KAMU İŞLETMELERİ VE KURUMSAL YÖNETİM

... konulu sunumlar: "KAMU İŞLETMELERİ VE KURUMSAL YÖNETİM"— Sunum transkripti:

1 KAMU İŞLETMELERİ VE KURUMSAL YÖNETİM
Kamu İktisadi Teşebbüsleri Genel Müdürlüğü KAMU İŞLETMELERİ VE KURUMSAL YÖNETİM 15 Ocak 2011

2 Sunum Planı Kamu İşletmeleri Kurumsal Yönetim Tanım ve Mevzuat
Kamu İktisadi Teşebbüsleri KİT’ler ve Paydaşları KİT Genel Büyüklükleri KİT-Hazine İlişkisi KİT’lere İlişkin Sorunlar Kurumsal Yönetim Kavramsal Çerçeve Kurumsal Yönetim: OECD İlkeleri AB ve OECD’de Kurumsal Yönetim Dünyada ve Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları Sunumumda; Literatüre göre Genel Ekonominin Bileşenlerinden ve Kamu Şirketlerinin ekonomide nerede yer aldığından bahsettikten sonra, Ülkemizdeki kamu şirketlerinin sınıflandırmasına değinip ve bu grup içinde yer alıp da Müsteşarlığımız görev alanına giren KİT’lerin tarihçelerini, kuruluş nedenlerini ve yasal çerçevesini tanıtacağım. Daha sonra KİT’ler üzerinde yetki sahibi olan kurumların sorumluluk alanlarının neler olduğundan bahsedip, kurumlar arası ilişkilere değineceğim. Bir diğer bölümde KİT’lere ilişkin detaylı mali, işgücü ve yatırım istatistiklerine yer vererek söz konusu kuruluşların ekonomiye katkılarını ortaya koymaya çalışacağım. Daha sonraki bölümde ise KİT’lerin sorunlarından ve sorunların aşılmasına yönelik yapılan çalışmalardan bahsedeceğim. Daha sonra KİT’ler haricinde kalan diğer Kamu Şirketlerinden genel olarak bahsedecek,Son olarak da Haziran ayında çıkarılan Kamu İşletmelerinin Faaliyetlerinin İzlenmesi ve Raporlanması konusundaki Tebliğden ve bu tebliğ çerçevesinde kamu hesaplarındaki şeffaflığın artırılmasına yönelik yapılacak uygulamalardan bahsedeceğim.

3 KAMU İŞLETMELERİ

4 Kamu İşletmesi Nedir? Genel olarak: kamusal kaynakları kullanarak ticari alanda faaliyet gösteren devlet şirketleri veya kuruluşları, Sermaye Oranına göre: Devletin sermayesinin yarısından fazlasına sahip olduğu şirketler Yönetim Kontrolüne göre: (AB, IMF, OECD) yönetim kontrolü merkezi veya yerel kamu idarelerinin elinde olan işletmeler

5 Toplam Ekonomi Sektörleri (AB, European System of Accounts (ESA) 95) (IMF, Government Finance Statistics Manual (GFSM) 2001)

6 Kamu Sektörü Nedir? (AB, European System of Accounts (ESA) 95) (IMF, Government Finance Statistics Manual (GFSM) 2001) 6

7 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'na Göre Genel Yönetim Bütçesi
1. Merkezi Yönetim Bütçesi Genel Bütçe: Devlet tüzel kişiliğine dahil olan kamu kurumlarının bütçesidir. ( TBMM, Adalet Bakanlığı, Maliye Bakanlığı v.b.) Özel Bütçe: Belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen, kuruluşlar (TUBİTAK-Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, TSE-Türk Standartları Enstitüsü, TOKİ-Toplu Konut İdaresi Başkanlığı v.b.) Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Bütçesi: Özel kanunlarla kurul, kurum veya üst kurul şeklinde teşkilatlanan kurumların bütçesidir. ( SPK-Sermaye Piyasası Kurulu, BDDK-Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu v.b.) 2. Sosyal Güvenlik Kurumları Bütçesi : Sosyal güvenlik hizmeti sunmak üzere kanunla kurulan kamu idarelerinin bütçesidir. 3. Mahalli İdare Bütçesi: Mahalli İdare kapsamındaki kamu idarelerinin (belediyeler, il özel idareleri ve mahalli idare birlikleri) bütçesidir. KİT – Genel Bütçe İlişkisi Cari Harcamalar Cari Giderler Cari Transferler (KİT Görev Zararı) Sermaye Harcamaları Sermaye Giderleri Sermaye Transferleri (KİT Sermaye ödemeleri)

8 Ülkemizde Kamu İşletmeleri
8

9 Kamu Sermayeli Bankalar
Ticari Bankalar Hazine/Kamu Sermaye Payı T.C. Ziraat Bankası A.Ş % (H) T. Halk Bankası A.Ş % 74,98 (K) Türkiye Vakıflar Bankası A.Ş. % (K) Kalkınma ve Yatırım Bankaları Hazine Sermaye Payı T. İhracat ve Kredi Bankası A.Ş.(Eximbank) % 100 T. Kalkınma Bankası A.Ş % 99,08

10 Hazine Portföyü 233 Sayılı KHK 8. Maddesi çerçevesinde yurtdışında kurulan Şirketler: TPAO ve BOTAŞ’a ait şirketler. 10

11 4046 sayılı Kanuna Tabi Özelleştirme Programındaki Kuruluşlar
11

12 Mahalli İdarelere Ait Şirketler
İl Özel idareleri; 5302 sayılı İl Özel İdareleri Kanunu’nun 52 ve 53 üncü maddeleri Belediyeler; 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 70 inci maddesi Büyükşehir Belediyeleri; 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26 ncı maddesi çerçevesinde kendilerine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilir. Sorunlar: Denetim İzleme (malî ve istihdam) 12

13 TMSF’ye Ait Şirketler Fonun ana faaliyetleri, mevduat sigortacılığı ve çözümleme faaliyetleri olmakla birlikte, Fon bünyesinde bulunan iştirakler ve bağlı ortaklıklara yönelik faaliyetler de önem arz etmektedir. Fon bünyesinde bulunan iştirakler ve bağlı ortaklıklar, TMSF birimlerinden İştirakler Dairesi Başkanlığı tarafından öncelikli olarak satışa hazırlanmaktadır. Şirketlerin satışa hazır hale getirilmesi, birleştirilmesi, tasfiye / iflas kararlarının alınması, şirket yönetim ve denetimine üye atanması, kontrolü ve faaliyetlerinin takip edilmesi işlemleri de TMSF tarafından yürütülmektedir. 13

14 TMSF’ye Ait Şirketler Fonun portföyünde itibarıyla 20 adet bağlı ortaklık ve 19 adet iştirak bulunmaktadır. Hisse oranı yüzde 50’nin üzerinde olan şirketler, bağlı ortaklık olarak adlandırılmakta olup, söz konusu şirketlerde yönetim ve denetim birimlerinin yarısından fazlası TMSF tarafından atanmaktadır. Fon bünyesinde bulunan bağlı ortaklıklar, kayıtlı sermayesinin çoğu devletin olduğu ve yönetim ve denetim birimlerinin yarısından fazlası kamu tarafından atandığı, dolayısıyla yönetim kontrolü kamuda olduğu için kamu işletmesi olarak görülmektedir. 14

15 TOKİ İştirakleri tarih ve 4966 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle, TOKİ’nin 2985 sayılı Kanunla tanımlanan görevleri arasına, “Konut sektörüyle ilgili şirketler kurmak veya kurulmuş şirketlere iştirak etmek” eklenmiştir. Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (Emlak Konut) A.Ş. TOBAŞ (Toplu Konut – Büyükşehir Belediyesi İnşaat Emlak ve Proje A.Ş) Şirketi Vakıf İnşaat Restorasyon ve Ticaret A.Ş. Emlak Pazarlama, İnşaat, Proje Yönetimi ve Ticaret A.Ş. GEDAŞ Gayrimenkul Değerleme A.Ş. Vakıf Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş. 15

16 TSKGV Şirketleri Vakıf, Milli Savunma Bakanı, Genel Kurmay ikinci Başkanı, Milli Savunma Bakanlığı Müsteşarı ve Milli Savunma Bakanlığı Savunma Sanayi Müsteşarı'ndan oluşan Mütevelli Heyeti tarafından yönetilmektedir. Vakfın amaçlarına ulaşmak için haiz olduğu yetkilerin arasında ticari işletmeler kurmak, ticari işletmelere ortak olmak ve bu işletmeler nezdinde vakıf temsilcilerini seçmek bulunmaktadır. Bu çerçevede Vakıf doğrudan ve dolaylı olarak toplam 18 şirkete iştirak etmektedir. Bu iştiraklerden Vakıf payı yüzde 50’nin üzerinde olanlar TAI (Tusaş-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ), Aselsan, Havelsan, İşbir ve Aspilsan’dır. 16

17 17

18 Yasal Çerçeve - 1 Anayasa’da Yer Alan Hükümler
MADDE 47. – (Devletleştirme ve özelleştirme) Devletin, kamu iktisadî teşebbüslerinin ve diğer kamu tüzelkişilerinin mülkiyetinde bulunan işletme ve varlıkların özelleştirilmesine ilişkin esas ve usuller kanunla gösterilir. MADDE 128.–(Kamu hizmeti görevlileriyle ilgili hükümler) Devletin, kamu iktisadî teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür. MADDE 165. –(Kamu iktisadî teşebbüslerinin denetimi) Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıklarının Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi esasları kanunla düzenlenir. 18

