Doç. Dr. Celalettin R. ÇELEBİ

... konulu sunumlar: "Doç. Dr. Celalettin R. ÇELEBİ"— Sunum transkripti:

1 Doç. Dr. Celalettin R. ÇELEBİ
KENELER Doç. Dr. Celalettin R. ÇELEBİ Dr. Nalan AKYOL

2 KOKU Havada bulunan ve insanlarda burun, diğer canlılarda benzeri organlardaki duyu sistemlerini harekete geçirip sinir uçları aracılığı ile algılanmasına sebep olan moleküllere koku denilir.

3 KOKU GRUPLARI I- FLORAL KOKU FAMİLYASI
II- WOODY (ODUNSU) KOKU FAMİLYASI III- HAYVANSAL KOKU FAMİLYASI IV- BALSAMİK KOKU FAMİLYASI V- OTSU (HERBACEOUS) KOKU FAMİLYASI VI- AGRESTİK KOKU FAMİLYASI VII- ÇİMEN KOKU FAMİLYASI VIII- NANE (MINTY) KOKU FAMİLYASI IX- YOSUN KOKU NOTASI X- KONİFERA (YEŞİL ÇAM) KOKU FAMİLYASI XI- DENİZ KOKU XII- ALDEHİT KOKU FAMİLYASI XIII- TIBBİ KOKU FAMİLYASI XIV- MEYVEMSİ KOKU FAMİLYASI XIV- B MEYVEMSİ KOKU FAMİLYASI LİMON KOKUSU ALT SINIFI XV- BAHARATIMSI KOKU FAMİLYASI XVI- KARIŞIK KOKU NOTALARI

4 I-FLORAL KOKU FAMİLYASI
16. Lilly of the walley (mgu) Convallaria 17. Linden (Limeblosson) Tilia coronallina 18. Manolya: Magnolia grandiflora 19. Mimosa: Acacia derurrens 20. Narcissus: Narcissus poeticus 21. Portakal Çiçeği: Citrus aurantium 22. Orris :Iris pallida 23. Reseda : Reseda odorata 24. Rosae: Rosa damascena 25. Sweet pea: Lathyrus odoratus 26. Tuberose: Polyanthes tuberosa 27. Violet: Viola odorata 28.Wallflower: Cherianthus cheiri 29. Ylang ylang: Cananga odorata 1. Rom: Spartium junceum 2. Carnation: Dianthus caryophyllus 3. Cassie: Acacia farnesiana 4. Clover: Trifolium ssp. 5. Cyclamen: Cyclamen persicum 6. Gardenia: Gardenia flora 7. Hawthorn: Cratageus oxycantha 8. Heliotrope: Heliotropium peruvianum 9. Honeysuckle: Lonicera periclymenum 10. Hyacinth: Hyacinthus orientalis 11. Yasemin: Jasminum officinale 12. Jonquil: Narcissus jonquila 13. Leylak (Renkli): Syringa vulgaris 14. Leylak (Beyaz): Syringa vulgaris 15. lily: Lilium candidum

5 II-WOODY (ODUNSU) KOKU FAMİLYASI
30. Cedarwood: Juniperus procera 31. Hibawood: Thujopsis dolobrata 32. Rosewood: Aniba rosaeodora 33. Sandalwood: Santalum album III-HAYVANSAL KOKU FAMİLYASI 34. Amine 35. Castoreum: Castor fiber 36. Catty: Felis catus 37. Civet : Viverra 38. Equine: Equus caballus 39. Faecal 40. Indolic 41. Leather 42. Musky: Moschus moschiferus

6 IV-BALSAMİK KOKU FAMİLYASI V-OTSU (HERBACEOUS) KOKU FAMİLYASI:
43. Cistus : Cistus ladaniferus 44. Labdanum: Cistus ladaniferus 45. Myrrh: Commiphora 46. Opopanax: Commiphora erythrea 47. Peru balsam: Myroxylon pereirae 48. Styrax: Liquidambar orientalis 49. Tolu balsam: Myroxylon balsamum 50. Vanilla : Vanilla planifolia V-OTSU (HERBACEOUS) KOKU FAMİLYASI: 51. Lavender: Lavandula officinalis 52. Rosemarry: Rosemarinus officinalis 53. Sage : Salvia officinalis 54. Tea-like.

7 VI-AGRESTİK KOKU FAMİLYASI VII-ÇİMEN KOKU FAMİLYASI:
55. Earthy 56. Forest 57. Fungal (general fungal smell) 58. Galbanum: Ferula galbaniflua 59. Hay 60. Vegetable VII-ÇİMEN KOKU FAMİLYASI: 61. Cress: Nasturtium officinale 62. Cucumber: Cucumis sativus 63. Grassy:Graminae spp. 64. Leafy

8 VIII-NANE (MINTY) KOKU FAMİLYASI
65. Peppermint: Mentha piperita 66. Spearmint: Mentha spicata IX-YOSUN KOKU NOTASI X-KONİFERA (YEŞİL ÇAM) KOKU FAMİLYASI 67. Pine: Pinus spp 68. Resinous. XI- DENİZ KOKU FAMİLYASI 69. Ambergris: Physeter catodon 70. Beach 71. Ozonic 72. Seaweed: Fucus vesiculosus

9 XII-ALDEHİT KOKU FAMİLYASI XIII-TIBBİ KOKU FAMİLYASI.
73. Camphorous 74. Sineolic 75.Cresylic 76. Ethereal: Dietileter, aseton, etanol 77. Mentholic 78. Phenolic 79. Terpenic 80. Thymolic 81. Wintergreen: Gaultheria procumbens

10 XIV- MEYVEMSİ KOKU FAMİLYASI
82. Apple: Malus pumila 83. Apricot: Prunus armeniaca 84. Banana: Musa sapientum 85. Blacberry: Rubus spp 86. Blackcurrant: Ribes nigrum 87. Jargonelle Pear: Pyrus communis 88. Peach: Prunus persica 89. Pineapple: Ananas comosus 90. Prune: Prunus domestica 91. Raspberry: Rubus idaeus 92. Strawberry: Fragaria spp. 93. Umbelliferous 94. Vinous 95. Watermelon: Citrullus vulgaris

11 XV- BAHARATIMSI KOKU FAMİLYASI
104. Celery: Apium graveolens var. Dulce 105. Cinnamon: Cinnamomum ceylanicum 106. Clove: Syzygium aromaticum 107. Coriander: Coriandrum sativum 108. Cumin: Cuminum cyminum 109. Fenugreek: Trigonella foenum graecum 110. Ginger: Zingiber officinale 111. Nutmeg: Myristica fragrans 112. Pepper: Pipper nigrum

12 XVI-KARIŞIK KOKU NOTALARI
113. Bitter almond: Prunus amygdalus var. Amara 114. Anisic: Pimpinella anisum 115. Coconut: Cocos nucifera 116. Geranium: Pelargonium peltatum 117. Benzoat 118. Nicotiana tabacum 119. Yanık 120. Karamel 121. Sinnamat 122. Yağ 123. Bal 124. Metalik 125. Naftalin, 126. Patchouli: Pogostemon patchouli 127. Salisilat 128. Duman 129. Sülfür 130. Tütün Nicotiana tabacum 131. Wax

13 KENENİN TAKSONOMİK LOKASYONU
ARTROPODLAR Crustacea (Kabuklu Hayvanlar) Arachnoidea (Örümcekgiller) Myriapoda (Çok Bacaklılar) Hexapoda İnsecta Acarina Akarlar Uyuz Böcekleri KENELER

14 KENELER Argasidae (Yumuşak Kene, Mesken Kenesi) Ixodidae
(Sert kene, Mera kenesi) Nuttalliellidae (Türkiye’de görülmemektedir.) -Ornithodoros soyu -Otobius soyu -Argas soyu -Hyalomma soyu ( KKKA’nin Türkiye’deki vektörü) -İxodes soyu -Rhipicicephalus soyu -Boophilus soyu -Heamapysalis soyu -Dermacentor soyu

15 KENE NEDİR ? Keneler insan ve hayvanlardan kan emerek beslenen ektoparazitlerdir, haşerelerdir…

16 KENELER Kenelerin büyüklükleri gelişme dönemleri ve doyma derecelerine göre değişmektedir.(5-30mm)

17

18 KENELER Eklembacaklı, omurgasız bir canlıdır.
Sıcakkanlı, soğukkanlı, kanatlı ve memelilerden kan emerek yaşar. Kutup hariç dünyanın her yerinde, özellikle subtropik ve tropik bölgelerde yaşar. Dünyada 3 aileye mensup 850 den fazla kene türü tespit edilmiştir. Türkiye’de 3 aileden 2 si görülmektedir.

19 NASIL KONAK BULUR ? Kan emmek için önce ön ayakların ucundaki duyu organları vasıtasıyla insan veya hayvanın vücut ısısı, CO2 ve titreşim ve koku algılamaları ile konak bulunur (Gösteri 1)…

20 NASIL KAN EMER ? Kan emmeye müsait 5 parçalı ağız organelleri ve özellikle tükürük salgısı merkezli kan emme mekanizmaları vardır (Gösteri 2)…

21 IXODİDAE YAŞAM DÖNGÜSÜ NASILDIR ?
Ixodidae ailesindeki keneler, yaşamlarının önemli bir kısmını konak dışında serbest olarak geçirmektedir. Konak üzerinde bulundukları süre toplam hayat döngülerinin ancak % 10’u kadardır. Uygun olmayan koşullarda inaktif bir şekilde bekleyen keneler, uygun şartlar oluştuğunda aktifleşmekte ve tekrar konak aramaya başlamaktadırlar. Biyolojileri yumurta, larva, nimf ve ergin şeklinde olup, yaşamlarının yumurtadan sonraki tüm aktif dönemlerinde (larva, nimf ve ergin) kan emerek beslenmek zorundadırlar. Beslenme durumuna ve türe göre değişmekle birlikte keneler ortalama 300 ile arasında yumurta bırakabilmektedirler.

22 KENELERİN TAŞIDIKLARI
HASTALIKLAR Protozoal Hastalıklar Riketsiyal Hastalıklar Bakteriyel Hastalıklar Viral Hastalıklar (KKKA)

23 TÜRKİYE’DE KIRIM-KONGO KENESİ HYALOMMA MARGİNATUM MARGİNATUM’UN
BİYO-EKOLOJİSİ? - KKKA epidemilerinde başlıca vektörlük rolünü Hyalomma türlerinin aldığı görülür. Türkiye’de bugüne kadar saptanmış tek vektör de H. m. marginatum’dur. Şu ana kadar 27 il riskli olarak tespit edilmiştir. Özellikle Tokat,Sivas, Çorum,Çankırı,Yozgat,Erzurum, Erzincan gibi illerdeki ormanlık alanlar başlıca risk bölgeleridir.bu hastalığın bu illerde yaygın olmasının en önemli sebeplerinden biri kuşların göç yolları ve bu kuşların konak yerleri üzerinde olması olabilir.

24 İki konaklı gelişir. Larva ve nimfleri genellikle tavşan, kirpi ile keklik, sığırcık, sülün gibi yerden beslenen kanatlı hayvanlardan, 2-3 hafta beslendikten sonra, doymuş nimf halinde konak terk edilir, yine çevresel faktörlere göre 2-3 hafta da gömlek değiştirilir, ergin halde toprakta, çalılıklar altında gizlenerek konak beklenir. Uygun konak olarak yaban domuzu, at, sığır, koyun, keçi gibi evcil büyük memeliler ve de insanda, yaklaşık 2 hafta kadar beslenir, doyan dişiler toprakta, gizlendikleri yerde yaklaşık 1 aylık sürede 5-7 bin arasında yumurta yumurtlarlar. Yumurtadan yumurtaya olan yaşam döngüsü mevsime bağlı olarak 4-5 ay ile 1 yıl arasında değişir. Kış aylarını doymuş nimf veya aç olgun halde, sahada saklanarak geçirirler.

25 TÜRKİYE’DE HYALOMMA MARGİNATUM MARGİNATUM’UN KKKA VİRUSU VE İNSAN-HAYVAN İLİŞKİLERİ NASILDI?
Kenenin biyo-ekolojik özellikleri doğrultusunda; Yaşama sonbaharda enfekte olarak doymuş nimf veya aç olgun halde başlayan ve kışa inaktif vaziyette girerek, bu ayları uyku halinde geçiren keneler, ilkbaharda havaların ısınması ile doymuş nimfler önce gömlek değiştirerek aç olgun olur, sonra kış uykusunu aç olgun halde geçirenlerle birlikte buldukları uygun konaklarından kan emerler, bu suretle hem konak enfekte olur, hem de aynı konak üzerinde enfekte olmayan keneler varsa, keneler enfekte olur.

26 Türkiye’de mayıs-eylül ayları arası bu tür ergin enfestasyonlarının sığır ve insanlarda en sık rastlandığı, dolayısıyla insanlarda da enfeksiyonun en fazla görüldüğü dönemdir. Yine bu dönemde gelişmenin devamı olarak ergin keneler yumurta, ve daha sonra larva ve nimf aşamasında ise beslenmek üzere başta tavşan olmak üzere, diğer kemiriciler ve kanatlıları tercih ederler. Nadiren insanları da enfeste edebilirler.

27 KENE İLE NASIL MÜCADELE EDİLİR?
DEVLET Sağlık, Tarım ve Köy İşleri,çevre ve Orman bakanlıkları ile üniversitelerinilgili birimlerinden bir üst Koordinasyon Kurulu oluşturarak çalışma, araştırma, takip ve değerlendirme yapılmalıdır. Çalışma konuları; Öncelikle riskli bölgeler ve tüm yurt sathında kenelerin mevsimsel aktiviteleri tespit edilmelidir Vektör kenelerin tespiti ve mücadele yöntemlerinin geliştirilmesi gereklidirBu(kenelerin aktif-inaktif dönemlerinin tespiti;inaktif dönemde mücadele; bu dönemdeki mücadele daha etkili,çevre ve insana daha az zararlı ve daha ekonomiktir!!!) Biyolojik mücadele yöntemlerinden yararlanılmalıdır.

28 KENE İLE NASIL MÜCADELE EDİLİR?
DEVLET Ancak ülkemizde kene ve haşere mücadelesinde ilk akla gelen kimyasallar olduğuna göre hiç olmazsa,bunların kullanma esasları belirlenmelidir.bu ilaçlar(zehirler) iklimsel farklar dikkate alınarak, gerekli tekrarlar yapılarak ve ilgililer nezaretinde yapılmalıdır. Bulaşmada rol alan evcil ve yaban hayvanların bulaşık olma durumunun saptanması AŞI geliştirilmeli Yukarıdaki çalışmalarla eşzamanlı olarak, yerleşim merkezlerinin altyapı ve üst yapılarının,ev ve hayvan barınaklarının çatlaksız, yarıksız duvar, tavan,yemlik suluk vs olması sağlanmalı(keneler bu çatlaklarda kışı inaktif olarak geçirebilirler) Mera ıslah çalışmaları yapılmalı; Kontrollü meralar Meraların derin olarak sürülmesi

29 KENE İLE NASIL MÜCADELE EDİLİR?
İNSAN Riskli guruptaki kişiler(tarla bahçe de çalışanlar); Kapalı ve açık renk giysiler giymeli Sahadan dönünce günlük kene muayenesi yapmalı Vücut yada giysilere kovucular sürülmeli!!! Temiz su mevcutsa, düzenli vücut temizliği yapılmalı Kontrollü alanlar yaratılmalı(Tarla bahçe piknik alanlarına tavşan, domuz gibi hayvanların girişini engelleyecek teller yapılmalı) Ev ve hayvan barınakları onarılıp yarık çatlak kalmamalıdır Ev hayvanları veteriner kontrolünde olmalı

30 KENELERİN ALGILARINI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER CO2 Isı Titreşim KOKU

31 KENELERİN DUYUSAL ALGILAMA
CİHAZLARI Haller Organı

32 Exp Appl Acarol. 2008 Aug;45(3-4):219-28. Epub 2008 Aug 1. Links
Repellent effect of sweet basil compounds on Ixodes ricinus ticks. Del Fabbro S, Nazzi F. Dipartimento di Biologia e Protezione delle Piante, Università di Udine, via delle Scienze 208, 33100, Udine, Italy. Diseases transmitted by ticks are causing increasing concern in Europe and all around the world. Repellents are an effective measure for reducing the risk of tick bite; products based on natural compounds represent an interesting alternative to common synthetic repellents. In this study the repellency of sweet basil (Ocimum basilicum L.) was tested against the tick Ixodes ricinus L., by using a laboratory bioassay. A bioassay-assisted fractionation allowed the identification of a compound involved in the biological activity. Eugenol appeared to be as repellent as DEET at two tested doses. Linalool, which was identified in the active fraction too, failed to give any response. Repellency of eugenol was proved also in the presence of human skin odour using a convenient and practical bioassay. PMID: [PubMed - in process]

33 Fitoterapia. 2006 Jun;77(4):257-61. Epub 2006 Apr 19. Links
Arthropod repellency, especially tick (Ixodes ricinus), exerted by extract from Artemisia abrotanum and essential oil from flowers of Dianthus caryophyllum. Tunón H, Thorsell W, Mikiver A, Malander I. Swedish Biodiversity Centre, Box 7007, Uppsala, Sweden. A toluene extract of southernwood (Artemisia abrotanum) and the essential oil from flowers of carnation (Dianthus caryophyllum ) exerted pronounced a repellent effect both against ticks (nymphs of Ixodes ricinus) and yellow fever mosquitoes (Aedes aegypti). The most potent repellents found were coumarin and thujyl alcohol from A. abrotanum and phenylethanol from D. caryophyllum where coumarin and thujyl alcohol were also detected. PMID: [PubMed - indexed for MEDLINE]

34 Parasitol Res. 2003 Jun;90 Supp 1:S40-8. Epub 2003 Jan 28. Links
Use of repellents as prophylactic agents. Nentwig G. Bayer AG, Bayer Crop Science, Environmental Science, Environmental Health, Leverkusen, Germany. Many biting insects are able to transmit diseases or are a regarded as pests. The use of repellents is one personal protection measure to avoid to been bitten. The first components which were used for this purpose were of plant origin. Some are still used, e.g., citronella oil. Systematic evaluation of synthetic repellents began during the Second World War. The most important compound resulting from these efforts is Deet, followed by less important ones such as dimethylphthalate or ethyl hexane diol. Compounds of more recent research are MERCK 3535 (aminopropionic acid ethylester), p-menthane-3,8 diol, CIC 4 (a lacton) and the piperidine derivatives AI and Bayrepel (Icaridin). An overview of the toxicity and efficacy is given. A chance to improve the cosmetic properties and long duration efficacy is the development of new formulations. Applications other than the dermal one are the use of repellents as slow release formulations to achieve a long range effect and the development of systemic compounds, which are taken orally. To date, neither strategy has led to successful solutions. PMID: [PubMed - indexed for MEDLINE

35 DİĞER BÖCEKLERLE İLGİLİ BİLİMSEL YAYINLAR
1. J Chem Ecol Dec;33(12): Epub 2007 Nov 21. Links Scented males and choosy females: does male odor influence female mate choice in the Mediterranean fruit fly? Shelly TE, Edu J, Pahio E, Nishimoto J. Planta Sep;222(1): Epub 2005 May 13. Links The composition and timing of flower odour emission by wild Petunia axillaris coincide with the antennal perception and nocturnal activity of the pollinator Manduca sexta. Hoballah ME, Stuurman J, Turlings TC, Guerin PM, Connétable S, Kuhlemeier C. J Chem Ecol Feb;34(2): Epub 2008 Jan 31. Links Protected by fumigants: beetle perfumes in antimicrobial defense. Gross J, Schumacher K, Schmidtberg H, Vilcinskas A.

36 KAYNAKÇA Prof. Dr. Zafer KARAER, “Korkutan Keneler” Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı Nentwig G., Use of repellents as prophylactic agents, Parasitol Res Jun;90 Supp 1:S40-8. Epub 2003 Jan 28. Tunón H, Thorsell W, Mikiver A, Malander I., Arthropod repellency, especially tick (Ixodes ricinus), exerted by extract from Artemisia abrotanum and essential oil from flowers of Dianthus caryophyllum, Fitoterapia Jun;77(4): Epub 2006 Apr 19. Del Fabbro S, Nazzi F., Repellent effect of sweet basil compounds on Ixodes ricinus ticks, Exp Appl Acarol Aug;45(3-4): Epub 2008 Aug 1.

37 HYALOMMA MARGİNATUM MARGİNATUM TÜRÜ KENELERİN KOKULARA KARŞI DAVRANIŞSAL TEPKİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ PROJESİ Proje Yöneticisi: Doç. Dr. Celalettin R. ÇELEBİ Prof. Dr. Belma KONUKLUGİL Prof. Dr. Zafer KARAER Dr. Esin BOZKURT Dr. Ülkü Gökçen KABAN Dr. Nalan AKYOL

38 “Insects are masters of fragrances.”
TEŞEKKÜRLER