Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’ne Sahadan Bir Bakış

... konulu sunumlar: "Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’ne Sahadan Bir Bakış"— Sunum transkripti:

1 Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’ne Sahadan Bir Bakış
Hakan Özgül Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi ve Türkiye Uygulamasına İlişkin Uygulama ve Değerlendirme Toplantısı 10 Kasım 2012, Afyonkarahisar

2 Engellilerin Sosyo-Ekonomik Durumu
%40,9 ilk, %5,6 orta, %6,9 lise ve %2,4 yüksek öğrenim %36’sı Okuma-Yazma Bilmiyor görme engelli - %2,5-3 Braille Alfabesi %72 İşsiz Sosyal Güvenlik ? Yoksulluk

3 Kısa Bir Bakış Engellilik Tanımının Oluşturduğu Boşluk
Toplumun Engellilere Bakışı Engelli Birey-Kamu İlişkisi ÖZİDA Araştırmaları DDK Raporu Diğer Raporlar Ayrımcılık STK’ların Yasama Faaliyetlerine Katılımı

4 Kısa Bir Bakış Taslak (yasama faaliyeti) Yürürlülükte Olan Kanunlar
Yasama-Yürütme İttifakı İdari Başvurular Sonuçlanan ya da Görülen Davalar BM EHS’nin İç Hukukta Karşılık Bulması Yasama Organına Öneriler Anayasa Tartışmaları

5 Türk Hukuk Sisteminde Engelli Tanımı
Eksiklik, noksanlık ve yetersizlik Oransal ve yüzde değerler Rehabilitasyon görürse toplumla bütünleşir Tıbbi Model Özürlü: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi.

6 BM Sözleşmelerinde Engelli Tanımı
Yeti yitimi + Engeller = engellilik Engelli kişiler, diğerleri yanında, çeşitli engellerle etkileşerek kişinin diğerleriyle eşit bir şekilde topluma tam ve etkili şekilde katılmasını engelleyen uzun süreli fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yeti yitimi olan kişileri kapsar (BMEHS)

7 Araştırmalar-Raporlar
Merhamet Acıma Yetersizlik Koruma Ayrımcılık Nefret ? Devletin Korunması Esası

8

9 ENGELLİ KONUMLANDIRMA (ALGI ve AYRIMCILIK) ARAŞTIRMASI 2011

10 Toplumda Engellilerin Algısı (Engellilere Göre)

11 Engelli Bireyler Ayrı Okula Mı Gitmeli?

12 Engelli Bireyler Evde Çalışmalı Mıdır?

13 Engelli Birey Komşum Olabilir Mi?

14 TOPLUM ÖZÜRLÜLÜĞÜ NASIL ALGILIYOR? 2009

15 Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılığın Ölçülmesi
% 71,3'ü ayrımcılıkla ilgili mevzuattan bihaber %65’i tanımadıkları insanların alayına maruz kalıyor %42.7’si kötü muameleye (kamu görevlileri tarafından) %46’sı, istihdamda %51’i, eğitimde %39’u, sağlıkta %40 adalete erişimde %51.3 toplumsal yaşama katılım

16 AYRIMCILIĞA MARUZ KALIYOR..!

17 Toplum Özürlülüğü Nasıl Algılıyor?

18

19

20

21 Ayrımcılık İçeren Haber Sayısı: 116
Yazılı, Görsel ve İşitsel Medyanın Tutum ve Davranışı Yıllara Göre Yayınlar 2010 17.951 2011 31.186 TOPLAM 49.137 Ayrımcılık İçeren Haber Sayısı: 116

22 Engelli Birey-Kamu İlişkisi
Yasa, Yönetmelik veya Tüzüklerde Yer Alan Ayrımcılık İdare Makamı’nın Tutum ve Uygulamaları Bireysel:Ön Yargı, Dışlama, Görevi İhmal, Görevi Savsama Bireysel:Hatalı Yorumlama, Bilgisizlik Hak Temelli Yerine Sosyal ve Tıbbi Model Mali Kaygılar Devletin Korunma İlkesi

23 İdari Başvurular Gelişmeler # Cevap Verilen 109 Cevap Verilmeyen 152
İdareye çağrı niteliğinde başvuru 78 TOPLAM: 339

24 Kamu Nasıl Cevap Veriyor?
Olumlu Yanıt Vermek Görünürde Olumlu Ama Red (ilerleyen tarihlerde ……) Olumsuz Yanıt Görevli sorumluluk almak istememesi, talebi mahkeme eliyle yerine gelmesini öngörmesi Görevlinin hakkı teslim etmek istememesi

25 İdari Başvurulara Müspet Yanıtlar
Ek İhtiyari Protokolün Onaylanması Girişimi İçişleri Bakanlığı’nın EGM’ne Genelgesi

26 Kanunlar 4857 sayılı İş Kanunu - Kota
3194 sayılı İmar Kanunu – Erişilebilirlik (ilk kez 1997) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu - İstihdam 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu - Ayrımcılık 5174 sayılı TOBB Kanunu - Ayrımcılık 5237 sayılı TCK – Ayrımcılık Tanım 5378 sayılı Özürlüler Kanunu – Engelliliğin Tanımı

27 5378 sayılı Kanun Engelliliğin Tanımı Rehabilitasyon
Özürlü: Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi. Rehabilitasyon Rehabilitasyon Tek Taraflı Değerlendirilmektedir

28 4857 sayılı Kanun 5. Madde : “İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz Engellilik Sayılmamıştır İspat Yükümlülüğü’nde İşveren Payı ve Misilleme Korkusu İş İlişkisi ve Sona Ermesi… Başlaması?

29 4857 sayılı Kanun 30. Madde : %6 oranında (eski hükümlü, engelli, terör mağduru) Para Cezası Sistemi Etkili Mi?

30 4857 sayılı Kanun’da Değişiklik Talebi
İşin niteliği veya teminde güçlük nedeniyle işyerinde kısmen veya tamamen özürlü çalıştırma konusunda güçlük yaşayan işverenler; doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli veya daha fazla ortaklığının olduğu holding bünyesi veya bağlı şirketler içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde ve Organize Sanayi Bölgelerinde kurulacak ortak işletmelerde çalıştırılmasını sağlamak suretiyle bu maddede öngörülen yükümlülüklerini yerine getirebilirler. Hangi iş ve işyerlerinde kısmen veya tamamen özürlü çalıştırılamayacağı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı ve Türkiye İş Kurumu ile en çok özürlüyü temsil eden üst kuruluşun birer temsilcisinden oluşan bir komisyon tarafından karara bağlanır. Komisyonun çalışma usul ve esasları, ilgili kurum ve kuruluşların görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

31 Çalışma Kampları İstihdamında Bölgesel Eşitsizlikler Oluşacaktır Asgari Ücret Standart Hale Gelmesi İşverenler İçin Kaçış Yolu Müeyyideler Muğlak Kurul Kararları Sübjektif Olabilir Cezalar İşverene Kaynak Olarak Dönecek

32 657 sayılı Kanun 7. Madde : “görevlerini yerine getirirlerken dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi ayırım…” yapamayacakları Engellilik Sayılmamıştır

33 4483 sayılı Kanun Devlet Memurlarının Yargılanmaları İki Teşebbüs ve İki Karar

34 657 Sayılı Kanun 53. Madde : % 3 kota (üst sınır?)
Yurtdışı Teşkilat Hariç (neden?) Ayrı Sınav (açtığı sorunlar)

35 SGK’ ya Karşı STK Koalisyonu
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ÖSYM tarafından yapılan ve 04/06/2010 tarihinde sonuçları ilan edilen Kamu personeli seçme sınavı (KPSS 2010/1) yerleştirme sonuçları kapsamında; 07 Haziran 2010 tarihinde resmi internet sitesinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) 531 adet memur alınması işleminde KPSS’yi kazanmış adaylardan, ataması yapılacaklardan engelli olmadıklarına dair bir beyan istemiştir.

36 SHÇEK’e Karşı Mesut Bektaş

37 EGM’e Karşı Derya Yalçınkaya

38 5237 Sayılı Kanun 122. Madde : Makul Uyumlaştırma Kapsam Dışı

39 2802 Sayılı Kanun 8. Madde : Hâkimlik ve savcılık görevlerini sürekli olarak yurdun her yerinde yapmasına engel olabilecek vücut ve akıl hastalığı veya sakatlığı, alışılmışın dışında çevrenin yadırgayacağı şekilde konuşma ve organlarının hareketini kontrol zorluğu çekmek gibi özürlü durumları bulunmamak

40 5174 Sayılı Kanun 74. Madde : “Görevini devamlı yapmasına engel olabilecek vücut veya akıl hastalığı veya vücut sakatlığı ile özürlü bulunmamak”

41 4721 Sayılı Kanun Kısıtlama, Özgürlükten Alı Koyma Kuruma Alınması

42 2828 Sayılı Kanun Her ne ad altında olursa olsun net asgarî ücretin 2/3’ü Ailede 3 ya da 4 Engelli Birey Varsa?

43 4760 Sayılı Kanun 7. Madde ve ÖTV Kanunu’nda Arada Kalanlar
Kas Hastalıklarından myopati ve progresif muskuler distrofisi, myotonisi ve kas-sinir kavşak hastalıkları olan şahıslara sürücü belgesi verilmez. Nöroloji uzmanının kanaatine göre hafif vakalara yılda 1 kez muayene olmak kaydıyla A1, A2, B, F ve H sınıfı sürücü belgesi verilebilir. BKZ: Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair Yönetmelik

44 5378 Sayılı Kanun Geçici 2. ve 3. Madde : Fiziki Mekanları Kapsamaktadır Acil Hizmetler Bilgi Sistemleri ve Teknolojileri Elektronik Hizmetler

45 İdari Başvurular

46 İdari Başvurular

47 İBB’ye Karşı TOHAD Kaynak Yok Alternatif Araçlara Binsinler
İstanbul 2. İdare Mahkemesi K. 2010/258 Hukuka ve Hakkaniyete Aykırı

48 Yasama-Yürütme İttifakı
5378’de yapılan düzenleme yürütme organını kurtarma operasyonudur

49 Geçici 2. ve 3. Maddelerinin Değiştirilmesi
1 Yıl Uzatıldı Komisyon Kararı İle 2 Yıl Daha Uzatılabilir 1 Yıl İçinde Usul ve Esaslar Belirlenir Her İlde Komisyon Kurulacak - Komisyonun Tarafsızlığı Gerçek ve Özel Hukuk Tüzel Kişilerine TL / Her Tespit- Yıl İçinde En Fazla TL Büyükşehir Belediyeleri, Belediyeler ve Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarına TL / Her Tespit - Yıl İçinde En Fazla TL

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61 7239 Sayılı Kanun Afetlerde Yapılacak Yardım ve Hizmetlerde Engelliler İle İlgili Herhangi Bir Hüküm Yok

62 6332 Sayılı Kanun 6. Madde: Kurul tarafından kabul edilebilir mazereti olmaksızın bir takvim yılı içinde toplam üç Kurul toplantısına katılmayan; ağır hastalık veya sakatlık nedeniyle iş göremeyecekleri sağlık kurulu raporuyla tespit edilen

63 634 Sayılı Kanun Konutlarda yapılacak olan mimari değişimler

64 İ.A.Ü.’ne Karşı STK Koalisyonu
Özürlü öğrencilere eğitim-öğretim verecek olanağımız olmadığından; özürlü öğrencilerin tercih etmemesi gerekir.

65 Karşılık Bulmayan EHS Maddeleri
Ayrımcılık – Makul Uyumlaştırma Engelli Kadınlar- Sığınma Evleri, İstihdam, Eğitim Erişilebilirlik – Fiziksel Mekanlarla Sınırlı Acil Durumlar – Afet, Savaş ve Benzeri Durumlar Yasa Önünde Eşit – Anayasa ve Kanunlar Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği – Kurumlara Kapatma Bağımsız Yaşama – Destekleyici Hizmetler Kişisel Hareketlilik – SUT Davaları

66 Karşılık Bulmayan EHS Maddeleri
Bilgiye Erişim – İşaret Dili Eğitim – Etkili Sonuç Alınabilecek Yasal Düzenleme Sağlık – Evde Tıbbi Bakım Çalışma Hakkı – Kanun’a Rağmen Çözülemedi Medeni ve Siyasi Haklar – Velayet, Vesayet ve Kayyımlık

67 Beynelmilel Sözleşmeler Karşılık Bulmuyor
Mevzuattan Kaynaklı Kamu Otoritesi Sorunlarını ve Mevzuatı İçselleştirememesi Kamu İdaresinin Alışkanlıkları Yargı’nın Beynelmilel Sözleşmelere Bakış Açısı STK’ların Savunuculuk Faaliyetleri

68 Yasama Organına Öneriler
Yasama Faaliyetlerine STK’ların Katılımı BM EHS İhtiyari Ek Protokolü Ayrımcılık Kanunu Çıkarılmalı Ayrımcılık İçeren Kanunlar Tashih Edilmeli Engelliliğin Tanımı Tekrar Yapılmalı (5378) Cezalarda Tazminat Mekanizması Milletvekillerine Engellilik ve Ayrımcılık Üzerine Eğitim TBMM’de Yapılan Gizli Oylamaların Pulları

69 Yasama Faaliyetlerine Katılma
Meslek Örgütleri Üniversiteler STK’lar Uzlaşma ?

70 BM EKSHS Raporlama ve Lobicilik
Yazılı Rapor Sunulması Diplomatik Görüşmeler Komite’ye Sunum Devlete Sorular Nihai Rapor BM EHS Devlet Raporu ?

71 Anayasa Tartışmaları (Halk Ne Diyor?)
İş Var Mı? Elektrik, Su, Gaz Vb İndirim? Engellilerin Önerileri Dikkate Alınmaz Mevcut Yasalar Uygulandı Da - Yeni Anayasa? 2022 Aylıkları N’olcak? Devlet “Baba’nın” Merhametime Kaldık

72 Anayasa Tartışmaları Uluslararası Hukuk Ne Diyor? (AB, BM)
Hak Temelli Bir Altyapı Eşitlik (Maddi-Şekli), Haklardan Eşit Yararlanma Pozitif Ayrımcılık (Şayet Yaparsa) Saygı Gösterme, Koruma ve Yerine Getirme Çalışma Hakkı Eğitim Kişi Hürriyeti ve Güvenliği

73 Anayasa Tartışmaları Anayasa 10. Madde (ayrımcılık-engelliler yok)
Tedbir Alma Yükümlülüğü Kadınlar İçin Var

74 Teşekküler…