T.C İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Psikolojik Danışma Ve Rehberlik Ana Bilim Dalı Pdr-2 Yetişkinlik Psikolojisi Prof. Dr. Mustafa KILIÇ Eyup.

... konulu sunumlar: "T.C İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Psikolojik Danışma Ve Rehberlik Ana Bilim Dalı Pdr-2 Yetişkinlik Psikolojisi Prof. Dr. Mustafa KILIÇ Eyup."— Sunum transkripti:

1 T.C İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Psikolojik Danışma Ve Rehberlik Ana Bilim Dalı Pdr-2 Yetişkinlik Psikolojisi Prof. Dr. Mustafa KILIÇ Eyup ALPAR Emre BAKIR & Nisan 2007 Malatya

2 Anne Baba Tutumları

3 ANNE VE BABANIN ÇOCUKLARA KARŞI TUTUM VE DAVRANIŞLARININ ÖNEMİ
Anne-baba-çocuk ilişkisi, temelde anne ve babanın tutumlarına bağlıdır. Çocuklar arasında uyum bozukluğuna yol açan birçok vakaya, yeterli ve uygun olmayan anne-baba çocuk ilişkilerinin neden olduğu saptanmıştır. Anne babanın tutum ve davranışlarını oluşturan nedenler incelendiğinde tüm tavır alışlarda olduğu gibi, anne babaların çocuklarına takındıkları tavrın da bir öğrenme ürünü olduğu görülür.

4 Anne ve babaların, çocuklarına karşı tavırlarını etkileyen başlıca faktörler şöyle sıralanabilir:
Anne ve babanın zihinlerinde nasıl bir çocuk istedikleri konusunda, daha doğumdan önce hayalı bir çocuk kavramı oluşur. Dünyaya gelen çocuk, anne ve babanın beklentilerine uygun olmadığı taktirde, oluşan kırıklık sonucu, anne ve babada reddetme tavrı gelişir. Toplumun kültürel değerleri, çocuklarını yetiştirme konusunda anne ve babaların tutumlarını etkiler.

5 Üstlendikleri ebeveyn rolünden haz duyan ve görevlerini gereğince yaptıklarına inanan anne ve babaların, çocuklarına karşı tıkındıkları tavırlar, çocuklarını nasıl yetiştireceklerini bilemeyen, güvensiz ve kendilerini yetersiz hisseden anne babaya oranla, daha başarılı ve olumludur. Çocuklarının sayı, cinsiyet ve kişilik özelliklerinden memnun olan anne ve babalar, memnun olmayanlara oranla, daha uygun tavırlara sahiptirler. Bütün bunların dışında, anne ve babanın kendi çocukluk yıllarındaki deneyimleri, şimdiki tutumlarında etkili olabilir. Çocukluk yıllarında kendi anne babasıyla sağılıklı bir etkileşim kuramayan, yeterli sevgi göremeyen bir baba ya da genç kızlık yıllarında aşırı baskı altında büyümüş bir annenin tutumları, bu kötü deneyimler nedeniyle olumsuz olabilir.

6 çocuğuna vererek onunla aşırı derecede bütünleşebildiği gibi,
Aile içinde eşler arasındaki ilişki, çocuklara karşı takınılan tavrı etkileyen bir başka faktördür. Örneğin, eşiyle anlaşamayan, mutsuz bin anne, tüm sevgisini çocuğuna vererek onunla aşırı derecede bütünleşebildiği gibi, tam tersine, saldırgan bir tutuma da bürünebilir. Anne ve babanın geçmişteki deneyimleri, onların çocukları hakkında bazı projeler geliştirmelerinde de etkili olabilir.

7 Çocukluk yıllarını zor koşullar altında geçiren bir baba ya da anne, parasal olanaklara sahip olur olmaz, çocuğuna en iyi ortamı hazırlamak ister. Bunun için de çocuğun ilgi ve yeteneklerini dikkate almadan, bale, folklor, yabancı dil gibi konularda dersler aldırır, koleje girmek üzere onu hazırlar. Bütün bunları yaparken, anne ve babaların en büyük hataları, çocuklarını tanımadan, ilgi ve yeteneklerini saptamadan, onları kendi arzu ve tutkuları doğrultusunda yönlendirmelerinden kaynaklanmaktadır.

8 Büyüme aşamalarında başarılı olan çocuklar, iyi aile ilişkileri içinde yetişmiş bireylerdir. Aile içinde gerçekleşen başarılı ilişkiler, mutlu, arkadaşça, bunalımdan uzak ve yapıcı bireylerin oluşumunu sağlar. Bunun tersine olarak, uyum bozukluğu gösteren çocuklar, genellikle başarısız bin anne-baba-çocuk ilişkisinin ürünüdürler. Anne ve babanın sevgi ve ilgisinden yoksun olarak büyüyen çocuklar, büyük bir sevgi açlığı gösterirler. Bu açlık da birtakım davranış ve uyum bozukluklarına neden olabilir.

9 Çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemi olarak tanımlanabilen ergenlik dönemindeki ergenin, sorunlarını kolaylıkla çözebilmesi ve bu köprü evresini zorluğa uğramadan aşabilmesi, geçmişteki olumlu aile ilişkilerine bağlıdır. Çocukluk döneminde anne ve babası tarafından yeterince sevgi, sevecenlik ve güven duygusuyla yetiştirilen ve başarılı bir disiplinin uygulandığı ortamda büyüyen çocuk, mutlu bir ergen adayıdır. Daha o dönemde anne ve babasıyla başarılı bir diyalog kurabilen çocuk; zorlu ergenlik döneminde, aynı arkadaşça ilişkilerini sürdürerek, kişisel sorunlarını kolaylıkla çözebilir.

10 ANA-BABA TUTUMLARI 1-Şiddetli Reddedici Anne Baba Tutumları
2- Kayıtsız ve Pasif Anne- Baba Tutumları 3- Baskıcı, otoriter, katı ve sıkı anne-baba tutumları 4- Dengesiz, kararsız ve tutarsız anne-baba tutumları 5-Abartılmış Sevgi ve Aşırı Koruyucu Anne-Baba Tutumları 6-Gevşek Anne-Baba Tutumları 7-Amaçsız Hoşgörülü Ana-Baba Tutumları 8- Mükemmeliyetçi, ana-baba tutumları 9- Kabul edici, güven verici, hoşgörülü ve demokratik ana-baba tutumları

11 1)ŞİDDETLİ RET EDEDİCİ ANNE BABA TUTUMLARI
Reddetme, bir anlamda, çocuğun bedensel ve ruhsal gereksinimlerini karşılamayı aksatacak kadar çocuğa karşı düşmanca duygular beslenilmesidir. Şiddetli ret edici ailelerde çocuğa sevgi, şefkat ve sıcaklık verilmez.Öz evlat olduğu halde üvey evlat muamelesi görür,bazen anne, bazen baba düşmanca duygular içindedir.Aile içi iletişimde çocuğa karşı soğuk davranılır. Beğenilmez,yaptığı her davranış eleştirilir. çocuğun eksik ve yanlış davranışları araştırılır. Baskı yapmak için her türlü fırsat kollanır, kötü yönleri ön plana alınarak değerlendirme yapılır. Ailenin her türlü angarya işi bu çocuğa yıkılır, kardeşler arasında günah keçisi olarak bir çocuk seçilir. Aile ortamı kesinlikle sıcak -sosyal ve güven verici havadan yoksundur. Aile arası ilişkiler kavga,çatışma, gerilim doludur.Anne ve baba çocuğu sevmemekte, anlamamakta ve onu diktatörce yönetmeye çalışmaktadır.