19 Yasal Çerçeve - 2 233 Sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK
399 Sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Personel Rejiminin Düzenlenmesi ve 233 Sayılı KHK’nın Bazı Maddelerinin Yürürlükten Kaldırılmasına Dair KHK Genel Yatırım ve Finansman Kararnamesi 3346 sayılı KİT’ler ve Fonların TBMM’ce Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Sayıştay Kanunu 4046 sayılı Özelleştirme Kanunu (24/11/1994) 19

20 Yasal Çerçeve - 3 4603 sayılı Kanun 5411 sayılı Kanun
Yeniden yapılandırma çalışmaları kapsamında, Ziraat Bankası ve Halk Bankası KİT statüsünden çıkarılmış, A.Ş. statüsü verilmiş ve özel hukuk hükümlerine tabi kılınmışlardır. Ayrıca, Bankaların görev zararı alacaklarının Hazine tarafından ödenmesi esaslara bağlanmıştır. 5411 sayılı Kanun Kamu Bankaları iş ve işlemlerinde, Bankacılık Kanunu olarak da adlandırılan 5411 sayılı Kanuna tabidirler. Ayrıca, her bir Kamu Bankası, sermayesini, yönetim organlarının yapısını ve kar dağıtımını ana sözleşmesi ile belirler. Türk Ticaret Kanunu Sermaye Piyasası Kanunu 20

21 Yasal Çerçeve - 4 5570 sayılı Kamu Sermayeli Bankalar Tarafından Yürütülen Faiz Destekli Kredi Kullandırılmasına Dair Kanun 2001/2312 sayılı T.C. Ziraat Bankası Anonim Şirketi, Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi ve Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketi'nin Görev Zararı Alacaklarının Tasfiye Edilmesi Hakkında BKK İlgili yıl Bütçe Kanunu ve Bütçeye ekli E-Cetveli Her yıl Bakanlar Kurulu tarafından çıkartılan Gelir Kaybı Kararnameleri

22 KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİ

23 Ülkemizde KİT’lerin Tarihçesi
Cumhuriyet Öncesi Dönem 15. YY Top Asithanesi (MKEK) 1810: Beykoz Techizatı Askeriye Fabrikası (askeri kundura, çizme, palaska) 1835: Feshane fabrikası (çuha, fes, battaniye), İzmit Fabrikası (çuha, asker elbiseliği) 1843: Fevaidi Osmaniye (denizyolu işletmeciliği) 1845: Hereke Fabrikası (kadife, ipekli kumaş) 1850: Bakırköy Fabrikası (pamuklu bez) 1888: Ziraat Bankası 1892: Yıldız Çini Fabrikası 23

24 Ülkemizde KİT’lerin Tarihçesi
1923 – 1930 Dönemi Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası (1925), İş Bankası (1924), Emlak ve Eytam Bankası (1926) 1931 – 1950 Dönemi Sümerbank ve Etıbank (maden, sanayi ve enerji işletmeleri), Devlet Ziraat İşletmeleri 1951 – 1960 Dönemi TCDD, PTT, TDİ, DMO işletme haline dönüştürülmüş, TPAO, EBK, TDÇİ, Seka, T.C Turizm Bankası kurulmuş Dönemi TEK, ÇAYKUR, TEMSAN, TAKSAN, GERKONSAN, İSDEMİR, KBİ 24

25 KİT’lerin Kuruluş Nedenleri
Özel sektörün giremediği işleri yapmak, Özel sektöre öncülük etmek, Ekonomik kalkınmayı sağlamak, Tekelleri devlet eliyle işletmek, Ekonomiyi yönlendirmek, Gelir dağılımını düzenlemek, 25

26 KİT Temel Tanımlar: Kamu İktisadi Teşebbüsü; İktisadi Devlet Teşekkülleri ile Kamu İktisadi Kuruluşlarının ortak adıdır. İktisadi Devlet Teşekkülü (BOTAŞ, TMO, TTK,…); sermayesinin tamamı devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet gösterir. Kamu İktisadi Kuruluşu (TCDD, PTT, DHMİ, KIYEM); sermayesinin tamamı devlete ait, kamu hizmeti ağırlıklı, tekel niteliği taşır. Bağlı Ortaklık (Yeniköy EÜAŞ, Kemerköy EÜAŞ): sermayesinin yarısından fazlası İDT veya KİK ait işletme veya işletmeler topluluğudur. İştirak (Etisoda-Etimaden): sermayesinin en az %15, en fazla %50’i KİT’e ait A.Ş’dir. Müessese (TTK Amasra): sermayesinin tamamı KİT’e ait işletme veya işletmeler topluluğudur. İşletme (Atatürk Hes-EÜAŞ): KİT veya bağlı ortaklıkların mal veya hizmet üreten fabrika veya diğer birimleridir. 26

27 KİT’lerin Ürettiği Mal ve Hizmetler
HAZİNE PORTFÖYÜ ÖİB PORTFÖYÜ MKEK Silah, Mühimmat  TİGEM  Tohumluk buğday TEDAŞ Elektrik Dağıtımı  ETİ HOLDİNG  Bor DMO Ofis Eşyası  TŞFAŞ Şeker TTK Taş Kömürü  TCDD Demiryolu taiımacılığı TDİ Klavuzluk  TKİ Linyit  TÜVASAŞ Vagon  SÜMER HALI Halı  EÜAŞ Elektrik üretimi TÜDEMSAŞ Demiryolu Makineleri  TEİAŞ Elektrik İletimi   TÜLOMSAŞ  Lokomotif TETAŞ Elektrik Ticareti  PTT  Mektup, Koli TEMSAN Trafo  DHMİ  Havalimanı işletmeciliği TPAO Petrol, Doğalgaz  KIYEM Kıyı Güvenliği  BOTAŞ Doğalgaz iletimi  TMO Hububat, haşhaş  ÇAYKUR Çay  EBK Et  27

28 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname
KİT’lerin ve bunların müesseselerinin, bağlı ortaklıklarının kurulmasını, iştiraklerinin teşkilini, özerk bir tarzda ve ekonominin kurallarına uygun olarak yönetilmelerini ve denetlenmelerini düzenler. Teşebbüslerin, bağlı ortaklıkların ve müesseselerin organları, Yönetim Kurulu seçimi Yönetim Kurulunun yetkileri Mali hükümler (yatırım, bütçe, görev zararı) Tasfiye Denetim

29 399 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname
233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları personelinin hizmete alınmalarını, görev ve yetkilerini, niteliklerini, atanma, ilerleme, yükselme, hak ve yükümlülüklerini ve diğer özlük haklarını düzenler. Unvanlar: Memur, Sözleşmeli, Kapsam İçi İşçi, Kapsam Dışı İşçi ve Geçici İşçi

30 YATIRIM ve FİNANSMAN KARARNAMESİ
KİT’lerin yıllık programlarının, bütçe transferlerinin, yatırımlarının belirlenmesi, Faaliyetlerde uyulacak esaslar İstihdam (daimi personel ve geçici işçi alım izinleri) Fazla mesai İhale yoluyla hizmet alımı Temettü ödemesi Tasarruf tedbirleri

31 KİT’LER VE PAYDAŞLARI

32 KİT’lerin İlgili Kurumlarla Etkileşimi
HAZİNE DENETİM YETKİSİ OLAN KURULUŞLAR Başbakanlık Teftiş Kurulu Sayıştay Bakanlık Teftiş Kurulu Kuruluş Teftiş Kurulları Hazine Kontrolörleri ÜST KURUL İLGİLİ BAKANLIK KİT KAMU İŞVEREN SEN. ÖİB İŞ-KUR MALİYE BAK. DEVLET PERSONEL DPT 32

33 Hazine Müsteşarlığı -1 Kamu sermayedarlığının gereklerini yerine getirmek, Genel kurullara katılım (Kamu Bankaları ile Anadolu Ajansı, Milli Reasürans T.A.Ş ile T.C. Merkez Bankası A.Ş.) Temettü politikasının belirlenmesi Yönetim kurullarına atamalar KİT’lerin faaliyetlerinin mevzuata uygun olarak yürütülmesini takip etmek, Mali ve mali olmayan performans hedefleri belirleyerek takip etmek, denetlemek 33

34 Hazine Müsteşarlığı -2 KİT’lerin Genel Yatırım ve Finansman Programını hazırlamak, Finansman desteği sağlanması, Görev zararı tespiti ve ödenmesi, Uluslararası kuruluşlarla ilişkiler. 34

35 Devlet Planlama Teşkilatı
KİT’lerin temel politikalarının belirlendiği Genel Yatırım ve Finansman Programını Hazine Müsteşarlığı ile birlikte hazırlamak, YPK sekreteryasını gerçekleştirmek Yatırım tavanlarının belirlenmesi, Sermaye artırımı Sözleşmeli ve kapsam dışı personel ile yönetim kurulu üyelerinin maaşlarının tespit edilmesi ... 35

36 Sektör Bakanlığı Teşebbüs yönetim kurulu üyelerinin dördü ile yönetim kurulu başkanının atanması için teklif vermek, Küçük tamamlama yatırımları için onay vermek, Görev zararının miktarını Hazine Müsteşarlığı ile birlikte teşebbüs kayıtlarını esas alarak tespit etmek, Kuruluş faaliyetlerinin kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerine uygun olarak yürütülmesini gözetmek. 36

37 Sayıştay (Yüksek Denetleme Kurumu)
72 sayılı ve 233 sayılı KHK’ler uyarınca; Denetlenen kuruluşların kanun veya statülerinde belirlenen amaç ve esaslara, uzun vadeli kalkınma planı ile programlara uyulup uyulmadığı, İşletme bütçelerinin gereklere, işlemlerin bütçelere, maliyet, bilanço ve sonuç hesaplarının dönem  faaliyetlerine uygunluğu, Çağdaş işletmecilik esaslarına uyulup uyulmadığı, İşlemlerin hukuka uygunluğu, Verimlilik ve karlılık ilkelerine uyulup uyulmadığı, İşletmelerin zarara uğratılıp uğratılmadığı 37

38 Düzenleyici Kurullar EPDK Rekabet Kurumu Tütün Kurumu & Şeker Kurumu
Enerji KİT’lerinin fiyat, tarife belirleme süreci, Gelir tavanının belirlenmesi Rekabet Kurumu Rekabete Yönelik Hususlar Tütün Kurumu & Şeker Kurumu Sektöre Yönelik düzenlemeler 38

39 Yüksek Planlama Kurulu
Kalkınma planı ve yıllık programlar çerçevesinde kamu iktisadi teşebbüsleri ile ilgili her türlü kararları almak: Sermaye artırımı Yatırım ve Finansman Programının onayı KİT sözleşmeli ve YK, DK üyelerinin ücretlerinin belirlenmesi 39

40 KİT GENEL BÜYÜKLÜKLERİ

41 KİT Sayıları ( ) (*) Kamu bankaları ve bağlı ortaklıklar ile tasfiye halindeki ve ticari faaliyeti olmayan kuruluşlar hariçtir.

42 KİT’lerin Yarattığı Katma Değer
(GSMH’ye Oran) Katma Değer = (Kar/Zarar+Cari Yılı Amortismanı+Karşılık Giderleri+ İstihdam Giderleri+Faiz Giderleri) 42

43 KİT İstihdam Durumu (1998-2010)
43

44 KİT ve Kamu Yatırımları (Milyar YTL)
44

45 KİT Yatırımlarının Kamu Yatırımları ve Toplam Yatırımlara Oranı
Kaynak: DPT Yıllık Program kitapçığı 45

46 KİT - Merkezi Bütçe İlişkisi (Milyon TL)
Temettü Ödeyenler: DHMİ, KIYEM, DMO, TPAO, TELEKOM, ETİ MADEN, PTT Hasılat Payı Ödeyenler: DHMİ, KIYEM, DMO, TPAO Sermaye Transferi Alanlar:MKEK, TTK, TEMSAN, TİGEM, EBK, TCDD, Görev Zararı Ödemesi Alanlar:TTK, TKİ,TMO,TCDD, TŞFAŞ, TEKEL

47 KİT-HAZİNE İLİŞKİSİ

48 KİT GM BÜTÇESİ TL 2006 YILI ÖDEME 2007 YILI ÖDEME 2008 YILI ÖDEME
KİT SERMAYE KİT GÖREV ZARARI DEVLET İŞTİRAKLERİ GELİR KAYBI POLİTİK RİSK DFİF İŞSİZLİK SİGORTASI ARİP KEY T O P L A M

49 KİT – Bütçe İlişkileri Garantili ve ikrazlı krediler 49

50 KİT’lerden Yapılan Aktarma (Milyon TL)
2006 2007 2008 2009 2010 Temettü 3.428 1.597 1.927 1.666 1.059 Hasılat Payı 191 230 279 281 310 KİT'lerden Yapılan Aktarma 3.619 1.827 2.206 1.948 1.369 1) 2010 yılı hasılat payı ödemesinin son ayına ait DHMİ ve TPAO ödemeleri henüz Genel Müdürlüğümüze bildirilmediğinden bilinmemektedir.

51 KİT’lere Yapılan Aktarma (Milyon TL)
2006 2007 2008 2009 2010 Sermaye Transferi 1.917 1.611 2.042 2.560 4.204 Görev Zararı 711 700 1.234 2.647 2.487 KİT'lere Yapılan Aktarma 2.628 2.311 3.276 5.207 6.691 1) Görev zararı rakamlarında yer alan tutarlara Sokak Aydınlatması Ödemeleri dahil edilmiştir.

52 KİT’lerde Yıllar İtibarıyla Mahsup Edilen Tutarlar (Milyon TL)
MAHSUP EDİLEN BORÇLAR 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 DEVİRLİ 506,2 738,5 1368,5 GARANTİLİ 459,3 775,3 TEMETTÜ 276,7 339,9 809,9 402,0 257,5 511,9 745,1 13,6 KAMU ORTAKLIĞI FONU 4,4 HASILATTAN PAY 829,5 DFİF 252,9 145,6 20,8 İKRAZ 33,4 SSK BORCU 43,0 DİĞER [1] 6,4 0,0  452,9 TOPLAM 1533,0 2878,1 830,7 1626,1 1198,0 MAHSUP EDİLEN ALACAKLAR GÖREV ZARARI 510,9 708,3 0,7 3,3 972,3 10,5 10,1 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 1022,0 2169,8 830,0 398,8 653,7 391,5 1188,0 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı [1] 2008 yılında PTT ve DHMİ'nin geçmiş yıl karları hesaplarında yer alan enflasyon muhasebesi sonucu oluşan aktif pasif farkları kuruluşların ödenmemiş sermayelerine mahsup edilmiştir.

53 Kamu Sermayeli Bankalar Temettü Ödemeleri
Ziraat Bankası Halk Bankası * Kalkınma Bankası Eximbank TOPLAM (TL) 2003 2004 2005 2006 2007 - 2008 2009 2010 * dönemine ilişkin yaklaşık 1,6 milyar TL tutarında temettü ÖİB'ye ödenmiştir.

54 Gelir Kaybı Uygulaması
Halk Bankasınca 2002 yılından bu yana esnaf ve sanatkarlara, Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerince (TKK) 2004 yılından bu yana tarım sektörüne düşük faizli kredi kullandırılmaktadır. Bankaların cari faiz oranları ile düşük faizli kredilere uygulanan faiz oranı arasındaki fark gelir kaybı olarak Hazinece aylık bazda anılan bankalara ve TKK’ya ödenmektedir. 2011 yılı indirim oranları: (Cari Faiz Oranı Üzerinden) Halk Bankası : %50 Ziraat Bankası ve TKK : % 50 ve %100

55 Kamu Sermayeli Bankaların Gelir Kaybı Ödemeleri
Ziraat Bankası TKK Ziraat + TKK Halk Bankası TOPLAM 2002 - 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

56 Faiz Dışı Fazla (%GSYH)

57 KİT-Hazine İlişkisi Yasal Dayanak
233 Sayılı KHK Madde 29-Teşebbüs Plan, Program ve Bütçesi Teşebbüsler, yatırım ve işletme faaliyetlerini plan, program ve bütçelere dayalı olarak yürütürler. Teşebbüslerin yatırım ve finansman programlarının hazırlanma şekli, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanlık tarafından, Devlet Planlama Teşkilatı'nın ve Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu'nun görüşleri alınarak tespit olunur ve Koordinasyon Kurulu'nun onayına sunulur. 3. Teşebbüslere ait yıllık genel yatırım ve finansman programı, takvim yılı başından en az yetmişbeş gün önce Bakanlar Kurulu'nca karara bağlanır.

58 2011 Yatırım Finansman Programı Çerçevesinde KİT-Hazine İlişkileri
İstihdam Teşebbüs içi eleman nakli süretiyle personel ihtiyacının sözkonusu olmadığı hallerde kamu iktisadi teşebbüslerine; 2010 yılında ayrılan personelin en fazla yüzde 10’u kadar yönetim kurulu kararıyla açıktan ve/veya naklen atanması 2010 yılında ayrılan personelin en fazla yüzde 10’u kadar da, özelleştirme uygulamaları nedeniyle DPB’ye bildirilen nakle tabi personelden atanması hususlarında teşebbüs yönetim kurulları yetkilidir. İlk iki durumda personel ihtiyacının karşılanmasının mümkün olmadığı hallerde KİT’ler 2010 yılında ayrılan personel sayısının %80’ini geçmeyecek şekilde ilave personel talepleri için Hazine Müsteşarlığı ve ÖİB’den izin talebinde bulunurlar. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından uygun görülen yatırımlar kapsamında kurulan, ancak personel ihtiyacı yukarıdaki madde kapsamında karşılanamayan yeni tesis ve işletme birimlerine ilişkin talepler Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanır.

59 2011 Yatırım Finansman Programı Çerçevesinde KİT-Hazine İlişkileri
Fazla Çalışma Teşebbüsler 2011 yılında, 2010 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programına ilişkin 2010 yılı için belirlenen fazla çalışma tavanını (saat/yıl) aşmayacak şekilde fazla çalışma yaptırabilirler. Fazla Çalışma tavanının yeterli olmaması halinde, birinci maddede belirlenen tavanı yüzde 10’una kadar arttırmaya teşebbüs yönetim kurulu yetkilidir.

60 2011 Yatırım Finansman Programı Çerçevesinde KİT-Hazine İlişkileri
Hizmet Alımları Teşebbüsler, kamu ihale mevzuatına uygun şekilde 2011 yılı için hizmet alım ihalesi sürecini başlatabilirler. Hizmet alımları ve bunlara ilişkin ihalelerin ilgili mevzuata uygunluğundan teşebbüs yönetim kurulu sorumludur. 2011 yılında ihale yoluyla alınacak hizmetlerin toplam tutarı, 2010 yılı için uygun görülen toplam tutarın 2011 yılı için hedeflenen yıllık ortalama ÜFE değişim oranıyla arttırılması suretiyle bulunan tutarı aşmayacaktır. İlave hizmet alımlarında; program hedefleri ve işletme bütçesi kısıtları dahilinde kalmak kaydıyla, hizmet alımı tavan ödeneğini yüzde yirmiye (%20) kadar artırmaya teşebbüs yönetim kurulu yetkilidir. Teşebbüsler hizmet alımlarına ilişkin olarak altışar aylık dönemler itibariyle Hazine Müsteşarlığı ve diğer ilgili kuruluşlara sunulmak üzere rapor hazırlar.

61 KİT’LERE İLİŞKİN SORUNLAR

62 Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları (1)
Yönetim Kurulu ZAYIF ve İŞLEVSİZ Genel Kurul görevleri DAĞINIK ve KOORDİNASYON YOK Denetim ETKİN DEĞİL Sektör Politikalarının Parçası Şirket gibi yönetilememekte İdari kaos ortamı 62

63 Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları(2)
Fiyatlama politikası Yatırım Kararları (DPT) İhale Mevzuatı (rakiplerinden farklı) Yönetim Kurullarının Yapısı Görev Zararı Mekanizması (zamanında ödenemeyebilir ve rekabete aykırı) Kamu iktisadi teşebbüsleri, iktisadi alanda ve çoğu zaman rekabet halinde faaliyet göstermelerine karşın kamu işletmeleri olmalarından kaynaklanan sorumluluklar nedeniyle çeşitli sorunlar yaşamaktadırlar. KİT’lerin rakip özel sektör şirketlerinden farklı olarak temel sorunları özetle şu şekilde sıralanabilir: Fiyatlama politikası: 233 sayılı KHK gereğince KİT yöneticileri müdebbir bir tüccar gibi davranarak fiyatları serbest bir şekilde belirleme yetkisini haizdirler. Ayrıca, Yıllık Genel Yatırım ve Finansman Programı Kararnamesinde[1], Kuruluşların “maliyet azaltıcı önlemleri göz önüne alarak, uygulanan ekonomik programda yer alan ilke ve politikalara paralel olacak şekilde, ürettikleri mal ve hizmetlerin fiyat ve tarifelerini saptamakta serbest” oldukları hükme bağlanmıştır. Ancak, söz konusu hükümlerin uygulanmasında zaman zaman sorunlar yaşanabilmektedir. Bu sorunların kısmen aşılabilmesini teminen, 2008 yılında YPK Kararı istihsal edilmiş ve enerji KİT’lerinde maliyet bazlı fiyatlama sistemine geçilmiştir.[2] Yatırım: İşletmeler açısından en önemli kararlar olan yatırım konusunda KİT yönetim kurulları serbest değildir. İhale mevzuatı: Yaptıkları işin özelliği gereği 1938 tarihli ve 3460 sayılı ilk KİT Kanunu’ndan bu yana Devlet ihale mevzuatından muaf olan ve bu muafiyetleri istihsal edilen her KİT kanununda korunan KİT’ler, 2003 yılında Kamu İhale Kanunu’na tabi kılınmışlardır. AB mevzuatında sadece belirli sektörlerde (kamu hizmeti olan) faaliyet gösteren kamu işletmeleri için bu tür bir kısıtlama mevcut iken, tüm KİT’lerin özel sektördeki rakiplerinden farklı olarak Kamu İhale Kanunu’na tabi olması rekabeti özel sektör lehine bozucu bir nitelik taşımaktadır. Bu sıkıntıyı gidermek amacıyla, tarih ve sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5917 sayılı Kanun’un 31 inci maddesi ile elektrik üretimi, iletimi, ticareti ve dağıtımı alanında faaliyet gösteren kamu iktisadi teşebbüslerinin, bu faaliyetlerinin yürütülmesine yönelik olarak diğer kamu kurum ve kuruluşlarından yapacakları enerji ve yakıt alımları, ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri hariç, 4734 sayılı kamu İhale Kanunu’ndan muaf tutulmuştur. Yönetim Kurulları: Mevcut yasal alt yapı kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanması için uygun ortamı sağlamamaktadır. 233 sayılı KHK’ya göre Genel Müdür aynı zamanda yönetim kurulu başkanlığını yürütmektedir. Açıkça tanımlanmış üyelik kriterleri bulunmamakta, belirlenen az sayıda kriter de tüm üyeler için geçerli kılınmamaktadır. Görev zararları: KİT’ler görev zararı uygulamasında, tahakkuk bazında malî bir kayba uğramamakla beraber, nakit bazında alacaklarını zamanında tahsil edememenin malî sıkıntılarını çekmektedir. Bu durum, kamu bankalarında 4603 sayılı Kanun ile, gelir kaybı modeline dönüştürülerek kısmen çözülmüştür. 63

64 KİT Görev Zararı Mevzuatı
233 Sayılı KHK Teşebbüslerin fiyat ve tarifeleri:              Madde 35 – 1. Teşebbüs, müessese ve bağlı ortaklıklar, işletmelerinde üretilen mal ve hizmet fiyatlarını tespitte serbesttirler.              2. Üretilen mal ve hizmetlerin fiyatları, gerektiğinde Bakanlar Kurulunca tespit edilebilir.              3. Bakanlar Kurulu'nca tespit olunan fiyatlar maliyetlerin altında bulunduğu takdirde              a) Zarar ile birlikte, mahrum kalınan kar ait olduğu veya ait olduğu yılı izleyen yılın genel bütçesine konulacak ödenekle karşılanır.              b) Mahrum kalınan kar miktarı, mal ve hizmetin satış maliyeti üzerinden % 10 kar payı tahakkuk ettirilerek belirlenir.              c) Zararın miktarı, ilgili bakanlık ve Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca teşebbüs muhasebe kayıtları esas alınarak birlikte tespit edilir.              4. Teşebbüs, müessese ve bağlı ortaklıklara konuları ile ilgili olarak Bakanlar Kurulunca görev verilebilir. Gerektiğinde bu görev için yapılacak ödeme miktarı Bakanlar Kurulu Kararı'nda belirtilir. Bu görevden doğan zarar ve mahrum kalınan kar yukarıdaki esaslar dahilinde Hazine'ce karşılanır.

65 Görev Zararı (GZ) Nedir?
BAKANLAR KURULU KARARI GÖREVİN İFASI KİT GZ TAHAKKUKU GZ TALEBİ NAKİT ÖDEME VEYA MAHSUP BÜTÇE GZ KESİNLEŞME Görev Zararı / Gelir Kaybı Ödemeleri TCDD : ekonomik olmayan hatların işletilmesi TTK ve TKİ : fakir ailelere kömür yardımı TCZB + Halkbank : düşük faizli kredilerden dolayı gelir kaybı Görev zararı, KİT’ler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının, hükümet tarafından gerçek maliyetlerin altında belirlenmesi sonucu oluşan zarar ve kuruluşun söz konusu mal ve hizmetleri piyasa koşulları ile satamamasından dolayı mahrum kaldığı kâr toplamından oluşan tutar olarak tanımlanmaktadır. Kamu iktisadi Teşebbüslerine yönelik hükümlerin yer aldığı 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 35 inci maddesinde görev zararının KİT’ler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının Bakanlar Kurulunca belirlenmesi ve belirlenen bu fiyatların, maliyetin altında olması veya KİT’lere Bakanlar Kurulu tarafından faaliyet konularıyla ilgili görev verilmesi ve bu görevden dolayı ortaya bir zarar çıkması ya da kârdan mahrum kalınması biçiminde ortaya çıkabileceği belirtilmektedir. Hali hazırda da ülkemizde görev zararı uygulamaları devam etmektedir. Türkiye Kömür İşletmeleri ile Türkiye Taş Kömürü kurumu tarafından fakir ailelere yapılan ücretsiz kömür yardımı yapılması ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğünce ekonomik olmayan hatların çalıştırılması görevleri en güncel görev zararlarından birkaçıdır. Görev zararının oluşması için ilk önce bir Bakanlar Kurulu Kararının istihsal edilmesi gerekmektedir. 233 sayılı KHK'nin 35. Maddesi çerçevesinde yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararlarıyla KİT'lere faaliyet konuları ile ilgili görev verilir. Daha sonra görev tevdi edilen KİT verilen görevi yerine getirir. Görevin yerine getirilmesi ile Görev Zararı tahakkuk etmiş olur ve Tahakkuk eden Görev Zararı tutarı, mahrum kalınan %10 kar payı da ilave edilerek ilgili KİT tarafından Hazine Müsteşarlığından talep edilir. Görev zararı talebi kesinleştirilmek üzere ilgili Bakanlık müfettişi ve Hazine Müsteşarlığı Hazine Kontrolörleri Kurulu Başkanlığı'nca müştereken incelenir, gerekirse tutar kesinleşmeden bütçe imkanları çerçevesinde Hazine Müsteşarlığı KİT Genel Müdürlüğü tarafından daha sonra mahsup etmek şartıyla kuruluşa avans mahiyetinde Görev Zararı ödemesi yapılabilir. Görev zararı talebinin ilgili Bakanlık müfettişi ve Hazine Kontrolü ile müştereken incelenmesi sonucu düzenlenen rapor ile ödemeye esas GZ tutarı kesinleştirilmiş olur. Kesinleştirilen tutar üzerinden ilgili mali yıl bütçesine GZ ödeneği teklif edilir. Önceden avans ödemesi yapılmış ise, yapılan ödeme kesinleştirilmiş GZ tutarından düşülerek ödenek teklifinde bulunulur ve bütçe kısıtları çerçevesinde KİT’ler ödeme yapılır veya KİT’lerin Hazineye olan borçlarıyla, görev zararı alacakları mahsup edilir. Bu çerçevede bir kuruluşun görev zararının kesinleşmesi sürecinde gerek Hazine Müsteşarlığı gerekse ilgili Bakanlıklar etkin bir denetim sağlamaktadır. Yıllar bazında gerçekleşen görev zararı ödemelerine bakıldığında 2007 yılında 1,5 milyar TL’lik görev zararı tahakkuk etmiş ve 710 milyon TL ödeme yapılmış, 2008 yılında 2,2 milyar TL tahakkuk etmiş ve 1,2 milyar TL ödeme yapılmıştır. Bu gecikmeler paranın zaman değeri nedeniyle kuruluşlarda zarara neden olabilmektedir. 65

66 Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları(3)
Performans ölçen hesap verilebilir bir yapının bulunmaması, Amaçlardaki belirsizlik (kâr, sosyal fayda, kamu hizmeti), Malî şeffaflığın olmaması İstihdam yapısının esnek olmaması Karmaşık denetim Esnek olmayan istihdam politikası: KİT’lerde memur, sözleşmeli, daimi işçi, geçici işçi ve kapsam dışı işçi gibi pek çok farklı statüde personel bulunması ve bu personel ücretlerinin farklı mevzuat ve uygulamalarla belirlenmesi etkin ve dinamik bir insan kaynakları yönetimini zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla, insan kaynakları yönetiminin en temel unsurları olan personel alımı, işten çıkarmalar, ücret politikaları ve görevde yükselme konularında KİT’ler özel sektördeki rakipleri kadar esnek olamamaktadır. Ayrıca, pek çok kamu kurumu da istihdam sürecine dahil olmaktadır. Denetim: KİT’lerin faaliyetlerinin yasalara uygunluğu ve yerindeliği gecikmeli olarak denetlenmekte ve değerlendirilmektedir. Ayrıca, ilgili bakanlık, Devlet Denetleme Kurulu, YDK, Başbakanlık Teftiş Kurulu ve Hazine Kontrolörleri Kurulu gibi çok sayıda kurum teftiş ve denetim yapabilmektedir. Bağımsız ış denetim zorunluluğu bulunmamaktadır. 66

67 Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları (4)
Kuruluşların özelleştirme kapsam ve programına alınması sürecindeki belirsizlikler Küçültme, kapatma 233 ve 4046’daki yönetsel farklılıklar Uzun süre özelleştirme programında kalınması Özelleştirme sonrası sorunlar Kamu-özel işbirliğine ilişkin sorunlar

68 Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları (5)
Pay sahipliğinin yürütülüşünde çok başlılık olması Rol ve sorumlulukların net ve açık olmaması İşletme kararlarının pek çoğunun işletme dışında alınması Rekabeti bozan imtiyazlar Saydamlık konusunda eksiklikler 68

69 - Şirketlerde Karar Alma Organları - Pay Sahipleri – Genel Kurul
Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları (6) - Şirketlerde Karar Alma Organları - Stratejik Birim Yönetim Kurulu Bağımsız dış denetim Pay Sahipleri – Genel Kurul Genel müdür Teknik Yapı Stratejik Planlama Kontrolörler Personel Eğitimi Üretim Planlama Destek Hizmet Hukuk Müşavirliği Halkla ilişkiler Endüstriyel İlişkiler Ar-Ge Fiyatlama Orta Kademe İşletme Müdürleri Usta Başı Operasyonel Birim Alım Birimleri Makina Operatörleri Üretim Bandı İşçileri 69

70 - KİT’lerde Karar Alma Organları -
Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları (7) - KİT’lerde Karar Alma Organları - HKK YDK Bakanlık Teftiş Başbakanlık Teftiş Gerektiğinde DDK Denetim İlgili Bakan Hazine Bakanı Hazine Müsteşarlığı DPT DPB Bakanlar Kurulu Başbakanlık Başbakan Cumhurbaşkanı İlgili Bakanlık Ortak Karar TBMM Pay Sahipleri Stratejik Birim Yönetim Kurulu YK Başkanı – Genel müdür Destek hizmet Teknik Yapı Orta kademe Operasyon 70

71 Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları (8)
KİT’lerde istihdam edilen personelin, Ortalama çalışma süresi 15,7 yıl, Ortalama yaşı 42, %74,2’si lise ve altı eğitime sahip, %9,8’i kadın, %1,5’i yabancı dil bilmekte, Sosyal sorumluluk ve yasal nedenlerden dolayı toplam personelin %2,7’si özürlü, %1,7si eski hükümlü, %0,3’ü gazi-şehit aile yakını, %0,5’si Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’ndandır. 71

72 Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları (9)
Kamu iktisadi teşebbüslerinde personel maliyetleri özel sektöre ve diğer kamuya göre oldukça yüksektir. KİT’lerde 2008 yılında çalışanın işverene maliyeti memur ve sözleşmeli için aylık ortalama TL ve işçiler için aylık ortalama TL olarak gerçekleşmiştir 72

73 Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları(10)
Transfer sonrası rakamlar 73

74 Ülkemiz KİT Sisteminin Sorunları (11)
ABD : % 3,5 Yüksek Teknoloji Şirketlerinde: % 7 74

75 KURUMSAL YÖNETİM

76 Kurumsal Yönetim: Kavramsal Çerçeve
-1- Kurumsal Yönetim: Kavramsal Çerçeve

77 Kurumsal Yönetim Tanımı
Hak sahipleri ve kamuoyunun menfaatine zarar gelmeyecek şekilde şirketin, mali kaynakları ve insan kaynaklarını kendine çekmesine, verimli çalışmasına ve bu sayede hissedarları için uzun dönemde ekonomik kazanç yaratarak istikrar sağlamasını mümkün kılan kanun, yönetmelik ve ilgili özel sektör uygulamalarının bileşimidir.

78 Kurumsal Yönetim Mali kaynaklar İnsan kaynakları Hissedarlar
Verimli çalışma Ekonomik kazanç Yöneticiler Kurumsal yönetim, hak sahipleri ve kamuoyunun menfaatine zarar gelmeyecek şekilde şirketin mali kaynakları ve insan kaynaklarını kendine çekmesine, verimli çalışmasını ve bu sayede hissedarları için uzun dönemde ekonomik kazanç yaratarak istikrar sağlamasını mümkün kılan kanun , yönetmelik ve ilgili özel sektör uygulamalarının bileşimidir. 78

79 Kurumsal Yönetimin Kapsamı
Hissedarlar şirket etkinliği, yatırım geri dönüşünün maksimizasyonu ile ilgilenirken; kredi kuruluşları borç yükümlülüğünün yerine getirilmesi, çalışanlar iş güvencesi, müşteriler kaliteli ürün ve hizmet, tedarikçiler güvenilir şirket beklentisi içindedir. 79

80 Kurumsal Yönetim İlkeleri
Hesap Verebilirlik Adillik Kurumsal Yönetim Sorumluluk Hesap Verebilirlik: Kurumsal yönetim çerçevesi, şirketin stratejik rehberliğini, yönetim kurulu tarafından yönetimin etkin denetimini ve yönetim kurulunun, şirkete ve hissedarlara karşı hesap verme yükümlülüğü taşımasını sağlamalıdır Sorumluluk:Kurumsal yönetim çerçevesi, paydaşların haklarını yasalarda ve ikili anlaşmalarda belirtildiği şekilde tanımalıdır. Şeffaflık: Kurumsal yönetim çerçevesi, şirketin mali durumu, performansı, mülkiyeti ve idaresi dâhil olmak üzere şirketle ilgili bütün maddi konularda doğru ve zamanında açıklama yapılmasını sağlamalıdır. Adillik: Kurumsal yönetim çerçevesi, hissedarlık haklarını korumalı ve bu hakların kullanılabilmesini kolaylaştırmalıdır Şeffaflık 80

81 KİT’lerde Kurumsal Yönetim:
-2- KİT’lerde Kurumsal Yönetim: OECD İlkeleri I. Kamu İşletmeleri İçin Etkin Hukuki ve Düzenleyici Çerçevenin Oluşturulması: Kamunun sahiplik fonksiyonları ile düzenleyici fonksiyonların birbirinden ayrılması, eşit rekabet koşulları sağlanması. II. İşletme Sahibi Olarak Devlet: İşletmelere operasyonel özerklik sağlanması, merkezi nitelikli sahiplik politikası geliştirilerek bu politikanın yayımlanması. III. Hissedarların Adil Muameleye Tabi Tutulması: Hissedarlarla aktif iletişimin ve şeffaflığın sağlanması. VI. Paydaşlarla İlişkiler: Kamu işletmelerinin kurum içi etik kurallar belirlemesi ve paydaşlarla ilişkiler konusunda rapor vermesi. V. Şeffaflık ve Kamuoyuna Açıklama Yapma: Sahiplik fonksiyonunu yürüten birimin işletmeler hakkında toplulaştırılmış bilgiler içeren yıllık rapor yayımlaması. VI. Kamu İşletmelerinin Yönetim Kurullarının Sorumlulukları: Yönetim kurullarının şirket için gerekli yetki, uzmanlık, objektiflik ve sorumluluğa sahip olması. 81

82 KİT’lerde Kurumsal Yönetim: OECD İlkeleri
Kamu İşletmeleri İçin Etkin Hukuki ve Düzenleyici Çerçevenin Sağlanması: Kamunun düzenleyici fonksiyonları ile pay sahipliği fonksiyonu ayrılmalı, Kamu işletmelerinin faaliyet gösterdikleri hukuki yapı basitleşmeli, Yüklendikleri kamu hizmetleri şeffaf bir şekilde kamuya açıklanmalı, Kamu işletmeleri diğer rakiplerinden farklı muameleye tabi tutulmamalı, muafiyet ve istisnalar kaldırılmalı, Kamu işletmeleri finansman sağlamada rekabet koşullarına uygun davranmalı OECD kurumsal yönetim ilkelerine göre, kamu işletmelerinin tabi olduğu hukuki ve düzenleyici çerçeve, kamu işletmelerinin ve özel sektör şirketlerinin rekabet ettiği pazarlarda yapısal çarpıklıkları engellemek için eşit rekabet koşulları sağlamalıdır. 82

83 KİT’lerde Kurumsal Yönetim: OECD İlkeleri
2. Devletin Sahiplik Politikasının Etkin Olması Açık bir sahiplik politikası geliştirilmeli, Tam operasyonel özerklik sağlanmalı, Yönetim kurulları özerk olmalı, Koordinasyon birimi veya pay sahipliği haklarını kullanan birim Parlementoya karşı hesap verebilir kılınmalı, Pay sahipliği kullanımı netleşmeli ve sahiplik fonksiyonunun merkezileştirilmesi sağlanmalıdır. Devlet, bilgili ve aktif bir işletme sahibi olarak hareket etmeli, yeterli profesyonellik ve etkinlik düzeyini sağlayarak ve kamu işletmelerini şeffaf ve hesap verebilir bir şekilde yöneterek, açık ve tutarlı bir işletme sahipliği politikası benimsemelidir. 83

84 KİT’lerde Kurumsal Yönetim: OECD İlkeleri
Hissedarların Adil Muameleye Tabi Tutulması: Devlet dışındaki hissedarların haklarını koruyacak etkin politikalar izlenmeli Hissedarlarla iletişim düzeyi artırılmalı, şeffaflık sağlanmalıdır. Azınlık hisse sahiplerinin genel kurula katılmaları sağlanmalıdır. Devlet ve kamu işletmeleri, bütün hissedarların haklarını tanımalı, onlara adil muamele yapılmasını ve kurumsal bilgilere ulaşımda eşit olanaklar tanınmasını güvence altına almalıdır. 84

85 KİT’lerde Kurumsal Yönetim: OECD İlkeleri
4. Paydaşlarla İlişkilerin Sağlıklı Bir Zemine Oturtulması: Kamu işletmeleri paydaşlarla ilişkiler konusunda raporlar hazırlamalıdır. Kamu işletmelerinin yönetim kurulları, kurum içi etik kurallara yönelik uyum programları geliştirmeli, uygulamaya koymalı ve bunların iletişimini sağlamalıdır Kamu işletmelerinde devletin sahiplik politikası, kamu işletmelerinin paydaşlarına karşı sorumluluklarını tam anlamıyla tanımalı ve onlardan paydaşlarıyla ilişkileri hakkında rapor vermelerini talep etmelidir: 85

86 KİT’lerde Kurumsal Yönetim: OECD İlkeleri
5. Şeffaflığın Sağlanması ve Kamuoyuna Açıklama Yapılması: Sahiplik haklarını kullanan birim toplulaştırılmış bilgileri içeren bir raporu yıllık olarak yayımlamalı, İşletmeler etkili iç denetim yöntemleri geliştirmeli, Teşebbüsler bağımsız dış denetime tabi olmalı, Diğer şirketlerle aynı muhasebe standartlarına tabi olmalı, Kamuoyu sürekli bilgilendirilmeli Sahiplik haklarını kullanan birim tüm kamu işletmelerini kapsayacak şekilde tutarlı bir raporlama sistemi geliştirmeli ve toplulaştırılmış bilgileri içeren bir raporu yıllık olarak yayımlamalıdır. 86

87 KİT’lerde Kurumsal Yönetim: OECD İlkeleri
6. Kamu İşletmelerinin Yönetim Kurullarının Sorumluluklarının Net ve Etkin Olması: Yönetim kurulunun performansa dayalı sorumluluğu olmalı, Yönetim kurulunun genel müdürü atama ve görevden alma hakkı olmalı, Yönetim kurulu başkanı genel müdür olmamalı, Yönetim kurullarına özellikle denetim, risk yönetimi ve ücretlendirme konularında komiteler kurmalı Kamu işletmelerinin yönetim kurulları, şirket yönetimine stratejik konularda yol gösterme ve izleme işlevlerini yerine getirebilmeleri için gerekli yetkiye, uzmanlığa ve objektifliğe sahip olmalıdır. Yönetim kurulları dürüstlük içerisinde hareket etmeli ve davranışlarına ilişkin hesap verebilir olmalıdırlar: Yönetim kurulu şirket sahiplerine karşı performansa dayalı sorumluluğu olmalı, genel müdürü atama ve görevden alma hakkı olmalı, yönetim kurulu başkanı genel müdür olmamalı, yönetim kurullarına özellikle denetim, risk yönetimi ve ücretlendirme konularında komiteler kurmalıdır. 87

88 AB ve OECD’de KURUMSAL YÖNETİM
-3- AB ve OECD’de KURUMSAL YÖNETİM

89 1. AB Müktesebatında Kurumsal Yönetim Hükümleri
Çerçeve Mevzuat Şirketler Hukuku Kurumsal Şirket Yönetimi Eylem Planı 89

90 1. AB Müktesebatında Kurumsal Yönetim Hükümleri
Kurumsal Şirket Yönetimi Eylem Planı Yıllık Kurumsal Şirket Yönetimi Beyannamesi Pay Sahiplerinin Haklarının Güçlendirilmesi Bilgiye kolay erişim ve şeffaflık Katılım Eylem planının amacı şirketlerin verimliliğini ve rekabet edebilirliğini artırmanın yanı sıra şirketlerdeki pay sahiplerinin haklarının güçlendirilmesidir. Pay sahipleriyle ilişkiler, risk yönetimi, yönetim kurulu ve komitelerin mahiyeti, açıklanması zorunlu belgeler 90

91 1. AB Müktesebatında Kurumsal Yönetim Hükümleri
Yıllık Kurumsal Şirket Yönetimi Beyannamesi Pay sahipleri toplantıları ve pay sahiplerinin temel güçleri ve sahip oldukları haklar Yönetim kurulu ve diğer komitelerin mahiyeti Pay sahiplerinin temel hakları, oy hakları ve denetim hakları Ana pay sahipleri ile şirket arasındaki doğrudan ya da dolaylı diğer ilişkilerin içeriği İlgili taraflara iletilmesi zorunlu olan belgeler Risk yönetimi sisteminin içeriği Kullanılan diğer ulusal seviyedeki kurumsal şirket yönetimi uygulamaları

92 1. AB Müktesebatında Kurumsal Yönetim Hükümleri
Şeffaflığa İlişkin Hükümler (I) tarihinde AB’ye üye ülkelerle kamu işletmeleri arasında mali ilişkinin şeffaflığının sağlanması hakkında 2006/111/EC sayılı yeni bir direktif kabul edilmiştir. Bu direktife göre; Kamu İşletmesi tanımı Kayıtlı sermayesinin çoğu devletin olan Oy hakkının çoğu kamu kontrolünde olan Yönetim/denetim biriminin yarısından fazlasının atama hakkı kamu kuruluşlarında olan Yerel Yönetimler İmtiyaz verilen kuruluşlar 92

93 1. AB Müktesebatında Kurumsal Yönetim Hükümleri
Şeffaflığa İlişkin Hükümler (II) Direktife Göre; şeffaflığı sağlamaya yönelik iki koşul olmalı; Kaynak transferlerine ilişkin bilginin açıklanması Ayrı hesap tutma 93

94 1. AB Müktesebatında Kurumsal Yönetim Hükümleri
Kaynak Transferlerine İlişkin Bilginin Açıklanması Faaliyet zararları Sermaye transferleri Geri ödenmeyecek yardımlar Kuruluşa imtiyazlı koşullarla verilen krediler Temettüden vazgeçme ile sağlanan avantajlar Kanuni yükümlülüklerin telafisine yönelik işlem/yardımlar 94

95 1. AB Müktesebatında Kurumsal Yönetim Hükümleri
Ayrı Hesap Tutma Ayrı hesap tutma rekabetin sağlanmasının en etkili ve verimli yoludur Kuruluş kayıtları farklı faaliyetler arasındaki ayrımı göstermelidir. Maliyet tahsisi yapılırken nesnel doğru maliyet muhasebesi yöntemleri kullanılmalıdır 95 95

96 1. AB Müktesebatında Kurumsal Yönetim Hükümleri
Bilgi Açıklama Zorunluluğu Olmayan İşletmeler Merkez bankaları Üye ülkeler arasında ticareti önemli ölçüde etkileme potansiyeline sahip olmayan işletmeler Mali kamu kurumları İki yıl boyunca hasılatı 40 milyon avroyu geçmeyen kamu işletmeleri 96

97 2. OECD Kamu İşletmeleri İçin Kurumsal Yönetim Hükümleri
Kamu İşletmeleri İçin Etkin Hukuki ve Düzenleyici Çerçevenin Sağlanması Devletin Sahiplik Politikasının Etkin Olması Hissedarların Adil Muameleye Tabi Tutulması Paydaşlarla İlişkiler Şeffaflık ve Kamuoyuna Açıklama Yapma Kamu İşletmelerinin Yönetim Kurullarının Sorumlulukları I. Kamu İşletmeleri İçin Etkin Hukuki ve Düzenleyici Çerçevenin Oluşturulması: Kamunun sahiplik fonksiyonları ile düzenleyici fonksiyonların birbirinden ayrılması, eşit rekabet koşulları sağlanması. II. İşletme Sahibi Olarak Devlet: İşletmelere operasyonel özerklik sağlanması, merkezi nitelikli sahiplik politikası geliştirilerek bu politikanın yayımlanması. III. Hissedarların Adil Muameleye Tabi Tutulması: Hissedarlarla aktif iletişimin ve şeffaflığın sağlanması. VI. Paydaşlarla İlişkiler: Kamu işletmelerinin kurum içi etik kurallar belirlemesi ve paydaşlarla ilişkiler konusunda rapor vermesi. V. Şeffaflık ve Kamuoyuna Açıklama Yapma: Sahiplik fonksiyonunu yürüten birimin işletmeler hakkında toplulaştırılmış bilgiler içeren yıllık rapor yayımlaması. VI. Kamu İşletmelerinin Yönetim Kurullarının Sorumlulukları: Yönetim kurullarının şirket için gerekli yetki, uzmanlık, objektiflik ve sorumluluğa sahip olması. 97

98 2. OECD Kamu İşletmeleri İçin Kurumsal Yönetim Hükümleri
Pay Sahipliği fonksiyonunun tek elde toplanması Pay Sahipliği politikasının oluşturulması ve aktif sermayedarlık Azınlık hissedarlarının katılımını dikkate alan sistem Çıkar gruplarının dikkate alındığı daha katılımcı sistem Saydamlık ve Kamuoyunu bilgilendirme Yeterli uzmanlık, yetki ve bağımsızlığa sahip Yönetim Kurulu Dağınık pay sahipliği Pasif sermayedarlık işlevi Devlet baskın sistem Çıkar gruplarının dikkate alınmadığı sistem Yetersiz saydamlık ve bilgilendirme Yeterli bilgi, yetki ve bağımsızlığı olmayan Yönetim Kurulu

99 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması
Finlandiya, İngiltere ve Almanya gibi bazı ülkelerde sahiplik fonksiyonunu koordine eden birim vardır. Sektör bakanlığı modelinin avantajı sektör uzmanlığından faydalanma imkanı olması. Dezavantajı,sahiplik fonk. Düzenlemeden ayrıştırılamaması, sektör politikası aracı oluyor, özerk lamıyor. Çift bakanlık: Y. Zelanda, Türkiye ve İngiltere’deki bazı KİT’ler Merkezi model: Fransa’da APE ek pay sahibi. Sahiplik fonksiyonu ile sektörel politika geliştirme ve düzenleme-denetim birbirinden net olarak ayrılabilmektedir. Sahiplik fonksiyonu altındaki faaliyetlerin birbirleri ile eşgüdümü sağlanabilmektedir. Devletin şirketlerdeki pay sahipliği ile ilgili mali bilgilerin, denetlenmesi, izlenmesi, raporlanması ve konsolidasyonu daha sağlıklı olmaktadır. Holding: İtalya Avusturya Çek ve Slovak cumh. Avusturya ve İtalya’da KİT’e özel kanunu bulunmamakta, Alm., Avustralta, Yun, Mac, İsvçre de KİT’e özel çerçeve düzenleme var 99

100 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması
Stratejik Sektörlerde Faaliyet Gösteren KİT’ler: a) Posta b) Telekomünikasyon ve Medya c) Demiryolları d) Elektrik e) Gaz / Petrol / Kömür f) Havayolu Taşımacılığı g) Finansal Hizmetler 100

101 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması
Yasal Çerçeve Şirketler Hukuku Anonim Şirket Limited Şirket Özel hukuk KİT’lere özel yasal düzenlemeler 101

102 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması
Kamunun Dışındaki Hissedarların Korunması OECD ülkelerinde diğer ortakların ve küçük yatırımcıların haklarının korunmasını teminen özel düzenlemeler yapılmıştır.

103 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması
Raporlama, Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik Halka açık şirketlerle aynı mali raporlama kurallarına tabi olma İnternet siteleri Pay sahipliği politika belgeleri

104 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması Muhasebe Standartları
OECD ülkelerinin çoğunluğunda KİT’ler özel sektörle aynı muhasebe standartlarını uygulamakla yükümlü kılınmıştır OECD ülkelerinde bir KİT’e kamu yararını ilgilendiren bir görev verilmesi suretiyle devlet yardımı yapılmakta ise, söz konusu KİT’in bahse konu hizmetlere ilişkin ayrı hesaplar tutması gerekmektedir.

105 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması Kamu İşletmelerinin Denetimi
Performans ve risk izleme y zelanda ve avustralya da başarılı bir şekilde yürütülmektedir. Sıkı istihdam yatırım kontrolleri yerini almıştır. Burada bağımsız dış otoriteler ve iç kontrolün güçlenmesi ön plandadır. 105

106 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması Paydaşların Haklarının Korunması
Şirket çalışanlarının yönetim kurulunda temsil edilmesi Alacaklıların hakları (icra/iflas) Paydaşlarla ilişkinin yasal düzenlemelerle belirlenmesi gerekir. Çalışanlar doğrudan/dolaylı olarak temsil edilebilir. İşçi tarafından seçim/sendika tarafından seçim Y. Zelanda ve norveçte birkaç iflas vakası olmuştur . Fransa ve belç da bazı muafiyetler vardır. 106

107 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması
Yönetim Kurullarının Teşkili ve Yapısı Devleti temsil eden üyeler Şirket çalışanlarını temsil eden üyeler Özel sektörden üyeler ve bağımsız üyeler Siyasi atamalar Yönetim kurullarında kadın veya bölge kontenjanları Devlet tem. Memur da olabilir, dışarıdan da olabilir. Avustralya norveç holanda ve danimarka kitlerinde devlet tem. Yok. Diğerlerinde genelde 1-2 tems. İspanya ve tr de bağımsz üye yok İngiltere de çoğ. Bğmsz. Dan fra norveç İng de siyasi ataa yok. Bu anket cevabıdır. Elbette bakanlık temsilcisi bulunmakta 107

108 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması
Yönetim Kurulu Türleri, Toplam Üye Sayısı ve Atamalar Tekli / ikili kurul yapıları Toplam üye sayısı Üyelerin seçilmesi ve atanması Bağımsız hakem kontrolleri, yazılı ve denetime tabi süreç 108

109 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması
Yönetim Kurullarının Yetki ve Sorumlulukları Şirketin stratejik yönden izlenmesi, Kurumsal stratejinin geliştirilmesi ve sürekli olarak gözden geçirilmesi, Pay sahipliğini yürüten idare ile ve/veya ilgili bakanlıklarla kurumsal plan ve amaçların müzakere edilmesi, Şirket üst düzey yöneticilerinin performansının izlenmesi, Şirketin faaliyetlerinin yasal düzenlemelere uygunluğunun sağlanması Şirketin orta ve uzun vadede daha sağlıklı hale gelmesini ve şirketin değerinin artırılmasını teminen liderlik ve vizyonerlik yapılması, Şirket ile hissedarlar arasındaki ilişkilerin yönetilmesi,

110 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması
Yönetim Kurullarının Yetki ve Sorumlulukları İş planlarının hissedarlarla müzakere edilmesi, Temel varlıkların edinilmesi ve elden çıkarılması, Uzun vadeli borçlanma yapılması, tahvil ihraç edilmesi, Üretilen mal ve hizmetlerin satış fiyatlarının belirlenmesi, Diğer şirketlerin hisselerine yatırım yapılması, Şirket ana sözleşmesinde revizyon önerileri yapılması, Faaliyetler, amaçlar, bütçe ve finansmana ilişkin planların sağlıklı bir biçimde yapılması, rezerv fonların kullanılması ve bütçeleme ile ilgili, tedbirlerin alınması, hesapların kapatılması

111 3. OECD Ülkelerinin Karşılaştırılması Genel Müdürün/ CEO’nun Atanması
İlgili bakan, Yönetim kurulu, Denetim kurulu, Pay sahipleri veya Oluşturulan seçim komitesi tarafından ve Yönetim kuruluna danışılarak veya Yarışma sınavını müteakiben atanabilmektedir.

112 Dünyada ve Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları
-4- Dünyada ve Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları

113 Dünyada Kurumsal Yönetim Uygulamaları
Amerika: Sarbanes-Oxley Kanunu BASEL II

114 Dünyada Kurumsal Yönetim Uygulamaları
1.Amerika: Sarbanes-Oxley Kanunu Yönetim kurulunun rol ve sorumlulukları yeniden tanımlanmış, Hile ve yolsuzluklarla ilgili yaptırımlar belirlenmiş, Çıkar çatışmalarının çözümüne yönelik düzenlemelere yer verilmiş, Şeffaflığın ve hesap verebilirliğin sağlanmasıyla ilgili hükümler konmuş Sarbanes-Oxley: Worldcom, enron skandallarından sonra ABD kurumsal yönetişimin güçlenmesi ve yatırımcılarının güveninin iyileşmesi için Haziran 2002’de çıkarmıştır. "the most far-reaching reforms of American business practices since the time of Franklin D. Roosevelt. ” 114 114

115 Dünyada Kurumsal Yönetim Uygulamaları
2.BASEL II: Banka riskini daha iyi ölçmek için geliştirilen yeni kriterler çerçevesinde kredi kullanacak şirketler derecelendirilmeye tabi tutulacak, iyi bir derece almak için iyi bir kurumsal yönetim gerekecektir. Basel II kriterleri sadece bankaları değil, reel sektörü de etkilemektedir. 115 115

116 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları
SPK Düzenlemeleri BDDK Düzenlemeleri Yeni TTK Tasarısı Özelleştirme Süreci

117 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 1-SPK Düzenlemeleri
Halka açık şirketler için hazırlanmıştır. Gönüllülük esası geçerlidir. (Yeni TTK ile SPK bu konuda otorite yapılmıştır) SPK, tarih ve 48/1588 sayılı toplantısında,hisse senetleri İMKB’de işlem gören şirketlerin Kurumsal Yönetim Uyum Raporuna yer vermeleri gerektiğini belirtmiştir. Bu rapor şirketlerin kurumsal yönetim ilkelerine uyup uymadığı, uymuyorsa nedenini ve bunun sonucu olabilecek olası çıkar çatışmalarına ilişkin beyanı içerir.

118 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 1-SPK Düzenlemeleri
SPK Kurumsal Yönetim İlkeleri 4 ana başlıktan oluşmaktadır: Pay Sahipleri Kamuyu Aydınlatma ve Şeffaflık Menfaat Sahipleri Yönetim Kurulu

119 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 1- SPK Düzenlemeleri
1. Pay Sahipleri: Pay Sahipliği Haklarının Kullanımının Kolaylaştırılması Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı Genel Kurula Katılım Hakkı Oy Hakkı Azınlık Hakları Kar Payı Hakkı Payların Devri Pay Sahiplerine Eşit İşlem İlkesi

120 2. Kamuyu Aydınlatma ve Şeffaflık:
Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 1- SPK Düzenlemeleri 2. Kamuyu Aydınlatma ve Şeffaflık: Kamuyu Aydınlatma Esasları ve Araçları Şirket ile Pay Sahipleri, Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticiler Arasındaki İlişkilerin Kamuya Açıklanması Kamunun Aydınlatılmasında Periyodik Mali Tablo ve Raporlar Bağımsız Denetimin İşlevi Ticari Sır Kavramı ve İçerden Öğrenenlerin Ticareti Kamuya Açıklanması Gereken Önemli Olay ve Gelişmeler

121 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 1- SPK Düzenlemeleri
3.Menfaat Sahipleri: Menfaat Sahiplerine İlişkin Şirket Politikası Menfaat Sahiplerinin Şirket Yönetimine Katılımının Desteklenmesi Şirket Malvarlığının Korunması Şirketin İnsan Kaynakları Politikası Müşteriler ve Tedarikçilerle İlişkiler Etik Kuralları Sosyal Sorumluluk

122 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 1- SPK Düzenlemeleri
4. Yönetim Kurulu: Yönetim Kurulunun Temel Fonksiyonları Yönetim Kurulunun Faaliyet Esasları ile Görev ve Sorumlulukları Yönetim Kurulunun Oluşumu ve Seçimi Yönetim Kuruluna Sağlanan Mali Haklar Yönetim Kurulunda Oluşturulan Komitelerin Sayı, Yapı ve Bağımsızlığı Yöneticiler

123 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 2- BDDK Düzenlemeleri
5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nda ayrı bir Kısım olarak yer verilmiştir. Kurumsal yönetime ilişkin hükümler Yönetim, İç sistemler, Yetkili kuruluşlar Finansal raporlama başlıkları altında belirlenmiştir.

124 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 2- BDDK Düzenlemeleri
Yönetim kurulu, Denetim komitesi, Genel müdür ve yardımcıları, Çalışma ve imza yetkisi yasağı, Yemin ve mal beyanı Karar defteri 2. İç Sistemler Bankaların iç sistemlerine ilişkin yükümlülükler, İç kontrol sistemi, Risk yönetimi sistemi İç denetim sistemi

125 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 2- BDDK Düzenlemeleri
3. Yetkili kuruluşlar Bağımsız denetim kuruluşları, Değerleme ve derecelendirme kuruluşları Destek hizmeti kuruluşları Sorumluıluk sigortası 4. Finansal raporlama Muhasebe ve raporlama sistemi, Konsolide finansal raporlar, Finansal raporların imzalanması, sunulması, ilanı ve denetimi, Yıllık faaliyet raporu Yönetim kurulunun finansal raporlamanın gözetiminden sorumlu olması

126 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 2- BDDK Düzenlemeleri
Bankaların Kurumsal Yönetim İlkelerine İlişkin Yönetmelik: (1 Kasım 2006 tarih ve sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır) İlke 1- Banka içerisinde kurumsal değerler ve stratejik hedefler oluşturulmalıdır. İlke 2- Banka içinde yetki ve sorumluluklar açıkça belirlenmeli ve uygulanmalıdır. İlke 3- Yönetim kurulu üyeleri, görevlerini etkin bir şekilde yerine getirecek nitelikleri haiz ve kurumsal yönetimde üstlenmiş oldukları rolün bilincinde olmalı ve banka faaliyetleri hakkında bağımsız değerlendirme yapabilmelidir. İlke 4- Üst düzey yönetim görevlerini etkin bir şekilde yerine getirecek nitelikleri haiz ve kurumsal yönetimde üstlenmiş oldukları rolün bilincinde olmalıdır. İlke 5- Bankanın müfettişleri ile bağımsız denetim elemanlarının çalışmalarından etkin olarak yararlanılmalıdır. İlke 6- Ücret politikalarının bankanın etik değerleri, stratejik hedefleri ve iç dengeleri ile uyumu sağlanmalıdır. İlke 7- Kurumsal yönetimde şeffaflık sağlanmalıdır

127 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 3- Yeni TTK Tasarısı
Tasarıda kurumsal yönetime yönelik olarak; Pay sahibinin bilgi alma hakkının kapsamının genişletilmesi, Azınlığın yönetim kurulunda temsil hakkı, Özel denetçi atanması prosedürünün kolaylaştırılması Eşit işlem ilkesinin yasallaştırılması (Oy hakkı), Muhasebe Standartlarında uluslararası düzenlemeler ile paralellik sağlanması, Denetimin profesyonelleşmesi, bağımsızlaşması ve fonksiyonlarının yeniden belirlenmesi İnternet sitesi kurma zorunluluğu

128 Türkiye’de Kurumsal Yönetim Uygulamaları 4- Özelleştirme Uygulamaları
ÖİB portföyündeki şirketler, denetim kurulu, Sayıştay ve bağımsız denetçiler tarafından denetime tabidir. Genel müdürlerinin yönetim kurulu başkanı olma imkanı istisnalar dışında engellenmiş, genel müdür yardımcılarının yönetim kurulu üyesi olma imkanı kaldırılmıştır. Birleşme ve şirket kurulması vb. hükümler dışında TTK’ye tabidir (4046’ya tabi şirketler)

129 EKLER

130 EK 1: 2003 Yılında Hazırlanan Kanun Tasarısı Taslağı

131 Tasarının Amacı Kamu sermayeli işletmelerin,
Özel hukuk hükümlerine bağlanması, Uluslararası yönetim ilkeleri ile uyumlu hale getirilmesi, “İyi yönetişim” ve “kurumsallaşma” ilkelerinin benimsenmesi, Gerektiğinde yeniden yapılandırılma, özelleştirme ve tasfiye edilme seçeneklerinin değerlendirilmesi, için yasal alt yapının oluşturulması amaçlanmıştır.

132 Tasarının İçeriği Yönetim ve denetim kurulu üyelerinin Genel Kurul tarafından belirlenmesi, Söz konusu üyelerin görev sürelerinin 3 yıl ile sınırlandırılması, Bu süre içerisinde Yönetim Kurulunun işletmeleri özel hukuk hükümleri çerçevesinde etkin ve verimli bir şekilde işletmesi, Performans hedeflerinin konulması, Hedeflerin gerçekleşmesi halinde yönetim kurulunun ücret, prim ve hisse senedi ile ödüllendirilmesi, hedeflenmekteydi. Ancak, söz konusu tasarı, yasalaşma sürecinde gündemden çıkmıştır.

133 EK 2:Kamu İşletmeleri Listesi

134 Birinci Grup Kamu İşletmeleri: KİT'ler Ve Bağlı Ortaklıkları
ETİ Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Türkiye Taşkömürü Kurumu Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Elektrik Üretim A.Ş.(Bağlı Ortaklıklar Dahil) Türkiye Elektrik Taahhüt ve Ticaret A.Ş. Türkiye Petrolleri A.O. Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. Toprak Mahsulleri Ofisi Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü

135 Birinci Grup Kamu İşletmeleri: KİT'ler Ve Bağlı Ortaklıkları
Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Türkiye Elektromekanik Sanayi A.Ş. Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü Devlet Malzeme Ofisi Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü Türkiye Vagon Sanayii A.Ş. Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.Ş. Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.Ş. BOTAŞ International TPİC Türkish Petroleum International Company TPOC Turkish Petroleum Overseas Co. TP Petrol Dağıtım Genel Müdürlüğü

136 İkinci Grup Kamu İşletmeleri: Özelleştirme Programındaki Kuruluşlar
Türkiye Şeker Fabrikalari A.Ş. Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol Isletmeleri A.Ş. Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi A.Ş. Sümer Halıcılık ve El Sanatları Sanayi ve Ticaret A.Ş. Sümer Holding A.Ş. Türkiye Denizcilik İşletmeleri Anonim Şirketi Karadeniz Bakır işletmeleri A.Ş. Türkiye Demir Çelik İşletmeleri A.Ş. Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Doğusan Boru  Sanayi ve Ticaret A.Ş.

137 Üçüncü Grup Kamu İşletmeleri: Kamu Sermayeli Bankalar
T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Türkiye Halk Bankası A.Ş. Türkiye Vakıflar Bankası A.O Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. İller Bankası Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

138 Dördüncü Grup Kamu İşletmeleri: Kamu İdareleri ve Diğer Kamu İşletmeleri
Milli Piyango İdaresi Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Atatürk Orman Çiftliği TÜRKSAT Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu