit çözeltileri, intravenöz antikoagülanlar, insülin, antineoplastik ajanlar, opioidler, narkotikler vb.) üzerine kırmızı uyarı etiketi yapıştırılmalıdır. Servislerde/ Ünitelerde adı, ambalajı birbirine benzeyen ve pediatrik dozdaki ilaçlar ayrı raflarda depolanmalıdır. Hastanede kullanılan ilaçlar için ilaç-ilaç, ilaç-besin etkileşim listeleri oluşturulmalıdır.

Hizmet Kalite Standartları Rehberi MADDE 29-32

29 İlaçlar bulundukları birimde, uygun koşullarda muhafaza edilmelidir.
29.1 İlaçların saklandığı alanlar uygun fiziki koşullara sahip olmalıdır 29.2 Işıktan korunması gereken ilaçların saklandığı raflar ve bölmeler olmalıdır. Işıktan korunması gereken ilaçlar listesi ASİST AMPUL ADRENALİN AMPUL BEMİKS AMPUL BUTOPAN AMPUL CALCİUM PİCKEN AMPUL CERNEVİT FLAKON CLOPİXOL DEPO AMPUL CLOPİXOL ACUPHASE AMPUL DEKSAMET AMPUL DESAL AMPULDİAZEM AMPUL DİLTİZEM AMPUL EFEDRİN AMPUL FERRUM AMPUL FLİXOTİDE NEBUL JETOKAİN AMPUL LARGACTİL AMPUL LİBAVİT K AMPUL MORPHİNE AMPUL NEOSTİGMİN AMPUL NEUGRİSEOVİT AMPUL NOOTROPİL AMPUL NOVALJİN AMPUL PULMİCORT NEBUL PRİMPERAN AMPUL RANİVER AMPUL SEDAPERİDOL AMPUL VENOFER AMPUL VENTOLİN NEBUL

Suistimal edilen ilaçlar

İlaç suistimalini başlatan etmenler
Keyif,ferahlık,gevşemek duyumsamak gereksinimi Güncel sıkıntılardan ve korkulardan kurtulmak,beğenmediği çevreden bir süre ‘uzaklaşmak’ isteği Yeni zevkler yeni eğlenceler aramak isteği İlacın etkisi hakkında merakını gidermek isteği Pısırıklıktan kurtulmak Çevrenin ve geleneklerin baskısından kurtulmak,onlardan bağımsız olduğunu göstermek Sevip bağlandığı kişiler tarafından reddedilmemenin onlardan ayrılmanın veya onları kaybetmenin ızdırabını telafi etmek Yüklenmek zorunda kaldığı fakat baş etmekte güçlük çektiği sorumlulukların (evlilik, annelik, babalık, mesleki yükümlülükler, borçlanma) baskısını giderme.

BAĞIMLILIK DURUMLARININ SINIFLANDIRILMASI
Dünya Sağlık Örgütünün yaptığı sınıflandırma esas alınıp ona ekler yapmak suretiyle aşağıda yazılı bağımlılık tipleri ayırt edilir. 1) Morfin tipi bağ ) Kokain tipi bağımlılık 2) Alkol tipi bağ ) Esrar (marihuana) tipi bağ 3) Barbitürat tipi bağ ) Halüsinojen (LSD)tipi bağ. 4) Tütün tipi bağımlılık 9) 'Khat' tipi bağımlılık 5) Amfetamin tipi bağ ) Uçucu solvent tipi bağ.

Yoksunluk krizi belirtileri
Şiddetli bir madde arayışı (elde etmek için suç işlemeyi göze alacak seviyede) Artmış kaygı, gerginlik, ajitasyon ve çıldırma hali Kalp çarpıntısı, kalpte ritim bozuklukları ve hipertansiyon Bulantı ve kusma Uyku bozukluğu Terleme Esneme nöbetleri Ciltte tavuk derisi görüntüsü Göz bebeklerinde genişleme Şiddetli karın krampları Sesli veya ışıklı uyarılara aşırı duyarlı olma Epilepsi nöbetleri Vücut ısısında aşırı yükselme (hiperpireksi)

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ NARKOTİK İLAÇ TAKİP FORMU SERVİS ADI: ALDALON AMP S.K.T. MORFİN AMP DİAZEM AMP CONTRAMAL AMP SEDAPERİDOL AMP DORMİCUM 5MG AMP DORMİCUM 15MG AMP TESLİM EDEN TESLİM ALAN TARİH 08-17 16-08 01. 02. 03. 04. 05. 06. 07. 08. 09. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. Doküman No: Yayın Tarihi: Revizyon No: Revizyon Tarihi: Ocak Form Sayfa No:1

KIRILDIĞINI GÖREN KİŞİNİN
TARİH İLACIN ADI İLACIN ADEDİ KIRAN KİŞİ ADI SOYADI İMZA KIRILDIĞINI GÖREN KİŞİNİN

Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların devir teslim kayıtları doğrulanarak yapılmalıdır.

Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlar kilit altında tutulmalıdır.
Amaç: Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların kontrolünün sağlanması ve suistimalinin önlenmesidir. Kliniklerde bulunan yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçlar genel kullanıma açık olmayan kilitli alanlarda muhafaza edilmeli ÖNERİ: Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların kontrolünü sağlamada; eczane tarafından dolu ampul verilmesi için karşılığında aynı ilaçların boş ampulü istenebilir

Yeşil ve kırmızı reçeteye tabi ilaçların devir teslim kayıtları doğrulanarak yapılmalıdır.
Devir teslim kayıtlarında ; İlacın hangi hastaya kaç adet kullanıldığı ve tarihi, İlacı kimin uyguladığı, Kime kaç adet teslim edildiği Teslim alan ve teslim edenlerin imzaları bulunmalıdır.

İLAÇLARIN SAKLANMASINDA HEMŞİRENİN SORUMLULUKLARI
İlaçların, etkilerinin yok olmaması ve gelişi güzel kullanılmaması için uygun koşullarda saklanması önemlidir. Yeşil reçeteli ilaçların kilit altında olduğu kontrol edilmelidir. Kırmızı reçeteye tabi ilaçlar ve bağımlılık veren ilaçlar çift kilitli dolaplarda saklanmalıdır. Hemşireler, narkotik ilaçları kesinlikle sayarak teslim alıp teslim etmelidir. Ambalajı birbirine benzeyen ilaçlar, farklı dozdaki aynı ilaçlar ve uygulama şekillerine göre ilaçlar ayrı raflarda saklanmalı ve üzerine renkli uyarıcı etiket yapıştırılmalıdır. Nöbet teslimi sırasında teslim kayıtları sağlıklı ve güvenilir yapılmalıdır. Sayımda bir eksiklik görülürse derhal bildirilmelidir. Zehirli ilaçların üzerine kırmızı etiket yapıştırılmalıdır.

Kemoterapi İlaç Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler ve Hemşirenin Sorumlulukları
Tehlikeli ilaç uygulamaları ( IV, SC, IM, oral ve intratekal, intravezikal gibi bölgesel uygulamalar) uygulayan kişi/uygulanan hasta açısından ilaçla teması ve maruz kalmayı en aza indirecek şekilde yapılmalıdır.

Oral Uygulama Eğer püskürme, sıçrama veya ilacın buharının dağılması ihtimali varsa maske ve çift eldiven kullanımı gereklidir. Oral uygulamalarda çalışanlar tabletlerin veya kapsüllerin tehlikeli ilaç içeren bir toz tabakası ile kaplı olabileceğinin ve bunların inhale edilebileceğinin, cilt yoluyla emilebileceğinin, sindirilebileceğinin veya diğer yerlere yayılabileceğinin ve sıvı formların buharlaşabileceğinin / dökülebileceğinin farkında olmalıdırlar. Korunmasız bir çevrede tehlikeli ilaçların oral formları kırılmamalı, kapsüller açılmamalı veya ezilmemelidir.

Oral Uygulama Kırma ya da ezme işlemi için önlük ve çift kat eldiven giyilmeli ve işlem biyolojik güvenlik kabini içinde yapılmalıdır. Tehlikeli oral ilaçlar, diğer oral ilaçlar verildikten sonra verilmeli ve ambalajından çıkarılmadan ayrı kaplarda dağıtılmalıdır. Dökülme seti ve tehlikeli ilaç atık kutusu gerekli yerlerde daima hazır bulundurulmalıdır. Uygulama yapılırken daima göz seviyesinin altında çalışılmalıdır.

Oral Uygulama Tehlikeli ilaç dozu taşıma çantasında iken gözle kontrol edilmeli ve eğer bütünlüğü bozulmamış ise taşıma çantasından çıkarılmalıdır. Uygulamada kullanılan tüm malzemeler zararlı atıklarla kontamine olarak düşünülmeli ve tehlikeli ilaç atık kutusuna atılmalıdır. Eldivenler dikkatli şekilde çıkarılmalı ve atılmalıdır. Eldivenleri çıkardıktan sonra eller bol su ve sabunla yıkanmalıdır.

Oral Uygulama Kontamine gereçler (ilaç kadehi, tepsi gibi) steril su ve deterjanla temizlenmelidir. Hastanın gastrointestinal sistem aktivitesine bağlı olarak oral ilaç alımından sonra emilmemiş olan ilaçların atılımı 5–7 gün kadar sürebilmektedir. Bu nedenlerle oral ilaç alımının bitiminden 7 gün sonrasına kadar standart koruyucu önlemlerin alınması gereklidir.

Oral Uygulama İlacın adı, İlacın dozu, Nasıl alacağı,
Oral kemoterapi alan hastalara taburcu olurken hemşire; İlacın adı, İlacın dozu, Nasıl alacağı, Nasıl saklanması gerektiği, Kapsülü açmaması, Tabletleri kırmaması yönünde eğitim vermelidir.

Subkutan/Intramuskuler Yol
Uygulama yapılmadan önce ; Trombosit sayısı değerlendirilmeli, Mümkün olan en küçük iğne kullanılmalı, Enjeksiyon bölgesi antiseptik solüsyonla temizlenmeli, Enjeksiyon bölgesinde infeksiyon ya da kanamanın belirti ve bulguları değerlendirilmeli, Yapılan işlemler kaydedilmelidir. Avantajları; uygulaması kolay ve yan etkileri daha az. Dezavantajları; yeterli kas ve dokunun bulunmaması nedeni ile emilim yeterli değildir.

SC ve IM Uygulamalar Uygulama yapan personel tehlikeli ilaçlar ve güvenli kullanımına yönelik eğitim almış olmalıdır. Girişimlerden önce ve sonra eller yıkanmalıdır. Uygulamalarda kişisel koruyucu araçlar (çift kemoterapi eldiveni, gömlek, gerektiğinde koruyucu gözlük) kullanılmalıdır. Bütün uygulamalarda koruyucu tıbbi araçlar (iğnesiz ve kapalı sistemler gibi) ve teknikler kullanılmalıdır. Enjektörlerin havasının çıkarılma işlemi biyolojik güvenlik kabinleri içinde yapılmalıdır.

SC ve IM Uygulamalar Enjektörler Luer-Lok bağlantılara sahip olmalı, dörtte üçünden daha azı dolu olmalı ve uygulama alanında enjektörden hava çıkarma işlemi yapılmamalıdır. Uygulama yapılırken daima göz seviyesinin altında çalışılmalıdır. Uygulamada kullanılan tüm malzemeler tehlikeli atıklarla kontamine olarak düşünülmeli ve tehlikeli ilaç atık kutusuna atılmalıdır. Dökülme seti ve tehlikeli ilaç atık kutusu gerekli yerlerde daima hazır bulundurulmalıdır.

SC ve IM Uygulamalar Tehlikeli ilaç dozu nakil çantasında iken gözle kontrol edilmeli ve eğer bütünlüğü bozulmamış ise nakil çantasından çıkarılmalıdır Uygulama sonrasında, tehlikeli ilaç enjektörleri (iğnesi ile birlikte) direk olarak tehlikeli ilaç atık kutusuna atılmalıdır. Eldivenler dikkatli şekilde çıkarılmalı ve atılmalıdır. Eldivenleri çıkardıktan sonra eller bol su ve sabunla yıkanmalıdır.

İntravenöz (IV) Yol Kemoterapi Ajanlarının İnfüzyon Tipleri IV puşe, bolus ve sürekli infüzyon. Avantajları; emilim tamdır, vezikant ajanların(doku hasarına neden olan ajan) uygulanması için gerekir. Dezavantajları; Uzun süre kullanıldığında venler sertleşir.Damar yolu açma problemleri yaşanır.

İntravenöz (IV) Yol Uygulama öncesi (taşıma çantasından çıkarılmadan önce) setler ve serum torbaları bütünlük yönünden göz ile kontrol edilmelidir. Bütünlüğü bozulmamış ilaçlar nakil çantasından çıkarılmalıdır. Uygulamalarda kişisel koruyucu araçlar (çift kemoterapi eldiveni, gömlek, gerektiğinde koruyucu gözlük) kullanılmalıdır. Uygulama yapılırken daima göz seviyesinin altında çalışılmalıdır. Deri ya da göze sıçrama durumunda ya da yere dökülmelerde Standart 6’da belirtilen önerilere uyulmalıdır. Klinik araştırmalarda kullanılan ilaçlara ilişkin bilgi sahibi olmadan uygulama yapılmamalıdır.

İntravenöz (IV) Yol İlaç uygulamasından sonra kontamine olan tüm malzeme Standart 8’de belirtilen şekilde imha edilmelidir. Uygulama alanının altına damlaları emmesi ve hastanın derisi ile ilaç temasını önlemek için kemoterapi pedi koyulmalıdır. Uygulama sırasında sızıntı ve sıçramayı önlemek için set bağlantı yerleri steril gaz bez ile desteklenmelidir. Set bağlanmış tehlikeli ilaç torbaları setleri ile birlikte atılmalı, setler torbadan ayrılmamalıdır.

İntravenöz (IV) Yol IV girişimlerde arka arkaya iki tehlikeli ilaç uygulanacaksa ve kapalı transfer sistemi yoksa üç yollu musluk kullanılmalı ve ilaç değişimlerinde/bitiminde set geçimli bir sıvı (%0,9 NaCl, %5 Dekstroz) ile yıkanmalıdır. Uygulamada kullanılan tüm malzemeler tehlikeli atıklarla kontamine olarak düşünülmeli ve tehlikeli ilaç atık kutusuna atılmalıdır. Dökülme seti ve tehlikeli ilaç atık kutusu gerekli yerlerde daima hazır bulundurulmalıdır.

İntravenöz (IV) Yol İlaç uygulaması periferal yoldan yapılacaksa;
Açılmış damar yolu yoksa hastanın el ve kolları aşağıdan yukarıya doğru değerlendirilerek en uygun bölge seçilir. Hematom, bozuk lenfatik drenaj, flebit, enflamasyon, gözle görülebilen enfeksiyon bulgusu olan bölgeler yada 24 saat öncesinde anjioketle giriş uygulanmış bölgelere yakın alanlar kullanılmamalıdır.

İntravenöz (IV) Yol Önceden radyoterapi uygulanan bölgeler, bileğin iç kısmı, ince venler ve antekübital fossa kullanılmaması gereken diğer bölgeler arasındadır. Damar dolgunluğu yoksa yada görülemiyorsa sıcak uygulama yapılıp, böylece vazodilatasyon sonucu damarlar belirginleşerek daha kolay intraket girişi sağlanmalıdır. Eğer hiçbir şekilde damar girişi sağlanamıyorsa; implante port takılması için hasta cesaretlendirilmeli ve doktorla iş birliğine gidilmelidir.

Hastanın önceden periferal damar yolu varsa;
Bölge eritem, ağrı ve hassasiyet yönünden değerlendirilmelidir. Damar yolu etkinliğinden emin olunduktan sonra uygulama yapılır, eğer etkinliği tam değilse uygulama yeri değiştirilmelidir.

İntravenöz (IV) Yol Kemoterapi ilacını uygulamadan önce setler, öncesinde kemoterapi ajanı içermeyen serum fizyolajik, %5 dextroz gibi ilaçla uyumlu olan sıvılarla yıkanmalıdır. Sıvının akış hızı doktor istemine göre ayarlanır. Genellikle 1 saatten fazla olan ilaç uygulamalarında ve çocuklarda milimetrik infüzyon pompa kullanılması önerilir.

İntravenöz (IV) Yol Uygulama başladıktan sonra ilk 15 dakika hasta hipersensitivite ve alerjik reaksiyon bulguları yönünden izlenir. Uygulama bölgesinde; infiltrasyon bulguları,duyusal değişiklikler, ağrı, yanma , şişlik oluştu ise yada kontrolde kan geri gelmiyorsa infüzyon durdurulur ve ekstravazasyon kontrolü sağlanır.

Eğer Kemoterapi İlacı Puşe Olarak Uygulanıyorsa;
Uygulama sırasında akımın hızı, şişlik, ağrı, yanmanın varlığı ve kanın geriye dönüşü değerlendirilerek damar yolu açıklığının 2-3 cc de bir kontrol edilmesi önerilmektedir. Aksi durum belirtilmedikçe veriliş hızının dakikada 1-2 ml olması önerilir.

