Menapozda Yaşam Kalitesi

... konulu sunumlar: "Menapozda Yaşam Kalitesi"— Sunum transkripti:

1 Menapozda Yaşam Kalitesi
ve Cinsellik Doç.Dr.Ferit Saraçoğlu Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi

2 IT WASN’T UNTIL 1900 THAT THE AVERAGE LIFE-EXPECTANCY FOR A WOMAN REACHED 50 YEARS OF AGE.

3 Menapozal Semptomlar Fiziksel Uriner semptomlar
Menslerde düzensizlik Sıcak basmaları Gece terlemeleri Çarpıntı Uykusuzluk Eklem ağrısı Baş ağrısı Uriner semptomlar Saçlarda , ciltte incelme Osteoporoz Psikolojik Duygu durum değişikliği Irritabilite Anksiyete Konsantrasyon zorluğu Toleransta azalma Unutkanlık Cinsellik Libido kayıbı Vajinal kuruluk Vajinal atrofi Ağrılı ilişki

4 Hala menapoz Kadınların % 60 – 80 i , ortalama 2-5 yıl süreyle vazomotor semptomları yaşamaktadır Menapozun sağlık üzerine olan uzun süreli etkileri iyi bilinmektedir 4

5 This is CDC’s HRQOL Surveillance Program’s homepage.
Use this slide just to familiarize the class with the website and what it contains. Note the definition of HRQOL in the main paragraph. 5

6 Yaşam Kalitesi Fiziksel, psikolojik, sosyal,aktivite, maddi ve yapısal alanda tatminiyet ihtiyacının derecesidir Fiziksel,fonksiyonel, emosyonel ve sosyal faktörlerin kombinasyonundan oluşan bir iyilik halidir Bireyin yaşamının iyi ve tatminkar özelliklerinin genel değerlendirimidir. Hastaların kendi yaşamlarını değerli buldukları şekilde sürdürme yetileri yaşam kalitesi=doğal ihtiyaçlar (hastanın ailesinin bu yöndeki çabaları+toplumun bu yöndeki çabaları)

7 Yaşam Kalitesinin Özellikleri
a) dinamik özelliği (zaman içinde değişim gösterebilmesi) b) çok boyutluluk c) interaktif olması (bireyler ve çevre ile olan etkileşimden etkilenmesi) d) bireyin beklentileri ve yaşamındaki olaylara uyum göstermesi″yaşam kalitesi=doğal ihtiyaçlar (hastanın ailesinin bu yöndeki çabaları+toplumun bu yöndeki çabaları)″

8 Genel yaşam kalitesi sadece fonksiyonel yetileri değil; aynı zamanda semptomları, tedavilerin yan etkilerini, sosyal, psikolojik, ruhsal, ailesel ve finansal bakış açıları gibi değişik boyutları da içerir Yaşam kalitesini değerlendirmek amacıyla kullanılacak ölçütler çok boyutlu, subjektif, kullanışlı, geçerli ve güvenilir olması gerekmektedir

9 Günlük Değerlendirme Genel anlamda sağlık mükemmel, çok iyi, iyi yada kötü diye adlandırılabilir. Son 30 gün içerisinde fiziksel yada ruhsal olarak kendinizi kötü hissettiniz ? Son 30 gün içerisinde kaç gününüzde fiziksel yada ruhsal olarak kendinizi iyi hissetmediğiniz için günlük aktivitelerinizden, bakımınızdan, işinizden geri kaldınız These are the 4 core Healthy Days measures (HRQOL-4) used in the Behavioral Risk Factor Surveillance System (BRFSS) and the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES). While there are other Healthy Days measures that are sometimes included in these surveys (Activity Limitations module (4 questions), Healthy Days Symptoms module (5 questions)) (see these are 4 core questions that are most widely used. 9

10 Sağlıksız günler = son 30 gün içerisinde fiziksel ve ruhsal olarak geçirilmiş sağlıksız günler
= fiziksel olarak kötü günler = Ruhsal olarak kötü günler = Sağlıklı günler This graphic provides an idea as to how physically, mentally, and overall unhealthy days are calculated from the questions on the previous slide. Unhealthy days are an estimate of the overall number of days during the previous 30 days when the respondent felt that either his or her physical or mental health was not good. To obtain this estimate, responses to questions 2 and 3 are combined to calculate a summary index of overall unhealthy days, with a logical maximum of 30 unhealthy days. For example, a person who reports four physically unhealthy days and two mentally unhealthy days is assigned a value of six unhealthy days, and someone who reports 30 physically unhealthy days and 30 mentally unhealthy days is assigned the maximum of 30 unhealthy days. The majority of individuals report substantially different numbers of physically unhealthy days versus mentally unhealthy days; for example, in the 1998 Behavioral Risk Factor Surveillance System (BRFSS), 67.8% of the 68,619 adults who reported any unhealthy days reported only physically unhealthy days or mentally unhealthy days. 10