12 Bu ortamdaki çocuk, yardım duygusundan uzak, sinirli, duygusal kırıklıkları olan, diğerlerine, özellikle kendinden küçük ve zayıflara karşı düşmanca duygulara sahip bir birey olabilir. Bu tür anne baba davranışlarının çok farklı sebepleri vardır.Çocuk evlilik dışı ilişkinin sonucu olabilir.İstenmeyen, zamansız ve hazırlıksız doğan bir bebek olabilir. Çocukta bedensel ve ruhsal açıdan bir engel veya özür olabilir. Anne ya da baba hayal kırıklığı yaşıyor ve suçluluk hissediyor, suçu da direk çocuğa yüklüyor olabilir.Anne yada baba çocuğa aşırı düşkünlük gösterip eşini ihmal ediyor olabilir. İhmal edildiğini düşünen eş çocuğu kendisine rakip görebilir. Bunun gibi daha bir çok farklı sebep ana banının çocuğu ret etmesi konusunda söylenebilir. Ama bunlar sadece bahanedir. Hiçbir bahane çocuğu ret etme konusunda kabul edilir olamaz.

13 ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİLERİ
Şiddetli ret edici aile ortamında yetişen çocuklar, yardım ve merhamet duygusundan uzaktır. Duygusal kırgınlıklar yaşayan, agresif ve saldırgan yapıdadırlar.Hayvanlara, kendinden küçük ve güçsüzlere karşı düşmanca duygular beslerler.Anne ve baba tarafından şiddete maruz kalmamak için, onlara karşı uysal, edilgen ve erdemli olurlar. Anne babaya karşı içten içe düşmanca duygular beslerler..Korkak ve pasif karakter yapısına sahiptirler. İnatçılık, hırçınlık, uyumsuzluk, çete başı olma, yasa dışı eylemlerde bulunmaya yatkınlık, intihar eğilimli olup psikolojik rahatsızlıklara yakınmaya yatkın,kendine güvensiz ve dengesiz bir kişili sergilerler. Bastırılmış duygularından ve kendini ifade edememekten dolayı kendilerine zarar verme eğilimindedirler.

14 2)KAYITSIZ VE PASİF ANNE BABA TUTUMU
Kayıtsız ve pasif anne ve babalar, çocuğun davranışları karşısında ilgisiz ve kayıtsız davranışlar sergilerler.Onlar için çocuğun varlığı ve yokluğu belli değildir.Bu gruba giren anne-babalar hoşgörü ile boş vermeyi birbirine karıştırmaktadırlar.Anne –baba çocuğa karşı çocuğun kendisini rahatsız hissedecek kadar kayıtsız kalabilmektedir. İhmalkar ebeveyn zorunlu zamanlarda çocukla yüzeysel ilişki kurmaktadır.Çocuk eğer anne babayı rahatsız ederse düşmanca tutuma maruz kalır.

15 Çocuğu düşman kuvvet ilan ederler
Çocuğu düşman kuvvet ilan ederler. Anne-Babaların kişilik yapıları değişkendir. Rahatsız, sessiz, vurdumduymaz pasif oldukları gibi saldırganda olabilirler. Bazı anne-babalar çocuğa karşı kayıtsız kalmanın ,ona ilgi ve sevgi vermemenin doğru olduğunu düşünmektedirler. Niçin böyle düşünürler? İhtimaller:Çocuk şımarabilir,yarın öbür gün anneyi anne babayı da baba olarak bilmez.Evde anne babanın otoritesi sarsılır,doğru anne baba tavrı böyle olmalıdır. Çünkü benim annem babamda böyle davranırdı...gibi bilimsel olmayan düşünceler nedeniyle istemelerine rağmen çocuklarıyla yakın ilişki kurmaktan kaçınırlar.Yıllar sonra yaptıkları hataları anlayıp torunlarına aşırı sevgi gösterir onlara rüşvet verirler.Torunlarına koyulan kurallarda gedikler açarak onlar için sığınılacak liman olurlar.....

16 Bu tür anne ve baba davranışlarının çok farklı sebepleri vardır
Bu tür anne ve baba davranışlarının çok farklı sebepleri vardır. Çalışma koşullarından dolayı aşırı yorgunluk ve çocuklara ayrılabilecek zamanın kısıtlı olması, çocuk bakımını annenin dışındaki büyükannenin üstlenmesi, evde bakıcının bulunması ve bunların çocuğu anne ve babayla paylaşmak istememeleri, çocuğun her işinin bu kişiler tarafından yapılıyor olması, çocukla paylaşımın az olması, çocuktan uzak yaşanılıyor olması, anne baba olmak için fiziksel ve ruhsal açıdan hazır bulunuşluk seviyesinde bulunulmaması, anne babanın aralarındaki problemlerle haşır neşir olmaları ve problem yumağında çocuğu yok saymaları, çok fazla çocuğa sahip olunduğu için gerekli ilgilinin gösterilmemesi gibi daha bir çok nedenler sayılabilir. Ama hangisi çocuğunuzu kaybetmeniz için yeterli neden olabilir?

17 ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİLERİ
Anne babanın ilgisini çekmeye çalışıp saldırgan ve suça yönelik davranışlar gösterirler. Çocuğun tek amacı dikkat çekmek ve varlığını ispatlamaktır.bütün enerjisini bu tarz davranışlara harcar.Yaşı büyüdükçe anne babadan uzaklaşıp ,onlara karşı kin güderek intikam almaya çalışacaktır.Aradığı sevgi ve şefkati ailede bulamadığı için dışarıdaki ilişkilerde arayacaktır. Ufakta olsa sevgi mesajını farklı yorumlayacak ve sığınılacak bir liman arayacaktır. Çocuk büyüdükçe aile ile çatışmaları artacak, aileden intikam alma yollarını arayacaktır. Yaşı ilerledikçe aileden uzaklaşacaktır. Anne babanın ilgiye bakıma muhtaç olduğu zamanlarda onların yanın da olmayacaktır. Çünkü kendisinin ilgiye ve sevgiye ihtiyacı olduğu zamanlarda anne ve baba tarafından bu ilgi ve sevgi ondan esirgenmiştir.

18 3)BASKICI ,OTORİTER,KATI VE SIKI ANNE BABA TUTUMU
Otoriter ana-baba çocuğunu belki sevmektedir ancak sevgisini, çocuk istenilen şekilde davrandıkça gösterir. Yani sevgiyi istenen davranışların belirip gelişmesi için bir pekiştireç olarak kullanır. Çocuğunu, kendi ideallerinde yaşattığı kalıplara uygun küçük bir yetişkin yapma çabasında olan anne-babalar katı, baskıcı ve hoşgörüsüz bir tutum içinde olurlar. Evde askeri bir sistem hakim olup çocuğun kendisini yaşaması engellenir.Çocuğun bütün davranışları sıkı bir kontrol altındadır,her türlü davranışına müdahale edilip eleştirilir. Çocuğun duygu ve düşüncelerine önem ve değer verilmez. Çocuk kendi istekleri ve ailenin kuralları arasında sıkışıp kalmıştır. Anne ve babalar çocuklarını sürekli eleştirip cezalandırırlar, çocuklar ise zor durumla karşılaştıkları zaman hemen ağlayarak tepkilerini dışa vururlar. Bu tür tutum gösteren ailelerde yaptırım gücü anne babadadır. Onlar devamlı haklı kısımdadır. İsteklerinden en ufak ödün vermezler. Çocuğunu anlama çabasını hiç göstermezler. Belki sonuçta çocuğun aileye gösterdiği direnç kırılır ve ailenin istediği kılıfa zorda olsa çocuk girer. Aile istediği gibi uzaktan kumandalı bir çocuğa sahip olur. Ama geriye çocuktan çok fazla bir şey kalmaz. Anne baba başarıya ulaşmıştır. Ama silik bir kişiliği olan çocukları olmuştur.

19 Bu ailelerin verdiği eğitim de ceza her zaman ön plandadır
Bu ailelerin verdiği eğitim de ceza her zaman ön plandadır. Ayrıca çocuğun işlediği suçla ceza orantılı değildir. Genelde “ Ona iyi bir ders olsun, bir daha ömür boyu bu Hatayı yapmasın diğer çocuklara da örmek olsun.” Düşüncesinden yola çıkarak çocuğa verilen cezalar çok ağır olur. Ailenin verdiği disiplin çocuğu bunaltır, sıkar hatta hayattan usandırır. Çocuğun en doğal hakları dahi aile üyeleri tarafından çocuğa uslu olmasının bir ödülü olaraktan verilir. Çocuktan yaşının üstünde bir olgunluk beklenir ve çocuğa özgürlük kesinlikle verilmez. Bu davranışın nedenleri, - Geçmiş yaşantısının alışkanlıkları ve deneyimleri -Teknolojinin hızla gelişmesi,ebeveynlerin kendilerini yeni gelişmelere kapalı tutmaları -Bilgisizlik ve aile ilişkilerinde eşit sorumluluk ve paylaşımların olmaması -Ekonomik ve toplumsal nedenler...

20 ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİLERİ
Anne ve banının çocuğu sürekli eleştiriyor olması çocuğu çekingen yapar. Çocuk duygularına ve isteklerine önem verilmediğini görerek, bunları içinde tutmaya çalışır. Duygu ve düşüncelerini içine atarak bastırır. Çocuk attığı her adımda yanlış yapma korkusu içindedir. Duygularına ve isteklerine önem verilmediğini görerek, bunları içinde tutmaya çalışır. Duygu ve düşüncelerini içine atarak onları bastırır. Çocuk, hassas, kırılgan, hastalıklı bir kişilik yapısına yatkındır. Aşağılık duygusu gelişmiş, kendine güvensiz, pasif, zorluklar karşısında teslimiyetçi bir yapıdadır.Kendini ifade etmede zorlanır. Anne ve babası tarafından sürekli, cezalandırılan, suçlanan, her yaptığına karışılan çocuklar, kolayca ağlama eğimi gösterirler. Bu tür ailelerde yetişen çocuklar, başkasının etkisinde kolaylıkla kalabilirler. Kim nereye çekse o tarafa yönelirler. Çünkü kendisine ait bir kişilik özelliği geliştirememişlerdir.

21 4)DENGESİZ,KARARSIZ VE TUTARSIZ ANNE BABA TUTUMU
Ana-babanın dengesiz ve kararsız olması, çocuğun eğitim ve gelişimini olumsuz açıdan etkiler. Bu dengesizlik ve tutarsızlık, ana-baba arasındaki görüş ayrılığından olduğu gibi anne-babanın gösterdikleri değişken davranış biçiminde de görülebilir. Anne-babanın çocuğun yanında "çocuk konusunda" birbirlerini eleştirmeleri, birinin olumlu yaklaşmasına, diğerinin olumsuz tutum yada taraflardan birinin çocuk kayırması çok sıklıkla rastlanılan eğitim yanlışlıklarındandır. Çocuklar çok iyi gözlemcidir. En iyi gözlemledikleri kişilerse anne babalarıdır. Etkili gözlemleri sonucunda çocuk anneyi ve babayı nasıl kullanabileceğini, onlardan nasıl yararlanabileceğini çok çabuk öğrenir.

22 Çocuğun belli bir davranışı kimi zaman hoş görülmesi kimi zamanda aynı davranış yüzünden ceza alması çocukta cezanın anlamı ve suçun niteliği hakkında kuşkular uyanmasına neden olur. Anne baba mutlaka aynı eğitim görüşüne sahip olmalıdır. Baba çocuğa bir suç işlemesi sonucunda ceza verdiğinde anne çocuğu kucaklayıp sevmemelidir. Aldığı cezanın niteliği, hangi davranışın sonunda aldığı, çocuğa açıklanmalıdır ki çocuk bir daha aynı davranışı tekrarlamasın. Anne ve babaların çocuklar arasındaki tutarsız ve ayrımcı davranışlarından bir başkası da kız erkek çocuk ayrımıdır. Erkek çocuklar kız çocuklara oranla daha ayrıcalıklıdırlar.Erkek çocuklar el üstünde tutulurken kız çocuklar daha geri planda yer almaktadır. Bazı aileler de ise durum tam tersine olabilmektedir. Çocuğa verilen eğitim türünde de tutarsızlık görülmektedir. Anne babalar çocuklarına karşı bazen çok hoşgörülü, bazen katı, bazen demokratik bazen de vurdumduymaz davranabilmektedir. Bu durumda çocuğun kafası oldukça karışmaktadır. Hatta eğitimindeki bu tutarsızlık anne baba arasında da görülmektedir. Bazen sadece anne tutarsız davranırken bazense baba tutarsız davranabilmektedir. Çocukta bu nedenle dengesiz hareketler sergilemektedir.

23 Büyük çocukların yetiştirilme tarzı ile küçük çocukların yetiştirilme tarzları arasında farklılıklar görülmektedir. İlk çocuğu yetiştirirken daha otoriter, kuralcı ve hatalı olurken, ortanca çocuklara biraz daha esnek davranılmakta, küçük çocuklar de ise daha sevecen ve hoş görülü olunmaktadır. Anne babaların küçük çocukları daha fazla korudukları ve büyük çocuklara ise erken yaşta sorumluluk yükledikleri gözlenmektedir.

24 ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİLERİ
Böyle bir aile ortamında yetişen çocuk, hangi davranışın nerede ve ne zaman yapılacağını kestiremez. Neyin doğru neyin yanlış olduğunu bilemez. Çocuk kendini kanıtlamak ve dikkatleri üzerine çekmek için sinirli, ürkek yumuşak huylu, ılımlı, söz dinleyen bir çocuk olma yada kendi benliğini ve bağımsızlığını göstermek için kavgacı, asabi, çabuk kırılıp öfkelenen, tepkisel bir kişilik yapısı geliştirebilir. Dengesiz, tutarsız ve karasız anne baba tutumu çocuğun kişilik gelişimini baltalar. Çünkü çocuk her zaman “Neyi, nerede, ne zaman ve nasıl yapmalıyım?” sorularıyla o kadar meşgul olur ki o yapmaya kalkana kadar başkaları çoktan eyleme geçmiş olur. Çocuk kendi kişilik gelişimini sağlamak için oldukça uzun zaman ve emek harcar.

25 5)ABARTILMIŞ SEVGİ VE AŞIRI KORUYUCU ANNE BABA TUTUMU
Aşırı istenilen, geç kavuşulan, tek çocuk, ilk çocuk, tek erkek veya kız çocuk en küçük çocuk, en geniş sülalenin tek erkek çocuğu gibi çocuklar genellikle abartılmış sevginin odak noktası olurlar. El bebek gül bebek büyütülürler, kucaktan yere indirilmezler genellikle bu tür çocuklar erken konuşup geç yürürler. Bir kral gibi her dediği istisnasız anında yerine getirilir.Aile tarafından adeta üstüne titrenir(ağlamasın, üşümesin, terlemesin v.b) Kısaca cam fanus içinde büyütülürler. Ana-babanın aşırı korumaları, çocuğa gerektiğinden fazla kontrol ve özen göstermesi anlamına gelir. Bunun sonucun da çocuk, diğer kişilere karşı aşırı bağımlı güvensiz, duygusal kırıklıkları bir kişi olabilir. Bu bağımlılık, çocuğun yaşamı boyunca sürebilir ve aynı koruyucu tutumu, gelecekteki eşlinden bekleyebilir.

26 Aşırı koruyucu ve abartılı sevgisi olan anne babalar çocuklarına derin duygusal bağla bağlıdırlar. Anne baba çocukları için sebepsiz yere aşırı kaygı içindedirler. Bu kaygı da onları çocuklarını aşırı korumaya yönlendirir. Çocuğu mutlu edemeyeceklerini düşündükleri için hep endişelidirler. Çocuğa karşı boğucu şefkat gösterirler. Çiçeğin suya ihtiyacı vardır ama çok sularsanız ölür gider. Bu tür ailelerde çocuğa doğal yaşam hakkı verilmez. Onu ilgilendiren karalar da yaşı kaç olursa olsun fikri sorulmaz. Çocuğa ve onun problemlerine karşı objektif davranılmaz. Çocuğun yanlışları anne baba tarafından görülmek istenmez, olanlar ise bertaraf edilmeye çalışılır. Anne baba çocuğa yaptırmak istedikleri bir davranış için duygu sömürüsü metodu ve şiddetli şefkat yöntemi kullanırlar. Aşırı bağımlı bir çocuk kendine ait bir kişilik yapısı geliştirmekte zorlanır.

27 Aşırı koruyuculuğun altında yatan ana sebep annenin yalnızlığı ve hayattan özelliklede eşinde ve evliliğinde beklediğini bulamamış olmasıdır.Anne çocuğu ile o kadar bütünleşir ki onun büyüdüğünü ve olgulaşabileceğini asla kabul etmez.Anne kendini çocuğuna adayarak onun her türlü işini kendisi yapar. Çocuğunu kendine aşırı bağımlı yaparak kendisini değerli ve eşi bulunmaz hisseder.Çünkü çocuk en ufak davranışta bile annesinin fikrini alır annesine bağımlı ve tutsak olur.Anne babalar çocuklarına derin duygusal bağlarla bağlıdırlar.Sebepsiz yere kaygılanıp boğucu şefkat gösterirler.Çocuğa doğal yaşam hakkı verilmez onunla ilgili kararları kendileri alırlar.Çocuğun hataları görülmez. Örtbas edilir.Çocuktan bir şey istedikleri zaman duygu sömürüsü yaparlar.

28 ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİLERİ
Aşırı koruyucu ve sevgi ile büyütülen çocuklar hayata ve sosyal yaşama gereğince hazırlanamazlar. Hayattan edinmeleri gereken deneyimleri edinmeden hayatla karşı karşıya kaldıklarında uyum sağlamakta gülcük çekmektedirler. Ailenin sıcak kucağından ayrılmak istemezler. Toplum içinde bu tür çocuklara “ Anne kuzusu” veya “ Süt çocuğu” gibi isimler takılmakta ve bu şekilde muamele görmektedirler. Beceriksiz, çekingen ve sakar görünürler. Atılım ve başarma gücünden, kendilerini kabul ettirme istek ve yeteneğinden yoksundurlar. İçlerindeki cevher kolay kolay su yüzüne çıkmaz. Çoğunlukla başarısız ve mutsuz olurlar.

29 Aileden uzak yaşama çocuk için oldukça acıdır
Aileden uzak yaşama çocuk için oldukça acıdır. Ailenin aşırı hoşgörüsü ve çocuğa olan düşkünlüğü çocuğu bencil yapar. Çocuk dünyanın merkezi olarak kendini görür. Daima dikkat çekmeye ve etrafındaki kişileri kendi emri altında tutup, hizmet ettirmeye çalışır. Çok zayıf bir sosyal uyumu vardır. Çocuk kendini topluma kabul ettirmek için zaman zaman isyankar davranışlar sergileyebilir. Çocuk ailesine olan bağımlılığını dış çevreye de genelleyebilir.Onu himayesi altına alabilecek herkese karşı bağımlı olmaya başlar. Yaşamı boyunca bu böyle devam eder. Anne baba alarak çocuğa doğal yaşam fırsatını vermeliyiz. Psiko-sosyal gelişimi için yardımcı olmalıyız. Gelecekte girişimci, sosyal ve olgun bir kişi olması için imkanlar sağlamalıyız.

30 6)GEVŞEK ANA BABA TUTUMU ( ÇOCUK MERKEZCİ AİLE)
Çocuk merkezci aileye genellikle orta yaşın üzerinde çocuk sahibi olan ailelerde ya da çocuğun kalabalık yetişkinler grubu içinde yetişen tek çocuk olması halinde sıklıkla rastlanır. Böyle bir ortamda çocuk, ailede insiyatif sahibi tek kişidir ve onun isteklerine diğer aile bireyleri kayıtsız şartsız uyarlar. Çocuğun dengesiz bir ortam içinde abartılmış bir sevgi gösterisi içinde büyüyor olması, onun doyumsuz bir birey olmasına zemin hazırlar. Böyle yetişen bireyler her isteğinin yerine getirileceğini zanneder ve okul kurumundaki kurallar karşısında hayal kırıklığına uğrarlar ve kolay kolay uyum sağlayamazlar.

31 Çocuğun aşırı hareket ve davranış serbestliği vardır
Çocuğun aşırı hareket ve davranış serbestliği vardır. Kendine ve çevresine zarar verebilecek davranışlar da bile etkili denetimden uzaktır. Çocuğun neyi yapması veya neyi yapmaması konusunda bilgi verilmez. Çocuğa hiçbir zaman kesin kurlar belirtilmez. Aile içinde çocuğa sayısız haklar tanınmıştır. Ancak çocuğun nerede duracağı kesinlikle belirlenmemiştir. Kuralları uygulama ve denetleme düzensizdir. Gevşek ana baba tutumunda yetişen çocuklar bir müddet sonra anne babalarını denetim altına alırlar. Şımarık olurlar. Çocukların da her ortamda istediklerini elde ettikleri için doyumsuzdurlar.

32 ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİLERİ
Bu tür ailelerde yetişen çocukların genel özellikleri bencil, sorumsuz, çabuk kızan, darılan, kırılgan, her dediğinin anında olmasını isteyen, sabırsız, şımarık, zor sosyalleşen antisosyal davranış özellikleri gösterebilirler. Ayrıca kendilerini olduklarından daha fazla değer verirler. Gururlu, kibirli, kendini beğenen bir kişilik özelliği sergileyebilirler. Başkaları üzerinde etkili ve kuvvetli olduklarından emindirler. Ailenin ilgisini çekmek için bazen çok çılgın davranışlarda bulunabilirler. Ben merkezci bir kişilik geliştirirler.

33 7)AMAÇSIZ HOŞGÖRÜLÜ ANNE BABA TUTUMU
Anne babanın çocuklarına karşı hoşgörü sahibi olmaları çocukların bazı kısıtlamalar dışında, arzularını diledikleri biçimde gerçekleştirebilmelerine izin vermeleri anlamına gelmektedir. Düzeyli hoşgörü sahibi olan anne babaların çocukları evlerine yönelik olumlu bireyler olurlar. Hoşgörü normal düzeyde ise, çocuk kendine güvenen, yaratıcı ve toplumsal birey olarak karşımıza çıkar.Amaçsız hoşgörüde, anne baba ev içinde ve dışında çocuğun kendilerini rahatsız etmemesi şartıyla, çocuğun tüm davranışlarında serbestlik vardır.Böyle ana babalar hoşgörülü tutumlarından kolay kolay ayrılmak istemezler. Çünkü çocuğa dilediğini vermenin ona karşı koymaktan daha kolay olduğu düşüncesini kendilerine yerleştirmiştirler. Çocuğu en kolay metotla büyütmektedirler. Çocuğun istekleri “ Bırak ver de ağlamasın, çocuk üzülmesin.” veya “ Çocuktur yapar, siz hiç çocuk olmadınız mı?” denilerek yerine getirilmeye çalışılır.Kendi yaşamadıkları çocuklarının; çocukları tarafından yaşanmasını isterler.

34 ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİLERİ
Seviyeli hoşgörülü bir ailede yetişen çocuğun kişiliği olumlu olarak etkilenir. Baskıdan uzak olması nedeniyle daha yaratıcı ve kendinden emindir. Amaçsız hoşgörülü aile ortamında yetişen çocuk boşlukta gibidir. Başka çocukların ve toplumun içine girdiği zaman çekingenlik, ürkeklik göstermekti, grup içinde etkin rol alamamakta, gurubun önemsiz işlerini yapmaya eğilim göstermekte, dolayısıyla ile güvensizlik içinde ve endişeli olmaktadır. Çünkü evin dışındaki kurallar ev kuralları ile çok farklıdır. Evde tek kural vardır.”Anne babayı kızdırma!”Topluma dahil olabilmek için kavgacılığı, hırçınlığı, agresifliği, kırıcılığı geliştirebilir. Grubun onayını kazanmak için yasa dışı işler yapabilir. Böylece ana babalarından yeterli ilgiyi görmeyen ama serbestliği olan çocuklar ya edilgen ya da etken olarak arkadaşlarından onay ve ilgi almaya çalışırlar.

35 8)MÜKEMMELİYETÇİ, ANA-BABA TUTUMLARI
Anne baba çocuktan en iyisini bekler, kendi gerçekleştiremedi yaşantıları çocuklarının gerçekleştirmesini ister.Çocuklarını oldukları gibi kabul etmezler, kural ve kalıpları vardır. Çocuklarda bu kurallara uymak zorundadır.Çocuklardan aşırı din ahlak ve toplum kurallarına uymalarını beklerler kendi çocuklarına bütün çocukça davranışlar yasaklanmıştır.Arkadaş seçimi dahi aileye aittir.Çocuk anne babanın kurallarına uymadığı zaman ise katı ve sert şekilde cezalandırılırlar.Çocuklarından aşırı titizlik ve temizlik bekler.Askeri sistem aile ilişkilerine hakimdir.Çocuklarının dört dörtlük olmasını beklerler. Bu tür ana babalar, çocuklarını olduğu gibi kabullenmez, onun mükemmel ölçülere göre davranmasını isterler. Bilgi yönünden iyi yetişmiş olmasını istedikleri gibi, bedensel yönden de mükemmel olmasını isterler.Bunun için zihinsel yönden gelişmesi için özel eğitim uygularlar. Bedensel yönden gelişmesi için de özel dietlere tabi tutar ve ağır beden hareketleri yaptırırlar. Çocuğun olağanüstü yüksek başarı için yeteneği varsa, herhangi bir sorun çıkmayabilir.

36 Fakat çoğu kez çocuk, ana babanın beklentilerini ve isteklerini karşılama gücüne sahip değildir. Orta bir notu iyi bir nota çıkarabildiğinde dahi niçin pekiyi olmadığı sorulur. Böylece ana baba, sürekli olarak çocuğa, ulaştığı yerin yeterli olmadığını, çaba gösterirse daha iyi olabileceğini anlatır. Gösterdiği çabaya karşın bir türlü ana babanın onayını kazanamayan ve onların istediği düzeye ulaşamayan çocuk, giderek kendi gözünde de değersizleşir. Anne babanın isteklerinin aşırılığı karşısında sürekli olarak başarısızlığa uğrayan çocuk, giderek "nasıl olsa yapamıyorum, öyleyse neden deneyeyim? duygusunu geliştirmeye başlar. Çocuğun arkadaşlarının seçimi de aileye aittir. Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarından aşırı titizlik ve temizlik beklerler. Çocuğun azıcık üstünü kirletmesi dahi büyük bir olay haline getirilir. Dört dörtlük insan projesi çocuğa çizilerek “ İşte sen böyle olmalısın.” Denilir. Anne babanın çocuktan beklentileri çocuğun kapasitesinin çok üstündedir. Çocuk devalı onların istedikleri kalıba uymak zorundadır.

37 ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİLERİ
Bu tür ailelerde yetişen çocuklar ağır nörotik gelişim gösterirler. Kişilik ve karakter yapıları genelde çok katıdır. Esneklik görülmez. Aşağılık kompleksi vardır.Kendi iç dünyasında çatışma halindedir.Hayatta doyumsuz ve mutsuz olurlar.Çocuk daima bir çatışma içindedir. Kendi doğal iç güdüleri ve ağır kurallar arasında sıkışıp kalmıştır. Sürekli sevgi ve nefret karışımı duyguları aynı anda yaşar. Çocuk her işte en iyisi ve en üstünü olmak ister. Fakat her işte istediği seviyeyi yakalamayınca hayal kırıklığına uğrar.Aşağılık duygusu çocukta gelişir. Anne baba doyumsuz olduğu ve hep daha hep dediği için çocukta da doyumsuz yerleşir. Çocuk nerede durması gerektiğini bilemez. Son noktaya onunu yerine başkaları koyar.

38 9)KABUL EDİCİ, GÜVEN VERİCİ, HOŞGÖRÜLÜ VE DEMOKRATİK ANA-BABA TUTUMLARI
Anne babanın çocuğu kabulü, sevgi ve sevecenlikle ele alması, çocukla ilgilenmesi şeklinde davranışa yansımaktadır. Kabul eden anne baba çocuğun ilgilerini göz önünde tutarak onun yeteneklerini geliştirecek ortamı çocuk için hazırlar. Kabul gören çocuk genellikle sosyalleşmiş işbirliğine hazır arkadaş canlısı, duygusal ve sosyal açıdan dengeli ve mutlu bir bireydir. Anne baba birbirlerine ve çocuklarına karşı olan duygularında net ve açıktır. Aile içinde güven ve şeffaflık vardır. Aile huzurludur. Problemlerle nasıl baş edebileceklerini birlikte araştırırlar. Bu ortamda yetişen çocuğa kişilik özelliği olarak aynen yansır.Ana babaların çocuklarına karşı hoşgörülü sahibi olmaları, çocuklarını desteklemeleri, bazı kısıtlamaların dışında çocuğun istek ve arzularını yerine getirmeleri anlamına gelmektedir.

39 Her çocuk kabul edilmek ve yaptığı davranışın sonucunda onaylanmak ister. Büyük veya küçük olsun yaptığı davranışın sonucunu görmek ister. Onaylandıkça daha fazla başarmak ve övünmek ister. Anne baba tarafından onaylanır. Aile çocuk için iyi bir rehberdir. Çocuğa yol gösterir.Ama alacağı kararlarda serbest bırakılır.Bir çok alternatif sunularak tercih çocuğa aittir.Çocuğun aile içi ve dışında uyacağı kuralların sınırları bellidir.Aile içerisinde eşit bir ilişki vardır.Aile fertleri iletişimde birbirlerin duygusal ve düşünsel anlamda açıktırlar. Aile içinde herkesin değeri eşittir, kendine ait bir saygı ve özgüven vardır. Aile içi şiddet ve duygusal yaptırım yerine ikna etme düşüncesi hakimdir. Aile her şeyden önce iyi bir rehberdir. Çocuğa yol gösterebilir ama alacağı karlar konusunda çocuk serbest bırakılır aynı zamanda çocuğa birçok alternatif sunulur. Seçim sadece çocuğa aittir. Seçimin sonucuna katlanması da çocuğundur.

40 Böylelikle çocuğa nasıl karar vereceği aldığı karalar sonucuna da nasıl katlanacağı öğretilir. Böyle bir ailede evde ve toplumda kabul edilen ve edilmeyen davranışların sınırları bellidir. Çocuk neyi nerede yapacağını veya yapmayacağını bilir. Ev ve toplum kuralları, çocuğa anlatılır. Anne ve baba iyi bir modeldir. Çocuklarında görmek istemedikleri davranışları kendileri de yapmazlar. Çocuk sınırlar için de özgürdür. Sözü dinlenir, yetişkinler tarafından kendisine değer verildiği ve önemsendiğini çocuk hisseder. Kendine ait bir saygı ve özgüven geliştirir.

41 ÇOCUĞUN KİŞİLİK GELİŞİMİNE ETKİLERİ
Kendine güvenen ve saygılı, sınırlarını bilen, yaratıcı, aktif, girişken, etkin, atılgan, sorumluluk duygusu gelişmiş, farklı fikirlere saygılı, kendi düşüncesini ve duygularının sonuna kadar savunabilen, kendisi ile barışık kendini ve başkalarını sevebilen, hoşgörülü,toplumsal ilişkilerde yaratıcı, özgüveni yüksek, açık fikirli ve bağımsızlığına ve özgürlüğüne düşkün kişilik özelliklerin sahip olurlar.

42 OLUMSUZ AİLE TUTUMLARI
Ailenin çocuk yetiştirmedeki tutumunu ve çocuk yetiştirmeyle ilgili sorunlarını anlamak için aile tutum modeli yararlı bir yaklaşımdır Çocuğun anne-babadan aldığı iki şey vardır: Sevgi ve Eğitim. Sevgi; kabullenme, koruma, kollama ve sevecenlik gibi bütün olumlu duyguları içerir. Eğitim ise; öğretilen her şeyi, verilen bilgileri, becerileri, yasakları, kuralları, inançları, değer yargılarını, görgü kurallarını ve insanın sosyalleşmesi için gerekli olan tüm toplumsal değerleri kapsar. da da

43 Olumsuz aile tutumlarında ailenin verdiği sevgi ya yetersiz veya aşırı, eğitim ise gevşek ya da sıkı olmaktadır Aşırı sevgi tutumunda, aile çocuğu sevgiye boğucu, onu çok koruyucu ve aşırı kollayıcıdır. Bunun sonucu olarak çocukta bağımlılık ve güvensizlik gelişir. Çocuk karşılaştığı her olayda anne-babasına yaslanır, onlara güvenir fakat kendisine güvensizdir. Sevgi yetersizliği veya yokluğu sonucu ise, çocukta kendine ve çevreye karşı güvensizlik ve olumsuz duygular gelişir. Doğal olarak aşırı sevginin veya yetersizliğinin de dereceleri vardır. Sevgi yetersizliğinin en aşırı ucu, çocuğu terk etmek veya kabullenmemektir. Yetersiz sevginin, aşırı sevgiye göre sonuçları daha ağır olmaktadır

44 Sıkı eğitim, çocuğa olur olmaz yasaklar koyma ve yaşanmaz kurallar ile çocuğu yetiştirmedir. Sıkı eğitim ve disiplin uygulayan anne-babalar çocuğu kendi tasarladığı bir kalıba göre yetiştirmek amacını güderler. Çocuk sıkı bir denetim altında tutularak en küçük yanılgı ve hataları gözden kaçmamakta, bunların önemle durulmakta ve düzeltmesi istenmektedir. Böyle aileler fiziksel cezayı ön planda kullanmakta ve çocuklara kendilerini yönetme fırsatı vermemektedir. Bireyin kendine güvenini ortadan kaldıran, onun kişiliğini hiçe sayan bir disiplin yöntemi olan sıkı eğitim ile büyüyen çocuklar kibar, sessiz, uslu ve dürüst olmalarına karşın küskün, çekingen, kolay etkilenebilen, huysuz ve aşırı hassas bir yapıya sahip olabilmektedir Gevşek eğitimde ise “hoş gör, boş ver” anlayışı egemendir. Bu anlayışta “Her şeyi hoş gör; çocuktur her şeyi yapar; çocuk özgür olmalıdır; onun her dediğini yapın; ona sevgi verin yeterlidir” şeklinde yüzeysel ve asılsız öğretiler vardır. Bu tutumda çocuğun olumsuz davranışları aşırı hoşgörü ile karşılanır. Aşırı gevşek tutumla yetiştirilen çocukların bencil, sabırsız ve anlayışsız oldukları ileri sürülmektedir. Aşırı denetim çocuğu pasifleştirirken aşırı hoşgörü çocuğun şımarmasına neden olmakta ve olgunlaşmasını engellemektedir Bazı ailelerde ise disiplin bulunmakta, ancak ne zaman ve nerede uygulanacağı belli olmamaktadır. Anne-babaların tutumu aşırı hoşgörü ile katı cezalandırmalar arasında gidip gelmektedir. Böyle bir ortamda büyüyen çocuk hangi davranışın ne zaman ve nerede yapılacağını ayırt edemez. Tutarsızlık, bir günün bir güne uymaması biçiminde olabileceği gibi anne-babanın birbirine çok aykırı ceza ve eğitim anlayışlarının olmasından da kaynaklanabilir. Bu tutum sonucunda çocuklarda iç çatışmalar ve huzursuzluklar gelişir, ardından dengesiz ve tutarsız bir yapının oluştuğu gözlenir

45 OLUMSUZ AİLE TUTUM ŞEKİLLERİ
1. Aşırı sevgi ve gevşek eğitim: Bu tutumu gösteren ailelerde sevgi, çocuğa şımartılacak derecede çok verilir ve disiplin yok denecek kadar azdır (Şekil:2). Çocuktan çok az şey beklenir. Bu tarz yetiştirilen çocuklar genellikle erişkinlik yaşamlarında sorumluluk taşımayan, hep alıcı bireyler olarak karşımıza çıkar. Burada verilen sevgi, aşırı vericilik ve aşırı koruyuculuk biçimindedir. Disiplin tarzları ise yalancı bir hoşgörü biçiminde görünürse de aslında ailenin güçsüzlüğünün ve yetersizliğinin bir sonucudur. Çocuk ne kadar büyümüş olursa olsun, aile ona ilk yıllarda olduğu gibi daima vermeye ve korumaya eğilimlidir. Böyle çocukların ileride, doyumsuz ve bencil olma olasılığı fazladır. Eğer aile varlıklı ise çocuğu bir süre daha doyurulabilir; çocuk dayanaksız ve doyumsuz kaldığında ise alkol, kumar ve madde kullanımına başlama olasılığı artar.                                              ,

46 2. Aşırı sevgi ve sıkı eğitim:
Burada sevgi, aynı birinci tutumda olduğu gibi aşırı verici ve koruyucu bir davranışla sunulmaktadır (Şekil:3). Ancak çocuğa bir bebek gibi bakıldığı halde, kendisinden beklenenler çoktur. Hiçbir şey esirgenmez; özel dersler aldırılır, çeşitli olanaklar sağlanır. Buna karşılık çocuktan ileri düzeyde başarı beklenir. Bu tutumla yetiştirilen çocukların nevrotik olma olasılıkları çok yüksektir. Bu beklenti, sevgi ile beraber sunulduğundan çoğunlukla çocuklar tarafından kolay benimsenir ve benliğe sindirilir. Bazen çocuk bu özellikleri çok sindirmiştir ve kendisini aşırı derecede kontrol eder; böylece acımasız bir üst benliğe sahip erişkin olarak yetişir.                                           

47 3. Yetersiz sevgi ve aşırı disiplin:
Sıkı eğitim vardır ve disiplin genellikle aşırı cezalarla uygulanır; en küçük şeyde cezalandırma (dayak, şiddet) yoluna gidilir (Şekil:4). Çocuk çoğunlukla aşağılanır ve horlanır. Böyle yetiştirilen çocuklarda saldırgan ve antisosyal davranışlara eğilim artar. Bu tür ailelerde büyüyen çocuklar, karşı çıkma ve saldırganlık gibi yollarla kendilerini kabul ettirmek isterler ve kendi iç dünyalarını açıklamakta zorlanırlar (8, 9).                                       

48 4. Gevşek eğitim ve yetersiz sevgi
: Bu durum yoksul ve kalabalık ailelerde gözlenir. Çocuğa düşen sevgi ve ilgi payı azdır. Çocuğun eğitimi de yetersizdir (Şekil:5). Böyle çocuklar "saldım çayıra, mevlam kayıra” anlayışı ile yetişir. Çocuk, kendi yolunu bulmaya çalışır. Böyle çocuklar pasif ve donukturlar. Bu tutumda da disiplinsizlik söz konusudur, ancak disiplinsizliğin buradaki nedeni sorumsuzluk ve ilgisizliktir. Sevginin yetersiz oluşu aşırı iticiliğe neden olur. Çocuk yeterli sevgi ve bakım görmez. Hazır olmadığı çağlarda bağımsızlığa zorlanır; bir an önce kendi kendisine yetmesi ve kendisine bakması beklenir (3).

49 Diğer olumsuz aile tutumları:
Anne ve babanın tutumları arasında tutarsızlık: Bu tutumda, bir çocuğa annenin ayrı, babanın ayrı bir tutum izlemesi söz konusudur. Çocuğa konulan sınırların sürdürebilmesi için anne-babanın davranışlarında tutarlı olması gerekir. b. Aile içindeki kardeşlere farklı tutumlar : Burada çocuklar arasında ayrımcılık vardır. Örneğin, kız çocukla erkek çocuk arasında veya yatağını ıslatan çocukla diğer çocuklar arasında ayırım yapılır. c. Aile içi kutuplaşmalar: Aile içinde bazen klikleşmeler, aile içindeki bir grubun başka gruba ya da kişiye karşı çıkması, gizli anlaşmalar oldukça sık görülür. Bazen anne-baba çocuklara karşı, çocuklar anne-babaya karşı, bazen de bir çocukla baba, bir başka çocukla anneye karşı kutuplaşabilir. Çocuk aile içinde herkesin yüklendiği bir şamar oğlanı da olabilir

50 Sağlıklı tutum: Ailenin çocuğa karşı tutumunun iki temel öğesi vardır; 1. Sevgi, 2. Disiplin. Kuramsal olarak en olumlu tutum, temel gereksinimleri en uygun biçimde karşılayan, kişide kendi kendisini doyurabilme yetisi geliştiren, iki temel öğeyi en sağlıklı biçimde ve oranda içinde bulunduran tutumdur Disiplin, aile içindeki denge ve düzenin oluşturulmasında büyük önem taşır. Ancak disiplin toplumumuzda çoğunlukla "cezalandırma" ile eşanlamlı olarak değerlendirilmektedir. Her ne kadar kelime anlamıyla "katılık" ve "kuralcılık" gibi kavramları çağrıştırıyorsa da gerçek anlamda disiplin, cezalandırma kadar ödüllendirmeyi de içerir ve çocuğun topluma uyumunu kolaylaştıran davranışın yönlendirilmesini amaçlar.                                              

51 Disiplin, çocuğa istenilen davranış ve alışkanlıkları öğretir, kendi kendini denetleme ya da iç denetim demek olan ahlak gelişimini sağlar. Disiplin, tutarlılık ve esneklik gibi temel ilkeleri içermelidir. Katı ve baskıcı disiplinle davranışı yönlendirmeyi amaçlayan anne-baba; çocuğun kendilerine karşı korku, öfke ve kızgınlık içinde olmasına neden olur, çocuğa saldırgan olmayı ve sorunlarını şiddet yoluyla çözmeyi öğretir ve zayıf vicdan ve ahlak gelişimine yol açar Araştırmalarda disiplin yöntemi olarak ödüllendirmenin ceza vermekten daha etkili olduğu saptanmıştır.Disiplin hem yeteri kadar hem de çocuğun yaşına uygun olmalıdır. Kurallar açık olmalı ve uygulanabilmelidir. Ceza verilmesi gerekiyorsa hemen uygulanmalı ve üstü örtülmemelidir. Ceza, çocuğun özüne değil de davranışlarına yönelik olmalıdır. Anne-babalar çocuklarına sevgi, anlayış, sabır ve hoşgörü ile disiplin vermelidir