Santral venöz kateter ile uygulama yapılacaksa;
Kan geri dönüşü kontrol edilerek damar yolu açıklığından emin olunduktan sonra uygulama yapılır. İlaç uygulaması tamamlandıktan sonra intraket çekilmeden önce bir sızıntı olmasını önlemek için 100cc SF ile yıkanır. Kullanılan tüm malzemeler usulüne uygun elimine edilir.

Ekstravazasyon Olasılığını Azaltmak İçin Yapılacak Uygulamalar
Ekstravazasyon sonrası tadaviye yönelik bir çok araştırma yapılmış olmasına karşın etkili bir tadavi şekli yoktur.Bu nedenle ekstravazasyon oluşmaması için alınacak önlemler çok daha önemli olmaktadır. Uygulanacak ilacın özelliklerini bilmek. Uygulama yerini; gözlemleme,damar büyüklüğüne ve ekstravazasyon ortaya çıktığında olası hasarı değerlendiricek biçimde seçilmelidir. Eklem, yaşamsal sinir ve tendonların yakınına kanül yerleştirmekten olabildiğince kaçınılmalıdır.

El üstü yada bilek uygulama odağı olarak kullanılacaksa deri altı yağ dokusu az olduğu için risk fazla olacağından sık izlemi gerekir. Vezikant ilaçlar alt ekstremitelere uygulanmamalıdır.(ağır ekstravazasyon hasarı yada filebit hastanın hareketliliğini etkileyebilir.) Distal proksimale doğru yol izlemek. İğneyi hareket etmeyecek biçimde tesbit etmek ve infüzyon odağını sürekli gözlemlemek. Her uygulama öncesi ve sonrası serum fizyolojik uygulamak.

Ekstravazasyonda Hemşirelik Girişimleri
İnfüzyon kesinlikle durdurulmalıdır. Doktora iletilmelidir. İlaç mümkün olduğu kadar aspire edildikten sonra iğne çıkarılmalıdır. Eğer antidotu varsa uygulanmalıdır. Bası uygulamaktan kaçınılmalıdır. Ekstremiteyi 48 saat süresince olabildiğince kalp hizasından yukarıda tutulmalıdır.

Ekstravazasyonda Hemşirelik Girişimleri
Sıcak yada soğuk uygulama yapılmalıdır. Soğuk uygulama; Vazokonstrüksiyon etkisiyle ilacın subkutan dokulara emilimini azaltır. İlk dakika soğuk uygulamadan sonra saat boyunca 2 saatte bir 15 dakika uygulanır. Bu ilaçlara soğuk uygulama yapılması deride ülserasyona neden olabilir. Sıcak uygulama; Vazodilatasyon etkisiyle lokal kan akımını arttırır. İlacın emilimini ve dolaşıma katılımını sağlar. Uygulama sıklığı soğuk uygulamadaki gibidir. Sadece Vinca Alkaloidleri ve Etoposid gibi ilaçlarda uygulanır

İlaç etkileşimleri İlaç Alkol- Sigara Hastalık Bitkiler Besin

İlacın vücuda alındıktan sonraki süreci
Emilim Dağılım Biyotransformasyon Atılım/eliminasyon Kemoterapik ajanların etkili olabilmesi için hedeflenen alana (intrasellüler yapılar DNA,enzimler ya da mikrotübüller gibi) ulaşması gerekir.

İlaçla ilgili sık yaşanılan problemler
Endikasyonu olmayan ilaç kullanmak Adverse ilaç reaksiyonları İlaç etkileşimleri Fazla doz ya da tedavi edici dozdan daha düşük doz Tedavinin süresi Tedavi edilmemiş durum Klinik kontrendikasyonlar Teropatik duplikasyon: Benzer özellikte ilaçları bir arada vermek

İlaçların etkisini değiştiren faktörler
Yaş Cinsiyet Beden Kitle İndeksi Genetik Faktörler Hastalık Durumları, özellikle eliminasyon yapanlarda Beslenme Durumu, Alkol Alımı İlacın Alım Yolu İlacın Alım Zamanı kullanılan ilaç sayısı Tolerans İlaç Etkileşimi

İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ İki (ya da daha çok) ilaç bir ya da daha fazla ilacın etkisini değiştirirse ilaç etkileşimleri oluşur. Etkileşme oluşması için iki ilacın vücutta ve etkileşme yerinde aynı zamanda bulunmaları gerekir. Örneğin: Ciprofoxin, teofilinin metabolizmasını baskılar. Eğer hasta iki ilacı bir arada alırsa teofilin toksititesi oluşabilir. Bununda ötesinde reçetesiz (tezgah üstü ilaçlar)ve diyet ürünleri ilaç etkileşimlerine yol açabilirler.

İlaç etkileşimleri İstenilen etkileşimler İstenmeyen etkileşimler
Öngörülemeyen etkileşimler olarak sınıflandırılabilir.

İlaç etkileşimleri oluş mekanizmasına göre 3 gruba ayrılır.
Farmasötik ilacın çözülmesi İlacın dağılımı Farmakokinetik Emilim Dağılım Metabolizma/Biyotransformasyon Atılım Farmakodinamik ilaçların etki gücü

Farmasötik Beden dışında kimyasal olarak uyumsuz ilaçlar karıştırıldığında ortaya çıkar. Örneğin: Phenobarbital (Lumınaletten) ile opioid (fentanil, petidin), analjezikler aynı enjektöre çekildiğinde iki ilaçtan biri inaktif hale gelir. Mitomycin %5 dextrozda çözündüğüne (ph 4-5) mitomycin inatif mitosenese hızla yıkılır.

Farmakokinetik Farmakokinetik: organizmanın ilaca ne yaptığını; İlacın organizmada uğradığı değişiklikleri inceler. Farmakokinetik etkileşim ilacın emilim,dağılım ya da metabolizması (en çok dacytochrome P450 -kc enzimi ile etkileşim ile) ya da atılımı değiştiğinde oluşur.

Farmakodinami Farmakodinami ise ilacın organizmaya ne yaptığını inceler. İlaç etkisinin nasıl oluştuğunu inceler. Benzer mekanizma ile eylem gösteren ilaçlar etkileştiğinde ortaya çıkar ve sinerjistik ya da antagonistik etki gösterebilir. Bu çeşit etkileşimler diğer ilacın aktivitesini etkileyebilir ya da toksititeye yol açabilir. Farmakodinamik etkileşmeler, etkideki değişme yönüne göre antagonistik etki (etkinin azaltılması) veya Agonistik etki (etkinin arttırılması) şeklinde olur.

İlaç Agonizmaları için örnekler
Etkileşim Alkol Sedatifler Sedasyonda artış Aminoglikozitler Furosemid Nefrotoksisite ACE İnh, Süksinilkolin K koruyucu diüretikler Hiperkalemi Kürar Nöromüsküler Blok Artışı Asetilsalisilik asit Sülfonilüreler Hipoglisemi Parasetamol Daha fazla analjezi İnsulin ve Oral Antidiyabetikler Beta Blokerler

Antagonizma Bir ilacın (antagonist) diğer bir ilacın (agonist) ya da endojen aktif maddenin (agonist) etkisini önlemesi ya da azaltmasına antagonizma denir. 3 tür antagonizma vardır: Kimyasal antagonizma Fizyolojik antagonizma Farmakolojik antagonizma

Fizyolojik antagonizma:İlaçların birbirine zıt fiyolojik etkiler oluşturması
Amfetamin Klorpromazin, beta Bloker Barbiturat ve narkotik analjeziklerle solunum dep Kafein Doksapram Efedrin, tiramin, fenilpropalamin NA salıverici etkileri Alfametiltirozin Konvulsif Madde Diazepam, Volatil Anestezikler NA ve benzeri vazokonstriktörler Koin esterleri, Nitratlar, Histamin Propranalol ve furosemidin antihipertansif etkileri NSAİ, Aspirin TCA Fizostigmin Beta bloker Glukagon , Atropin

Kompetitif antagonizmaya örnekler: Ach-atropin Morfin-nalokson
İlaç Farmakolojik antagonizma Atropin Fizostigmin Benzodiazepinler Flumazeni Histamin Anthistaminikler Muskorinik ilaçlar, Asetil kolin esteraz inh Narkotik Analjezikler Nalokson Nondepolarizan nöromüsküler blokerler Asetil kolin esteraz inh Sempatomimetik vazokonstriktörler Alfa adrenerjik reseptör blokerleri Kompetitif antagonizmaya örnekler: Ach-atropin Morfin-nalokson Histamin-antihistaminikler Testosteron-siproteron Estrojen-tamoksifen

İLAÇ –İLAÇ ETKİLEŞİM LİSTESİ
Alkol-Barbitüratlar Barbitüratlarla birlikte alkol alınması SSS'inde depresyonun artması sonucu koma ve ölüme neden olabilir. Amiodaron- Digoksin ve antikoagülanlar Digoksin ve antikoagülanlarla birlikte kullanılmaz. Beta blokörler ve kalsiyum antagonistleri ile birlikte dikkatle kullanılır. Anestezik İlaçlar- Rifampisin Rifampisin, hepatotoksik potansiyeli olan anestezik ilaçlarla (halotan) kullanılırsa karaciğer bozukluklarına yol açabilir. Beta adrenerjik reseptör blokörleri -Antidiabetikler Beta adrenerjik reseptör blokörü ilaçlar, insulin ve oral antidiabetiklerin etkilerini artırır. Antihistaminikler-SSS depresanları SSS üzerine olan depresif etkide artış olabilir Diklofenak-Lityum karbonat Diklofenak,lityum kan konsatrasyonunu arttırır. Sefalosporinler-(Aminoglikozitler-Furosemit-Kolistin) Birlikte kullanılmaları sefalosporinlerin(sefaloridin) nefrotoksisitesini arttırabilir. İnsulin-Tiroid Hormonu Triiyodotronin ve levotiroksinin bağlanmasını inhibe ederek hipotroidizme neden olabilir.Ayrıca diyabetlilerde insuline gereksinim artabilir.

İlaç-besin etkileşim tablosu
ÇAY KAHVE Bir bardak çay ile yaklaşık 30 mg, bir fincan kahve ile yaklaşık 85 mg kafein alınır. LİTYUM (Antimanik): Tedavisi altındaki hastaların kahve içimine son vermesi gerekir. LEVADOPA: alımında kafein alınmamalıdır. SİMETİDİN (Antiülser) AMİTRİPTİLİN (Trisiklik antidepresan) FENELZİN (Antidepresan) Kafein alımının sınırlandırılması gerekir. Bu ilaçlarla günde 1-3 bardak çay veya 1 fincan kahveden fazlasının alınmaması gerekir

ANTİDEPRESANLAR MAO inhibitörleri İzokarboksazid Fenelzin Tranylsipromin Tiramince zengin besinler; Eski peynir, fermente edilmemiş sosis, sucuk, distile edilmemiş alkollü içecek (şarap vb), incir,bakla, lahana turşusu, soya sosu,bazı biralar, tavuk veya dana ciğeri Tiramin, kan basıncını ölümcül seviyeye çıkarabilir. Baş ağrısı, kusma ve ölüme neden olabilir. Taşikardi, göğüs ağrısı, ense sertliği, hiperpireksi, terleme ve konvilsiyona da sebep olabilir. Besinlerle etkileşme ilaç kullanımının kesilmesinden sonra 2-3 hafta devam eder. Ca kanal bloker Felodipine Nicardipine Greyfurt suyu (Naringin ve kuersetin içerir) İlacın sistemik yararlanımını %200 - %300 artırır Propranolol yemekle birlikte alınırsa özellikle yüksek proteinli diyetlerde ilacın sistemik biyoyararlanımı %70 artar. Nedeni besinlerle pre-sistemik ilaç eliminasyonunun azaltılmasıdır.

ANTİBİYOTİK Penisilin Eritromisin Asitli besinler; Meyve suları,kafein, domates Asitli besinlerden dolayı artan mide asidi ilacın midede harabiyetini artırır Tetrasiklin Siprofloksasin Süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumca zengin besinlerle birlikte alınmamalı Kalsiyum, ilacın oral biyo-yararlanımını azaltır. Antasid olarak kullanılan CA, Mg, Al bileşikler ve antianemik olarak kullanılan Fe bileşikler de aynı etkiyi yapar ANTİKOAGÜLANLAR Warfarin K vitaminince zengin besinlerle; Brokoli, ıspanak, lahana, Brük.lah K vitamini antikoagülanların etkisini azaltır E vitamini Kanama riskini azaltır. Kumerin türevi Yüksek doz E vitamini Kanamalar gelişebilir

GREYFURT SUYU ALINDIĞINDA ETKİSİ DEĞİŞEBİLEN İLAÇLAR
Jenerik ismi Mekanizması İlaçların ticari ismi ve etkisi Amiodarone Amiodranoe metabolizmasını baskılandığından plazma amiadron seviyesi artar Cordarone® (Anti aritmik) Amlodipine Karaciğerde metabolizmanın yavaşlamasıyla ilişkili plazma amlodipine seviyesi artar Amlodis®, Norvasc® (Antianjinal, Antihipertansif) Atorvastatin Plazma atorvastatin seviyesi artar Ator®, Lipitor® (antihiperlipoproteine mik)

Kafein Alımının Sınırlandırılmasını Gerektiren İlaçlar:
Simetidin (anti ülser ilaçlar) Amitriptilin (trisiklik antidepresan) Fenelzin (antidepresan) Lityum (antimanik) Bir bardak çay ile yaklaşık 30mg, bir fincan kahve ile 85mg kafein alınır.

KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLAN BESİNLER ÖNLEMLER ACE İNHİBİTÖRLERİ KAPTOPRİL, RAMİPRİL, ENALAPRİL, FİSİNOPRİL, LİSİNOPRİL, KİNAPRİL, BENAZEPRİL, SİLAZAPRİL, PERİNDOPRİL, TRANDOLAPRİL Kapril, Kaptopril, Enalap, Enapril, Konveril, Renitec, Vasolapril, Acerilin, Rilace, Zestril, Sinopryl, Zestoretic, Sinoretic, Acuitel, Coversyl, Preterax, Delix, Monopril, Cibacen, Cibadrex,İnhibace, Tarka, Gopten Potasyumca zengin besinler (muz, kayısı, turunçgiller, patates) Birlikte kullanılmamalı ANTİASİTLER ALUMİNYUM İÇERENLER Kompensan, Gaviscon, Mucaine, Talcid, Dank Portakal suyu Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır PENİSİLİN ORAL Cliacil, Penos, Alfoxil, Penbak, Augmentin, Duobaktam, Ampisina, Amoklavin Asitli besinler (turunçgiller, rafine edilmiş soslar -ketçap, mayonez, hardal- gazlı içecekler) kafein, domates, meyve suları Birlikte kullanılmamalıdır.

KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLAN BESİNLER ÖNLEMLER ERİTROMİSİN Erimicin, Eritro, Eritrosif, Eriyrocin Asitli besinler (turunçgiller, rafine edilmiş soslar -ketçap, mayonez, hardal- gazlı içecekler) kafein, domates, meyve suları Birlikte kullanılmamalıdır. SİPROFLOKSASİN Cifluran, Ciprasid, Cipro, Sispres, Ciproktan, Loxasid, Proxacin, Roflazin, Ürociproxin, Roxin, Sanset, Sifloks, Siprobel, Siprosan Süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumdan zengin besinler (pekmez, susam, fındık, fıstık, kurutulmuş meyveler, kuru baklagiller, yeş Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır.

KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLAN BESİNLER ÖNLEMLER ANTİKANSER İLAÇLAR ETOPOSİT, MERKAPTOPURİN, BUSULFAN, ESTRAMUSTİN, KEPESİTABİN, FLUOROUROSİL, TEMOZOLAMİD, HİDROKSİKARBAMİD, İMATİNİB, TRETİNOİN, TALİDOMİT, TACROLİMUS Vepesid, Puri-nethol, Myleran, Estracyt, Xeloda, UFT, Temodal, Hydrea, Glivec, Vesanoid, Thalidomide, Prograf Greyfurt Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır. ANTİFUNGAL İLAÇLAR Triflucan Süt, yoğurt, alkol Etki azalması. ANTİKONVÜLZANLAR FENİTOİN, FENOBARBİTAL Epdantoin, Epanutin K vitaminleri (ısırgan, balık, kabak, karnabahar, karaciğer), D vitaminleri (balıkyağı, süt, tereyağ) Tüketimi sınırlandırılmalıdır.

KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLAN BESİNLER ÖNLEMLER ASETİLSALİSİLİK ASİT Aspirin bezelye, portakal, mercimek) Birlikte kullanılmamalıdır. ASETİLSALİSİLİK ASİT Aspirin C vitamini, Folik asit (ekmek, mısır gevreği, yeşil yapraklı sebzeler, brokoli, ıspanak, bezelye, portakal, mercimek), Demir (tüm kırmızı etler, kuru baklagiller, koyu yeşil sebzeler, domates, pekmez) Etki azalması TEOFİLİN Bronkolin, Talotren, Teobag, Teokap, Theo-dur Çay, kahve, çikolata gibi teofilin içeren besinler Tüketimi sınırlandırılmalıdır LAKSATİFLER Belkunis, Bisakol, Sekolaks Süt TERFENADİN Greyfurt

KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLAN BESİNLER ÖNLEMLER Ca KANAL BLOKERLERİ FELODİPİNE, NİFEDİPİNE, NİMODİPİNE, NİSOLDİPİNE, NİTRENDİPİN, VERAPAMİL, AMLODİPİN, DİLTİAZEM Plendil, Adalat, Kardilat, Nidicard, Nidilat, Nimotop, Syscor, Isoptin, Veroptin, Fibrocard, Tarka, Amiodis, Amiocard, Amiovas, Diloptin, Monovas, Nipidol, Norlopin, Norvadin, Norvasc, Vasocard, Vazkor, Altizem, Dilcor, Dilticard, Diltizem, Baypres, Nitrensin Greyfurt suyu, meyan kökü Birlikte kullanılmamalıdır DEMİR PREPARATLARI Ferrosanol Duodenal, Ferrum Fort, Ferplex, Maltofer, Gyno, Ferrosanol Süt ve süt ürünleri gibi kalsiyumdan zengin besinler (pekmez, susam, fındık, fıstık, kurutulmuş meyveler, kuru baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler) Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır.

KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLAN BESİNLER ÖNLEMLER DİÜRETİKELER TRİAMTEREN, AMİLORİDE, SPİRONOLAKTON Triamteril, Moduretic, Aldactazide, Aldactone Potasyumca zengin besinler (muz, kayısı, turunçgiller, patates) Birlikte kullanılmamalıdır. KARDİYAKGLİKOZİTLER DİGİTOKSİN Digitoksin Meyan Kökü Kesinlikle kullanılmamalıdır KORTİZONLU İLAÇLAR Dekort, Prednol, Prednisolon, Deltacortil Tuz, şeker, süt, yoğurt, peynir VİTAMİNLER C VİTAMİNİ Eser-vit, Redoxon, Vitabiol-C Süt Aynı anda kullanılmamalı, en az 2 saat ara verilerek kullanılmalıdır. ATORVASTATİN, SİMVASTATİN, FLUVASTATİN, PRAVASTATİN, SERİVASTATİN Ator, Lipitor, Lipovas, Zocor, Zovatin, Lescol, Provachol, Lipobay Greyfurt suyu Birlikte kullanılmamalıdır

Birlikte kullanılmamalıdır
KULLANILAN İLAÇ TİCARİ İSMİ ETKİLEŞİMİ OLAN BESİNLER ÖNLEMLER BENZODİAZEPİNLER MİDAZOLAM, DİAZEPAM, ALPRAZOLAM, KLORDİAZEPOK Dormicum, Diazem, Lizan, Nervium, Apo-Alpraz, Xanax, Libkol, Librax, Klipaks, Ativan Greyfurt suyu Birlikte kullanılmamalıdır VARFAİN Coumadin, Orfarin 1. K vitaminden zengin besinler (yeşil sebzeler, yonja, ıspanak, kurubaklagiller, balık) 2. E vitamini (yeşil yapraklı bitkiler, yağlı tohumlar, tahıl taneleri, kuru baklagiller) 3. 1 litreden fazla dondurma 1. Tüketimi sınırlandırılmalıdır. 2. Birlikte Kullanılmamalıdır. 3. Tüketimi ANTİKONVÜLZANLAR FENİTOİN, FENOBARBİTAL Epdantoin, Epanutin K vitaminleri (ısırgan, balık, kabak, karnabahar, karaciğer), D vitaminleri (balıkyağı, süt, tereyağ) Tüketimi sınırlandırılmalıdır VALPROİK ASİT Convulex Karnitin (kırmızı et) Birlikte kullanılmamalıdır. Birlikte kullanılmamalıdır

Mono Amino Oksidaz (MAO) inhibitörleri
Depresyon, anksiyete durumlarında kullanılır. Traminden zengin besinler ile alınmamalıdır. Tramin kan basıncı ölümcül seviyelere çıkarabilir. Traminden zengin besinlere örnek: eski peynirler, incir, baklava, avakodo, soya sosu ürünleri

Alkolle Etkileşen İlaç Grupları:
A-Merkezi Sinir Sistemi depresanları: 1.Hipnotikler 2.Antikonvulsanlar 3.Sedatiflar 4.Psikotropik İlaçlar 5.Opioidler 6.H1-Antihistamikler B-Antidiyabetikler C-Diğer İlaçlar

İlaç reaksiyonları-advers reaksiyon
Her ilaç reaksiyonu allerji değildir. İlaçlarla oluşan reaksiyonlar için genel olarak ‘advers’ ilaç reaksiyonu tanımlaması kullanılır. WHO’nun ‘advers’ ilaç reaksiyonları tanımlamasına göre; proflaksi, tanı ya da tedavi amacıyla uygun şekilde ve standart dozlarda verilen bir ilaca karşı oluşan, istenmeyen ve önceden tahmin edilemeyen tüm reaksiyonlardır.Advers ilaç reaksiyonları birçok ülkede önce gelen ölüm nedenleri arasındadır. İlaç allerjisi: İlacın kendisine veya metabolitlerine karşı immün bir cevap sonucu ortaya çıkan ilaç reaksiyonlarıdır.

Advers ilaç etkilerine örnek:
İlaçlar Reaksiyonlar Amidoprin (iltihap için) Beyaz kan hücre bozukluğu Kliokinol (cilt enfeksiyonları için) Görme bozukluğu Eritronisin estolat (antibakteriyel) Hepatit (karaciğer bozukluğu) Doğum kontrol hapları Tromboembolizm (kan pıhtıları) Statinler (kolesterol kontrolü için) Kas dejenerasyonu Talidomit (sabah bulantısını kontrol için) Fokomeli (bebeklerde şekil bozukluğu)

Tüm bireylerde oluşabilen reaksiyonlar:
Yüksek doz: her ilacın kendine özgü yüksek doz etkileri vardır ve eşik değer aşılan her kişide beklenir. Örn; parasetamolün yüksek dozlarında karaciğer yetmezliği yapması. İlacın metabolizma veya atılımının bozulduğu durumlarda, birikime bağlı olarak ortaya çıkabilir. Yan etki: ilacın tedavi yönünden istenmeyen fakat, önlenemeyen farmakolojik etkileridir. İlacın normal dozlarında bütün hastalarda oluşur. Örn; Antihistaminlerle sedasyon, sempatomimetik ilaçlarda kalp ve merkezi sinir sisteminin stimülasyonu ile palpitasyon oluşması gibir.

Sekonder etkiler: Bir ilacın primer farmakolojik etkileriyle ilgili olmayan indirekt etkileridir.
Örn; Antibiyotik tedavisi sonrasında gastrointestinal bakteri flora dengesinin bozulması. İlaç etkileşimi: Daha önce veya aynı anda alınan bir ilacın etkisi üzerine bir ilacın etkisi olmasıdır. Örn; Eritromisinin teofilin kan düzeyini artırması.

“Yatkın” bireylerde oluşan reaksiyonlar
İntolerans: Bir ilacın karakteristik farmakolojik etkilerinin çok küçük dozlarda ortaya çıkmasıdır. Örn; tek doz aspirin ile tinnitus oluşması. İdiyosenkrazi: İlacın bilinen farmakolojik etkisinden farklıdır. Alerji veya hipersensitiviteye benzer. Duyarlı (yatkın) kişilerde, genellikle normal koşullarda ortaya çıkmayan kalıtsal bir enzim anomalisi vardır ve bazı ilaçların alınımı bu enzim eksikliğini ortaya çıkarır. Örn; Glikoz-6-fosfat dehidrogenaz eksikliğinde, antioksidan ilaçlarla hemolitik aneminin gelişmesi.

İlaç allerjilerinde klinik:
Deri belirtileri: ürtiker ve anjioödem, pruritus, allerjik kontakt dermatit, ekzantem tarzında döküntü, eksfolyatif dermatit, eritema multiforme, eritema nodozum, sabit ilaç döküntüleri,purpurik döküntüler, fotosensitive reaksiyonları. Sistemik belirtiler: anaflaksi, serum hastalığı, pulmoner belirtiler, ilaç ateşi, hemotolojik belirtiler, hepatik belirtiler, kardiyak belirtiler,nefrolojik belirtiler, nörolojik belirtiler.

DRESS (İlaç Reaksiyonu, Eozinofili ve Sistemik Semptomlar) sendromu, ilaçlarla tetiklenen, kutanöz, hematolojik ve solid organ tutulumlarının eşlik ettiği şiddetli bir reaksiyondur. Tedavisinde spesifik yaklaşımların gerekmesi ve yüksek mortalite oranları nedeniyle sendromun erken tanınması çok önemlidir. Kutanöz bulgular ilaca maruziyetten 1-8 hafta sonra başlar. Hipersensivite sendromu klinik olarak yaygın mukokutanöz döküntülerin olduğu şiddetli bir ilaç reaksiyonu tablosudur. Bu tabloya ateş, lenfadonopati, hepatit, hematolojik anormallikler ile birlikte eozinofili, atipik lenfositler ve diğer organ tulumlarının eşlik edebilir. Birçok sistem özellikle de böbrekler, kalp, akciğer ve pankreas hasara uğrayabilirSorumlu ilacın kesilmesi ve sistemik kortikosteroid tedavisi ile hastaların tüm bulgularında tamamen gerileme sağlanmakta.

DRESS Antikonvülzanlar (karbamezepin, lamotrigine, fenobarbital) olmakla retroviral terapiler, allopurinol, minosiklin, dopson, sülfanamidler ve terbinafinin Ekzantemler (makülopapüler, morbiliform) Penisilin, sülfonamid, fenitoin, karbomezepin, altın, Ürtiker /anjiyoödem Penisilin, sülfanomid ve trimetoprim kombinasyonları, sefalosporinler, NSAİİ, antidepreasan, Eritema multiforme Sülfonamid, kotrimaksazol, fenitoin, karbamezepin, NSAİİ Pigmentasyon NSAİİ, antimalaryaller, amiodarone, sitotoksik ilaçlar, tetrasiklinler, ağır metaller ve psikotropik ilaçlar Tırnak bozuklukları Antineoplastikler, siklofosfamid, hidroksiüre , floroprimidinler, antrasiklinler (doksorubisin, daunorubisin), taksanlar, tirozin kinaz inhibitörleri (26) Büllöz Pemfigoid Furasemid, penisilinler, sülfonamidler, siprofloksasin, penisilinaminler, ACE inhibitörleri, klorakin, nöroleptikler ve fenasetin Fotosensivite Tetrasiklin, doksisiklin, nalidiksik asit, vorikanazol, amiodarone, hidroklorotiazid, naproksen, piroksikam, klorpromazin İlaca bağlı lupus eritematozus Hidralazin, prokainamid, izoniazid, antihipertansifler, interferonlar, terbinafin, NSAİİ, sülfonamid, tetrasiklin minosiklin Serum hastalığı benzeri reaksiyon Sefalosporinler, penisilinler, minosiklin, rituksimab antikanser ajanları, antikonvülsan, antidepresan, antidisritmikler, antihipertansifler, NSAİİ Vaskülit Kloramfenikol, klindamisin, izoniazid, antiviraller, aşılar, interferonlar, antitiroid ilaçları, antikonvülzanlar, diüretikler, antikoagülanlar, antineoplastik ilaçlar, biyolojikler, NSAİİ,

TEŞEKKÜRLER

Güvenli İlaç Uygulamaları ve Hemşirenin Sorumlulukları

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Güvenli İlaç Uygulamaları ve Hemşirenin Sorumlulukları"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

Güvenli İlaç Uygulamaları ve Hemşirenin Sorumlulukları

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Güvenli İlaç Uygulamaları ve Hemşirenin Sorumlulukları"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim