TRİYAJDA MEDİKO-LEGAL KONULAR

... konulu sunumlar: "TRİYAJDA MEDİKO-LEGAL KONULAR"— Sunum transkripti:

1 TRİYAJDA MEDİKO-LEGAL KONULAR
Prof. Dr. Bülent ERDUR 13 Ocak 2015 ANTALYA

2 Öğrenme Hedefleri: Amaç;
profesyonel triyaj uygulamasıyla ilgili yasal yönlerin ve sorumlulukların adli vakalarda triyaj uygulamasında dikkat edilmesi gereken noktaların ana hatlarıyla ortaya konmasıdır

3 Öğrenme Hedefleri: Mediko-legal sorumluluklar açısından bilinmesi ve uygulanması gereken ana konular: Aydınlatılmış onam Bakım Görevi İhmal Dokümantasyon Mahremiyet (Gizlilik) Adli Kanıt Koruma

4 Temel (Anahtar) Noktalar:
Triyaj personelinin temel özellikleri (olması gerekenler); Bilgili Becerikli (yeterli, yetenekli..) Eğitimli Kalifiye (mesleki..) Sorumlu (hesap verebilir..)

5 Triajdaki Riskler: Kaotik ortam
Yatış kısıtlılığı (servis, yoğun bakım ..) Acil serviste makul zaman diliminde yatırılamayan hastalar .. Yıpratıcı hasta yoğunluğu Stres Hasta faktörleri İnsan faktörleri

6 Aydınlatılmış Onam Anayasa madde 17/2’ye göre;
“Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.”

7 Aydınlatılmış Onam Yargıtay 4. Hukuk Dairesi 6297/2541sy. kararına göre; “... Yalnız bu rızanın hukuken geçerli olabilmesi için kişinin, sağlık durumunu, yapılacak müdahaleyi ve etkileri ile sonuçlarını bilmesi, bu konuda yeteri kadar aydınlanması ve iradenin serbestçe açıklanması gerekir. Bu itibarladır ki, ancak aydınlatılmış ve serbest irade sonucu verilmiş rıza, hukuken değeri olan rızadır”

8 Aydınlatılmış Onam Onamın beş unsuru şöyledir
Onam gönüllü bir şekilde verilmelidir. Onam veren kişi yasal olarak akıl-baliğ olmalıdır. Onam aydınlatılmış (bilgilendirilmiş) olmalıdır. Onam özgün (özel) olmalıdır. Onam güncel olanı (yapılıyor olanı) kapsamalıdır. Bu unsurlardan herhangi birinin eksikliğinde …

9 Aydınlatılmış Onam Onam değişik şekillerde verilebilir:
Zımni (İma Edilmiş) Onam; İma edilmiş onam en basitidir

10 Aydınlatılmış Onam Onam değişik şekillerde verilebilir: Sözlü Onam;
Sözlü onam ima edilmiş onamdan daha geçerlidir Yazılı Onam; Yazılı onam triyaj hemşiresinin değerlendirmeleri sırasında almasının zorunlu olmadığı onam tipidir

11 Aydınlatılmış Onam (Şekli ve İspatı)
Şekil açısından aydınlatılmış onam sözlü olabilir; ancak ispat yükünün hekimde olduğu unutulmamalıdır. Uygulamada karşılaşılabilecek sorunların önlenmesi için hekimin aydınlatmasını yazılı olarak ispat edebilmesi ve belgeleyebilmesi hukuki sorumluluğunu etkileyecektir.

12 Aydınlatmanın Ortadan Kalktığı Haller:
Aydınlatma, bir yükümlülük olmasına karşın bazı hallerde ortadan kalmaktadır. Doğal afet, savaş anı ve toplu kazalar ile koma hali gibi durumlarda hekimin hastayı aydınlatma görevinden söz edilemeyecektir Çünkü burada ivedilik söz konusu olmaktadır !

13 Aydınlatmanın Ortadan Kalktığı Haller:
İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi 2. Bölüm madde 8’e göre; “acil bir durum nedeniyle uygun muvafakat alınamadığında, ilgili kişinin sağlığı için gerekli olan herhangi bir tıbbi müdahale derhal yapılabilir.” hükmü ile Örneğin, hastaneye tek başına, bilinci kapalı olarak giriş yapan ağır yaralı hastaya ilk müdahalenin yapılabilmesi için içinde bulunulan ivedilik hali nedeniyle onay alınmadan yapılan müdahale yukarıda yer verilen maddeye göre hukuka aykırılık teşkil etmeyecektir. TC tarafından 4 Nisan 1997 tarihinde imzalanmış; TBMM tarafından da tarihinde onaylanmış kanun

14 Bakım Görevi: Bir hastanın acil servise başvurmasıyla birlikte triyaj personelinin, sağlık profesyoneli – hasta ilişkisi başlar Triyaj personeli acil servise başvuran hastanın sağlık gereksinimlerini hastane adına en uygun şekilde değerlendirme sorumluluğunu paylaşır

15 Bakım Görevi Nedir?: ‘Görev’ kanunlarla tanınmış bir zorunluluktur:
Hastaya makul bir bakım standardı sağlayarak hastayı her türlü öngörülebilir zarar ve hasardan koruma zorunluluğu vardır

16 Bakım Görevi : (zarar verme durumu)
Yalnız bırakıldıklarında kendilerine ve topluma zara verme ihtimalinin olduğu bazı durumlarda triyaj personeli hastayı hemen alıkoymak (gözaltı) zorunda kalabilir Bu durum hemen nöbetçi kıdemli klinisyene bildirilmelidir

17 Bakım Görevi: Hastalar sağlık ekibi tarafından görülmeden acil servisten ayrılmayı seçebilir; triyaj personeli onları engellememeli olası sonuçları hakkında kendilerini uyarmalı (sorumlu !) uygun şekilde şahitler huzurunda bu kararın hastalar tarafından alındığı kayıt altına alınmalıdır

18 Bakım Görevi: (değerlendirme kapasitesi)
Bununla beraber, bilinç durumu bozukluğu olan ilaç ve alkol kullanımı veya mental hastalık nedeniyle kognitif bozukluğu olan reşit olmayan riski değerlendiremeyen iletişim kurulamayan (entellektüel kapasite, dil vs.) durumlarda (olgularda) bu yöntem uygun değildir

19 İhmal: Triyaj yapan personelin eğer bu sorumlu davranma yaklaşımında hasara/yaralanmaya neden olabilecek bir ihlal söz konusu ise bu ihlal ihmal olarak değerlendirilir

20 İhmal: İhmalin kanıtlanabilmesi için
aşağıdakilerin tamamının kanıtlanması gerekir: Bakım standardını karşılayan görev Bakım standardını karşılayan görevde ihlal Öngörülebilir hasara neden olan görevde ihlal Aktüel hasar yada yaralanmaya neden oluş Kayba neden oluş

21 Dokümantasyon Gereklilikleri:
Tıbbi kayıtlar, tıbbi sağlık ekibinin bir iletişim metodu ve olayların eş zamanlı kaydı hükmündendir Doğru, açık ve veciz olmalıdır Kolay ulaşılabilir ve kolay anlaşılabilir olmaları beklenir

22 Dokümantasyon Gereklilikleri :
Gerekli dokümantasyon standartları: Triyaj değerlendirmesinin günü ve saati Triyaj yapan personelin adı Primer şikayet/başvuru problemi Sınırlı ilgili anamnez İlgili değerlendirme bulguları Başlangıçta tahsis edilmiş triyaj kategorisi Re-triyaj kategorisi zaman ve sebeple beraber Tahsis edilmiş değerlendirme ve tedavi alanı Başlangıçta triyajda yapılan ilk yardım, teşhis ve tedavi ..

23 Dokümantasyon Gereklilikleri: (Re-Triyaj)
Hastanın durumundaki her değişiklik açıkça dokümante edilmelidir Bu dokümantasyon re-triyajın gün ve saatini, re-triyajın nedenini, re-triyajın kimin tarafından yapıldığını içermelidir

24 Gizlilik (Mahremiyet):
Sağlık çalışanları onlara güvenerek verilen her bilgiyi korumalıdır Sağlık çalışanlarının hastanın mahrem bilgilerini de almış olması beklenir. Hasta bilgileri muhafaza altında tutulmalıdır ! Anayasanın 20.maddesinde “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.”. 

25 Gizlilik (Mahremiyet):
Türk Ceza Kanununun 134. Maddesinde “Kişilerin özel hayatının gizliliğini ihlâl eden kimse, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.”, 136. Maddesinde “ Kişisel verileri, hukuka aykırı olarak bir başkasına veren, yayan veya ele geçiren kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”  137/a maddesine göre bu suç kamu görevlisi tarafından ve görevinin verdiği yetki kötüye kullanılmak suretiyle işlenmesi halinde ceza yarı oranında arttırılır

26 Gizlilik (Mahremiyet):
Hasta Hakları Yönetmeliği 21. maddesinde “Hastanın, mahremiyetine saygı gösterilmesi esastır. Mahremiyete saygı gösterilmesi ve bunu istemek hakkı Hastanın, sağlık durumu ile ilgili tıbbi değerlendirmelerin gizlilik içerisinde yürütülmesini de kapsar” denilmektedir. Otomasyon sistemi !!! kişisel (adres, telefon)  ve tıbbi bilgileri (geçirdiği hastalıklar ve gördüğü tedaviler) yer almaktadır Hastaların bilgisinin sadece ilgili hekim tarafından görülebilmesi gerekirken sisteme giriş izni olan tüm sağlık personeli tarafından görülmesi kişisel verilerin hukuka aykırı olarak paylaşılması suçunu oluşturmak MIDIR ???

27 Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi:
Bu maddenin (Madde 280) 1. fıkrasında, “Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği yönünde bir belirti ile karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” 2. fıkrasında, “Sağlık mesleği mensubu deyiminden tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire ve sağlık hizmeti veren diğer kişiler anlaşılır” düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile hekimlerin sır saklama yükümlülüğü kısmen kaldırılmıştır denilebilir.

28 Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi:
Bu tip hastalıklarda (AIDS, HIV…) suça ilişkin belirti olsun ya da olmasın hekimin bildirim yükümlülüğü doğacaktır.  Sır saklama yükümlülüğü ile suçu bildirme yükümlülüğü arasındaki bu çelişki ancak, hekimin hastasını sırlarını saklama yükümlülüğünün bir istisnası olduğunun kabulüyle ortadan kalkacaktır. 

29 Gizlilik (Mahremiyet):
Triyaj personeli hasta hem triyajda değerlendirilirken hem de bekleme salonunda beklerken özel hayatın gizliliğine saygı duyulmasını temin etmekte sorumluluğu vardır

30 Gizlilik (Mahremiyet): (geçersiz kılma)
Bir sağlık çalışanı hastanın tıbbi bilgilerine özel ve mahrem olarak davranmak zorundadır Bununla beraber özel ve mahrem olmak hakkının çiğnenebildiği özel durumlar vardır; kendisi için tehlike oluşturabilecek veya diğer toplum bireyleri açısından tehlike oluşturabilecek durumlar

31 Gizlilik (Mahremiyet): (geçersiz kılma)
Örneğin risk altındaki çocuklar.. Çocuk istismarı raporları!

32 Gizlilik (Mahremiyet): (zorunlu bildirim sorumluluğu)
Eğer bir çocuğun ya da çocukların bakıma muhtaç olabileceği ya da kötü muamele ediliyor olabileceğiyle ilgili herhangi bir şüphe varsa triaj personelinin durumu adli otoritelere ve yargı dairesine bildirim yasal sorumluluğu mevcuttur

33 Adli Kanıtların Saklanması:
Triyaj personeli olası suç kurbanlarını da kapsayacak şekilde adli kanıtların saklanması ile ilgili hastane prosedürleri içindeki rolünü bilmelidir (örn. tecavüz veya saldırı) Bu prosedürler polis yetkilileriyle irtibatı kapsar ve hastanın rızasını gözetir !

34 Adli Kanıtların Saklanması: (kanıtın tanımlanması)
Adli kanıtın toplanması ve saklanmasında ilk adım adli kanıtın tanımlanmasıdır Triyaj personelinin adli vakayla ilgili küçük detayların farkına varması ve kayıt etmesi adli bir olayı ortaya çıkarabilir ya da küçük detayları yok edebilir

35 Adli Kanıtların Saklanması: (kanıtın tanımlanması)
Kanıt; sanık ya da mağdurun suçun işlenmesi esnasında kullandığı, bıraktığı, uzaklaştırdığı, değiştirdiği ya da kontamine ettiği her şeydir

36 Adli Kanıtların Saklanması: (kanıtın tanımlanması)
Fiziksel kanıtlar, kurşun, giysi, saç, iplik, debris, tükrük, meni, ısırma izleridir Fiziksel olmayan kanıtlar ise psiko-sosyal öykü alma sırasında, intihar girişimi, şiddet, suistimal, kendine zarar verme gibi travma eğiliminin değerlendirilmesidir

37 Adli Kanıtların Saklanması: (kanıtın toplanması)
Adli vaka olarak tanımlanmayan durumlarda, hastanın giysisi önemli bir kanıttır, çünkü giysiler kan, seminal mai, saç, iplik, toprak, bitki, barut, cam parçalarını içerebilir ya da üzerinde sanığın parmak izi olabilir Hastadan giysilerini yere serilmiş beyaz/kahverengi kağıt üzerinde çıkarması istenmelidir.