11 Yaş gruplarına göre sağlıksız geçirilen günler—BRFSS, 1993-2007
Graph displays mean unhealthy days by age group over time, from Note relatively little change in mean unhealthy days within age groups over this period. Relevance: Assignment requires students to consider trends in the HRQOL data according to demographic variables. 11

12 Cinslere göre sağlıksız geçirilen günler ―BRFSS, 1993–2007
Graph displays mean unhealthy days by sex over time, from Note the upward trend for both males and females. Also note difference in mean unhealthy days between men and women. Relevance: Assignment requires students to consider trends in the HRQOL data according to demographic variables. 12

13 Menapoz Yaşam Kalitesini Etkilermi ?
Tüm yaşam boyunca , sağlıkla ilgili olarak fizyolojide yada psikolojide değişime neden olan her şey yaşam kalitesini etkileyen önemli bir olaydır Fizyolojik Olaylar ; ergenlik, menarş, gebelik, menapoz, yaşlanma vb, Patolojik Olaylar: Diabet, kanser, hipertansiyon vb

14 Menapozu Etkileyen Faktörler
Küresel Değişkenler ( PQLI-quantifiable) Demografik değişimler Ekonomik durum ve Sosyal güvenlik (HDI), Beslenme ve güvenli çevre (HDI) Eğitimde fırsat , yaşam becerilerini geliştirme, farkındalık (HDI), Beklenen yaşam süresi (HDI), Sık görülen hastalıklar (MRS!!!) Kadın hakları ve cinsler arası eşitlik (GDI)

15 Menapozu Etkileyen Faktörler
Kültürel Faktörler (subjektif) Davranış ve İnançlar Semptomlar / görülüş şekilleri / nasıl karşılandığı Kafa- vücut- ruh ve psikolojik durumun etkileşimi Evlilikle ilgili durumlar/ üreme durumu / gebelik / dulluk / Boşanmak Geleneksel / Dini ve Duygusal yönelimler

16 Yardım Şekli Vücut : Tıbbi kontroller, ekzersiz programı, diyet, HRT , gerekli diğer ilaçlar, vb Bilinç : Danışmanlık, meditasyon, psikoterapi Sosyal : genişlemiş aile normları Ruhsal: insani davranışlar, okuma, dini kitaplar, dualar, vb

17 QLI i Geliştirmek için Yapılabilecekler
EĞİTİM – vücut- akıl etkileşimini (bilgi/farkındalık) sağlamak EKONOMİ– Yeterli ve bilinçli beslenme ve kendine güvenin gelişmesi HİZMET SUNUMU – sağlık arama başvurularının artması, sağlığın dışa vurumu DENETİM

18 European Menopause Survey
Linda Abrams ve ark. Avrupa Kadınların Yaşı 45-60 Örnek Sayısı 4201 Zaman Ocak 2005 Ülkeler Hollanda, İngiltere, Belçika, İspanya, Almanya, Fransa, İsviçre Görüşme Telefon

19 Menapoz Semptomlarından Etkilenme Q17. Feeling about the menopause
Almost 1 in 2 women are afftected by the menopause. This is not as many as in Europe but many enough to justify being addressed. % 46

20 Tedaviye Başvurma Nedeni Avrupa
Base: women who sought treatment for menopausal symptoms n=2721 Unlike in Asia where sleeplessness & hot flushes are the reasons for seeking treatment, in Europe hot flushes are by far the biggest reason for seeking treatment. % women

21 Avrupa’da Kullanılan Tedaviler

22 HRT Hakkında Genel Düşünceler
9% Negative43% 48%

23 HRT Kullanımını Engelleyen Faktörler
55% compares fairly well to 61% European women’s association of breast cancer risk with the HRT. % of women

24 Az sayıdaki kadın HRT konusunda doktorların önerilerine güvenmekte yada HRT yi düşünmekte
Q35. Confidence to use HRT with doctor’s advice Q36. Ever considered treatment for menopausal symptoms

25 Kendi Kendine Meme Muayenesi

26 Meme Kanseri Olmaktan Endişe Duyma

27 Meme Kanseri İçin İnanlına Risk Faktörleri (Avrupa)

28 Değişik HRT ler Hakkında Bilinenler (Avrupa)
Kadınların % 99 u değişik HRT uygulamalarının memeler üzerindeki etkisini bilmemektedir % women

29 Azalmış Cinsel Fonksiyonlar
Experience reduced sexual functioning and/or reduced libido 4% 25% 71%

30 İlişkide Rahatsızlık Hissetmek
Experienced vaginal pain, dryness or discomfort during sex 6% 19% 75%

31 Cinsel İsteksizliğin Yarattığı Negatif Durumlar
Partnerle olan ilişki: 66% Kadınlık % Yaşam kalitesi 65% Kendine güven 34% 28

32 Tedavi Aramamanın Nedenleri
% women

33 Menapoz Öncesi ve Sonrası Cinsel İlişkilerin Önemi
Before menopause Now Very important Important Unimportant Very unimportant Don’t know % % 45

34 Take medication/drugs
Cinsel sorunlar başgösterdiğinde çözüm aramak ve tedavi uygulamak isteyenler Seek treatment Take medication/drugs not not Don’t know YES NO Base: All respondents

35 Cinsel Sorunlar Nedeniyle HRT kullanma İstemi
Take hormone replacement therapy Not Don’t know YES NO Base: All respondents

36 Cinsel Sorunların Ana Nedeni Menapoz ve Yaşlanmaktır
% women

37 Menapoz ve Semptomlarını Kiminle Konuşuyorlar
18 % women

38 Cinsel Fonksiyonlardaki Düzelme Yaşamdan Keyif Almayı Artırmaktadır
5% 34% 61% Base: All respondents

39 Kadınların % 75 i doktorları konuyu açtıkları taktirde konuşacaklarını belirtmektedir
2% 23% 75%

40 Bunu yatak odasına koymalıyız

41 Cinsel Sorunlar İstatistiksel olarak en sık:
Genç kadınlarda ve yaşlı erkeklerde Eğitimsiz gruplarda görülür Cinsel sorunlar subjektif bir olgudur Cinsel sorunlar yaşıyan herkesin mutsuz olması gerekmez

42 Yaşlılıkla İlgili Mitler
Yaşlılar fiziksel olarak cinsel ilişkide bulunamaz Fantazileri yada cinsel istekleri olan yaşlı normal değildir Yaşlılar aseksüel olmalıdır Yaşlılık cinsel tatmini azaltır Yaşlılar değişikliğe karşıdır, yeni şeyleri öğrenemezler Kadınlar menapozdan sonra seksten uzaklaşırlar Menapoz cinselliği , ve kadınlığı yok eder Yaşlılıktaki cinsel sorunlar için yapacak bir şey yoktur

43 > 60 yaş Erkekler daha fazla seks istemektedir (erkeklerde % 56 , kadınlarda % 25) Erkeklerde cinselliği düşünme, fantezi kurma, istek duyma ve kendini uyarmaya daha sıktır Kadınlara göre erkekler daha fazla cinsel olarak aktif olduklarını söylemektedir Cinsel sorunlar nedeniyle erkekler daha fazla doktora başvurmaktadır ( erkeklerde % 14, kadınlarda %1) Aşık olup evlenen kadın ve erkeklerde sekse daha sık rastlanmaktadır

44 > 60 yaş Yoksul, ilkokul ve altı eğitimi olan >60 yaş yetişkinlerde cinsel isteklerin daha az olduğu rapor edilmektedir Cinsel olarak aktiflik sağlıklı olmak ve kendini iyi hissetmekle doğru orantılıdır Erkeklerin % 52 sinin , kadınlarınsa % 25 inin son yıl içerisinde masturbasyon yaptığı saptanmıştır Sadece % 4 ü daha az seks istemektedir Yaşlıların cinsellikten vazgeçmelerinin ana nedeni biyolojik yada fiziksel nedenler değil psikolojik ve sosyal nedenlerdir