52 Anne-baba-çocuk ilişkilerini içinde yaşanan toplumun etkileri belirler
Anne-baba-çocuk ilişkilerini içinde yaşanan toplumun etkileri belirler. Türk aile ve eğitim sistemine bakıldığında, genelde otoriter, kısıtlayıcı, aşırı koruyucu ve kontrol edici bir yapının ortaya çıktığı, çocukların saygılı, baş eğici, pasif ve uysal kişilik yapısıyla biçimlendiği kurallara uygun davranışlar ödüllendirilirken, aktif, sorgulayıcı, atılgan davranışların cezalandırıldığı görülmektedir. Başka bir deyişle, toplumumuzda çoğunlukla pasif ve söz dinleyen çocuklar anne-babayla olumlu ilişkilere girmekte, kendi görüşlerini ifade edebilen aktif ve girişken çocuklar ise çatışma kaynağı olmaktadır. Hoşgörülü ve demokratik ailelerde büyüyen çocuklar, arkadaşları ile ilişkilerinde daha etkin, daha girişken, yaratıcı fikirler ileri sürebilen ve fikirlerini söyleme eğiliminde görülen çocuklar olmaktadır (11). Sevgi ve şefkat insan ruhunun üretebildiği en gönül okşayıcı duygulardır. Sevgi, övgü ve takdir insana değerli olduğu duygusunu verir; değerli olduğunu hisseden insan da çevresine değer verir. Hepimizin ortak amacı çocuklarımızın fiziksel ve ruhsal olarak sağlıklı yetişmesidir. Bunda anne-babaların tutumlarının etkisinin büyük olduğu gerçeği yadsınamaz. Anne-babaların çocuklarına yönelik tutumlarının sağlıklı olması, büyük ölçüde onların kendi içlerinde barışık, dengeli, huzurlu ve birbirlerine karşı sevgi ve saygılı olmalarına bağlıdır.

53 Çocuğuma… * SÜREKLİ MEŞGULDÜM O KADAR SENE,
SENİNLE DOYASIYA OYNAYAMADIM. SEN BENİ ÇAĞIRDIN GEL OYNA DİYE, BEN BİR TÜRLÜ ZAMAN AYIRAMADIM. GİYDİRDİM,DOYDURDUM, SENİ KOLLADIM, SADECE BUNLARI YETERLİ SANDIM, BANA OYUNCAĞINI GETİRDİĞİNDE, BEN SENİ ÇOĞUKEZ,BAŞIMDAN SAVDIM. *

54 YATAĞA YATIRIR SENİ OKŞARDIM,
SEN UYUR UYUMAZ HEMEN ÇIKARDIM. ŞİMDİ O GÜNLERİ ÇOK ÖZLÜYORUM, KEŞKE BİR DAKİKA FAZLA KALSAYDIM. HAYAT NE KADAR KISA, YILLAR NE KADAR ÇABUK, NE ZAMAN BÜYÜDÜ BU KÜÇÜK ÇOCUK, ONA DOKUNMAK İÇİN UZANDIĞIMDA ELLERİM BOŞ KALIR,YÜREĞİM BURUK.

55 ARTIK NE RESİMLER, NE DE OYUNLAR, NE “İYİ GECELER”, NE SARILMALAR, HEPSİ ÇOK GERİDE ULAŞMAK ZOR, YAŞANMADI SANKİ O GÜZEL YILLAR. ARTIK HİÇ İŞİM YOK YAPAYALNIZIM. GÜNLERİM ÇOK UZUN ÜSTELİK BOMBOŞ KEŞKE İSTEKLERİNİ BİR BİR YAPSAYDIM KÜÇÜK ARZULARIN ŞİMDİ ÇOK ŞİRİN, ÇOK HOŞ. ALİCE CHASE

56 Sorular 1) Aşağıdakilerden Hangisi olumlu bir ana baba tutumudur?
A- Şiddetli- reddedici B- Dengesiz Tutarsız Kararsız C- Abartılmış Sevgi ve Aşırı Koruyucu D- Kabul Edici Hoşgörülü Demokratik E- Gevşek Cevap: D 2) Aşağıdakilerden Hangisi Şiddetli reddedici Ana baba tutumunun çocuğun üzerindeki etkilerinden değildir. A- Agresif Saldırgan B- Duygusal Kırılganlık Yaşayan C- Küçüklere Düşmanca hisler besleyen D- Kendine Güveni Olan E- Korkak Pasif Olan 3) Hassas Kırılgan, Pasif, Kendine Güvensiz, Her adımda Yanlış yapma korkusu yaşayan, hastalıklı kişilik yapısına yatkın, Aşağılık hissi yaşayan çocuklar ne tür bir aile tutumuna maruz kalmıştır? A- Baskıcı, Otoriter, Katı B- Aşırı sevgi, abartılmış ilgi C- Dengesiz Tutarsız D- Mükemmeliyetçi E- Kabul Edici Güven Verici Cevap: A

57 4) Çocuk iyi bir davranışı gerçekleştirdiği zaman ailesi tarafından tasdik edilmek yerine hep daha iyi olması istenen ana-baba tutumu aşağıdakilerden hangisidir? A- Şiddetli-reddedici B- Kayıtsız-pasif C- Mükemmeliyetçi D- Amaçsız-hoşgörülü E- Güven Verici-hoşgörülü Cevap: C 5) Olumsuz ana-baba tutumlarından aşırı sevgi ve sıkı eğitim tarzı aile yapısında yetişen çocuk nasıl bir karaktere sahiptir? A- Pasif-donuk B- Nevroz C- Sorumsuz D- Saldırgan-antisosyal E- Kendine Güvenen Cevap: B 6) Çocuk kendinden zayıf olanlar saldırgan davranış içerisinde, ana-babasına karşı ise korku hissi uyanıyorsa bu çocuk nasıl bir ana-baba tutumuna maruz kalmıştır? A- Mükemmeliyetçi C- Güven Verici-hoşgörülü E- Şiddetli-reddedici Cevap : E

58 7) Anne Baba Tutumları Hangi Aileler İçin Geçerli Değildir?
A- Tek Çocuklu B- İki Çocuklu C- Beş Çocuklu D- Çocuğu Olmayan E- On ve Daha Fazla Cevap: D 8) Öss Döneminde Aşağıdaki Ana Baba tutumlarında Hangisi Daha Doğru olanıdır? A- Güven verici, hoşgörülü B- Mükemmeliyetçi C- Şiddetli Reddedici D- Kayıtsız Pasif E- Baskıcı, Otoriter, Katı Cevap: A 9) İş ve Eş Seçiminde en Sağlıklı Ana baba tutumu aşağıdakilerden hangisidir? A-Mükemmeliyetçi B- Hoşgörülü, demokratik C-Kayıtsız Pasif D-Şiddetli Reddedici E-Amaçsız Hoşgörülü Cevap: B

59 10) Aşağıdakilerden Hangisi Abartılmış Sevgi Aşırı Koruyucu Ana baba tutumunun özelliklerinden birisi değildir? A- Aman Ağlamasın B- Aman Üşümesin C- El bebek gül bebek büyüsün D- Kendi Ayakları üstünde durmayı öğrensin E- Bir yeri incinmesin Cevap:D

60 Kaynakça

61 Yavuzer H: Çocuk Eğitimi El Kitabı. 3.üncü basım, İstanbul, Remzi kitabevi, 1996. Yavuzer H: Yaygın anne baba tutumları “Ana-Baba Okulu”. 2. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1990. Yörükoğlu A: Aile tutumları ve çoçuk yetiştirme. GATA Seminer; Ankara, 1996.