38 Adli Kanıtların Saklanması: (kanıtın toplanması)
Hastanın giysilerini bu kağıt üzerinde ve ayakta durarak çıkarması giysisinden düşecek olan kıllar, lifler ve benzeri maddelerin elde edilmesi açısından önemlidir Kanıtın korunmasını sağlamak için hasta giysilerini çıkarırken odadan çıkılmamalıdır

39 Adli Kanıtların Saklanması: (kanıtın toplanması)
Hastanın çıkardığı giysiler silkelenmemelidir, çünkü silkeleme giysi üzerindeki kanıtların düşmesine ve kaybolmasına neden olabilir. Giysiler mümkünse katlanmamalı, katlanması gerekiyorsa kıyafetin birbirinin üstüne gelecek kısımlarına kağıt yerleştirilmelidir. Hasta aynı zamanda ayakkabılarını da çıkarmalıdır çünkü ayakkabılar önemli ipucu olabilir Giysilere mümkün olduğu kadar az dokunulmalı ve giysiler çıkarılırken mutlaka eldiven giyilmelidir

40 Adli Kanıtların Saklanması: (kanıtın toplanması)
Hastanın giysileri çıkarılacaksa asla el gücü kullanarak yırtılmamalı, giysiler kesilmelidir Kesme işlemi varsa yaralı alandan uzak ve giysi dikişleri boyunca yapılmalıdır. Hasta sedye üzerinde yatarak getirilmiş ise üzerinde yattığı çarşafta kanıt olarak korunmalıdır Giysiler kağıt paketlere yerleştirilmeli ve kıyafetler kesilmiş ise “giysiler kesildi” yazısı bulunan bir kart konmalı ya da hasta dosyasına kayıt edilmelidir

41 Adli Kanıtların Saklanması: (kanıtın toplanması)
Hastanın giysileri çıkarılacaksa asla el gücü kullanarak yırtılmamalı, giysiler kesilmelidir Kesme işlemi varsa yaralı alandan uzak ve giysi dikişleri boyunca yapılmalıdır. Hasta sedye üzerinde yatarak getirilmiş ise üzerinde yattığı çarşafta kanıt olarak korunmalıdır Giysiler kağıt paketlere yerleştirilmeli ve kıyafetler kesilmiş ise “giysiler kesildi” yazısı bulunan bir kart konmalı ya da hasta dosyasına kayıt edilmelidir

42 Adli Kanıtların Saklanması: (kanıtın toplanması)
Yaradan yabancı objeleri arındırmak amaçlı, yarayı yıkamak ya da hastanın vücudunu silmek, yıkanmasına izin vermek özellikle ateşli silah yaralanmalarında ve cinsel saldırılarda kanıtların kaybolmasına neden olabilmektedir

43 Adli Kanıtların Saklanması: (kanıtın toplanması)
Yaradan yabancı objeleri arındırmak amaçlı, yarayı yıkamak ya da hastanın vücudunu silmek, yıkanmasına izin vermek özellikle ateşli silah yaralanmalarında ve cinsel saldırılarda kanıtların kaybolmasına neden olabilmektedir

44 Adli Kanıtların Saklanması:
Ayrıca, hastane personeli, polis izni olmadan giysileri yıkanması için eve göndermemesi konusunda bilgilendirilmelidir Aile içi şiddet ya da tecavüz durumlarında sanık, aileden ya da yakınlarında birisi olabilir ve bu şekilde kanıtı yok etmek isteyebilir

45 Adli Kanıtların Saklanması:
Islak veya nemli olan tüm kanıtlar paketlere yerleştirilmeden önce kurumasına izin verilmelidir. Paketlemek için kağıt, plastik ya da camdan çok daha iyidir. Çünkü kağıt hava sirkülasyonunu sağlayarak materyalin kurumasına izin verirken, plastik ıslaklığı biriktirir, doku parçalarının bozulmasına/çürümesine ve küf oluşmasına neden olur

46 Adli Kanıtların Saklanması:
Türk Ceza Kanunu (madde 281) «Gerçeğin meydana çıkmasını engellemek amacıyla, bir suçun delillerini yok eden, silen, gizleyen, değiştiren veya bozan kişi, hapis cezası ile cezalandırılır» «Kamu görevlisi tarafından görevi ile bağlantılı olarak işlenmesi ağırlaştırıcı sebeptir» demektedir.

47 Teşekkür ederim.