45 >60 yaş Cinsellik % 48-53 ünün ayda 1-3 kez ilişkisi olmaktadır
% 39 u bu sıklıktan memnundur % 39 u daha fazla olmasını arzulamaktadır Bu yaş grubu aşık olmayı ve cinsel istekleri cinsel kimliklerinin bir parçası olarak görmektedir (romantizm, arkadaşlık, temas, çekici görünmek vb) % 75 i ilişkiyi daha çok emosyonel olarak tatmin edici bulmaktadır Tanımlanmamış yada düzeltilemeyen cinsel sorunlar depresyona yada sosyal geri çekilmeye neden olmaktadır

46 İlaçların Etkileri Yaklaşık 200 ilacın cinsel hayatı olumsuz etkilediği bilinmektedir Genellikle hekimler ilaçların bu etkilerini hastalarıyla tartışmamaktadır Psikiyatrik ilaçlar Antidepresanlar: isteği ve uyarılmayı azaltmaktadır, kullanıcıların % 60 ında orgazm olmamakta yada geç olmaktadır Antipsikotikler: uyarılma ve orgazm sorunları Trankilizarlar (diazem, xanax, vd.): orgazmı olumsuz etkilemektedir Antihipertansifler İstek, uyarılma ve orgazmı bozmaktadır Diğerleri Bazı GIS ilaçları ve antihistaminikler istek, uyarılma ve orgazmı olumsuz etkilemektedir Methadone istek, uyarılma ve orgazmı olumsuz etkiler

47 Kültürel Etkiler Çocukluktan gelen negatif duygular
Ailenin cinselliğe olumsuz yaklaşımı , olumsuz aile içi ilişkiler Cinselliğe günah yada utanç duyulacak bir şey gibi bakılması ileriki hayatta cinsel sorunlara yol açmaktadır Cinsellikte Çifte Standart Araştırma: Cinsellikte eşit rol alınması hem kadında hemde erkekte daha doyurucu tatmine neden olmaktadır Kadın yada Erkeğin cinsel beklentilerine olumsuz yaklaşım sorunlara neden olmaktadır Erkeğin cinselliğin daima erkek tarafından istenmesi, eşten gelen isteklerin uygun olmadığını düşünmeleri Kadınların seksi istemelreinin olumsuz karşılanacağı korkusu, yada istmlerini tam olarak partnerine söyleyememesi

48 Kişisel Faktörler Cinsellikle ilgili bilgi ve tutum
Vücutları tanımak, nasıl zevk duyulduğunu öğrenmek gelecekteki cinsel problemleri azaltmaktadır Cinsel Taciz ve Tecavüz Batı toplumlarında adolesan dönem öncesi erkeklerin % 12 si , kızlarınsa % 17 si cinsel tacize uğramaktadır Erkeklerin % 3 ü kadınların % 17.6 sı tecavüze uğramakta yada girişimle karşılaşmaktadır Bunlar kendine güveni azaltmakta, ileride istek, uyarılma ve orgazm sorunlarına neden olmaktadır

49 Psikolojik FAKTÖRLER Depresyon yada anksiyete Kızgınlık /Stress
Hayatı tehdit eden hastalıklar Performans anksiyetesi Suçluluk Kaybedilmiş eşe sadakat Zarar görme korkusu Kendisini çekici hissetmeme Partnerle iletişim bozukluğu Partnerle tercih farklılıkları , anlaşamama

50 Partnerin ağır , ölümcül olabilecek hastalıkları
Çeşitli anlaşmazlıklar (para, program, akrabalarla ilgili vb) Partnerin cinsel sorunları Daha önce partner tarafından şiddete yada tacize maruz kalma

51 Kişisel Faktörler dün bugün

52 Kişisel Faktörler Kendine bakış
Kadın ve erkekte özgüven cinsel tatmini artırmaktadır Vücut imajı cinselliği etkilemektedir Özellikle kadında; Vücutlarıyla ilgili rahtsızlıklar hissettiklerinde bu doğrudan cinsel yaşamlarınıda etkilemektedir Medyanın yarattığı kadın imajının etkileri , medyada kadınların daha zayıflamaları , kozmetik uygulamalar 1980 ler : Ortalama bir mankenin ağırlığı , ortalama Amerikan kadınından % 8 daha azken bugün bu fark % 23 tür Genital kozmetik işlemler , laser vajinal gençleştirme, labioplasti vb operasyonlar devreye girmiştir Erkeklerde medyadan etkilenmektedir Erkek modellerin artık vücutlarında tüy yoktur, daha kaslıdır Pornolar penis boyuyla ilgili gerçek dışı imajlar yaratmaktadır

53 Benim için koitus öncesi hapı , onun içinde post koital hap lütfen

54 Menapozal Dönem Cinselliğinde Zorluklar
Partnerin Olmaması – kadın için daha zordur Kadınlar daha uzun yaşıyor Yaşlı erkek genç kadınla evlenebilir Kadında yaşlanma istenen bir durum değildir ?? Partnerin isteksizliği Yavaş cevap özellikte erkeklerde anksiyeteye neden olabilir– sorunu daha kötü hale getirir Negatif vücut imajı – özellikle kadınlarda önemlidir

55 Menapoz Total estrojen , estron, estradiol yapımı % 80 düşer
Androjen yapımı % 50 düşer Androstenedione yapımı % 75 düşer Estrojen/androjen dengesi bozulur, zayıflarda durum daha da kötüdür

56 Genito-Üriner Atrofi

57 Menapozda Vajinal Değişimler
Vajen duvarlarında incelme Vajen elastisitesinin kayıbı Uyarılmada daha az engorjman Orgazmda vajinal ve uterin kontraksiyonlarda azalma Vajinal lubrikasyonun azalması yada kayıbı

58 TESTOSTERONE Overleri alınan kadınlarda uygulanabilir
Halsizlik ve libido kayıbında etkilidir İmplant, hap yada bantları vardır Sadece estrojen alan kadınlarda kullanılan bantlar (300mcg/day) FDA onaylıdır

59 Testosteron Tedavisi Estratest
Methyltestosterone (Android), mg/gün Mikronize oral testosteron, 5mg PO 2x1 Testosterone propionate 2% jel Testosteron enjeksiyonlar

60 24 haftalık tedavi süresinde toplam tatmin edici cinsel aktivite
INTIMATE SM 1 INTIMATE SM 2 6 p=0.0003 p=0.001 5 Placebo + Oestrogen 4 Testosterone + Oestrogen 3 4 Wk. Frequency (SEM) 2 Baseline In both trials the change seen in active was about double that seen in placebo with the improvement over baseline you see noter, 74 and 51%. (Could use text from study report – women increased from approx 3 to 5 times per month which represents a x% increase over baseline.) State what baseline level was, what the 24 week level was, and state that the change reflected a X% increase. For Study 133-Unadjusted Mean Change from Baseline Placebo , slightly higher baseline activity level sm 1 TTP 2.1 For Study 134-Unadjusted Mean Change from Baseline- sm 2 Placebo 0.73 TTP 1.56 1 Placebo Testosterone Placebo Testosterone % Increase From Baseline 33% 74% 23% 51% Simon JA et al. J. Clin. Endocrinol. Metab., Sep 2005; 90: Buster JE et al. Obstetrics and Gynecology 2005; 105:944-52 60

61 Tibolon ve ccCE/MPA ın Cinsel Fonksiyonlara Etkileri Sexual drive, interest and/or performance
Change on the Qualiy of Life Enjoyment and Satisfaction Questionnaire (Q-LES-Q) * * P = tibolone vs. ccCE/MPA Huber et al. Br J Obstet Gynaecol 2002;109:

62 Hipoaktif Cinsel İsteğin Medikal Tedavisi
Zestra: Klitoris ve vulvaya uygulanan yağ cinsel cevapları artırmaktadır ArginMax: Besin desteği olarak verildiğinde klitoral duyarlılığı , vajinal lubrikasyonu ve orgazm sıklığını artırmaktadır Bremelanotide: Araştırma fazındadır, inhalan olarak alındığında sinirleri uyararak istek ve genital uyarılmayı sağlamaktadır Alprostadil, prostaglandins, veya L-arginine içeren kremler genital bölge kan akımını artırarak uyarılma ve orgazmı güçlendirmektedir

63 Gelecekteki Tedaviler
1. Androjenler 2. Prostaglandinler 3. Nitrik oksid sistemleri 4. Dopaminerjik agonistler 5. Melanokortin stimule edici hormon 6. Cinsel ilişkide ağrıyı azaltan ilaçlar (örneğin gabapentin)

64 Nezaman Refere Edilmelidir ?
Uzun süreli disfonksiyon Çoklu disfonksiyon Yeni yada eski taciz vakası Psikolojik hastalık yada yeni psikolojik atak Etyolojisi bilinmeyen Tedaviye cevap vermeyen